Bloetnendaal, Kaarlettt, heemstede en onliggende plaatsen.
ALGEMEEN WEEKBLAD
VOOR
KANTOREN:
Bloemendaalscheweg 49. Tel. 1837. Bloetnendaal. Gedempte Oude Gracht 63. Tel. 141. Haarlem
L S.
J
6e Jaargang.
ZATERDAG 26 OCTOBER 1912.
No. 43.
Prijs per
halfjaar fl.25
hij vooruitbe
taling'.
Prijs per
nummer fO.10
Advertentiën
10 cents per
regel
hij herhaalde
plaatsing
korting.
Dit nummer bestaat uit 8 bladzijden.
i De firma KLEYNENBERG Co. schrijft
ons. „Aangezien de predikbeurten het
„eigendom zijn van net door ons uit
gegeven Haarl. Predikbeurtenblad, ver
ben wij u beleefd, met het overnemen
stov beurten ten behoeve van uw blad
staken, niet twijfelende, enz."
i ze wensch om aan dat verzoek te
oen heeft tot gevolg, dat wij voorloopig
ats de predikbeurten uit ,,De Kerk-
zullen vermelden, en als ook deze
nds „eigendom" zijn, zullen wij met
v armelding van predikbeurten wachten
de predikanten zeiven er ons om
en en uit eigen beweging ons de
ve verstrekken, die in een geordende
stelijke samenleving op den Zaterdag
se .;en geen geheim behooren te zijn,
im welke te weten te komen men
verplicht moest kunnen worden zich
en bepaald blad te abonneeren.
tl
Protestantendag.
(31 October.)
derom nadert de 31ste October,
dag die een ieestdag zou moeten
maar helaasniet is. JJeze dag
t een Protestantsehe heiligendag
waarop üi de protestantscne ker-
.t leestklokken moesten geluid wor-
n die door alle protestanten ais
Juor hen algemeen erkende feestdag
-t worden gevierd. De roomschen
ïi hunne heiligendagen, en pl-
n het getal is ingekrompen, blijven
•g gonocg' ov«r. Wij, protestanten,
n er één, die opweegt tegen ai
urne, en wat hebben de protestan-
van gemaakt1.' Een feestdag Een
ig? Een in de kerken algemeen
rd protestantsch feestAcn, hon
ig die zich protestanten noemen,
ken niet eens, dat 31 October
rdenkingsdag van de Hervorming-
weten misschien niets meer van
igen der Hervorming, herinneren
nauwlgjks de namen van Euther,
gii en Oalvyn. Eu zij gaan op 31
nier naar hunne bezigheden, naar
rbeid, als op alic andere dagen en
i ver zij 's avonds bij toeval langs een
v kte Protestantsche kerk komen,
it orgeltonen klinken en een statig
ruischt, dan vragen zij verwon-
i vat of dat zou beteekenen, dat er
vn door-de-weekschen dag gods-
v - oefening is.
i zelfs voor degenen, voor wie den
October dan toch nog een bijzon-
lag is, een herdenkingsdag, een
protestantsche dag, voor hen, die
dag niet onopgemerkt willen laten
ijgaan, is hij toch eigenlijk geen
tèag. in stilte worden door lien
u hunne kerken godsdienstoefeningen
-■ 'bonden; hun feestviering, indien het
leestviering is, blijft binnen de
-aire,-, der kerken beperkt, alsof het
v" dantisme een in den staat ge-
'l n godsdienst en niet de gods
on i van het meerendeel des volks
zoo herdenkt op 31 October een
m protestanten liun geestelijke
vat it n.
•I a. rlijk, indien er klokken klonken
1 lezen dag, zij zouden ons protes-
i noen moeten opwekken eerder tot
dan tot feestvreugde. Wanneer
leukere wolken van ongeloof en bij -
il zich samenpakken (eu zij pak-
k; i. zich samen) boven onze protestant-
sehc kerken, waar zijn dan zij, die zelf
d het licht der wereld daar moesten
i--'-ui, naar het woord van Christus?
