1 ,i
hooi,
Melk.
ZOOI
ALGEMEEN.; WEEKBLAD
RELS.
I
NTER,
trtschelaaii 57
M.
TRAAT
8 Sept.
e cursusse
«BERGEN
Telef. Int. 25"
M.
losets, Bidé
enz.
o.gst hygiënist
DORT.
Kantoor voor redactie, administratie en advertentiën
Gedempte Oude Gracht 63. Telephoon 141. HAARLEM.
it voor Militairen
Over Haarlem en de ordelievende Hederlandscbe
jeugd in 1838,
3) (Vervolg.)
scheppen; ".croi
ge •augeneu zijn g
■li voor hint h<
eeuwen c it kar:
l migM i1 1
et beginsel .m g
ticlspraesfeutic ine
emt toe, kon t ec
len ten goto H
ïuwsch kapitalist
een van bescheid
(ie- atedt
tn Vein de i't'oda
n, dan de ib-uih:
i format ie en reuy
iutie van die sted
an nieuwe wen ld'
productie voor
mobilisatit runt,
eindelijk de revoh
irde stand, <ie bo>
regeering meest
reft het kaq i dis
tuur. De to i assi
de industrie, i:
in electriscl krae
oet den rijk !om g
(Wordt v< vol ff d
I, Berghv. E sing
8e Jaargang.
ZATERDAG 5 SEPTEMBER 1914.
No. 36
IlailtflKu
saiMtï
3K
■■■■■■■Hl
inen, Villa-Parken
emtafels enz.
1—12 uur.
7-9
i DE CLERCQ.
iOfifS - LISSF
(Hoofddorp)
Prolongatie,
ring.
tten)
legom.
Het Bloemendoalsch (deekblad.
Prijs per
halfjaar f l.s"
hij vooruitbe
taling.
Prijs pei
nummer fO.10
Advertentiën
10 cents per
regel
hij herhaalde
plaatsing
korting.
Dit nummer bestaat uit 4 bladzijden.
In dit weekblad is tijdelijk opgenomen
„HET MIDDEN", waarvan de eerste afzon
derlijke reeks is afgesloten met No. 34
van 24 Januari l.l.
Ontspanning van militairen.
Bij het comiteit tot ontspanning voor
[militairen is intusschen ingekomen 10,—
|van mr. M. B.; toegezegd 2,50.
Het comiteit verzoekt vriendelijk, bij
dragen te zenden aan den heer mr. P. Ti-
jdeman, Vijverweg 7, te Bloemendaal.
I Van verschillende forten wordt om voor-
[drachtavonden, enz. gevraagd. Behalve de
heer en mevrouw Speenhoff, hebben ook
de heer Ko Doncker met zijn schimmenspel,
de heer Joh. W. Broedelet voor luimige
I voordrachten en een goochelaar zich be
schikbaar gesteld.
Vaar mij ons 6faö gaarne veel in ijanben
ui militairen willen zien, tjeööen mij oanaf
ben voor onber-ofjicieren en minheren
m abonnement van 20 cent per maanb
ingcstelb.
OORLOGS-ATLAS.
jSedert we deze week per bulletin
bedeelden, dat de kostelooze oor-
gs-atlassen voor onze abonnees
orkrijgbaar waren, werd er een
•oot aantal aan de drie opgegeven
Iressen weggehaald. Er is echter
Dg meer voorraad. Op vertoon der
3sbetreffen.de aankondiging uit
vorig nummer zijn ze ver-
ij gbaar.
B ewustï ij 11 sverengi 11 g.
Onder dezen titel vonden we in de
■Ml. Ct." een feuilleton van E,. Casi-
mir. Dit! stuk leek ons belangwekkend
genoeg 0111 er voor onze lezers een be
knopt overzicht van te maken.
Er komen in het leven van een mensch
oogenblikken voor, dat een voorstelling
ui' oen groep voorstellingen, gewoonlijk
onder den invloed eener krachtige ge
moedsaandoening, een tijdlang een op
permacht igen invloed in het bewustzijn
verkrijgt. Er vindt eeii sterke bepaling
van aandacht plaats op een klein ge-
lied: andere voorstellingen en daarmee
samenhangende gevoelens dan die welke
in rechtstreeks eh verband staan met de
bewustzijnsinhouden, waarop de opmerk
zaamheids kramp is gericht, worden in
zoo sterke mate belemmerd, dat zij geen
oogenblikkelfjken invloed uitoefenen op
ons psychisch leven. Deze toestand van
bewustzijnsverenging, die het geheele
FEUILLETON.
DOOR
EEN SCHOTSCH JOURNALIST.
