ALGEMEEN WEEKBLAD
Gedempte Oude Gracht 63. Telefoon 141. HAARLEM.
HAARLEMSCHE BANKVEREENIGING
UITGAAN.
CINEMA PALACE
13e Jaargang. Losse nummers IG cents.
ZATERDAG 8 MAART K)19
No 10.
Het BloemendMlsGh Weekblad.
Pry8 per jaar
*.-
Prijs
per nummer
10 cents.
Uitgave der N. Vennootschap „HET MIDDEN". Kantoor voor redac 'ie en administratie:
Advertentiën
25 cents per
regel;
bij contract
belangrijke
korting.
Dit nummer bestaat uit vier bladzijden.
Rede van mr. Tideman over de
Toekomst der Remonstrantsche Broeder
schap, gehouden bij de viering te Haarlem
van haar 300-jarig bestaan.
Waarde broeders en zusters.
Volgens de eigen geschriften van Re
monstranten zijn de grondslagen, kenmer
ken en doeleinden onzer Broederschap de
volgende
ln zachtmoedigheid, maathoudend, in
klare oprechtheid, vrij van eenzijdigheid de
waarheid te zoeken en deze boven alles te
beminnen;
tot dezelfde gemeenschap toe te laten
en door den nauwsten band te vereenigen
alle christenen, die het Evangelie als richt
snoer bij geloof en wandel eerbiedigen;
over het wezen des Christendoms een
stemmig te denken, elkander in min ge
wichtige geschillen te verdragen en de een
heid des geestes te bewaren door den band
des vredes;
volkomen vrijheid van denken en ge-
looven omtrent onzekere vraagstukken in
elkander te eerbiedigen;
oen christelijk geloof te willen dat, door
het Evangelie bepaald, voor het bewerken
van de persoonlijke heiliging niet alleen
staat op het vrije onderzoek naar de waar
heid omtrent leven en wereld, maar ook op
de overgave daaraan in eigen hart.
Doorgaands wordt het bovenstaande onder
ons samengevat in de kernspreuk, die ook
in dit kerkgebouw prijkt: Eenheid in het
noodige, Vrijheid in het twijfelachtige, in
alles Liefde. (Men zegt da t ïïeze spreuk
van den kerkvader Augustinus is, doch prof.
Abr. des Amorie van der Hoeven heeft haar
niet bij hem kunnen vinden).
Vreemd is dus van af hare geboorte aan
onze Broederschap: leerdwang, kerkelijke
tucht, nauwe formuleering van leer of be
nauwing van leven, of andere op het ver
leden terugvoerende werking, die een
vluchtheuvel vormt voor menig geloovig ver
stand en gemoed, dat naar vastigheid haakt.
(Hoe vaak wordt daarbij vergeten dat de
waarheid geestelijk van aard is en de
geest proces, eeuwigdurend proces).
Wat mogen wij van een dusdanige Broe
derschap voor de toekomst verwachten
Prof Abr. des Amorie van der Hoeven
heeft in 1834 als hoogleeraar van het Se
minarium bij eene feestviering de verwach
ting uitgesproken, dat de toestand der
christelijke kerk in ons vaderland, zoowel
als in de overige deelen van Europa, in de
eeTSte helft der 20ste eeuw veel schooner
en heerlijker zou zijn, dan haar toenmalige
gesteldheid. Hij, die daarmede blijkbaar
niet enkel op eene verbroedering met de
Hervormden doelde, zag het morgenrood
van een nieuwen beteren tijd de kimmen
reeds kleuren, mede tengevolge van den
invloed van het universeele vrijheidsbegin
sel der Remonstranten. En als Remonstrant
èn als burger van het geestesrijk bad hij:
Verhaast (o God) den zaligen tijd, waarin
de aarde vol zal zijn van Uwe kennisse, ge
lijk die wateren het bed der zee bedekken
en geheel het menschelijk geslacht rondom
het kruis van Uwen zoon geschaard, ééne
kudde onder éénen herder zal wezen!
Hoort gij daarin zijn gissing en zijn
wensch, dat geen nieuwe jubeldag na dien
hij beleefdevoor Broederschap en
kweekschool aan zou lichten?
En prof. Tiele -) Dr. Beijerman haalt
in de jongste aflevering van het tijdschrift
van prof. Tiele aan: „Wij zullen 't pand
ons toevertrouwd, niet prijsgeven, vóórdat
het vervangen is door iets beters, waarin
het rijker, volkomener, grootscher herleeft.''