'■\anneer Rome de poorten der hel gaat
ipe-nen (en zij beginnen zich te ope
nen; vaar is dan de rots, waarop de
l HD-antsche kerk is gebouwd? Waar
gebleven, de voorjaarsdagen van
rotestantseh geloof? Is het herfst
k ,v rden, de herfst, waarin na; een
-'■m n oogst, de velden en landen dor
c verlaten? Moest er niet droefe-
b' z: i in plaats van jubelklank? Is het:
iren één hart en één ziel", dat van
Tste christelijke gemeente te Jeru-
za.' geschreven staat, toepasselijk op
protestanten Ach, dat zij het
rgeten hadden! Klinkt het niet
n stem uit een andere, reeds
in - erzonken wereld, te midden van
onze, door zooveel haat en strijd ver
scheurde protestantsche wereld?
Een ziel en één zin? De kerk van
Petrus, hoe heeft zij in den loop der
eeuwen den geest van Christus ver
loochend i Hoe schreien ze ten hemel,
al de brandstapels „ontstoken ter eere
Gods", d. i., ter eere der kerk en ter
uitroeiing der ketters. Zij dacht liet
onkruid uit te roeien en zij heeft geen
acht geslagen op het woord van Chris,
tus„niet alzoo, opdat gij liet onkruid
verwijderende, ook mogelijk met het
zelve de tarwe, niet uittrekt." In
blinde haat hoeft zij met het onkruid
het goede zaad uitgetrokken, of mis
schien juist het goede zaad uitgetrok
ken en het onkruid laten staan. En wij,
kinderen der Reformatie, hoe weinig be
wijs van de gemeenschap der heiligen,
lioeveeel strijd der theologen over het
Woord Gods is er onder ons. Hoe weinig
besef der ware vrijheid, die de sprake
des 'Evangelies in velerlei tongen hoort
is er onder ons
En Rome trekt partij van onze ver
deeldheid. Het is verbazingwekkend te
ervaren hoevele protestanten de maclit
van Rome onderschatten. Na elke over
winning, en dat leert de geschiedenis,
ook de geschiedenis onzer dagen, dat
leert de cultuurstrijd in Duitschland,
dat leert het jaar 1853 in de geschiede
nis onzes vaderlands, na elke overwin
ning' heft de roomsche kerk meer zelf
bewust dau te voren haar hoofd om
hoog, meer bewust van de aanstaande
overwinning. Altijd dreigt het gevaar,
ook in landen waar het protestantisme
ovei'heerschend is, dat de een of andere
regeering, hetzfl uit politieke over
wegingen, hetzij uit zoogenaamde neu
traliteit, onder den schijn van gelijkheid,
aan Rome een machtige plaats en in
vloed geeft, welke zij aan de protes
tanten ontzegt. Men ziet het in onze
dagen èn in ons vaderland èn in
Duitschland, en wij denken daarbij
voor ons land wederom aan het nood
lottige jaar 1853. Daarbij komt, dat
binnen het kamp der protestanten zelf
etnerzijds zooveel moedeloosheid, ander
zijds zooveel begeerte naar wereldlijke
maclit heerscht. En daarbij komt ook
nog dit, dat men zich blind staart op
de kracht van Rome, op zijn eenheid,
welke geen geestelijke eenheid is, op zijn
macht, waarin de mensch moet sterven,
opdat de priester zal leven, een uiterlijke
macht, welke in zuiveren zin onmacht is.
Wat is er terecht gekomen van de vol
ken, die aan Rome's leiband loopen?
Zie naar Frankrijk, Spanje, België, Zuid-
Am erika en naar Italië, alwaar het goede
dat er nog te vinden is, alleen te
danken is hieraan, dat het geen ker
kelijke staat meer is. Heieft de geschie
denis ons dan niets te zeggen in dezen?
Hoe is het mogelijk, dat „zoogenaamde"
protestanten, van Rome redding' en lieil
verwachten voor den staat. Maar nog
minder begrijpelijk is het, hoe protestan
ten een verdrag kunnen sluiten, een
verbond kunnen aangaan met een kerk,
die hen op eiken witten Donderdag' met
huid en haar ter lielle doemt? Wie be
denkt hoe de vorige paus zich heeft uit
gesproken over de protestantsche ker
ken in Rome, als waren zij even gevaar
lijk als de huizen van ontucht aldaar
die kan met deze kerk geen vrede heb
ben, noch zich met haar tegen anderen
verbinden. Non tali auxuio.
De tijden zijn ernstig nii meer dan
ooit is versterking van het protestantsch
bewustzijn noodzakelijk. Eu één van de
eerste, van de meest voor de hand lig
gende middelen daartoe is, een gemeen
schappelijke viering van den 31s'™ Octo
ber. In alle protestantsche kerken van
ons vaderland moest Donderdag a.s. de
zegen van het protestantisme, de betee-
kenis en de kracht daarvan meer be-
sproken, moest een godsdienstoefening
aan cle Hervorming worden gewijd.
