G]
Het glas.
MUZIEK.
KUNST.
PREDIKBEURTEN
Zijn ontstaan en ontwikkeling van de vroegste
tijden tot nu toe.
Een plaat&genoote bevoordeelt ons met de
volgende reeds in kleinere kring' gegeven indruk.
Het zal de meesten Uwer wel opgevallen zijn,
dat het glas in den laa.sten tijd zeer in het
centrum der belangstelling staat, zoowel als
bouwmateriaal, als gebruiksvoorwerp en ook als
sierglas. Glas wordt in allerlei vorm steeds
meer toegepast en In onzen tijd van nieuwe
zakelijkheid is het ook bij uitstek geschikt om
onze woningen licht en hygiënisch te houden.
Het is ook een heel merkwaardig materiaal,
denken wij ons eens verschillende soorten cy-
lindérs naast elkaar, b.v. van hout, van steen,
van metaal, en dan ook een van glas. De drie
eersten vertoonen in elk geval een eenige over
eenkomst met elkaar, de glazen cylinder echter,
zal geheel in kleur en schaduwwerking van de
anderen afwijken en het is de doorzichtigheid
die dit veroorzaakt, het is deze doorzichtigheid
die we kunnen beschouwen als een extra dimen
sieHet spel van licht en schaduw bepaalt
vorm en kleur van het glas.
Misschien ligt wel de groote aantrekkings
kracht van het glas in het mysterieuse ont
staan uitja feitelijk uit niets, een klein
plukje gloeiende massa door de menschelijke
adem tot een trillende bol geblazen.
Het is een wonderlijke, haast sprookjesachtige
sfeer in zoo'n glasblazerij, de rood gloeiende
vuurmonden door de tressen spinragfijne glas
dra' en omlijst, gelijken wel op fantastisch ver
lichte ijsgrotten. Oppervlakkig beschouwd,
schijnt bij een bezoek aan een glasblazerij alle
regelmaat in het bedrijf te ontbreken, vele
menschen lcopen af en aan en het lijkt alsof
er een hopeloo-ze verwarring lieerscht, waarbij
iedere arbeider zijn collega in den weg loopt.
Doch een nauwkeuriger beschouwing leert ons,
dat er steeds in groepen van vijf gewerkt wordt
en ieder van dit vijftal heeft een vaste taak en
zelfs een vasten naam, zooals: de blazer, de in-
drager, de plukker enz. Het zou mij te ver voe
ren U een beschrijving te geven vair de glas-
fabricage, buitendien krijgt men hiervan slechts
het juiste begrip bij een bezoek aan een glas
fabriek. Liever zal ik trachten U iets over het
ontstaan en de onwikkeling van de glasindustrie
te vertellen.
Wellicht herinnert U zich nog wel, het ver
haal van de Phoeniciers die het glas zouden
uitgevonden hebben. We hebben het allen op
de schoolbanken nog geleerd, maar dit fantas
tisch vertelsteltje is gebleken niet juist te zijn,
het ontstaan van het glas moeten wij by de
oude Egyptenaren zoeken, die reeds meer dan
3000 jaar v. Chr. amuletten en kralen van een
ondoorzichtige glasachtige massa vervaardigden.
Een duizental jaren later worden voor het eerst
kleine vaatwerkjes van glas gemaakt, ook nog
niet geblazen, doch gemodelleerd om een aarde
werk vorm. Ze waren dan ook niet doorzichtig
coch meestal van een prachtige diep donker
blauwe kleur met kleine randjes versierd. Van
deze kleine kruikjes zijn veel exemplaren in de
mummiegraven gevonden. Alexander is tot ver
in den RomeinSche tijd het centrum der Egyp
tische glasindustrie geweest. Van daaruit werd
het door de vrachtvarende Phoeniciers naar de
naburige landen, als Syrië, Perzië, Griekenland
en Rome vervoerd. Vandaar stamt dan ook na
tuurlijk het fabeltje dat de Phoeniciers de uit
vinders van het glas zouden zyn. Omstreeks
het begin der Christelüke jaartelling treedt nu
eindelijk voor het eerst het glasblazen op. Eerst
nu kan men van het elgenlüke glas spreken,
daar de doorzichtigheid en de kleurloosheid
hiermede nauw verwant zyn.