Hoort ook hierin den stem van den heraut,
die verandering, opheffing van „het pand"'
aankondigt; althans voor mogelijk, en onder
zekere voorwaarden voor wenschelijk ver
klaart!
Ook prof. Tiele heeft hier blijkbaar ge
doeld op eene mogelijke doorvoering van
het universeele Remonstrantsche vrijheids
beginsel of van de beginselen der Broeder
schap in het algemeen over een ruimer ar
beidsveld. Maar wat moeten wij nü den
ken?
Heeft onze Broederschap nog eene toe
komst, zoo ja, waar ligt deze Zien wij
BLOEHIENDAAL. Bloemendaalscheweg 113.
Gestort Kapitaal f 4,090.000, Reserve ca. I 850.000.
Effecten, Prolongatiën, Coupons, Vreemde Munt.
Neemt Fondsen in Leendepot, en vergoedt daarop Leengeld.
Open en gesloten Bewaarneming.
Koop, Verkoop en Incasseering van Wissels op Binnen- en Buitenland,
LOKET-KLUIZEN.
Directies van Tooneelgezelschappen,
Bioscope-Theaters e. d. kunnen de aan
dacht op hare inrichtingen vestigen door
geregelde publicatie in deze rubriek.
De bijzondere voorwaarden worden
op aanvraag gaarne medegedeeld.
DE ADMINISTRATIE.
lei vciruinuhg van onzen buk ai van hei
ucpeiiu terrein van ons vaueriana, ja van
hei ook beperkt terrein van net protestan
tisme, en weuuen wij ons tot verscnerpuig
van ons inzicht tot een uer scherpzinnigste
uenkers over Rengie oer 19e eeuw. Dan
wenden wij ons tot cd. von Hartmann, die
m meer aangelegenheden heeft blijk gege
ven van 'n proletischen blik.
De godsvereeuiging (.van gods dienst mag
in dat verband eigenlijk niet meer sprake
zijnj, de religie als unio mystica zal voi-
gens hem in de toekomst ook de kenmer
ken dragen van vrijheid en van verdraag-
zaamheid.Een Remonstrantsch geluid. Maar
hoe? Allereerst wat de verdraagzaamheid
betreft. Alle pogingen om van het stand
punt van eenigen bepaalden godsdienst ver
draagzaamheid te verdedigen, moeten vol
gens hem uitloopen op verzwakking van
leer en van tucht. Er is volgens hem slechts
één weg waarop religie en verdraagzaam
heid elkander vinden, het is die waarop
wordt ingezien en ruiterlijk erkend, dat elke
bepaalde godsdienstige wereldbeschouwing
slechts betrekkelijk waar kan worden ge
noemd. En in dit inzicht en in deze erken
ning ziet Von Hartmann voor de kracht en
de spanning van het religieuse leven der
toekomst niet het minste gevaar. Mits
wordt voortgebouwd op de grondgedachte,
dat wat bepaalde geloovigen voor zeker
houden, niet is wat voor eeuwig vaststaat,
maar, in overeenstemming met hun graad
van ontwikkeling, slechts is wat vaststaat
voor hen. M. a. w. mits vaststaat dat, waar
alles in evolutie is betrokken, dit ook geldt
voor de religieuse zienswijzen en gevoe
lens.
Zoo is 't. Een moderne en tevens oer
oude gedachte van algemeene toepasselijk
heid op de geestesverschijnselen luidt: Al
les is in ontwikkeling, alles is proces, alles
is maar betrekkelijk, alles wijzigt zich, alles
wendt zich en keert zich, alles groeit. Wel
nu, het zijn juist de Remonstranten der 17e
eeuw die voor het eerst in het protestan
tisme, georganiseerd, hebben uitgeleefd de
wet der bewegelijkheid, welke aan voren
staande gedachten ten grondslag ligt.
Is hier niet een vingerwijzing, dat de
verdraagzaa'mheid, zoo als wij Remonstran
ten die hebben te belijden, goed doordacht,
juist ligt in de lijn der toekomst?
En nu wat de vrijheidsidee betreft.
Von Hartmann zegt het zoo schoon: God
alleen is het eenig vrije, het eenig onbe
perkte, het eenig onbepaalde wezen, en
daarom is de mensch niet in staat tot vrij
heid te geraken, zoo lang hij zich in den zin
van een van God afzonderlijk geldende
zelfheid bezit. Maar daarom, zegt hij, ge
voelt en erkent de mensch zich terstond als
vrij, zoodra hij zich in willen en voorstel
len, bewust wordt van zijne eenheid van
zijne vereeniging met God. De uitspraken:
„niet-ik, maar Gij", „niet mijn wil maar Uw
wil geschiede", zij bevatten de erkenning
van de ware vrijheid in hoogste gebonden
heid.