Dat is al liet geringste wat wij pro
testanten behooren te doen. Hoeveel
protestantsche gemeenten zullen den
Hervormingsdag dit jaar herdenken?
Hoelang nog zal het duren voordat de
Hervormingsdag in het kerkelijk jaar
voor ons een van-zelf-sprekende feest
dag is geworden naast kerstmis en de
andere christelijke feestdagen?
Wanneer de protestanten van alle
nuanceering en gezindheid zich den
3l*ten October op hun gemeenschap
pelijke belangen bezonnen, en dat deden
in ,een kerkelijke viering, dan zou reeds
iets gewonnen zijn.
Maar voorts zouden aan die kerke
lijke viering moeten voorafgaan, of
daarop moeten volgen, samenkomsten,
waarin de beteekenis van het protes
tantisme voor staat en maatschappij, als
cultuurmucht, in verband met de hui
dige verhoudingen wercl besproken.
Zoo zou de protestantendag vruchtbaar
kunnen gemaakt worden, zoo zou er een
zegen van den 31si°ri October kunnen
uitgaan voor ons volk en vaderland.
ROME IN DE GESCHIEDENIS.
De N. R. Ct. schrijft:
jj? r o t e s t a n t s c li besef en roomsche
gevoeligheid
Terzelfder tijd dat mr. dr. Van de Laar te Gen-
dyingen zijn bekend geworden rede hield en daar
mede de gevoeligheid zijner rooinsch-kaholieke
dQrpsgenooten zoodanig opwekte, dat marechaussee
en politie er bij te pas moesten komen, werd in
den Kersenboomgaard te Wester-Blokker een open
lucht-samenkomst van vrijzinnige godsdienstigen
gehouden, die de oorzaak is geworden van een
incident, dat in bijna alle opzichten met de zaan
Van de Laar overeenkomst vertoont. Wij hebben
van deze laatste zaak geen gewag gemaakt, zoo
lang zij beperkt bleef binnen de grenzen van het
plaatselijk belang, doch nu zij een stadium is in
getreden, waardoor zij van algemeene beteekenis
wordt, meenen wij op het geval-Stieler naast het
geval-Van de Laar de aandacht te moeten vestigen.
De zaak, zooals zij zich volgens ons van be
trouwbare zijde verstrekte inlichtingen heeft toe
gedragen, is als volgt: Toen de vrijzinnige gods
dienstigen in West-Friesland dezën zomer beslo
ten -een openlucht-samenkomst te beleggen, kozen
zij als terrein een kersenboomgaard te Wester-
Blokker, welk dorp gelegen is aan de zoogenaamde
Streek en, gelijk de geheele omgeving, voor het
meerendeel door rooinsch-katholieken wordt be
woond. Het feit, dat juist in de onmiddellijke
nabijheid van deze plek in de hervormingsdagen
een hagepreek is gehouden, deed onwillekeurig
denken aan den strijd die in oude dagen de protes
tantsche voorvaderen tegen Rome hebben gevoerd.
Temeer lag deze vergelijking voor de hand in een
omgeving, waar het verschil van geloof niet zooals
elders die is tusschen vrijzinnig en rechtzinnig-
protestantsch, maar de scheidingslijn loopt tus
schen vrijzinnig en roomsch-katlioliek, protes
tantsch en roomsch-katlioliek.
De kerkelijke verhoudingen worden in dit ge
deelte van Noordholland voor een groot deel door
den invloed van Rome bepaald. Ofschoon de men
sch en tot nog toe als burgers vrij vredig naast
elkander leven, is met het steeds machtiger worden
van Rome de onderlinge verhouding hier en daar
er niet beter op geworden. Weliswaar uit zich
het verschil van geloof nergens in veete of krakeel,
doch, terwijl voorheen roomseh en protestant in
de openbare school op dezelfde banken werden
grootgebracht, is er met de oprichting van bizon -
dere scholen meer verwijdering ontstaan.
Tiet spreekt vanzelf, dat dit verschijnsel den
meesten protestanten niet aangenaam is, en dat
Rome en zijn bondgenooten, de coalitie-broeders,
in de onderlinge gesprekken der protestanten het
meermalen moeten ontgelden. Binnen enkele tien
tallen jaren zal dit Noordholland, staatkundig
gesproken, volkomen roomsch-katlioliek zijn gewor
den. Dit vooruitzicht gaat de protestantsche 'ne-
volking nu juist niet met vreugde tegemoet, en dat
is natuurlijk.
