Jlotel Cafl-Kestaurant Royal
v h „De la Station",
Stationsplein, HAARLEM.
D
HET NIEUWE LEVEN.
n plaats.
I voor dun krijgsman over
iun meer nog voor det
■1 ook voor den gewonde
is, maar dat een genees,
waren zieke, niet-militair.
plaats kon krijgen, oni
terwijl er 300 bedden
de gewonden, die er nog
■an eene houterigheid in
elke onvergefelijk is.
3ANK.
hebben medegèdeeld
ui Koninklijk Besluit
•paald wordt, da de t<
dagen, bij artikel 16, eetfl
p de Rijkspostijpaarbaj
de terugbetaling an oj
vei ehu'd
i it zes maan, -
evenwel, dai buuien
n va
!sje d -vorl 'd terti.,-
eschi d a to: '.$en
•an ten hoogste vijf vri|
zeven dagen,
end, dat er inleggers
zijn, dit n ten
boven d 2b', st,
uitbétaling zullen moe;.,,
ening is echter niet juist,
het Koninklijk Besluit is
inleggers terugbetalingen
t een bedrag van 25,
oogere bedragen moeten
toe immer boven f 50,
■vraagd aan den Direc-
n de uitbetaling uitstel-
n hoogstens, maar be-
dien termijn van zes
houden, immers hij is
hem gebleken is, dat
taling dringend
i s cn de tijdsomstandig-
een korteren en zelfs
■rmijn te stellen,
het gewenscht, dat zoo
bruik wordt gemaakt van
het opvragen van groo-
de eerste plaats in het
"ileggers zelf, wier geld l
aarbank volkomen veilig
hun eigen huis moeten
.nd en diefstalin de
iet algemeen belang, om-
van spaargelden en h t
aar geld èn de Ned i
i de Staat èn het gold- I
moeilijkheden brengt
iet belang van het per-
postspaarbank, hetwelk i
mobilisatie zoo gek rum
slechts met moeite den
dienst kan gaan
rverbond en
i e K r u i s.
's van het Hoefijzerver-
Oproeping tot de mobi-
van de Roode Kruis
:eesidrift ontvangen In
en, waar reeds Roode
zijn, bieden de hoefijzer-
taande organisatie hulp.
rekken we ieder op niet
of bezoek te wachten,
zooveel mogelijk geld
het Roode Kruis,
re plicht.
ooibiljetten cn inteeken
bij A. C. Bos te
i d e n van den
/en weg.
aet gewoonte, in Londen
aet rijtuigen slechts de
Ite van een weg in ééne
ien bereden. „Keep to
nks, heeft daar niet al-
wijk naar links uit, maar
de linkerhelft van den
ijke maatregel lijkt ons
Dezer
.chtrijder naar Zandvoort
lei uitstekende planken,
ield als gewoonlijk het
weg; fietsrijders waren
In onzen tijd van ver-
ieten zich zware krachtige
volgde een melodie op
e wijs, ten slotte werd ee"
't een groot aantal varia-
lioorde men een der stem-
lijk geluid, welke door
voortgebracht en ^e"
de zoet dooreenmengeling
en. Alles te zamen was ('e
n kan deze orgelmuziek ge'
heerlijkste, die ooit werd
mij alles nog voortreft"
het einde van het concert
iging. dat de muziek van
Engeland over het geheel
is. Het instrument heeft
van 15 duim door-
Nadat de toehoorders
erlaten, werden wij op °as
oster naar den toren £'e'
et midden der kerk oprijst
en tot een hoogte van 300 I
platform op deze hoogw
en lieel duidelijk
rdam. noordelijk de duinen
tie overige zijden een Innd* j
of.
(Wordt vervolgd)
..De Oude
;lz. 200.
!ni militair) despotisme, zou het voor
at houdt de rechterhelft van den weg,
j. het militair verkeer zeer vergemak-
jhken cn een goede oefening zijn voor
fn gebruik, dat ook in vredestijd allengs
iniisbaar schijnt. Is dit niet iets voor ons
LfL-iek provinciaal bestuur?
Iets over Incasso's.