Vele van de glazen voorwerpen uit de klas
sieke oudheid dateerend, vertoonen die eigen
aardige betooverende iriseerende werking, die
de vondsten als echt kenmerkt, en die men ook
veelal heeft getracht nai te bootsen. Het is ech
ter gebleken, dat deze eigenschap te wijten is
aan een ziekte in het glas, en dat de maker
van het glazen voorwerp deze kleurwerking in
't geheel niet had bedoeld. Ik heb een glas
scherf medegebracht van een uit Pompei opge
graven vaas. Hieraan kunt U goed zien wat ik
met die kleuren bedoel.
In Rome maakte het glas grooten opgang,
doch werd daar aanvankelijk als groote luxe
beschouwd. In alle toonaarden bezingen de dich
ters de lof van het glas, terwijl voor een een
voudig glazen voorwerp fabelachtige sommen
worden uitgegeven, kortom zooals het altyd
gaat, wanneer het aanbod gering en de vraag
zeergroot is.
Na de verovering van Alexandire echter,
werd Rome met glas overstroomd, en door de
greote uitbreiding van het Romeinsche rjjk
werd het tot in Gallie, het Rijnland en zelfs in
E'n,geland verspreid.
Na de val van het West-Romeinsche Rijk
zochten Rome's glasblazers een goed heenko
men naar Byzantium, het latere Constantinopel.
De beroemde Byzantijnsche glasmozaieken,
waarvan zich te Ravenna zulk een mooie col
lectie bevindt, zijn hiervan een voorbeeld. Deze
voorgeschiedenis is noodig geweest, om tot te
kern de eigenlijke moeder" der glasindustrie
te geraken. „Het Venetiaansche glas" de
sierlijke brooze kelkglazen met de zacht getinte
vleugelige voetjes, verplaatsen ons naar de stad
Venetie, met haar wazig blauwe lagunen, de
rijktom en luister der romantische dogenpalei
zen en daartusschen het' donkere waleï
In 'de 16e en 16e eeuw bereikt het Venetiaansche
glaswerk zijn bloeiperiode, wegens brand ge
vaar zijn de werkplaatsen naar het eiland Mu-
rano overgeplaatst. Overal in het buitenland
is men verzot op het Venetiaansche glaswerk,
op ontelbare schilderijen van Italiaansche,
Vlaamsche Hollandsche en Duitsche meesters
kunnen wij de verfyne'e Venetiaansche glaas
jes aantreffen. By de afbeeldingen bevindt ziclr
o.a. een Portret van Han3 Holbein waarop zoon
vuasjc met een paar bloemetjes staat.
U behoeft trouwens maar naar het Ryks
Museum tc gaan, ets U z-ult daar tallcoze e.vn-
plaren aantreffen, zoowel op de stillevens als
in werkelijkheid in de vitrines.
De drinkglazen bestonden gewoonlijk uit een
kelk- kom- of klokvormig bovengedeelte, oogen-
schijnlijk ongekleurd, doch by wit glas verge
leken even getint, met kleine onregelmatighe
den hetgeen juist de charme er van verhoogt.
Alleen het voetje werd op verschillende wijze
versierd, met gekleurde aangehechte glasdra
den cie de Indruk van vleugeltjes wekken.
Hoewel de glasblazers aan strenge straffen
blootstonden, wanneer er naar het buitenland
trachtten te onkomên, komen er toch in Vlaan
deren en Noord Nederland glasblazeryen, waar
het Venetiaansch glaswerk wordt geimiteerd.
Doch in Nederland heeft het Venetiaansche
kelkglas nooit de in-Hcllandsch roemer of het
sierlijke fluitglas kunnen verdringen. Deze roe
mer, liet klassieke Rijnwijnglas, ontbrak by
geen drinkgelag der 16e of 17e eeuw.
Dit drinkglas bestond uit een klokvormig
bovengedeelte en een vernauwd onderstuk met
neppen versierc.-, dat weer rustte op een van
spiraalvormige glasdraden versierd voetje.
„Vlve le roemer plein de vin,
Laten we mekaar daardoor eens slen"
begint ©en oud drinkliedje. Wat was het toch
een vrooiyke rijke tijd, vol van gloed en kleur
Hoe bewonderde de kunstenaar de glazen, hoe
fiikwyls koos hy ze als middelpunt van zijn
schildery, denken we aan de vrooiyke samen
komsten van Jan Steen, aan den lusagen drin
ker van Frans Hals, aan Vermeer, aan Pleter
de Hooch. aan de stillevens van Claesz Hedq
en vele anderen.