De onderwijzer van de Tusschenschoel
vas een bizonder aangenaam en intelligent
persoon, die er het grootste behagen in
schepte de vorderingen van zijn leerlingen
te toonen en de leerwijze uit te leggen, vol
gens welke hij hun latente energie wakker
maakte. Nadat ik alles gezien had, vroeg
ik hem naar het godsdienstig onderwijs. Hij
antwoordde mij, dat hij elke gelegenheid
aangreep, voor het aankweeken van zede
lijke en godsdienstige gevoelens wanneer
dit mogelijk was bij het bespreken van
moorden en begrippen, maar dat geen cate
chismus of godsdienstonderricht een deel
van het onderwijs-programma uitmaakte.
Het volgende gesprek ontstond hieruit:
„Waar worden uw leerlingen in de leer
stellingen en andere zaken van den gods
dienst onderwezen
geestelijk leven een ander aanzien geeft,
is thans ingetreden voor ons geheele
volk, en is, al heeft hij zijn yoordeelen,
mede oorzaak van zoovele ongewone en
betreurenswaardige verschijnselen, als
wij thans aantreffen.
Vele geestelijke inhouden verdwijnen
uit ons psychisch leven. Het is de voor
stelling van den oorlog', die uitsluitend
ons denken bekeerseht. Er komt een
zijdige belangstelling', die zich ook gaan
deweg gaat uitstrekken tot de meest
dwaze geruchten. Rustige waarneming
en onbevangen oordeel wijken voor eene
critieklooze lichtgeloovigiieid. Sommi
gen hebben hallucinaties, illusies, en
men doet dus wel met aan de berich
ten van „Ooggetuigen" zelfs niet te veel
waarde te hechten. Men neemt de on
gecontroleerde tijdingen grif aan, en de
verspreiding ervan vergroot weer de on- i
gerustheid. E11 de mensclien zijn in een
menigte, dus de verschijnselen der me-
11 i g t e- p s y c h O' 1 o g i e treden op. De
angst, het woord, de daad vaii den een
sleept den ander suggestief mee, zoodat
er ten slotte een stroom ontstaat, waar
aan geen honden meer is. De psychische
besmetting heeft gewerkt.
Ook de lichtzijden ontbreken echter
niet. Het overheerschen van één groote
gedachte belemmert het opkomen van
allerlei kleine bezwaren. Standenver-
schillen wijken, leeftijdsverschil telt
minder, godsdienstonderscheid ver
dwijnt, partijtwisten zwijgen. Bezield en
bewogen door één groote gedachte, in
één gevoelen vereenigd, bevinden wij
plotseling, dat er een nationale eenheid
bestaat, dat wij Nederlanders, bij al onze
verdeeldheid, gemeenschappelijke belan
gen hebben en dat dezelfde snaren tril
len in ieders gemoed. Pas is dan pok
de ergste angst geweken en nooit
kunnen felle en hevige emoties lang
stand honden - - of edeler neigingen
kunnen zich openbaren. Medelijden ont
waakt en met milde hand gaiait men
geven voor gewonden, armen, werkeloo-
zen. Men veraangenaamt het lot van
den soldaat. Het individueele wordt door
het gemeenschappelijke verdrongen.
De bewustzijnsverenging heeft ook het
voordeel, 'dat zij een aantal zaken, van
welke men in gewone omstandigheden
nauwelijks bewust is, in een scherp licht
plaatst. Werkgevers zoowel als werkne
mers voelen dat niets hun meer eene
volstrekte bestaanszekerheid geven kan.
En daarbij ontwikkelt deze eigenaardige
gesteldheid eene energie en vindingrijk
heid als men in normale tijden tever
geefs zou zoeken. Men gebruike deze
en andere goede eigenschappen om door
een geregeld in gang houden der bedrij
ven enzoovoorts de rust mèt de werk
zaamheid voor zoo ver die waren verlo
ren opnieuw te herwinnen. De scholen
moeten heropend, de lees- en vergader
zalen eveneens, tijdschriften moeten weer
gewoon verschijnen. Kunstenaars en in-
tellectueelen moeten al hunne vermo
gens inspannen om de eenzijdige belang
stelling' te doen verkeeren in eene alg'e-
meene. Men werke, werke te allen kant.
En men klage niet. In zulk een hou-
„Dat alles leeren zij bij den voorganger
van de kerk, waartoe zij behooren."
,.Hoe is dit geregeld?"
„Zij krijgen twee uur per week verlof om
ten huize van den geestelijke of in de ker
ken die lessen bij te wonen en tot zoover
strekt mijn bemoeiing zich uit, verder wordt
alles door de ouders en den geestelijke nader
geregeld."
