I
RLEM
RWAR^'f1?
Het Bloemendaalsch Weekblad
/VERS ZOOI
POOR
CANHO,
elders,
:ën,
orisstraat <4,
nd-
Solide.
jules goi
Hoogst h;
van ZATERDAG 11 APRIL 1914.
TWEEDE BLAD.
;n dit wcekbl. is tijdelijk opgenomen HET MIDDEN)
gst eener ge-
tgebreide
g f
e Nouveatite's 1 i
-
veringen a 121/2 c
rsgracht 198, Am-'
Buitenlandsch overzicht.
\il sa 11 i, niets goionxls,
,;i,-!skal, vond lltico vin
hoolsclien vormendiaisl der mi'Icteneou--
vil ni ui ss verstandigs, louter 11 1S 1H
11. .vu sani, .1.. u-iw,.ii.
alleen maar
'laikiin in den
middeneeu-
21'
dwaasheid, ontwaart d' beschouwer in de
langsclie oliücl der mogendheden
belli sr<« de Kniiseiie repubhek Al
maanden lUimclt /.1.1 doelloos
.[•dei. baar financiers,
jiaejt hebben zich jam-
Doornvereehtseli buiten-
vi, 'door jlaafs naloopen van
id, een domme perscampagne tegen
riik, door de tfzwakkiiig tan lur-
bevorderen, lift zij 111 het Oosten
ïgeworpen. Ier be
ulen en
1 Haar regee:
rechterlijke 111a
aik ent sic
eigen vensiers
1 mg ziet zij zich
als een kwade
1 lofs. He staat
het gezicht kwij
;ar liebt gc liet
i i. ligt zijn volks!
1 wreed® vcrvolgin
tin lig tegen zich.
en en slingers 1 geraakt niet uit zijn
hol. Hei' hoe lamlendig de resten
invloed op n Balkan verspeeld,
als een k aan Frankrijk. Het
kwalijk 1-kenden adem over
uit. De saar kijkt verwezen
oor Rusland boliau-
eid. -Ziet zij zich,"
iedeii der Republiek
'sarenrijk zelf. Het
ebt. Het maakt dooi
den geest der wrake
let beweegt zich in
mt(
'.ifi
zijn
Ui hangt
I last zijn
tenrijk
vredeskloed.
Ma;
lal
r de vodden vaziju
a ,r is Oosteni'üaoiigarije. De Dubbele
ii-el,ie, in lSüti worpen uit Duitsch-
heeft, ill 1912-3 zich den weg naar
j Oosten doen afsjlch. Deze haar eenige
mist heeft zij dorven, niet zoozeer
rees voor haavijaiiden als wel op
aug barer vriileii. Van dezen is zij
;r geweest. 11 dezen hoeft zy de
m iiling van zootl nationaal vermogen
mile verwringing in hare wapenen te
i «11. liet ie lii enkel vergund ge-
verwekker' zijn van een vor
men Albanië, soort van Quasiino-
1 misgeboorte: der de k inderstaatjes,
a voor, o heiligtwaasheid, zoo menig
Xf naudscli of fir op 't punt is ge-
meid of leven tfferen.
nje, dat, 1111 do libc-
en aan de staatsruif
ikorwjjs den conserva-
rt geeft, terwijl liet
1
<m
•O erns op
zich eenige
hebben, bi
weder de
zwaarder èwaardor belast wordt
de igst op de
nr vt rwaarloozii
s pa nje, dl
'U gefopt
>mr
b
'"i'deu
01:s to'.
Ril
hèt lam
machtv
Ie ong.
ficivren.
duchte
;as staat te mislukken
van de waterwerken,
in Marokko door de
ich thans de vingers
lu'ui* <1© dVI uur em
tbüoia oiait cviaxcrij t (um* €l9 JVIUDIBD
rondom 1 Spaansche presidios
■a.
dwaasheidioe liolt zij rond dóór
van Bacoln Groot-Brittannië de
11 I'arlemd en Wet gefnuikt door
oorzaamlijl van eenige rnitcrof-
Dic ntengelge eensklaps het ge-
rangstuk den voorgrond ge-
1 'U, dal zoominls bij politieke onlus-
'■n de a 1'i'ierenks.se, bij arbeiderswoe-
ldatenand mag worden gc-
-1 in
iiri
ir
Set
sta
en
it
Zjiu
den poten plas eens over.