Wat zijn deze roemers in vergelijking met
hun laat 19e eeuwsche slecht begrepen nako
melingen verrassend: licht in gewicht. Ze kun
nen dan ook evenals de fluit- en kelkglazen ge
makkelijk en zwierig gehanteerd worden. Duim
en vinger sierlijk aan het voetje gevat zyn vol
doende om statig het gevulde glas over te kun
nen reiken, of met schalkschen overmoed te
klinken op het welzijn van de dlschgenooten.
De tafelversiering der gegoede burgerij mocht
gezien worden, al stonden de glazen wellicht
niet zoo netjes' in 't gelid en al maakten zij
geen deel uit van een uniforme serie, zooals,
met haar ouderen zusteiën het geval is. Het
was ai tintelende warmte en kleurschakeering
op die tafels.
Tegenwoordig koopt men zich een dozyn
glazen, van een bepaald model, doch vroeger
gaf men elkander by feestelijke gelegenheden
een glas ten geschenke, waarop met den dia
mant toepasseiyke voorstellingen of spreuken
waren gegraveerd.
„Romer die Visscher heeft drie dochters, die
allen in zeer fraaie excercitein zyn opgetooghen,
ccnnen.en dan volgt er een opsomming van
vele consten en tot slot.... connen in glas sny-
den of te graveeren zegt Brinck van Roemer
Visschers intelligente dochters die het char
mante middelpunt van den onsterfeiyke Muider-
kring vormden,
Ook de flesschen en wynkaraffen in dien
tijd, gemoedeiyic en breedbuikig hebben niets
gemeen met heur leeiyke kleindochters. Wat
zyn die niet onlogisch hoog in de schouders,
knotsvormig zonder eenige fantazie, versierd
met smakelooze etiketten. Neen dan wisten onze
voorouders het heel wat beter, hoe aara-ig zijn
die witte karaffen, tusschen de ribben als ver
siering aardige vlotte teckeningen met den
diamant aangebracht.
Langzamerhand komt nu ook in Engeland de
glasindustrie op. Omstreeks 1660 gaat men daar
gilas met een zeer sterk looogehalte vervaar
digen, het was een zeer he-Mere materie, met
een toijzonderen glans en met de eigenschap tot
traalbreking. Ondertusschen was ook de Bo-
heemsche glasindustrie een leidende functie
gaan innemen. Het bewerken van bergkristal
had daar aanleiding gegeven tot het graveeren
en slijpen van de daar gebruikte zeer sterke
glaskwaliteit. Het intrinsieke verschil tusschen
de Boheemsche en Venetiaansche wyze van
glasversieren is in enkele woorden vast te leg
gen: by de l-aatste ontstaan vorm en versiering,
terwyl het materiaal nog in weeken toestand is,
terwijl bij de eerste (de hoofdvorm buiten be-
sho-uwing gelaten) de siyftechniek eerst m.dtr-
hand de vorm bepaalt. Frankryk heeft in deze
eeuw niet veel gepresteerd o-p glasge'bied en
was hoofdzakelijk aangewezen op producten uit
het buitenland.
In de tweede helft der - 19e eeuw ziet het er
eigenlijk overal even hopeloos uit op glasgebied
zoowel als op alle andere takken van kunst en
kunstnyverheld. Overal tracht men door het
terugbrengen van de oude vormen eenige orde
in den chaos te scheppen.-ki Venetie tracht men
weer volgens de oude klassieke vormen glas te
dyen vervaardigen, pogingen die toentertijd he
laas schipbreuk leden op den smaak van het
publiek, die alleen was Ingesteld op de bizarre
uitwassen uit Venetie's bloeiperiode, en de sier-
iyke glaskelken bleven dus voorloopig in het
vergeetboekje. Ook de z.g. Jugendstijl zit de
glaskunst dwars. Alics werd tot naturalistische
bloem- en bladvormsn teruggebracht. Bloed-
arme, bloesemachtig© keJkg-laasJes, 0-p een veel
te hoog stengelachtig voetje waren eigenlijk nog
te fragiel voor de vitrine om van dagelijksch
gebruik niet eens te spreken.
Overal werd geëxperimenteerd, met iriseerend
glas met opgelegde glasbloemsn en de resulta
ten bleven maar steeds even leelijk.