„Weet u hoe de kinderen in uw school
naar den godsdienst verdeeld zijn, ik be
doel, hoeveel er zijn van elke gezindte
„O neen, ik vraag nooit van welken gods
dienst een kind is, dat hier komt en het
verrast mij werkelijk, dat u mij zoo'n
vreemde vraag stelt."
Ik vertelde hem, dat het geen bloote
nieuwsgierigheid was, hem hiernaar te vra
gen, dat ik zeer getroffen was door den
innigen godsdienstzin en ordelijke manieren
der Hollanders en dat mij daarom hun
godsdienstonderwijs interesseerde; verder,
dat ik, indien er bij hem geen bezwaar tegen
bestond, gaarne had, dat hij mij veroor
loofde elk der kinderen naar hun gods
dienst te vragen. Dit werd gulhartig toe
gestaan. Bij de eerste rij beginnende, ver
zocht hij nummer één op te staan, waarop
ding is, meer nog dan in normale tijden,
een opvoedende kracht. Zoo ooiit, dan
is het nii tijd om onzen kinderen een
voorbeeld te zijn door energie, dopr
medegevoel, door blijmoedigheid, indruk.
Geen angst dus, geen verslagenheid, geen
baatzucht, geen laf egoïsme. En ook
geen gevit op kleinigheden, een lust
waaraan men ten onzent wel eens wat
veel toegafmaar eensgezindheid en
vertrouwen, vertrouwen in elkaar en
in onze regeering', die het, verdient.
Wij zij-n allen, zoo luidt het slot
van het artikel een groot stuk smar
telijke levenservaring, een klein stuk
schoone ervaring rijker geworden in deze
dagen. Zij worde een bestanddeel van
ons geestelijk leven, zij worde daar een
kracht tot handelen en zwaarder
tot dulden, maar wij moeten zorgen, dat
ze niet een alles overheerschende ob
sessie wordt: kalm overleg en gebruik
making van al ons kennen en kunnen
vervange de benauwende bewustzijns
verenging.
Uit eigen huls.
Er wordt hier en daar al gesmoesd en
gesmokkeld om steun te verkrijgen, door
lieden die het niet noodig hebben, maar die,
ook een overleg, willen zorgen tijdig bin
nen te zijn; 't is toch altijd meegenomen.
Het is ook alweer jammer, maar zoo is
de mensch. Ons zijn verschillende voor
beelden genoemd. Het is het oude vraag
stuk: sentimentaliteit en partijdigheid of
recht. Natuurlijk het laatste. Recht, tucht,
stramheid, dit ontbreekt ons. Laten wij
het ons tijdig bijbrengen, opdat niet de
noodzaak ontsta, dat een ander het doe!
Zoo ook met de werkverschaffing. De
heeren te Velseroord, over wie wij de
vorige week schreven, zijn dan toch voor
een gedeelte te werk getogen: maar nu
doen ze het zoo: ze werken tot zij, naar
hunne meening, hebben geproduceerd wat
in gewonen tijd met het hun beloofde loon
betaald wordt en houden dan met werken
op. Het is duidelijk welke beschouwingen
hier achter zitten. Na den oorlog zullen tal
van economische bespiegelingen herzie
ning behoeven. Stram marcheeren en
stram denken, leeren wij dat. dan komt
geen buitenlander hier binnen.
Het verdient overweging ook in ons land
over te gaan tot het wegdoen en afschaf
fen van Fransche, Ouitsche en Engelsche
opschriften en uitroepen. Een Nederlan
der moet niet willen naar de „lunchroom"
(wat is dat voor melk? vroeg 'n boer),
naar het „Kurhaus", naar den „coiffeur",
Zoodra wij ons niet meer kunnen verma
ken, scheren en knippen en niet kunnen eten
op eigen wijs, zal een ander het ons laten
doen op zijne wijs. Dan is het vroeg ge
noeg om te roepen „advantage out"; al is
het dan te laat om te vragen: „are you
ready
hij hem op vriendelijke wijze naar zijn
godsdienst vroeg. Het kind uitte het woord
roomsch, het volgende gereformeerd, even
als nummer drie, het vierde was een jood,
dan kwam een doopsgezinde, een luthersche
enz., daar was een bonte verzameling van
allerlei belijdenissen, zoo ver wij gingen.
„Ik ben nu volkomen bevredigd, ik zie
dat er een mengeling van allerlei secten in
de school is, maar mag ik u nu vragen, be
schimpen of smaden zij elkander nooit om
eikaars godsdienst?"