IL mmige banken hebben'aan de klanten
L hun kassiersbedrijf briefjes gezonden,
aI zij niet meer instonden voor geïnde
issels of quitanties, ook niet voor zoo-
tj.r deze reeds vóór de crisis in hare
anden waren gesteld. Deze aanschrijving
ver. Aan een voorname provin-
|a|e bank werd ons dit toegegeven. De
t,none aansprakelijkheid voor reeds ter
[lining aangenomen wissels kon, zoo be-
■estigdc men ons, door het intreden van
.jzonderc omstandigheden, wijziging niet
jiidtrgüun. Wat na de ontvangst van zulk
,(.ne irculaire ter inning gegeven wissels
if quitanties betreft, heeft men met zulke
lirculaires rekening te houden, doch waar-
,ni. zoo vraagt men zich af, doet zich
jziet fluks eene verzekeringsmaatschappij op,
|di: aanbiedt zulk oorlogsrisico te dekken.
[treedt,
mtaatsc
mctti'i
heel
izoo vc
erk
laan cl
Ier voo
I diepst
Dat onze samenleving door den oorlogs
toestand in zooveel opzichten als lant is
kfsl«t.~l n, pleit niet voor de doeltreffend
heid h.irer inrichting, noch voor de wcer-
Larh aizer „nijvere burgerij. Zouden wij,
_\ec!e aiders, te lang vrede hebben ge
had Laat men zich toch duidelijk maken,
Ha: de siaat van oorlog of oorlogsgevaar,
waarin wij verkeeren, alleen in zoover ver
schilt ian den gewonen toestand, dat de
bruit' chamelijke kracht van het maat
schappelijk lichaam op den voorgrond
waarnaast evenwel alle andere
appelijke krachten hunne fut tie
blijven vervullen, wil het e-
tand houden. Laat ieder us
I mogelijk gewoon zijn dagelijk h
errichten, alsof er niets bizond rs
hand is. Eigenlijk gezegd toch is
dat deel van de burgerij, dat het
n de lappenmand kruipt, alleen iets
u doe in de couranten. Sommige dag
bladen meenen den lezer een hart onder
den i in te steken door hem op te wek
ten il zelf te doen. He. is echter de tnon,
die de muziek maakt. De kalm schrijvende
redai t air kalmeert den lezer ook met h t
schrikk- lijkst verhaal. Zoo is nu eenmaal
de macht van den stijl.
Imachten van afwezige
dienstplichtigen.
Ik ig landweerman is vertrokken aun-
dcr iade op zijne zaken te hebben g ■-
stelddc landweerman, die naar de grei-
zen gaat, doet goed een volmacht achter
I te laten op een vertrouwd persoon in zijne
vvrmiplautsde landweerman aan de gren
zen doet goed zulk een volmacht op te
zendenwij zijn op aanvraag gaarne be
real kosteloos een formulier voor zooda
nige volmacht te zenden aan de familie
van landweermannen, die zulk een vol
macht willen teekénen. -
Dc Hollandsche Sociëteit van Levens
verzekeringen verzekert militairen te
gen oorlogsrisico. Onder militairen word n
verstaan: leger en vloot, ni litie, landw r
f cn het gewapend deel van den land
storm. Inlichtingen geeft het kantoor van
I ons blad.
Speenhof komt met toestemming van ge
neraal v. Ophorst, commandant der stel
ling van Amsterdam, op enkele plaatsen
voor militairen zingen.
Dc Engelschen zijn praktische men
schen. „De ellende van den oorlog maakt
-melancholiek en daartegen is sport liet
-beste geneesmiddel," heet het daar en
men cricket en balt door. Waar de Ne
derlander zwaartillend is van aard, moge
men zich hier in dit opzicht aan Engeland
spiegelen.
hi het landweer-kampement te
/-andvoort zal men korfbal gaan spe-
'cn. Komt, afdeelingen van den Bond voor
lichamelijke ontwikkeling en Comité voor
de Olympische spelen, verschaft allen kam
pementen, forten en stellingen eenige pa
len, korven, ballen en een spelleider!
Dc Engelschen hebben twee in Enge
land op de werf staande Turksche „dread
noughts" genaast; de Turken hebben op
'tuil beurt 2 Duitsche oorlogsschepen ge
kocht; een daarvan, de „Goeben", is het
snelst varend oorlogsschip ter
wereld.
liet gestel van den mensch.