'~!>t gij de Msicanen, baldadig hun
land ten -oude richtend. Daar
an Sam 111 ingeslagen cylinder
zegemde hand tegenover
irib t- meesirs van de regeering,
ar!' dors verenigingen, de meesters
v a Alk-rit rekelgeboeft o dolt om
11 ".iclitclózcii politieman, lieen.
a-kanaal kan geen wat er kri.j-
'u t* 10011,stoling van San Francisco
a "'ii 'leurstcing, zijn trooster R.00-
"j u'h iiecft /ich bgraven in de oerwou-
v. hnnazonië
til, opeis wij eens heel pedant
z.egd mig worden aan boven-
1 11 ks - aten, dit zij een plaats .ver-
"n en(l. i- de partes destruchtes
s u tisbegez-ie, blijven er toch een
«i-den over, de streven naar de rol
r aecl f ica ntes. Ziedaar
I'Uiiseiie Rijk. Ieizer Wilhelm wil die
'^«'je-iK-r affa.re doen vergoten en
1 - aaai Ie u-in. ir zit richting, cr zit
i.i 11 biitcnlandsche politiek.
I' l' P t gewild, dat. Oostenrijk het
erbonc in een oorlog zou
Hij heeft den Balkanbond af-
1 vooj- -Duitschland onge-
fen. Hij heeft Italië uitge-
Frankrijk, zoodanig dat deze
usche mogendheden thans
- 1 y* 1 elkander vervreemd lijken. x)
v\ eei.i-n zijn veelverdragendcn Oos-
elien liondgenoot een bezoek, een
-'oiidoleanticbezoek, ie hebben ge-
<cJi de keizer zich te Venetië
•"i-.-d van Italics getrouwheid en is
tl mar orin opgevaren. Aldaar ontvangt
ónlde van Griekenland en kan
reontstreeks samenwerken met
'V Sl staatsman, aan wien Grie-
loekomst zoo uitnemend is toe-
Aan de overzijde van het kei-
i'oJyt, in Albanië, ligt de kritieke
viai iMiropa. Keizer Wilhelm is dus
rust.-r plaatse. Hj] moet hier liande-
■n Italië, Griekenland, Oostenrijk
rst van Albanië en onder deze
hij den wind. Middelerwijl ar-
m.i tan den terugkeer van Duitsch-
11 11 'i' iieeuwscben roem in het Oos-
"iL 7'11 als zoon van een nieuwen
Hö
!'i iet^>udis
mom'sleep!»
gebracht
v.'enschte
IK'; ld tég!
beide Rons
o
Ka
•nrii
-invi
lel
jer
Icn
11 d<-
llr'l hf
tijd, aan den vooruitgang van Duitsöhlands
economische macht in gindseb ri.iKe -re
ken.
Men krijgt e. rbied voor de eeuwige jeugd
va.11 Wilhelm II, tlians aan ondervinding!
gepaard. Hij is geen aigle, maar hij bezit
wil. M11 bij de min beduidende staatslioof-j
den van tegenwoordig treft hij 't gunstig
ter vergelijking, liet is mogelijk, dat wan
neer Aartshertog Frans Ferdinand op den!
troon der Habsburgers geroepen wordt, do
Duitsclio keizer een portuur zal vinden.
Maar voorloopig siaat li i.i alleen bovenaan
en is het niet slechts in schijn, maar ook in
wezen, dat liij zich kan voorstellen als de
ordebrenger in Europa's dwaze zaken. De
schim van Baco wenkt hem goedkeurend,
toe eu Bismarck, bij wien hij zeer goed
aansluit, heeft men kan er op aan
iu zijn graf de daden van den groot ge
worden melkmuil met toestemmend gebrom
begeleid.
Chr. F. llaje.
p „Nous abandonnons oordeelt een toon
gevend Fransch blad - prescjue sans résistnnce le
monde, et dans tons les cas, la Mediterranée, a
l'A'llemague et sa non moins dangércuse allióe
l'ltalie".
Binnenlandsch overzicht.