Wie zou -hier het verlossende woord moeten
spreken? Weenen met z'n Wiener Werkstatten,
kunstnyverheidsscholen met de vele jonge, ener
gieke en zelfstandig werkende kunstenaars
bracht uitkomst. Van daaruit werd een nieuw
centrum gevormd, dat in nauw verband stond
met de anders zoo afgelegen streken der kunst
nijverheid.
We zijn nu langzamerhand op bekend ter
rein gekomen, en nu zijn het onze tijdgenooten,
Van wie ik U hier zoo beknopt mogelijk nog het
een en ander zal vertellen. Laat ons eerst eens
bekijken, wat Frankrijk, dat tot dusverre op
glasgebied Weinig heeft gepresteerd, ons nu
brengt. Hei vervaardigen van glas in den wa
ren zin van het woord heeft den Franschen
nooit gelegen en ligt ze no-g niet. Zij zijn niet
tevreden met het broze doorschynende materi
aal op zichzelf, zy trachi-en het dikwijls door
overbodige versieringen mooier te maken dan
noodig is. Wij moeten echter m-aar trachten d-eze
Bierglazen uit een eenigszins ander oogpunt te
bezien, de glazen niet zoozeer als geblazen, dan
wel als gevormde gemodelleerde voorwerpen te
beschouwen. U zult allen wel den bekenden
Franschen kunstenaar René Lalique kennen,
oorspronkelyk meer beroemd door zyn cdel-
smeedwerk. Zijn eerste pogingen in de glasin
dustrie bestonden uit kleine pendentifs, lak-
stempels, fyne flaconnetjes en bibelots, die
even minutieus waren versierd als zijn vroegere
zilveren en gouden sieraden, n.l. door teere
vrouwenfiguurtjes, bloem- eri bladmotieven enz.
De etalages der groote parfumeurs van de Rue
de la Paix in Parijs vertoonen een zeer uitge
breide collectie van Lalique's werk op dat ge
bied. Naderhand is hij zich mee-r op het ver
vaardigen van drinkglazen, Bierglazen en zelfs
lichtkronen gaan toeleggen. Behalve misschien
de drinkglazenseries, die meer op de Venetiaan
sche kelkglaasjes zijn geïnspireerd behouden
alle voorwerpen het scupturale karakter aan
Lalique eigen. Zyn bowls en vazen do-en denken
aan blokken ijs, die visschen, allen of zeemeer
minnen gevangen houden. Wy zien het eerst
een kunstig gemodelleerd voorwerp, by nadere
beschouwing blijkt het dan, da-t het uit een
matte, dikwyls blauwachig getinte glassoort
bestaat, -die een sprookjesachig effect maakt.
Toch is het werk van Lalique wat te romantisch
voer ons, nuchtere Hollanders, het is geloof ik
niet een kwes.ie van kleur, want wy kunnen
wel degelijk gekleurde glassoorten waardeeren,
(denken wij aan het mooie mocerne Vene
tiaansche glas en niet minder aan onzo eigen
producten), neen, veele-er is' het door de over
daad van 'verslering, deze doet immers weer
aan de doorzichtigheid, cjeze voc-rname eigen
schap van het -glas, zooveel afbreuk.
Van geheel ander-en aa-rd is dan wel het Ve-
netiaanshe glas, in zijn modernen vorm, beter
uitgedrukt: in zijn te-genweordigen vorm, daar
het woord „modern" in de be.eekenis, welke
wij daar nu -aan hechten hier niet op zijn
plaats is. Veeleer kunnen wy het Venetiaansche
glaswerk ,,het gl-as van alle tijden" tnoemen,
daar nc-g steeds wordt voort-gebouwd op de
producten van Venetie's greote bloeiperiode in
de 16e en 17e eeuw, doch men kan zeggen het
past zich in vo-rm, kleur en doelmatigheid aan
onzen nieuwen tyd aan.
Het is opmerkelijk, dat Veneti's uitingen op
glasgebied dichter bij de Nederlandsche staan,
dan welke andere buitenlandsche ook. U her
innert zich nog wel, dat dit cok reeds vroeger
het geval was, toen de Hollandsch© gïasbazer er
reeds zoo goed in slaagde het brooze effect
van het Venetiaansche kelk/glas te imlteeren.
Het voornaamste streven van Murano's glas
blazeryen is, het glazen voorwerp volkomen
aan. het bestemde doel te doen beantwoorden.