1)1 lv. de Jossclin de Jong, prosector en bae-
'•'rioloow der gemeenteziekenhuizen te Rotterdam,
onlangs in het Natuurkundig Genootschap
Hvoordracht over liet gestel van den mensch.
1 'I v'olgen liet verslag der ..Nieuwe Courant".)
spreker dan begon met de verklaring dat de
nu'iisi-h. dus ook (ie medicus, daarvan eigenlijk ver-
"/,lU(l weinig weet. welk negatief feit veeltijds
•'•'"leiding geeft om er over te praten. Maar al
"'en er niet veel van. toch zou spreker een
1 "'bessanten kijk kunnen geven op de richting,
11 '"en voor het onderzoek om tot de kennis te
kü»ien. heeft ingeslagen.
a" oudsher heeft men zich met de vraag bezig
J-e louden, welke de factoren zijn die het gestel
den mensch bepalen. Van Hippocrates af
het midden der vorige eeuw heeft men iedere
«lokte beschouwd als voort te komen uit het gestel
en had men van de constitutie dit begrip, dat
wanneer men van een der stoffen bloed, slijm,
zwarte gal en gele gal door aanleg van huis uit
wat te veel had, men daardoor ziek werd. In 't
algemeen meende men, dat het van de vermen
ging dier vier stoffen afhing hoe iemand zich
gevoelde.
Ite oudere pathologie is dus constitutie-patho-
logie en wellicht ware men daarbij gebleven,
zoo niet tegen het midden der vorige eeuw te
Berlijn een jong Duitsch geleerde, een gansch
andere wending aan het onderzoek had gegeven.
Rudolf irehow gevoelde zich reeds op 24-jarigen
leeftijd geroepen een hervorming in de genees
kunst tot stand te brengen. Hij wijdde zijn aan
dacht aan de cellen met hun kernen, aan hun
groepeeringen tot weefsels en deze weer tot or
ganen. Om kort te gaan, Virchow bracht het
ziek worden terug tot orgaansverandering, met
de autonomie der cel tot grondslag. Door zijn
onderzoek is een verrassend licht geworpen op
verschijnselen, waar men vroeger onbekend tegen
over stond. Zoo slaagde Beneke er in door een
onderzoek van duizenden lijken in het ziekenhuis
te Weenen. aan kenmerken en eigenschappen van
bepaalde organen speciale ziektegevallen, als kan
ker en tering te onderscheiden.
Deze anatomische methode bracht de wetenschap
ten slotte nog niet veel verder, zoolang men
niet meer wist van de eigenlijke functie der
organen.
Hierop volgde in de 70er en 80er jaren de
opkomst der bacteriologie, die het aetiologisch
moment op den voorgrond bracht en het begrip
constitutie deed verdwijnen. Alleen in Frank
rijk hield men er aan vast. De Franschen zijn
altijd den mensch blijven bestudeeren. Zij von
den voor het constitutie-begrip steun bij de kin
deren en bij het feit, dat ieder kind anders ter
wereld komt. Dan vonden zij voor het begrip con
stitutie ook steun in het uitgebreid onderzoek van
liet. zenuwstelsel en vooral ook in de leer van de
inwendige nierafscheiding.
Zoo stonden de zaken aan het einde der 19e
eeuw. Van dien tijd af dagteekent hernieuwde
belangstelling voor liet begrip constitutie. De medi
cus Paltauf te Weenen ontdekte als oorzaak van
plotselinge sterfgevallen bij de na hun dood onder
zochte personen een abnormaal groote zwezerik
(thymus), groote lymfklieren, een slap hart en nog
andere abnormale organen. Hij maakte daarvoor
op een status Ihymico-lymf aliens.
Een andere medicus, Bartel, zette dit onder-
I zoek voort en kwam tot de opstelling van een sta
tus hypoplasticus voor een groep personen, die de
afwijkingen nog in lioogere mate vertoonden en
dus nog minder bestand dan de lijders van Pal
tauf tegen de schadelijke invloeden die op den
mensch werken.
I it zijn praktijk deelde spreker niet minder dan
19 gevallen mede van dergelijke door gebrekkige
organen minderwaardige menschen van allerlei
leeftijd, die door infectie of door andere oorzaak
plotseling getroffen, acuut gestorven waren.
