12e Jaargang. ZATERDAG 13 APRIL 1918. No. 15. J(et Blocmcndaalscti Weekblad. Redactie en Administratie: Prijs per jaar f2,60 Advertentiën 10 cents per regel. Ged. Oude Gracht 63 Telefoon 141 Haarlem. Afzonderlijke nummers 10 cent Dit nummer bestaat uit zes bladzijden. Advertenties, berichten, enz., worden aangenomen in den boekhandel van den heer CORN. M. BLADERGROEN, Bloe- mendaalsche weg 53, Telefoon 3413, Bloemendaal. Ook zijn daar steeds afzon derlijke nummers van ons blad verkrijg baar. NAAR HET BEVRIJDENDE WOORD. IV. Alleen wie van eeuwige dingen spreekt, is van ons geslacht. Na de vraag te hebben gesteld: wanneer en vanwaar zal het nieuwe leven komen, veroorloof ik mij u het genot te geven van een rede die ik ds. De Ligt verleden jaar heb hooren uitspreken, in de stichting: de Internationale School voor Wijsbegeerte té Amersfoort, waar het nieuwe kiemende Jeven brandt als in een vestaalsclie lamp. Hij sprak aan het einde van een cursus onge veer aldus: Wij hebben met elkander onder meer ovei- wogen dat alle geestesstroomingen, die rondom de aarde gaan. stroomen in en door ons. Wij zijn nu in een tot tweede natuur geworden vrijheid, ook om die te geven aan 'n volgend geslacht. Wij beleven met elkander het opkomen van een nieuwen, een dramatisch opstrevenden tijd. De menschheid is thans bezig in haar geest op te nemen: het politieke en het economische proces. De logica wordt nu in deze twee opzichten toegepast op het wereldproces; nu komt het er op aan de wereld te veran deren; de logica wordt nu beginsel van staat en maatschappij, alles en allen worden nu opgenomen in het bewuste leven. In be ginsel zijn nu alle menschen vrij, zedelijke, redelijke wezens, de ondergrond van sla ven heeft de cultuur in beginsel niet meer, de andere cultuur is nu wordendaanwezig is ze nog niet, want er is nog altijd een heerschende klasse, wder weelde rust op de smart der bezitlooze massa, tusschen hen in kreunt de middenstand, die telkens naar boven wil, maar telkens naar beneden wordt gestooten. Vroeger hebben de socialisten utopisch den-hemel-in-gedicht, maar nu komt het koninkrijk Gods op aarde door onzen practischen wil, immers op de meest practische wijze gaan wij nu onzen wil omzetten tot daad. Wij blijven niet, waar wij zijn; de productie is reeds eene gemeenschappelijke geworden, de idee dat het leven op aarde is een samenhangend geheel, is reeds verwerkelijkt; wel is er aan alle zijde nog vijandschap, misverstand, maar het economisch proces is veronmy- thologiseerd. Doch nu is er het gevaar onder te gaan aan beschavingsellende. „Beschaving' on dermijnt de cultuur (cf. Nietzsche). De ker ken doen niet veel dienst meer dan als maankopfabrieken voor het volk en de mo derne sociaal-democratie heeft de betere weg niet kunnen doen inslaan, haar pogen, ook van de besten onder haar is voorloo- pig mislukt. Maar er is hoop. Genezing is voor ons in het Oosten. Het Oosten heeft ons verstand noodig. wij hebben noodig zijn mystiek. In China is de eenheid van wijs heid en schoonheid reeds eenmaal bereikt geweest. Ons streven is op zulk een univer salisme gericht. Waarom de moderne so ciaal-democratie zoo snel mislukt is Hoe wel geboren uit ideale vervoering, hadden hare leiders een tekort aan bewust religieus besef. Door liet materialisme vielen ze te veel terug in het stoffelijke leven; de voor waarden van het geestelijk leven hielden zij voor de oorzaken daarvan; verandering in die voorwaarden achtten zij voldoende om nieuw leven te scheppen. Zij hebben verder het jezuïetisch beginsel aanvaard (trouwens ook aanvaard door Calvijn)dat liet doel de middelen heiligt; zoo is ook door hen het ruwe geweld toegepast in de cultuur, zonder acht te slaan op de per soonlijkheid alsof de Qeest dwong. De geest dringt wel maar dwingt niet. Intussehen heeft de moderne sociaal-democratie veel gedaan in de richting der opheffing van alle klasse-tegenstellingen in een vrije gemeen schap. Het was geen gering werk het proleta riaat dat verzonken was in een moeras van ellende omhoog te halen; aanvankelijk im mers moesten de eerste levensvoorwaarden nog worden geschapen; de arbeiders zijn