Waneer men nu echter meent, dat dit zeer men-
schelijke en toch zeker ook door den tegenstander
te billijken anti-katholieisme ook in daden blijkt,
vergist men zich. In vele gemeenten is men anti
katholiek met den mond, doch verre van bewust
protestantsch metterdaad! Zelfs de kerkelijke be
lichaming van het protestantisme, de Ned. Herv.
gemeente met haar bestuur, werkt hier en daar
den groei van het protestantisme tegen en kweekt
stelselmatig den aanwas der kaliolieken aan. Op
Tiet eerste gezicht lijkt dit onbegrijpelijk, doch
nauwkeurig beschouwd, is het gemakkelijk ver
klaarbaar. Tn vele West-Friesche gemeenten is de
Ned. Herv. kerk arm wat liaar zielenaantal be
treft, doch rijk aan geld en goed.
Alle grond, die niet aan kak olieken behoort, is
in handen van kerk en diakoïiie. De boeren zijn
als bestuurders der kerkelijke instellingen tegelijk
verpachters en pachters van den grond. Vandaar
dat zij, waar de omstandigheden aldus zijn, er voor
waken, liet heft in handen te houden, en doods
benauwd zijn, dat „de kleine man" ook om zijn
deel van het voorvaderlijk goed zal komen. Te
sterker wordt hun drang naar zelfbehoud, nu in
de laatste jaren in deae -streek van Noordholland
liet kleine bedrijf in den landbouw toeneemt en er
tengevolge van de meer intensieve bebouwing veel
vraag is naar kleine lapjes grond.
In sommige gemeenten hebben vooruitstrevende
mannen begrepen, dat de Ned. Herv. kerk, wil zij
iets doen ter handhaving van het protestantisme,
de~' grondpolitiek ter hand moet nemen, en de
groote perceel,en, thans aan een tiental veeboeren
verhuurd, moet verknippen tot kleine perceelen,
welke als bouwland gebruikt, allicht een honderd
tal gezinnen kunnen onderhouden. Het voordeel
om het „groene" land „zwart" te maken, is een
paar jaar geleden op de diakonale conferentie in
de classis Hoorn door een vooruitstrevend en prac-
tiscli dorpsburgemeester-kerkvoogd met succes be
pleit. Echter zijn er telkens gemeenten, waar de
boeren, die thans van het kerkeland profiteeren,
zich met hand en tand tegen deze grondpolitiek
verzetten. Hun tot zekere hoogte te billijken
eigenbelang maakt lien van wege deze gronu-
politielc b. v. tegenstanders vhn het bedeelden
kiesrecht, Niet ten onrechte heeft hun echter m
een dezen zomer gehouden kerkelijke vergadering
een in de kerk invloedrijk man, Md der synode,
voor de voeten geworpen, dat als de bedeelden van
kiesrecht moesten worden uitgesloten, zij, de boe
ren in de eerste plaats door deze uitsluiting moes
ten worden getroffen, omdat zij eigenlijk de meest -
bedeelden zijn in de kerk. Om uu baas te b ij ven
over het kerkeland, namen deze boeren bijna uit
sluitend katholieke arbeiders in dienst, die na
tuurlijk in de Herv. kerk geen medezeggenschap
hebben
Op deze wijze van doen nu was het, lat. ei.ii dei-
sprekers te Blokker zinspeelde. Het was de heer
B. II. S. Stieler, arts te Westwoud, die in zijn
rede „Niet met den mond maar met het hart",
opwekte tot aankweeking van het protestantsche
bewustzijn, doch zeide dat dit zich dan ook moest
uiten in daden. Hij zeide het af te keur«-n. dat
sommige boeren bij voorkeur katholieke werklie
den in dienst namen, en noemde lut ook al geen
blijk van protestantsch zelfbesef, dat protestanten,
gelijk gebeurd was, een room clien burgemeester
gingen gelukwenschen, wanneer die, gelijk gebouru
was, bij het feestonthaal alleen de katholieke armen
wist te vinden, doch de protestantsche armen had
vergeten.