Spreker kwam thans tot de leer der inwendige
secretie. Men onderscheidt n.l. klieren in het men-
selielijk lichaam, die hun producten naar buiten
afleveren, en klieren, die hun producten afstaan
aan de algemeene circulatie. Deze laatste wijze
van afscheiding noemt men inwendige secretie,
die weer verdeeld kan worden in positieve (hor
monen) en negatieve, die schadelijke in niet scha
delijke stoffen omzet.
Tot do hormonen behooren de eigenlijke voe
dende stoffen, b. v. suiker-glycogeen en andere
producten die door het chemische van den darm-
wand en aanhangende klieren uit het voedsel
gemaakt worden en met bloed en lymfe naar de
verschillende organen worden gevoerd. Daar
tegenover staan die hormonen, die een bepaalden
invloed uitoefenen op do aanwending van de in
het beïnvloede orgaan aanwezige stoffen en ener
gieën. Het vermogen dier hormonen is zeer
verscheiden; zij werken eenerzijds prikkelend, dis-
simileerend, afbraak bevorderend en anderzijds
remmend, assimileerend, opbouwend.
Als de gewichtigste organen die door hun
inwendige secretie of hormoonwerking een groote
rol spelen, noemde spreker: de bijnier, de
schildklier, het pankreas, de geslachtsklieren. de
thymus, enz. T)e werkingen dier organen staan
niet op zich zelf; deels werken zij op elkaar, deels
op dezelfde of op weer antagonistisch werkende
organen of orgaandeelen. Zoo wees spr. op de
werking van den bijnier en het pankreas op de
suikerproductie van de lever en op den invloed
dien op hun beurt het pankreas en de bijnier on
dervinden van de schildklier. In een schematische
figuur toonde spr. hoe de hormonen van de ver
schillende bloedklieren op elkaar prikkelende,
remmende en antagonistische invloeden uitoefe
nen en hoe bij het ontbreken of zelfs maar bij
verminderde werking van een dezer organen een
meer of min belangrijke stoornis in de harmoni
sche samenwerking van het geheel het gevolg
moet zijn.
Van de meest belangrijke stoornissen gaf spr.
eenige voorbeelden door hem in de laatste jaren
zelf in het ziekenhuis te Rotterdam verwerkt. Hij
wees op het ontstaan van suikerziekte, zoodra de
lever die de als glycogeen vastgelegde suiker voor
den spierarbeid afgeeft, van andere klieren geen
remmende werking meer ondervindt en die suiker
dus in te onbeperkte hoeveelheid toestroomt. Een
dergelijke verhouding bestaat ook tussclien de
zwezerik (thymus) en de geslaehtsklier. Stoornis
in die verhouding heeft invloed op den beengroei,
wat men ten duidelijkste kan waarnemen bij de
Skopten, onder wie de gewoonte bestaat om bij
een deel der jonge mannen de geslachtsklieren
weg to nemen, waarvan het gevolg is dat zij lang
en mager opgroeien met een sterk ontwikkeld
beenderenstelsel, 't Wegnemen van den thymus
doet weer een verzwakking van de beenderen ont
staan. wat spreker toelichtte aan een afbeelding
van honden waarmede proeven in die richting
genomen werden.
Nog een voorbeeld: de verhouding van den thy
mus tot de bijnier, tot recht begrip waarvan spr.
eerst 't een en ander in herinnering bracht over
het zenuwstelsel en zijn twee hoofdafdeelingen.
het centrale stelsel (hersenen en ruggemerg) en
de perifere zenuwen, die weer verdeeld zijn in liet
animale stelsel in dienst van onze zintuigen en 't
vegatatieve stelsel voor de inwendige organen, het
hart. de klieren, de huid. huidvaten. gladde of
onwillekeurige spieren, sluitspieren (darmkanaal)
en genitaal-apparaat. Deze laatste zenuwen nu
zijn weer onderverdeeld in een groep die tesamen
den naam dragen van sympathicus en in de
tweede zelfstandige groep van zenuwen, waarvan
er één domineert, n.l. de zwervende zenuw of va
gus. Dit laatste z.g. autonome zenuwstelsel en de
sympathicus zijn antagonisten en werken b.v. op
de pupil, de een verwijdend, de ander vernauwend,
op het darmkanaal de een als prikkel, de ander
als rem.