nu georganiseerd bij millioenen. ze zijn ge organiseerd in een Internationale, de levens wijze is verbeterd, ook in geestelijk opzicht is veel goeds gedaan; doch de begripsver enging. later (gedoeld wordt op den oorlogs tijd) van zooveel beteekenis geworden, maakte hen voor andere dan stoffelijke be langen blind. Legde de kerk den klemtoon eenzijdig op het geestelijke, de moderne so ciaal-democratie deed dit op 't stoffelijke. Zoo werd de propaganda allengs vulgair, sloot zich aan bij de onmiddellijke klasse driften, goedkoop werden de tegenstellin gen waarin men zich uitte (als voorbeeld kunnen dienen dc platen in De Notenkraker met den arbeider „als witte edele jonge man de bezitter als dikke leelijke man onder hoogen hoed met een rand rijks daalders.) Men ging plichten en rechten verwarren. Het volk had zoo lang alleen plichten ge had. nu dacht het alleen aan rechten. Een onheilige ontevredenheid werd gekweekt in plaats van 'n heilige ontevredenheid over het onheilige. Zoo kreeg allengs de arbeidersklasse een geestesgesteldheid (mentaliteit), gelijkende op die van haar tegenvoeter; zij staarde zich blind op maatschappelijke voordeel tjes; de groote idee der sociaal-democratie is door bijna allen verlaten; Henriette Ro land Holst schetst in „De vrouw in het woud", de geestelijke eenzaamheid die haar daarna beving. Al dit vorige betreft wer kingen en woelingen in de sfeer van het natuurtoeval, van de natuurdriften, de kias- seinstinkten. Nu komen wij in de werkings sfeer van de Idee. W aarom gaat het in het leven dier sfeer? Niet om een menschwaardig bestaan, maar om 't bestaan van een waardig mensch! De inenseh moet tot persoonlijk heid worden (Nietzsche); Marx heeft wel iets in die richting gevoeld, immers hij heeft er op gewezen, dat men „den wil moest op wekken"; maar 't is door hem te abstract opgevat en te abstract uitgewerkt. Men was aan het christendom nog niet toe. Dit is: „Uw wil geschiedde zoo in den Hemel „als ook op aarde ten aanzien van ons Zelf „en onze medemenschen. en wij zullen dit „verwezenlijken door ons eigen leven". Men is weer tot het kleine, het onedele terug gevallen. Het individu, de Knop. welke drwr het milde licht der Idee moet opengaan, heeft men benauwd dichtgebonden, zoodat niet uit de bloemen, die de menschen zijn, de gouden harten tot elkander konden schij nen Het ideaal van de leden van een Am- sterdamsch diamantslijpersgezin is: voor het meisje, een jonge dame. voor den jongen een bezittende burgerman te zijn. Er is geen zielloozer figuur in onze maatschappij dan de jonge dame. Een goede strijd kan zijn een strijd tegen de menschen vóór wie men strijdt. Hoe staat het nu met den klasse- strijd Tot nu toe had alleen de burgerij revolutie gemaakt, voor zoover het proleta riaat dit heeft gedaan, heeft het dit geleerd van de burgerij. De burgerij schijnt thans meer onverzadigbaar dan ooit, de wil van de heerschende klasse is meer gespannen dan ooit. Zoo hebben wij nu een proleta riaat satisfait tegenover eene bourgeoisre insaturablë. Wat de militaire organisatie van de maat schappij betreft, deze is sedert het Christen dom geleidelijk in verval geraakt. De oude wereld kende de militaire overheersching.de nieuwe kent de gelijkheid van de menschen. In de 14e eeuw is formeel de slavernij af geschaft en daarmede is het nieuwe begin sel in de practijk doorgedrongen, doch men is er nog lang niet. al zijn de Staten nu meer op verdediging dan op verovering uit. (verg. Qeschichte der Menschheit van Rurbach.) De machtsverhoudingen in den Staat zijn nu uitgedrukt in Grondwetten. In deze pha se van de geschiedenis blijft het algemeen belang nog eene fraze. Ook het „liberalis me" eigenlijk te vertalen met: „losbandig heid". heeft hierin geen verbetering ge bracht. Door bemiddeling van het groot bank-kapitaal, dat de industrieën beheersciit die op htm beurt de bevolkingen beheer- schen, is het liberalisme omgezet in een dwangstaat (verg. Brailsford, De oorlog van staal en goud. vert. Ravestein). Het kapitalisme organiseerde zich. maar

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Het Bloemendaalsch Weekblad | 1918 | | pagina 1