\>z autés
ALGEMEEN WEEKBLAD
I
Prima stoffen.
raclet.
Cleermakers,
^AT 20.
INGINRIGHIItiGEN
- STOFFEEÜDERIJ
AN VEEN
Opticiën.
474.
PRIJZEN.
I. INT. 481
alle eigen
i kwaliteit
Té
lo i
lUs
Pincenez
esie.
F elef. 1057.
Telephoon
No. 1617.
M
I
Gedempte Oude Gracht 63.
Kantoor voor redactie en administratie:
Telefoon 141. HAARLEM.
a
>ang.
ZATERDAG 3 APRIL 1915.
No. 14.
3EEEF
ootingen gratis.
de Heer en Dame met
de vragen voorde maanden
li, xVugustus
meubeld Huisje
deelte van Villatje,
gebruik van Keuken,
n fr. met uitvoerige in-
u onder lett. I). L. a/lt.
.-Bur. KRUISMAN Co.
Ifl
L
0
IN
u 5
e 5
(8
C. C
4) g
2
a at
o
X I
O u
M
CB
L
(0
3
L
V
■<i T**"
3
1
Iet Bloemendaolsch (deehblad
■tr
Vrijs per jaar
2,60
Prijs
er nummer
25 cents.
Uitgave der N. Vennootschap „HET MIDDEN".
Advertentiën
10 cents per
regel
bij contract
belangrijke
korting.
h"X bestaat uit 4 bladzijden.
-ökblad is tijdelijk opgenomen
waarvan de eerste afzon-
dsivi; ?.ks is afgesloten met No. 34
ri 1914.
"essen, lezers.
ons thans het genoegen doet,
ven inteekenaar op ons blad
ontvangt een lot op de fraaie
ke door ons wordt verloot.
Zegt het voort
lOi-
Mui
tressen, lezers.
voor de lezing met licht-
j rofessor VAN PUYVELDE.
ider Plaatselijk Nieuws.)
fade:
nevrouw dr. J. v. d. Bergh
an EysingaElias.
III.
ce, de groote cultuurbewe-
uiit Italië over geheel Eu-
idde, maakte België als het
t een slagveld, waarop deze
e zich met het jezuïetisme
liter niet op het, als in Noord-
H: overwinnen.
maarde kimstvoortbrengse-
mrgondisch tijdperk zijn de
i van Memlinck, Van Eyck
z.g. Vlaamsche primi-
nsche rijke adel reisde (na
in Italië, en wenschte.
ook in het eigen land
- als de in Italië bewon-
'even er tijdelijk wel Itali-
aars in Vlaanderen en be-
mne collega's. Zoo was de
ndist voor de Italiaansche
België de kunstenaar Soi-
tret door Memlinck geschil
:rd.
ider Vlaamsche renaissan-
land ook veel export van
aar dat b. v. een groot
Vlaamsche kunststukken
erken gevonden worden,
i onder den invloed der Re-
ei, beduidde heel wat min-
Iderkunst; na Maerlant en
oti Reinaerde was de litera
te nanden der rederijkers, en
v k van blijvende waarde,
viarieken van Nimwegen"
•ijn 'ht.r it dien tijd bewaard ge-
leven.
é'i .e.i,schouwing van de Renais-
I I
giir v<>ore;.!
wein
jerlve"
LLETON.
ENGELSCHE ZIEKTE
DOOK
JOi'. STEYNEN.
14!
e m het hotel om een strijk
je''1 - 1 ledigde mijnheer Kever
afai
11 wat een strijkijzer in het
vroeg ze heel ernstig,
torid even peinzend daar met
rokken enkbrauwen.
i'.an daar zoo gauw niet opkomen,"
T, !t •■'tiaar ik zal het hun anders
17 ''./.en a keuken."
Jr oioegen met deze Ber-
jKj staakte haar weegeklaag.
de douanen de boot verlaten
'•v den va.i alle kanten sloepen
c Passagiers naar den wal te bren-
|H[liet men den steamer.
c (".'ds d jakobsladder neer. Zoo-
Li.' de Kevers deze voor
•'li spa-, kracht zoo ongeriefe-
i tlelijk besloten zij ook
asteland te bereiken,
mneiiscnelijke inspanning worstel-
ig; alleen de tocht van
K"'; l!e io' eischte een rond half uur,
•r de schipper hen afzette vroeg
tijdverlies, tezamen
W ogs. Na ecnige moeitevolle dom-
roov'"" 1 J l 3nden '::1 zijn vestzak- een tijd-
Me'z°eken temidden van het Engelsche
sance was het Humanisme, de door Retrar-
ca gegeven leering, die, in tegenstelling met
de middeleeuwen, stelde, dat de mensch
geen werktuig ter verbreiding van de ker
kelijke heerschappij, geen bijbehoorend pro
pagandist voor de kerk behoeft te zijn. maar
uit eigen kracht en tot eigen veredeling iets
goeds en schoons bereiken kan.