Men zal nu inzien hoe bij stoornis in de inwen
dige secretie sommige organen onnatuurlijk wor
den uitgezet en vergroot kunnen worden, zonder
dat daarmee echter een vermeerdering van de
functie gepaard gaat. Dit niet goed in het oog
gehouden te hebben, is de klip geweest waarop
het anatomisch onderzoek van vroeger gestrand
is. Onder het talrijk materiaal op liquor, dat voor
spreker op tafel stond uitgestald, trok o. m. de
aandacht een normaal hart en een sterk vergroot,
enorm uitgedijd hart, wel 10-maal zoo groot. De
patiënt was aan dat hart, dat zeer slecht functio
neerde, een acuten dood gestorven. Een ander
voorbeeld ter toelichting, hoe bij orgaanvergroo-
ting soms hetzelfde effect kan bereikt worden als
door orgaanwegvallen, liet spreker ons zien aan
een lichtbeeld van twee patiënten, waarvan de
een een zeer groote schildklier had en de ander
absoluut geen. Het kind met een groote schild
klier vertoonde dezelfde verschijnselen als het
andere patiëntje. Die groote schildklier was, niet
tegenstaande haar afmetingen, van absoluut geen
beteekenis voor het kind, daar het orgaan door
en door ziek was.
Spreker liet vervolgens van genezing van de
Basedow'sche ziekte een zeer merkwaardig voor
beeld zien, een afbeelding n.l. van een kind van
11 jaar. dat doofstom was en bovendien behept
uiet cretinisme. In het dorp waar het kind"woon
de, had men niet de minste verwachting dat er j
nog ooit iets van terecht zou komen. De buiten
gewoon ontwikkelde zieke schildklier werd te Rot
terdam operatief verwijderd en het kind is sedert
zoo merkwaardig vooruitgegaan, dat het van een
hond, waarvan liet aanvankelijk veel had, weer
een mensch is geworden. De afbeelding van het
meisje deed het duidelijk zien.
Spr. stond bij de Basedow'sche ziekte wat uit
voeriger stil. o. a. om aan te toonen den invloed
van de constitutie op een bepaald ziektebeeld.
Zoo hebben wij dus toegelicht gezien hoe be
langrijk de gevolgen van zijn constitutioneelen
bouw voor het individu kunnen zijn en in welke
richting zich het onderzoek naar de invloeden
die 't gestel beheerschen. beweegt. Het heeft ons
reeds geleerd 'n rationeele behandeling van lijders
aan gevallen van stoornis in de normale verhou
ding tussclien de verschillende organen en de
daaruit afgescheiden wordende werkende stoffen.
In den loop van zijn voordracht had spr. o. a.
gewezen op een gezin van zes kinderen, waarvan
er vijf een acuten dood waren gestorven ten ge
volge van status thymico lymfaticus, terwijl het
zesde kind. dank zij een zorgvuldige behandeling,
behouden was gebleven.
Een ander resultaat voor de practijk: aan de
Rijksverzekeringsbank heeft men van het onder
zoek naar de neuropathiséhe constitutie reeds ge
bruik gemaakt ter herkenning van simulanten.
De ervaring heeft daarbij reeds geleerd, dat het
niet altijd simuleeren is. maar dat de patiënt,
alhoewel schijnbaar g'enezen, ernstige afwijkingen
blijft vertoonen in zijn zenuwstelsel, die hem
inderdaad tot werken ongeschikt maken.
Het is ook al weer de thymus, die blijkt een
groote rol te spelen bij het prae-disponeeren van
rouwen en in andere gevallen van mannen voor
bepaalde ziekten.
Prof. Nolen meent dat de man prae-dispositie
heeft voor ziekelijke aandoeningen in het gebied
van het autonome zenuwstelsel en voor ziekten die
met verschijnselen van vertraagde stofwisseling
gepaard gaan. De oorzaak hiervan is volgens hem
oor een belangrijk deel te zoeken in een zwakke
functie der mannelijke schildklier (hypothyreoi-
die).
De vrouw is gepraedisponeerd voor ziekten van
de schildklier en van het sympathische zenuw
stelsel.
ellicht is het wat te begrensd om de schild
klier hiervoor alleen aansprakelijk te stellen.
Spi. heeft een en ander dan ook alleen medege
deeld om te doen zien hoe meer en meer van ver
schillende zijden de beteekenis van de constitutie
op den voorgrond wordt gebracht.