De vazen zyn werkelijk vazen, rozen in een
wijde amberkleurige b-owl staan natuuriyk en
gemakkeiyk, het sierlijke orchideeënglaasje doet
d-eze grillige exotische bloem nog beter tot haar
recht komen, trrwyi een wijde groenachtige
schaal met blauwe druiven of 'andere vruchten,
in elke omgeving, antiek of modern eën sieraad
is. Ook de kandelaars en lichtkronen van -ge
tint Venetiaansch glas, rijk en toch sober, heb
ben reeds in menig interieur het moeilijk ver-
lichtingsprobieiem opgelost. Op het Venetiaansch
glaswerk is onuitwischbaar het stempel van
handwerk gedrukt, dit verhoogt niet weinig de
charme, vooral als men de beperkte middelen
in aanmerking neemt: een sielyk aangehecht
oortje uit een simpelen glasdraad bestaand',
een even omgebogen randje, een paar oolijfc
glasdruppels, als bij toeval uit de blaaspijp op
he-t bolronde oppervlak van een vaasje geval
len. Velnetie heeft ons niet teleurgesteld het
mag op haar ouden roem voort-bouwen, zonder
d-a-aby in herhalingen te vervallen, en altijd
weer zal het dë verfijning zijn die in het Ve
netiaansche -glas dien boventoon voert. Met haar
Nc-ordelijke zuster, de Zweedsche glasindustrie
vertoont ze in vele opzichten overeenkomst hoe
wel het Oirrefors niet in de verste verte op een
dergelijke oude traditie kan bogen. En in hoofd
zaak heeft het Orreforsglas ook zijn succes te
danken -aan de beide ibegaaf de kunstenaars
Simon Gaie en Edward Hald, welke men per
manent aan het bedryf heeft weten te verbin
den. Het zyn beide teekenaars bij uitnemend
heid en de ingewikkeldste mythologische voor
stellingen, d'oor hen entworpen, worden op het
glas aangebracht. Daar deze glesblazeryen niet
als „slaaf der effiViency" hun toevlucht behoe
ven te nemen tot mqchmale hulpmiddelen, dus
elk glazen voorwerp uit de blaaspyp wordt ge
vc-rmid en met de hand wordt afgewerkt is elk
stuk bijna uniek en zeer waardevol. In principe
is dit fout. Naarmate «en glazen voorwerp meer
bewerkt wordt, wordt ook de kans op breken
gro-oter. Een glas vakman vertelde my eens, dat
een van zyn werklieden als een kind in tranen
uitbarstte teen hem een kostbare, byna vol
tooide, vaas uit 'de h-andien viel.
Maar in de Örrefors fabrieken schijnen deze
drama's n;iet veelvuldig voor te komen, Want
zaoals U op eenige afbeeldingen zult zien, de
eene teekening is al ingewikkelder dan de
anüere.
Wanneer we nu eens gaan bekijken wat de
Engelsche glasnyverheid in de laatste jaren
brengt, dan zal ons weer d-adeiyk het buiten
sporig cooirif rmtismie- der Briilschlg kunstuitin
gen treffen. De Engelschman houdt zijn oude
stijlen hoog. Jacobean, Queen Annern Chippen
dale spelen ook in de glasindustrie nog steeds
een groot-en rol. Wanneer de Engelsche gast
vrouw niet genoeg antiek familieglaswerk be
zit, kan ze dit stee-ds in stijl completeeren. Het
door en door witte goede Engelsche kristal op
een smaakvol gedekte tafel, de nobel gevormde
wijnkaraf naar 18e eeuwseh model, dit alles
draagt, zooa-l geen oorspronkelijk, dan toch wel
een ze-er voornaam karakter.
Het Boheemsche kristal doet hiertegen veel
gauwer aan, is dan cok goedkoop-er en meer
voor de wereldmarkt bestemd. Het -groote pu
bliek dat altijd nog geslepen glas Wenscht, be
trekt dat gewoonlyk uit de Boheemsche indu
strie, die, goedkoop en grootendeels langs ma-
chinalen we-g geproduceerende, de smaak van
tie massa voortdurend bederft.
Gelukkig heeft dit vanouds bekende centrum
ons ook veel goed gebracht. Het rustig mooie
zware fa-cetslijpsel, zes of a-chtkantig, is ook
van Boheemschen oorsprong. Wie kent niet de
ou'de bekende zaak van de Firma Muller op het
Rokin te Amsterdam. Het meeste glas en kris
tal uit dit meer dan honcjerd jaar onder dien
naam bestaande „glashuis" is o-ok uit Bohemen
afkomstig. In deze rustige, beschaafde atmos
feer ontbreekt de koele warenhuis onverschil
ligheid en wy egocentrische koopers kunnen ons
naar hartelust koesteren aan de belangstelling
ivan den vakman in dat-gene wat wy van hem
mochten verlangen.