Het Humanisme predikte verdraagzaam
heid, verbeterde het onderwijs, en ook de
liefdadigheid, de laatste door invoering van
een maatregel, waarhij de goederen in de
doode hand door den staat in beslag geno
men werden en gebruikt tot betaling der
armenzorg.
De groote vertegenwoordiger der Renais
sance in Nederland is Erasinus. Hij stichtte
te Leuven het collegium trilinguum, waar
Grieksch, Latijnsch en Hebreeuwsch onder
wezen werd, hij bezorgde de eerste weten
schappelijke uitgave van het Nieuwe
Testament, hij vocht tegen de onverdraag
zaamheid der priesters. Erasmus moest
eindelijk naar Bazel vluchten, en Leuven
werd de burcht van het ultramontanisme.
Het zijn, zooals wij zagen, de Italiaansche
Renaissance en het Spaansche Jezuïetisme,
die op België's bodem elkander hevig be
strijden; het laatste zegeviert in dit land,
maar in Holland moest datzelfde Jezuïe-
tisme zich te pletter loopen.
Eigenaardig is deze tegenstrijdigheid in
levensinzicht van twee romaansche volke
ren als Spanje en Italië. Verklaarbaar noch
tans. Spanje voerde eeuwenlang strijd te
gen de Mooren en die eeuwenlange gods
dienstoorlog drukte zijn stempel op het
volk; het was een volk van fanatieke krijgs
lieden geworden, maar werken verstond
men er niet; nog grooter werd de luiheid
der Spanjaarden door het bezit van de bei
de Indiën.
Wanneer die betrekkingen later ophouden,
is dat Spanje, zonder werkkracht, niets
meer waard. Spanje, de religieuze staat,
fanatiek, heel niet aangedaan door de Re
naissance zelfs de pausen waren toen
tertijd humanistisch dong naar de kerke
lijke heerschappij, en trachtte op allerlei
wijze invloed op de pauskeuze uit te oefe
nen. Een groote macht was daarbij de Je
zuïetenorde, d,oor Ignatius van Loyola in
Span.ie gesticht ter bestrijding der hervor
ming.
Karei V moest menigmaal wel aan de
wenschen dezer orde toegeven, doch, in
Vlaanderen opgevoed, bleef hij steeds voor
dat land voelen en eerbiedigde de privile
ges. Anders wordt het echter onder Philips
II, die in Spanje was opgevoed en, een echte
geld, dat hij zich in Rotterdam, vrij duur, ver
schaft had. vond mijnheer Kever de twee
verlangde shillingstukken, vergeleek die
nog eens, teneinde zich goed te overtuigen
of ze wel eender waren, en reikte ze dan
den ongeduldig vloekenden jolleman.
Hopeloos verlaten stond het echtpaar met
hun koffer in een sombere straat, waar pak
huizen en kantorén hen overal rondom aan
grijnsden, waar geen enkel vriendelijk ven
ster was met een potje geraniums in het
kozijn, noch een vrouwen- of kinderlach
weerklonk; de Kevers zuchtten heiden ge
lijktijdig, en hun zuchten waren klaaglijk
als de wind in schoorsteen-interieurs. Hun
verlatenheid duurde niet lang; een troep
dragers had hen bemerkt, en tot einddoel
verkozen voor een onuitsprekelijk wilden
wedloop; twee, die gelijktijdig voor de voe
ten van het echtpaar arriveerden, boden bei
den hun diensten aan, en Cesar kon maar
niet besluiten welken van de twee hij met
zijn orders bevoordeeleh zou; hij vreesde
een bokspartij en week wat achteruit. De
mannen spraken hem aan, doch hij verstond
geen syllabe van het zangerige Cockney.
„A Dutch," zeide de een.