Rechts en links van de lijn, die ons
volk in twee gedeelten scheidt, golven
twee soorten democratie. De kerkelijke en
do pagaiiistisclie. De eerste soort, wil „met
God", de tweede op philosopliischcn grond
slag verbetering van: hebben of zijn.
De rechtsche soort is verdeeld in Robni-
sche, Calvinistische eu Christelijke Socia
listen, de linksclie in arbeiders-, heereii-
eii bourgeois-socialisten. Teekenen van le
ven dus genoeg. Te veel om gehoor te
g-even aan een vraag, die me gedaan werd,
0111 de sociaal-democraten te bestrijden. Dat
te doen zou den indruk geven van D011
Quickotterie. Maar zelfs ai ware dat niet
liet geval, dan zou ik nog daaraan niet
willen voldoen, omdat ik ine tevreden stel
met de rol van „Beobacliter". I11 den stil
len tijd, dien wc liebben, wil ik echter
tocli een oog slaan op onze „democraten"
011 op nog iets anders.
Sinds liet .eerste optreden van Domela
Fieuweuhuis zijn 30 jaren verloopen. Zelf
heeft liij dien tijd beschreven in een vrij
banaal boek: Van christen tot anar
chist. De eerste optocht van „socialen"
herinner ik 111e nog zeer goed. De boom,
door hem hier geplant, heeft allerlei zij
takken gekregen. Maar feitelijk is de lieele
socialp beweging van revolutionnair veran
derd in een© „hervormingspartij", liet
„bommengooierig" karakter is reeds lang
verdwenen, de linksclie socialisten gaan
tegenwoording in „smoking" of „rok" op
officieel© partijen. Én Troelstra regeert niet
mimici autocratisch ju zijn kring dan één
maal „Paus Abraham'' de Patrimoniumi-
den, die ook feitelijk democratisch „first
rate" zijn. Maar heeft Troelstra te kam
pen met de phalanx van Wijnkoop en Ceton,
die van-geen „revisionisme", van geen ver
watering willen weten, de calvinisten-de
mocraten zien tegenover zicli de christelijk
socialen van mejuffrouw „Enka". Voor ver
deeldheid in eigen boezem is dus gezorgd.
De Roomsche democraten, „in het spoor"
gehouden door de geestelijkheid, zijn echter
geenszins de lammeren, die men zou den
ken. Op de bijeenkomst- in 1903 (of 4?)
der „katholieke sociale week" zijn dingen
verteld, die wijzen op zeer grootc ontevre
denheid ook daar.
Maar van veel pracüsch nut schijnen
me al die „secten" niet. Want van liet
regeeren van het kapitalistische stelsel is
feitelijk nog geen haarbreed afgeweken. Al
leen de band tusschen werkgevers en werk
nemers is al zeer los geworden en de so-
ciale wetgeving heeft alleen gestrekt om
do scherpe kanten van het „vraag en aan-
bod-sy«teem" af te slijpen.
Ilct- 1 i 11 k er-i le 1110 c rat is che streven heeft
veel slaan op de Turksche trom noodig.
Nu, oruatissimus Duijs zorgt daarvoor.
Rechts gaat dat stiller, maar, naar het
mij voorkomt, dieper. Trouwens de demo
cratie van Calvijn is veel heviger dan die
van Marx en Engels. Dat. liceft Genèvc
eenmaal bewezen. De bourgeois-democratic
uit zich in de. vrijzinnig-democratie (een
hoeren-partij), die trouwens officieel ko
ningsgezind is en in het radicalisme van
den A111 ster d a m 1110 F', wiens platen
van Braakensiek „the great attraction" uit
maken.
Evenals de theologie, heeft ook de demo
cratie een wetenschap en eene litteratuur,
die niet voor iedereen zoo makkelijk te
begrijpen is. De lieeren in de. partij -
met name links liggen dan ook telkens
over de uitlegging van de leer „in de
knoop". Zoo „liet Volk" contra „De Tri
bune". Sedert Troelstra verklaarde, dat liet
er eigenlijk niet zoozeer op aankwam of
Marx gelijk liad of niet, maar dat er voor
de arbeidende klasse zooveel mogelijk „ge
haald" moest worden en sedert de uit
werping op liet Deventer Congres bestrij
den de hoeren elkaar lievig. Practisch heeft
Troelstra, gelijk. „Realpolitiek" is de beste,
dat heeft Von Bismarck bewezen: ferro
et igni. Of het daartoe echter met de
democratie zal komen, staat te bezien. Se
der het „parlementarisme", intrede heeft
gedaan in de sociale wereld, is daarvoor
niet veel vrees. En het is juist het verwijt
van de anarchisten: dat helpen meeregee-
ren met de bourgeoisie de hervormings
beweging heeft gestremd.