Een mensch wordt geboren met een volledig
si el organen, maar er zijn geen twee menschen
bij wie elk orgaan volkomen gelijk is. Een z.g.
normaal persoon bestaat niet, is ook niet denk
baar. Tn welke richting ook, hoe weinig ook.
ieder mensch heeft op een of andere wijze een
al wijking, hoe gering ook. die hem onderscheidt
van zijn medemenschen. Het hangt maar van de
zitplaatsden aard en den omvang dier afwijking-
af. in hoever daardoor zijn weerstandsvermogen
tegenover die schadelijke invloeden, grooter of
kleiner is. Binnen zekere grenzen zal hij nog
voikomen gezond kunnen heeten. daarbuiten
zullen wij reeds van ziekte spreken. Daartus-
schen zijn duizenden overgangen. Een scherpe
grens bestaat niet. Als goede omschrijving van het
begrip constitutie had spreker dan ook gemeend
het volgende te kunnen geven:
Constitutie is de aanleg van het menschelijk
lichaam die het in staat stelt om door de inner
lijke samenstelling en de onderlinge samenwer
king zijner verschillende organen werkdadig op
te treden tegen schadelijke invloeden.
Tot verdieping van de kennis van onze consti
tutie moeten verschillende onderzoek-mothoden
bijdragen. Biochemie, hystologie, pathologie, ana
tomie. statistiek, kliniek, experim, pathologie, zie
daar de bronnen waaruit de wetenschap zal moe
ten putten.
ZONDER VERANTWOORDELIJKHEID OER
REDACTIE.
Mijnheer de Redacteur
Heeft een commissionnair u. i. het recht, op
eene prolongatie, afgesloten vóór 1 Augustus 1914,
meer clan 10 pCt. surplus te eischen, waarbij hij
zegt dit zelf ook te moeten geven aan de combi
natie van bankiers, die de 200 millioen bijeen-
brachten
N. v. d. V.
A ntwoord:
dat recht niet
O.
heeft de commissionnair
Red.)
MUZIEK.
Orgelbespeling in de Groote- of St. Bavo-
kerk, op Donderdag 30 Juli. des namid
dags van 23 uur en Vrijdagavond 31
Juli 1914, des avonds van 78 uur
door den heer Louis Robert.
In dezen tijd is het een weldaad, om ook eens
iets anders te liooren dan over den oorlog en het
ware te wensclien, dat men over 't algemeen wat
minder aan 't materieele en uiterlijke en wat meer
aan 't ideële en innerlijke dacht, dan zou men ook
meer in ..Harmonie met het Oneindige" zijn, den
ken en leven. En zeker kan ieder die wil en er
nog een open oor voor heeft, door het luisteren
naar goede en verheven gedachten, daardoor be
moedigd of gekalmeerd worden. Degenen die in-
nerlijken vrede hebben, zijn van zelf reeds in de
stemming om naar de orgelklanken te luisteren,
Eenig adres
voor het geven van Diners en Banquets de
Noces, en het houden van Vergaderingen.
en er van te genieten als een normaal en redelijk
denkend nienscli. Op Donderdagmiddag hoorden
wij eerst„Toccata Adagio et Fuga" in C. gr. terts
van J. S. Bacil, in alle opzichten verheven en ver
heffend. Daarna: 4e Sonate van F. Mendelssohn
Bartholdy, die in de vier deelen (weer op geheel
andere manier dan Bach), uiting geeft aan zijn
muzikaal-religieuse gedachten. Vervolgens een
„Andantino" van César Franck (let wel: weder
om Mendelssohn tussclien Bacli en Franck), waarin
meer het gevoelige-lieflijke domineerde, met eigen
aardige overgangen, die weer geheel anders zijn
dan bij anderen. Tot slot: „Marche Religieuse"
van C. Saint-Saëns, zeer ernstig en plechtig.