,,Not much," lachte de ander terug, en
van terzijde bezagen ze hem, of hij hun
tóch eens verstaan mocht hebben. Op den
omslag van De Practische Gids stond een
hotel vermeld, Cesar vertoonde het een
hunner. „Tranters Hotel, Bridgewatersqua-
re, Barbican," las luidop de man, wien hij
het voorhield. Deze dacht even na, wenkte
een cab, die juist aanrijden kwam, liet den
Jezuïetenleerling, vóór alles de macht der
kerk beoogde. Hij achtte de privileges der
Vlamingen niet, bemoeilijkte hun handel en
voerde een buitenlandsche politiek, die de
verhouding zeer verslechterde met Enge
land, een land, welks belangen met die van
Vlaanderen steeds nauw verbonden waren
geweest. Het eind was de Tachtigjarige
oorlog.
Ofschoon België in het begin flink mee-
j deed, kon het zich toch niet van Spanje
vrijvechten. Dit kwam door den Belgischen
adel, die de roomsche kerk niet door de.
meer democratische, hervorming wilde
vet dreven zien. De contra-reformatie, door
het concilie van Trente in het leven geroe
pen, deed er eerst recht het ultramonta
nisme zegevieren, en terwijl Nederland die
contra-reformatie stuitte, werd België het
kind van de rekening.
Onder de regeering van Albert en Isa
bella werd België weer een door en door
roomsch land; te allen kant stichtten de
jezuïeten instellingen op zuiver ultramon-
taanschen grondslag, d. w. z. uitsluitend de
macht der kerk beoogend. Bij den vrede
van Munster in 1648 was België door en
door verroomscht. De Spreekster las hier
een gedeelte voor uit Pirenne's „Histoire
de Belgique", waarin de schrijver zijn droef
heid uit over het door ultramontanisme ge
knakte volksbestaan van zijn land. Bel
gië werd van ketterij gezuiverd, doch dat
ging slechts tot den prijs van zijn onder
gang; vele menschen van beteekenis ver
huisden naar Noord-Nederland, en droegen
daar bij tot onze cultuur.
België beleefde na den vrede van Munster
twee eeuwen van lethargie. Het is voort
durend ten prooi aan velerlei vijandelijke
overvallen; de veerkracht, waarmede de
Belgen echter telkens zich oprichtten, be
wijst de groote levenskracht van dat volk.
Later zien wij Jozef II. Maria Theresia's
zoon, pogingen in het werk stellen om Bel
gië's beschaving te doen herleven, en hij
begrijpt terecht, dat daartoe moeten over
wonnen worden twee dingen: het heer-
schende clericalisme en de overdadige pri
vileges.
Een nieuw tijdperk van leed komt over
België door de Fransche omwenteling; dit
land had veel meer te verduren dan Noord-
Nederland. Toen werden de privileges afge
schaft, en ook op kerkelijk gebied geschied
de iets zeer ingrijpends: de Jacobijnen lie
ten de priesters den eed van trouw aan de
republiek afleggen, en daar de meerderheid
weigerde, werd een zeer groot aan-
koetsier het adres van het hotel zien, praat
te luidruchtig met hem, en hielp den koffer
op het rijtuigje werken, dan beduidde hij het
echtpaar in te stijgen; na eenig aarzelen,
vooral ontsteld door den grilligen vorm der
hansom, klommen zij naar binnen, gaven
den kruier een lichte fooi, en verdwenen
ijlend in de metropolis. Temidden der tui
melende vaart had het noodlot nog een
groote verschrikking voor hen gereed ge
houden: de koetsier, die den naam blijkbaar
weder vergeten had, lichtte het klepje voor
hem van de zoldering der cab, en schreeuw
de zeer luid. teneinde in het tumult der bus
sen en wagens zich verstaanbaar te maken
„Bridgewatersquare De inzittenden, ver
bijsterd door dezen kreet vlak boven hun
vreedzame hoofden, krompen ineenen, sto
ven overeind en wilden reeds vluchten, wan
neer Cesar het gat in de zoldering van het
rijtuig bemerkte, en als bij instinct De Prac
tische Gids, die hij steeds in de hand had.
door de opening omhoog duwde. Oeruimen
tijd verliep voor de echtelieden van dezen
schrik bekomen waren, en wanneer zij juist
zoo goed als hersteld daarvan genoemd
mochten worden, hield de cab stil. Tranters
Hotel was bereikt. De eigenaar, toegescho
ten om hen welkom te heeten, bemerkte hoe
Cesar zich moeizaam over den prijs onder
hield met den koetsier, (hij verspilde zijn
beste levenskracht in löoze armgebaren,
verwarde klanken ontvloden zijn mond,)
kwam tusschenbeiden, taxeerde den koffer
en betaalde den rit, dan ging hij hen beleefd
voor naar een der vertrekken gelijkvloers.
tai priesters uit België verbannen:
zoo stond de eeredienst een tijdlang daar
stil. Ook op economisch gebied brachten de
Franschen niet veel goeds, de welvaart
werd genekt.