Er zijn er natuurlijk in ons land, ook
buiten de werkgevers wereld, die met „Wi-
derwillen" allen socialen groei aanzien.
Maar hun aantal begint toch te slinken, on
der alle standen. Vooral zij, die nog „feo
daal" voelen, ergeren zich in hooge mate
aan den groei der soci's'. Maar zij verge
ten, dat ons volk altijd ©enigszins „balstu
rig" is geweest en dat ook in onze „Gouden
Eeuw" verzet en anarchie onder de llol-
laudsche werklieden schering en inslag
was. Er bestaat daarover een boekje van
Ponigsheim (Duitschc dissertatie), dat
veel merkwaardigs geeft.
Grooter opbloei va.11 „de socialisten", het
zij dan kerkelijk of niet, is te verwachten
bij de invoering van „algemeen stemrecht".
Of het liberalisme zich dan zal kunnen
handhaven, valt te bezien. Want liet, wordt
dan „zwart" tegen „rood", waarbij legioe
nen in het veld zullen komen. Socialis
tisch zullen beide stroomingeii zijn, maar
het zal er dan 0111 gaan of de kerk of de
pagaiiisien de „roode beweging" zullen lei
den.
De cosmopolitisóhe, pantheïstische libe
rale leer zal dan een zwaren dobber heb
ben 0111 de hegemonie te behouden. Reeds
nu (in '13) bleek dat moeilijk. Of dan
„uit. den strijd der belangen liet algemeen
belang zal te voorschijn komen", valt te
bezien.
Maar ook dat moet aanvaard worden.
Ook door lien, die mokkende „in liun iso
lement hun kracht zoeken". Gelijk er zijn.
Een ander niet hiinder belangrijk vraag
stuk werd dezer dagen in een opvoedkun
dig blad „Het kind" behandeld: De af
name van het aantal geboorten. Ook de
„Amsterdammer" behandelde eenige weken
geleden dat onderwerp.
Over clie vermindering van het accres
door geboorte wordt geklaagd en getreurd.
Het wil mij voorkomen teil onrechte.
1 De roekelooze kindercreatie, die vijftig
I jaren geleden heerschte, is gjelukkig tot stil
stand gekomen. Wie kende ze niet, arbei
dersgezinnen met 15 a 20 kinderen, burgers,
[die gebukt gingen onder de zorg van Ca7
spruiten,. Aan lien hebben we liet .t e danken,
dat ons land sinds 30 jaren met bijna
(le lielft aan inwoners vermeerderde. Ik
aarzel niet dat een te veel te noomen.
Daarvoor is in ons klein land geen plaats.
En indien we niet de periode van econo-
mischen bloei hadden, die er was en nog
is, dan zou liet, leed zeker nog grooter
zijn geweest.
Wat velerlei beschouwingen over het on
geoorloofde van opzettelijke gezinsbeper
king te niet doet, is het feit, dat over
geheel West-Europa liet verschijnsel zich
voordoet. Ook in Duitschland,dat thans
58 111 i 11 i o e n inwoners meer heeft te voe
den dan iu 1870. Die vermindering overal
to© te schrijven aan liet N. Malthusianisme
is absurd. Veeleer zie ik er in, dat de
natuurlijke aanwas van .Europa zjjn hoogte
punt heeft bereikt. En dat door minder
huwelijken, huwelijken op lateren leeftijd,
door de omstandigheden voorgeschreven,
aldus die vermindering wordt veroorzaakt.
Trouwens liet g ©tal inwoners maakt
cle kracht van een volk niet uit, maar het
gehalte en de economische omstandig
heden doen dat. Onze oude Republiek gaf
daardoor den toon aan in Europa.