Zoo, maar anders ook niet, zal dus ook
zijn beginsel der vrijheid den Remonstrant
het betreden van het rijk van de religie der
toekomst niet versperren. Er schemert dus
hoop dat de Remonstranten, mits ruim,
mits universeel gevoelend en denkend, nog
een taak hebben voor de religie der toe
komst.
En zij belijden het Evangelie van Jezus-
Christus.
Hier raken wij een der belangrijkste vra
gen voor het toekomstig leven van de den
kende menschheid en van de Broeder
schap tevens. Want de Broederschap is
een kerk.
Geeft het Evangelie een kerk, een kerk
leer
Scherper gesteld vragen wij: onderstelt,
duldt het Evangelie kerkleer? kerktucht?
Ik zou zeggen het Evangelie geeft hoogstens
een anti-kerkleer. Christus breekt koren
aren op den Sabbath, bij allen eerbied
voor de wet, die de tucht is, gaat hij om
tegen gewoonte, tegen rechtzinnigheid, te
gen kerktucht in met de arme menschen
van de straat, tuchtelooze vrouwen, me-
laatschen, onevenwichtigen, dommen en
zwakken, ja, oneerlijken, zit hij met hen
op de heuvels in de zon, staat hij met hen
op de markten in de schaduw, zonder eere-
dienst, zonder lithurgie, zonder symboliek;
zonder idolatrie of verafgoding van ui
terlijke dingen spreekt hij tot hun binnen
ste in eenvoudige gelijkenissen aan het
dagelijksch leven ontleend, zooals in
sprookjes aan kinderen wordt gedaan. En
hij spreekt zóó goed, d. w. z. zoo inhouds
vol, dat 10 of 20 geslachten na hem leer
stellige en zedekundige en symbolieke ge
dachten hebben geput uit die eenvoudige
verhalen. Zal nu eenige kerk nog een toe
komst hebben?
Vermetele vraag, die onbeantwoord moet
blijven, maar waarop Wij toch niet geheel
het antwoord behoeven schuldig te blijven.
Immers zal eenige kerk nog een toekomst
hebben, dan moet dit een kerk zijn, welke
het te doen is om den binnensten inhoud
van leerstelsel, van cultuur, van lithurgie,
van symboliek en die ook al schaft zij dit
alles af, den inhoud, den kern overhoudt in
'n vorm simpel als klaar water, voedzaam
als eenvoudig brood, altijd voor allen ge
schikt. Neen sterker, dan moet het een
kerk zijn, die van haar rijke hulsels steeds
meer aflegt om tot het zuivere binnenste
van het geestelijk leven door te dringen,
dan moet het een kerk zijn die ge
woon kan zijn met en voor alle ge
wone menschen, dan moet het, en hier
komt het groote woord, een kerk zijn die
zich zelf ontwikkelt' in de richting der zelf
opheffing, der overheveling van zijn eigen
binnenste naar een vrije en verdraagzame
maatschappij.
Want in de stad der openbaring, in de
lichtstad Gods, in de Civitas Dei, in het
koninkrijk Gods is geen tempel meer.
Von Hartmann zegt in dit verband" Wan
neer het kerkelijke religieuse leven zicli
meer en meer in het onkerkelijke religieuse
oplost, en allengs de stand der geestelijken
opgaat in het leekendom dat religieus is
gevormd, schrompelt de kerk zelf ineen;
maar ::e verdwijnt niet vóór ze hare roeping
heeft vervuld om alle sferen des levens
met religieusen geest te verzadigen. Juist
zoolang ergens nog een restant van een
kerk is en niet kan worden gemist, wordt
daarmede bewezen, dat het buitenkerkelijke
leven religieus nog onvoldoende is, dat de
ware religieusiteit nog elders dan in de we
reld een veilig toevluchtsoord van noode
heeft.
Welnu, zoo dan een kerk nog kans heeft
op een toekomst, is het de onze. Immers
zij is het veilig toevluchtsoord van den
vrijen en verdraagzamen vrome, wiens ou
ders of grootouders reeds met de kerk als
instituut van tooverij, van tucht, van gena
de-bedeeling, van symbolisme, van idola
trie, of leerdwang hebben afgedaan.