Na den Franschen tijd vol ellende zien we
België eindelijk vereenigd met Noord-Ne
derland; deze vereeniging geschiedde om
uitsluitend politieke redenen, doch het sa
mengaan bij zoo verschillend verleden en
inzichten bleek onmogelijk; eindelijk in 1830
de opstand en scheiding.
Om de politieke geschiedenis van België
te behandelen, zal Spreekster, vreest zij.
tijd te kort komen, daar zij in de eerstvol
gende lezing uitsluitend de nieuwe opko
mende cultuur bespreken wil. Die nieuwe
opkomende cultuur botste trouwens weer
herhaaldelijk op het ultramontanisme; het
Vlaamsch wordt door de geestelijkheid,
die het onderwijs in België beheerscht, waar
maar eenigszins doenlijk is, tegengehouden,
immers het Fransch is voor haar de room
sche tendentie, het Vlaamsch is verwant
aan het Nederlandsch, dat is het protes-
tantsche element.
Een volgenden keer dus over de nieuwe
Vlaamsche cultuur.
PLAATSELIJK NIEUWS.
Lezing professor Van Puyvelde.
Qe herinnert u, dat wij in ons nummer
van 20 Maart 1.1. in uitzicht stelden een
lezing met lichtbeelden door den heer Leo
van Puyvelde, professor i n de kunstge
schiedenis aan de universiteit van Gent. -
Het onderwerp zal zijn de oude Vlaamsche
bouwkunst.
We verzoeken, voor we definitief alles
voor dezen kunstavond regelen, onzen leze
ressen en lezers ons een bewijs van instem
ming met ons voornemen toe te zenden, en
ons daarbij op te geven over hoeveel plaat
sen elk de beschikking hebben wil. De prijs
der plaatsen is 1,per persoon; 75 cent
voor abonnees op ons blad.
Bij voldoende deelname heeft de voor
dracht plaats, en wel op Donderdag 15
April des avonds ten 8 ure in hotel „Wél-
gelegeh".
Onze post.
Voor deelnemers aan het blijk van waar-
dcering is ons blad van 27 Maart kosteloos
verkrijgbaar. Wie der deelnemers dus even
telefoonnummer 141 opbelt, of ons een
briefkaart schrijft, ontvangt een exemplaar
van dat nummer, hetwelk een omvangrijk
vroeg of dit hun aanstond. Mijnheer Kever,
die nog slechts éen verlangen had: rust,
keek om zich henen, zag twee bedden en een
sofa in de kamer, knikte herhaalde malen
bevestigend.
„You are German vroeg de eige
naar beleefd, of liever onbeleefd, glim
lachend aan den zoo goed ats doofstommen
Cesar. Als deze niet antwoordde, en hem
met verdubbelde schuwheid aanstaarde, zei
hij: „Frenchman perhaps?" Toen maakte
mijnheer Kever een afwijzend gebaar van
dezen zin ongeveer: „Mensch, spreek me
daar niet van, ik heb wel wat anders aan
mijn hoofd." De eigenaar misvatte deze
geste, meende dat de nieuw aangekomen
gast hooghartig verzocht, hem alleen te la
ten, en verdween spoorloos. Wanneer hij
heen was, ontkleedden Cesar en Suzanna
zich, en, na de deurkruk te hebben omge
draaid en de kwaliteit en reinheid van het
heddegoed onderzocht te hebben, begaven
beiden zich ter ruste. Uitgeput door de ver
moeienissen en veie ontberingen, sliepen zij
spoedig in.
Eerst den anderen morgen, hoewei nogal
tijdig, ontwaakten zij. Beiden hadden een
onaangename gewaarwording in de maag
streek, Suzanna het ergst, en ze beklaagde
zich hierover. -
„Dat zal nog van de zeeziekte zijn,"
meende Cesar.
Op haar deelnemende vraag of hij zich
wel gevoelde, veinsde hij een onmetelijke
gezondheid te genietenHij ging naar het