Dus maar aan te dringen op steeds groo
ter kiiideraanwas lijkt dwaas. Ook hard
vochtig tegen de komende individuen, wier
plaats aan den algemeonen discli al bij
zonder klein wordt.
Gelukkig dat de natuur zich met onze
pro's en contra's niet inlaat. Wij kunnen
haar in zekeren zin wel bcheerschen, maar
niet dwingen.
Het bevolkingsvraagstuk is daarom iets,
waaromtrent vele bespiegelingen onvrucht
baar zijn. De feiten dringen eene richting
uit, die men te volgen heeft. Eén dier
feiten is b.v., dat liet individu thans
over het algemeen hooger waarde aan zich
zelf toekent dan vroeger en minder ge
neigd is onder te gaan in een onberede
neerd huwelijk of zich daarin een rijken
kinderzegen te '.scheppen. Nieuw is het
niet, want ten tijde van Philips II ont
hielden zich in Spanje uit religieuse be
weegredenen - - ook buiten de kloosters -
duizenden mannen en vrouwen van hot
huwelijk. En dat juist in een tijd, toen
de staatsregeeringen vele inwoners wcnsch-
ten als belastings- en krijgs.objecten.
Tenzij emigratie van staatswege krachtig
wordt gesteund, acht ik voor ons land
eenigen achteruitgang in bevolkingsaanwas
geen absoluut kwaad. Want er zijn
veel taekenen, die wijzen op overbevol-
k i 11 g.
H. A. Ritter.
I M1
Letteren en Kunst.
In de April-aflevoring van D o P I.e.# g
vinden we ,o.m. van de hand van den
hoofdredacteur L. Simons een ferm ar
tikel, getiteld „De dood in den pot". Het
gaat, over de bouw- en sierkunst, en de
karakterlooze voortbrengselen, welke men
111 den laats ten tijd hllerwege ziet voor
deu dag' komen. De heer Simons wil zicli
daartegen koeren. 111 de eerste plaats zal de
lieer Jan Gratama, door geregeld in „De
Ploeg" artikelen over bouwkunst te schrij
ven, het inzicht van vele menschen ver
ruimen. I11 de tweede plaats beoogt- de
heer Simons het vormen van een boud,
die de karakterloosheid in bouw- en sier
kunst, bestrijden, en de hedendaagsclie voor
uitstrevende cultuur-richtingen in beide
kunsten steunen zal.
Ook vindt men in deze aflevering nog
0.111. ceii merkwaardige studie over „Het
Nieuwe Testament"- door Dr. F. H.
Fischer, oen artikel van Constant van Wes-
sem over GoetheKees Meyer's „Nieuws
van Overal" bevat weder veel aantrekke-
Wij ontvingen intussclien ook de afle
veringen 2 eu 3 vail Van Dale's Groot
W o o r d e 11 b o e k der. N o d e r 1 a 11 d-
sclie Taal, vijfde, vermeerderde en ver
beterde druk, uitgegeven door de firma
.Marti 1111.- Nijlioff te 's-Gravenhage. De der
de aflevering bevat de I), tot- en met liet
woord duinwater, en de laatste samen
stelling in deze 3c afl. is duinwater-
vraagstuk, dat volgens Van Dale on
zijdig is, waarmede niet gezegd is, dat
dit, vraagstuk niet een aantal zijden hebben
kan, en dus ook veelzijdig genoemd kon
worden; de Bloemendalers weten hiervan
mede te spreken.
Du N. V. Uitgeversmaatschappij voorh.
C. llarms Tiepen te Amsterdam geeft een
reeks „Interviews met merkwaardige per
sonen van dezen tijduit. Reeds verschenen
„Jhr. Victor de Stuers", „E. F. E. üouwes
Dekker"; thans verscheen „Dr. A. Bre-
dius". Deze interviews zijn boeiend ge
schreven eu men vindt er menige belang
wekkende medcdeeling in. Elk vormt een
keurig' boekje; de prijs is 25 cents per
stuk; de reeks van 12 kost 2,50.