„Neen," antwoordde de meester, „dat
doen zij bij mijn weten nimmer, ik heb zelfs
nog nooit van zooiets gehoord."
En hiermede liep het gesprek ten einde
en verlieten wij de school. Wij brachten nu
een bezoek aan een groote armenschool met
ongeveer 800 kinderen in twee lokalen.
Daar werd hetzelfde onderwijs gegeven als
op de Tusschenschool, maar minder uitge
breid en hier bestond dezelfde regeling be
treffende het godsdienstig onderricht. Ik
bezocht de school op het uur, dat de kin
deren toegestaan was op hun lei te teeke
nen naar vrije keuze of een bepaald voor
werp. Dat is een heerlijke ontspanning voor
hen en ze waren dan ook allen even geluk-
Iff .AIT U rWTOu»*-'!
Onder de soldaten zijn onzedelijke z.g.n.
grappenmakers. Het is jammer. Een pak
slaag ware beter voor dezulken, dan hunne
zoogenaamde liedjes aan te hooren en met
gejuich te begroeten. Het verschil tusschen
dergelijke liedjes en de liedjes van Speen
hoff is even groot als dat tusschen de foto
van een Zeedijkjuffrouw op een gasthuis-
bed en de Venus van Milo.
Speenlioff in de forten.
Een van de liederen, waarmede onze
clichter-zanger en zijne vrouw veel bijvjail
oogsten, heetDe hollandsche
vloot. Het. is niimmer 17 van de nieuwe
reeks, zesde bundel. Die melodie is op
gewekt, in het refrein kiaclitig' en leven
dig-, Dit zijn de woorden:
Holland, heb je 't begrepen 1
Hou je voor de toekomst klaar.
Steek je geld in oorlogschepen,
Bouw een kruiser ieder jaar.
Laat ze maar van stapel loppen,
Geef je wei-ven wat te doen,
Laat ze alle Holland doppen,
Zie niet op 'n paar milliopn,
(R efre in.)
Holland, blijf je vloot bewaren,
Zoek je welvaart oyer zee,
Holland, laat je schepen varen,
Want die brengen zegen meê.
Holland, laat je vlag dan waaien,
Net zooi als je vroeger deê!
Laat je vloot weer zijn te praaien
LahgS de wij-e wereldzee.
Laat je vlag niet onklaar hangen,
Strijk 'm nooit en sta. je man.
Zorg, dat voor je volksbelangen
Ieder schip 'm hjjsohen kan.
(Refrein. Zie boven.)
Laat je .Jantjes passagieren,
Laat ze zien op elke reê.
Geef ze beste officieren,
En je beste zeelui meê.
Geef ze snelle, stijve schepen,
Welbemand en handelbaar.
Holland, heb je 't begrepen?
Hou je voor de toekomst klaar.
(R e f r e i n. Zie boven.)
De uitgevers Biusse-, te Rotterdam, stel
len voor de militairen de verschillende
bundels van Speenhoff tegen vermin
derde prijzen beschikbaar.
De bundel van dit lied is in 1911 bij de
uitgevers Brusse te Rotterdam verschenen.
Doncker op de forten.
Vrijdagavond kwam voor het comiteit
voor ontspanning van militairen Ko Doncker
in het fort Vijfhuizen zijn geestig schimmen
spel: „De Liefde door alle tijden" vertoo-
nen. Het vond zeer veel bijval.
kig met hun figuren van paarden, boomen,
bloemen en andere voorstellingen, die zij
deels navolgden van de wandplaten, deels
naar. hun eigen smaak en fantasie. Deze
ontspanning, ik behoef het nauwelijks te
zeggen, is voortreffelijk bedacht en kan niet
anders dan den leerling ten goede komen.
Als ik tusschen de rijen kleine Hollandsche
jongens en meisjes doorliep en het genoe
gen zag, dat zij hadden, wanneer ik glim
lachend een proeve van hun teekenkunst be
keek, vergeleek ik onwillekeurig dit alles
met mijn eigen droevigen schooltijd, toen
het teekenen van een poppetje op de lei als
een zware zedelijke overtreding door straf
gevolgd werd.
Ik ben bevreesd, dat ik sommigen mijner
lezers verveel met deze veel bewijzende,
doch droge bizonderheden en ik beloof hun
dan ook. hen niet verder met schoolzaken
lastig te vallen. Ik was in dit opzicht geheel
voldaan, daar ik geloof alles gezien te heb
ben, wat van belang is betreffende het ge
heele onderwijssysteem.
J. N. Jacobsen Jensen.
(Wordt vervolgd.)