Gelijk men zal moeten toegeven, waren deze
woorden, die in de rede slecnls terloops verd» a
gezegd, gegeven de eigenaardige omstandigheden,
volkomen op hun plaats. Sprekende over het vrij
zinnig-godsdienstig besef, dat zjch „met met den
mond maar met liet hart" moet openbaren, was
deze opmeiking aan liet adres der kerkelijke gezag
hebbers, die hun macht ten eigen voordeele, en
hierdoor middellijk mede ten gunste van Rome's
groei aanwenden, geenszins buiten de orde.
Doch nu de uitwerking dezer woorden Die is
gansek anders dan men zal hebben ver vacht. De
pijl, op onverschillige en lauwe protestanten ge
mikt, is afgedwaald en heeft kitteloorige room
schen getroffen. Dokter Stieler is na zijn rede in
den kersenloomgaard plotseling imt mikpunt ge
worden van de verbolgenheid der roomsche bevol
king. Een plaatselijk katholiek nieuwsblad heeft
een verdraiide lezing van liet bewuste gedeelte
uit de rede gegeven en in een drietal ingezonden
stukken allerlei hatelijkheden yan het adres van
den dokter opgenomen. Men spreekt van een
splijtzwam", en stelt het voor, alsof het des dok
ters bedoeling is geweest katholieken en protes
tanten tegen elkaar op te zetten. Vooral is men
op hem gebeten, omdat hij de boeren aangeraden
zou hebben, hun katholieke arbeiders gedaan te
geven, wat, naar blijkt uit bovenstaande uiteen
zetting van de omstandigheden, die tot het aan
gevallen gedeelte zijner rede aanlci ling hebben ge
geven, natuurlijk geenszins de bedoeling zijner
woorden is geweest. Aan ophitsingen tegen den
dokter ontbreekt het niet, en naar vanzelf spreekt
wordt met broodroof gedreigd.. „Zeg, roomschen,
jullie nemen dien vrijzinnigen dokter niet meer
in uw huis. Weigert hem den toegang tot uw huis,
den beschimper van de encyclieken van onzen II.
Vader den Paus", heet het in Onze Courant. Zelfs
hebben er geruchten g'eloopen van In-ndtn stelijke
aanslagen, welke bij onderzoek gelukkig onwaar
bicken te zijn. Echter blijkt de ontstemming der
roomsch-katholieken uit het .feit, dat men den
„vijand des geloofs" niet meer groet en liij door
de schoolkinderen wordt nageroepen. Zijn „mis
draging" is het onderwerp van liet gesprek.
Doch het fraaiste zou nog komen. Gelijk reeds
in ons avondblad van Zaterdag werd medegedeeld,
heeft de heer Blauw, een roomseh-lcatlioliek wet
houder van Blokker, in de raadsvergadering van
Woensdag 1.1. den burgemeester verzocht „uit
naam van het weldenkend deel der gemeente", in
het. vervolg geen toestemming meer te verleenen
om in den kersenboomgaard zulke „opruiende en
rustv er storende taal" uit te spreken als op de
bijeenkomst van vrijzinnige hervormden door
dokter Stieler tegen de katholieken is geuit.
Wanneer inen nu bedenkt, dat deze „opruiende
en rustverstorende taal" niets anders inhield dan
een aansporing tot do protestanten om zich hech
ter dan tot nu toe te oganiseerer. en van hun
protestantsch besef ook in daden blijk te geven,
dan mag dit verzoek van den roomschen wethouder
wtl bizonder vrijmoedig worden genoemd. En gaan
wij te ver, wanneer wij de zaak-Van de Laar te
Gendringen en de kwestie-Stieler te Blokker met
elkaar in verband brengen en als gelijktijdige
openbaring van een en hetzelfde verschijnsel be
schouwen? Wat dr. Van- de Laar zeide over de
roomsche gevoeligheid te Gendringen, geldt even-
cms van deze roomsche gevoeligheid te Blokker
en omstreken:
„In dit ons toch altoos nog protestantsche land
wordt gij van roomsche zijde uitgejouwd en belee-
digd, omdat gij u uw protestantsche Christus-belij
denis, uw protestantsche beginselen niet hebt ge
schaamd. Zoo waagt Rome het onze godsdienstig-
po'itieke vrijheid aan te randen. Wij ïrio-lrn, mar
het schijnt, eerst aan de roomsche geestelijkh ?id
vragen, wat wij spreken of zwijgen mogen."
Doch wat antwoordde Blokker's burgemeester
op het hem gedane vezoek? „De voorzitter ant-