In de April-aflevering van De Nieuwe
G i el s vinden we o.in. afgedrukt de open
bare les, gehouden door Leo Polak op
Maandag 17 Februari 1913, ter opening
van zijn colleges over „De kennisleer en
haar kritische toepassing op liet heden-
daagsch wijsgeerig denken". Josephine
Giese schrijft over den fransclien auteur
Ernest Hello; Erens geeft een artikel over
Homeros' Odyssea; Jacobus van Looy
draagt oen bekoorlijk lentelied bij, Frans
Net,schor vervolgt zijn Dramatische Kro-
I niek, en prijst daarin Querido's „Saul en
David". Boeken, Kioos en Corn. Yeth din
gen hunne artikelen over kunst, Netscher
eu Nuys de hunne over bimienlandsche .en
buiten kl inische staa tkunde bij, en tot be
sluit vinden we een mededeeling der re
dactie, luidende: De Nieuwe Gids, die een
openbare tribune wonscht.te wezen.voor
verschillende meeningén en overtuigingen,
stelt er prijs op, hier nogmaals te bevesti
gen, dat alle schrijvers persoonlijk verant
woordelijk zijn voor de opinies in hunne
artikelen verkondigd.
Antoine, do befaamde directeur van hel
Theatre libro te Parijs neemt tengevolge
van de steeds grooter wordende financieel©
moeilijkheden, waarin deze instelling raakt,
zijn ontslag'. De ontvangsten konden nooit
de hooge kosten zijner opvoeringen dekken.
Te München overleed dezer dagen de
Duitsche schrijver Paul Heyse. Hij was 84
jaar oud. Van zijn werk is hier niet veel
bekend; toch werden hier en daar verta
lingen van hem uitgegeven. Het meest
roemt men zijn treurspel „Maria von Mag-
dala".
in den kunsthandel De Vries, N. Spiegel
straat, Amsterdam, zijn schilderijen, teeke-
ningen en etsen door Graadt van Roggen
geëxposeerd.
Graadt van Roggen is bekend ais eeu
fijn etser. Zijn etswerk is cenigermate ro
mantisch en verwant aan .[e oud-hollaud-
sche 17de ceuwers en aan de Barbiso.11-
scliool.
Zijne teekeningen zijn zpoals die van een
etser verwacht kunnen worden: strak en
vast.
Over de schilderijen, die Graadt van Rog
gen exposeert is 't beter te zwijgen. Hij
moest, evenals Steinlen, de kwast en do
j verf laten rusten.
Tegelijkertijd zag ik bij Die Vries etsen
door Van der Valk. Spontaner 011 raker
dan die door Graadt van Roggen, hebben
zij mij meer bekoord, maar dat is eene
persoonlijke voorkeur. Die direktheid in 't
werk van Van der Valk is mij sympathiek.
Daaruit spreekt, sterk de hartstocht van
het inééns onder de eerste emotie gevoel
de en 't is daarbij zóó raak gedaan en
zoo vast neorgekrast, dat 't juist dat geeft
waar 't 0111 gaat. Er zijn praclitprenten
bij en ik begrijp, dat enkele eryan 20 en
25 maal verkocht zijn. De meeste zijn in
zink geëtst en daardoor mooier van zwart
en smijdigei* van lijn dan etsen in koper
zijn kunnen.
Bij Van Gogli exposeert Hammes een
veertigtal werken. Deze schilder behoort
tot, de velen, die nooit hadden moeten
schilderen. Ze zijn ter, onzaliger ure in
de kunst verdwaald geraakt. Hun werk
heeft, zoo weinig met kunst uitstaand, dat
'1, misleiding van liet publiek is het als
kunst te behandelen en het maar eeiischij]
van beteekenjs toe te kennen. Die firma Van
Gpgh had 't met recht mogen weigeren
te expose eren.
Eene verademing is 't na die prullen
de kostbare bezittingen der firma Van
Gogli te genieten in de benedenzaal (cava-
leriestuk door Breitner, aquarel door Bos
boom e. a.).
Pitt.ore.
Tooneeloverzicht.
Amsterdam, 7 April.
Bij "de K. Y. „Hot Nederlaiidsch Tooneel"
„Kolonélszorgen", blijspel uit 't Duitsch
van Richard Skowronnek. Tam! Wel aar
dig' tocli! De acteurs deden denken aan
schutters van wijlen de schutterij, geens
zins aan „sclmeidigen" kolonel, generaal