De Vrijdagavond was gewijd aan 4 werken van
J. S. Bacli en wat voor werkenHet eerste was
een „Praeludium" Es gr. t., dat was al heel mooi
de daarop volgende „Fantasia et Fuga" in g. kl. t.
was nog mooier en machtiger. Hierop volgden
twee Choralvorspiele, n.l. „Durcli Adam's Fall ist
ganz verderbt", en „O Haupt vol Blut und Wun-
den". die beide zoo rustig en vredig zijn in alle
opzichten (melodie, rhythme en tempo). Daaren
tegen het laatste: ..Passacaglia et Fuga." c. kl. t.
die uitmunt door alles wat grootsch en verheven
is; de reusachtige klimax tegen 't einde, is over
weldigend! Wat een reuzengeest, die zulk een
werk schept! en welk een hoogstaand kunstenaar,
die de werken zöö kan vertolken. Dezen avond
was de laatste in dit seizoen, maar ook de aller-
allermooiste, vooral die laatste Fuga
Orgelbespeling in de Groote- of St. Bavo-
kerk. op Donderdag 6 Augustus 1914.
des namiddags van 2—3 uur door den
heer Louis Robert.
Ditmaal hoorde ik drie van de vier werken
en iniste tot mijn groot leedwezen de Praeludium
en I'liga in a kl. t. van J. S. Bach, waar
mee de orgelbespeling aanving. N°. 2 was een
..Sonate Pontificale" van J. Lemmens, waarvan
de vier deelen elk een zeer eigenaardig karakter
hebben; vooral is dit liet geval met het derde deel:
...Marche pontificale" en nog meer hij het vierde
deel: „Fuga" (fanfare). Dat motief klonk als
fuga-motief, melodisch en rhythmiseh zeer merk
waardig en maakte een krachtigen, sterken in
druk. vooral tegen het einde. Een geheel andere
geest sprak uit het daaropvolgende „Adoratio et
Vox Angelica" vau Th. Dubois. De titel duidt
reeds aan in welke stemming de componist was en
die vrome stille aanbidding miste op de hoorders
haar uitwerking niet; en in dezen tijd was die
..Engelstem" dubbel welluidend en weldadig, (een
mooi register is die Vox Angelica) voor veront
ruste zielen. Het laatste nummer was; „Marche
elégique van Alexandre Guilmant; die klaag- of
treurmarsch klonk plechtig en weemoedig en was
wel in overeenstemming met de algemeen heer-
schende stemming. Toch was er in dezen marseh
ook weer een bemoedigende kracht hoorbaar, zoo
dat menigeen gesterkt de Groote Kerk verlaten zal
hebben, dank zij de voortreffelijke wijze waarop
de heer Robert het grootsche orgel bespeelt en
alles tot zijn volste recht laat komen. Het is nu
nog meer dan onder gewone omstandigheden een
groot voorrecht voor ons Haarlemmers, dat
wij in de gelegenheid zijn die muziek te hoo
ien, waarvan zulk een verheffende kracht kan uit
gaan, waartoe nauurlijk het groote kerkgebouw
ook meewerkt.
i ïjdagavond was ik ook bij de Bidstond aan
wezig. die zeer indrukwekkend was. Muzikaal was
alleen het begin en 't eind voor mijn ooren, n.l. het
voorspel en naspel van 't orgel, vooral het laatste:
„Merck toch lioe sterek" van Valerius; dat stichtte
mij 't meest van alles dezen avond en was ook ge
el in harmonie met 'tgeen wij thans beleven.
31 Vervolg1.
De geschiedenis der
m e n s c h h e i d.
Deze cultuur isproduct der natuur;
deze is in haar voorondersteld. Zoo is
het geestelijk leven allereerst afhankfe-
ii ;11 '(i' klimaat; anders zijn de
volken aan den Indus en den Ganges
dan in de Germaansche vlakten. In halair
Cormna heeft Mad. de Staël, in z'n
Histoire de la Littérature Anglaise heeft
lame voor deze waarheid oog gehad
Dan is van beteekenis de bodem; op
een zelfden breedtegraad, in elkaar be
grenzende gebieden misschien maakt
liet groot verschil of men tusschen
bergen of in vlakke landen woont, of
men paalt aan woestijnen of -aan de
zoo. A order ziju or onderscheiden van
overvloed en gebrek: rijkdom de
termineert tot zekere geestelijke eigen
schappen, armoede tot weer gèheel an
dere. Zijn hierin aangeduid machten, die
m het algemeen gelden, waaraan allen
onderworpen zijn, speciaal influenceert
het geslacht, de sexe; een vrouw