Voor ons is de kerk gebleven de wij
dingsvolle plaats van broederlijke samen
komst en gehoorzaal, en de gepredikte re-
legie zuiver verklaard en doordacht ver-
eischt voor ons niet dan het bewustzijn van
broederschap, van maatschap en het innig
gevoelde woord der waarheid.
Deze waarheid is geest, deze waarheid
zal ons steeds vrijer maken, dan betrekke
lijk vrij als wij waren, en de verdraag
zaamheid zal daarbij den toon aangeven.
En als dan straks in de praktijk van het
Groote Houtstraat 113 Haarlem.
PROGRAMMA
van 7 tot 14 Maart.
1.
NOORD-WALES,
Interessante Natuuropname.
2.
DE EERE-MEDAILLE.
Klucht in 1 afd.
3.
HET GESTOLEN HOTEL.
Spannend Detective-verhaal in 4 afd.
4.
Optreden van
Mr. CARTER,
de Duizend-kunstenaar.
PAUZE.
5.
SLIMMERD ALS VRIJER.
Klucht in 2 afd.
maatschappelijk leven zal worden voorbe
reid en gesticht wat naar den geest voor ons
hier reeds bestaat, het koninkrijk der He
melen, waar dearme niet te kort komt,
waar de rijke zich zelf terugbrengt in den
slaat waarin hij tot het koninkrijk der He
melen kan ingaan, waar de kracht geest
kracht, de drift geestdrift en het inzicht
wijsheid beet, dan zal van het zich aldus
geestelijk uitlevend Nederlandsch Remon-
strantisme kunnen worden gezegddat het
daaraan heeft meegebouwd.
i) Zie het tweede eeuwfeest van het Seminarium
der Universiteit te Amsterdam. Leeuwarden, Su-
ringar 1840 bl. 37v.
-) Verwezen wordt naar het waardig en over
zichtelijk artikel van dr. J. A. Beijerman 1618
1619. Na de Synode, in het Rem. Tijdschrift van
1 Maart j.l.
s) Religionsphilosophie. He deel. Leipzig, Hacke
2 dr. bl. 19, 20; 165; 307 v.
PLAATSELIJK NIEUWS.
Men verzocht- ons opname van het vol-
gi nde
Hi t initiatief van den neer
Van IC e s s e 1.
De heer Van Kessel heeft het in de
Maria-Stichting te Haarlem zwaar te ver
duren gehad. Er is liem weliswaar niet
in de letterlijke beteekenis des Wioords
ei n rib uit het lijf gesneden, 'naar hij
vcikeerde er toch in een toestand van
ta ill able et corvéable a merci.
Dank zij de chirurgische bekwaamheden
van zijn geneesheer is hij weer in de
maatschappij teruggekeerd. Nog gevoelt
hij zich zooals ieder, die een zware ope
ratie heeft doorstaan 't is alsof men
iets aan zichzelf mist. Maar dat hij niets
verloren heeft van zijne belangstelling
voor de gemeentezaken, tot de beharti
ging waarvan de kiezers hem eerst on
langs beriepen - en dat hij niets heeft
ingeboet van de energie, waarvan hij
reods deed blijken voordat de gedwongen
rust in het Ziekenhuis liem allen arbeid
verbood, daarvan is gebleken in de jong
ste Raadszitting, het verslag waarvan in
uw vorig nummer te vinden is.
Met den heer Van Kessel was ook weer
het nieuwe geluid in den ltaad, die tot
nog toe vreemd scheen gebleven aan de
domocratisoho stroomingen, welke door
de wereld gaan.
Bij de behandeling van de concept
verordening tot het tegtengaan van bak-
kersnachtarbeid deed de heer Van Kes
sel zeer duidelijk uitkomen, hoe bureau
cratisch B. en W. waren te werk gegaan
door deze materie to regelen zonder één
bakkerspatroon, zonder één bakkersgezel
te hebben geraadpleegd. Hij deed het
voorstel de ontwerp-verordening naar B.
en W. terug te zenden voor nader overleg
cnct de belanghebbenden. Maar zoo ver
wijkt deze eenling-democraat uit lipt ka
der van den Raad, dat zijn. voorstel niet
eens den steun kon vinden, noodig om in
behandeling te komen. De heer Van Kes
sel vónd nil gelegenheid te toonen, da.t
hij geen Prinzipiënreiter is. Met de col
lega's, dio hem zoo pas in zijn hemd had
den laten staan, zette hij zich aan de
schaafbank. En de ontwerp-verordening
vau B. cn W.in de vergadering van