We zyn hiermede langzamerhand eigen ter
rein genaderd en we weten allen, dat onze
nationale glasindustrie een vergelijking met die
van menig ander ianld mag en kan doorstaan.
Het is merkwaardig genoeg, da-t een zoo klein
and als Nederland zooveel goed op het gebied
v-an glas weet voort te brengen, Weliswaar kan
oren zeggen, dat na de bloeiperiode van den
Gouden Eeuw, de glaskunst tweehonderd jaar
leeft gesluimerd, doch1 in de twintigste eeuw
heeft zy, eenparig versneld den verloren tyd
ingehaald, en in een luttel aantal j-aiën is weer
.en zeer hoog niveau bereikt. Ons land heeft
in de afgetoopên twintig ja-a-r, en nog steeds op
het gebied van kunst en kunstnyverheld me
nig succes te boeken gehad. Zoo-als de Neder-
landtchs architectuur overal in het buitenland
groote belangstelling en iia-volging vindt, wor-'
den ook de vorderingen der glasindustrie in
wyden kring met groote aandacht gevolgd. Wy
kunnen in Holland twee glas centra noemen,
Leerdam en Maastricht die elk op verschillende
wyze te werk gaan. De Maastrlchtsche fabrie
ken zyn grootendeels op siyp-en ingesteld. Door
bekwame kunstenaars voor haar te laten ont
werpen, slaagde de kristalunie er in, voorwerpen
voor daigelijksch gebruik te vervaardigen, die
naast aesthetische kwaliteiten o-ok do kwaliteit
bezitten van practisch en goedkoop te zyn.
Het Leerdamsche glas echter geniet wel de
grootste bekendheid in ons land, en niet ten
onrechte. Het feit, dat men van een Leerdam-
sch-o School kan spreken, is voldoende bewys
welk esn belangrijke plaats deze industrie in
onze hedendaagsche cultuur inneemt.
Mevr. Sn.B.
GEM. CONCERTZAAL.
VOLKSCONCERT DOOR DE H.O.V. OP
31 SEPTEMBER.
Een bynar volle zaal gevuld met een enthou
siast publiek gaf by dit laatste volksconcert
blijk, dat tie H.O.V. zich in veler sympathie
mag verheugen, hetgeen als een gunstig voortee
ken voor het komende seizoen moge worden be
schouwd. Het was een boeiend en belangwekkend
pre,gramma waarmede dit concert de serie
volksconcerten besloot. Na een vlot en pittig
gespeele Zauberflöte-ouverture van Mozart kre
gen wij het vioolconcert van Beethoven te hco-
ren, geschreven voör soloviool met begeleiding
van strijkorkest, houtblazers en hoorn, een werk
van rijke en bekooriyke melodiek naast groote
diepte van expressie. Getoonzet in Öen bloeityd
van het leven van den groot-en meester, behoort
het tot die- werken, welke zich alle om de Eroïca-
symphonie groepeeren, en het wezen ervan in
zich dragen. Solist was de heer Byvanck, die
zijn partij geheel uit het hoofd speelde. Het
dient gezegd: hy toonde zich «en serieus e.i
temperamentvol kunstenaar. Slechts mist zyn
toon nog de warme volheid, welke de allergrooten
onder de violisten kenmerkt. De Mank was thans
over het algemeen nog wat ijl en dun. Technisch
was zyn spel echter zeer gaaf, een enke-l onge
lukje daargelaten. Het publiek toonde zich by-
zonder enthousiast, nu het den jongen concert
meester de solisten-plaats zag innemen en was
uitbundig in zyn byvals betuigingen.
Het gedeelte na de pauze was gewijd aan
Nederlandsche componisten. Allereerst werd
uitgevoerd de symphc-nle van Hendrik Andries-
sen. Dit werk, dat naar de moderne wyze is
getoonzet, munt uit door waarlijk artistieke har
monisatie en een verfynd coloriet. In de myste
rieuse sfeer van het clair-obseuur gehouden doet
deze muziek U, in stille aandacht verzonken
droomen van fantastische, maanovergoten land
schappen. Marinus Adgm wist, .uitnemend de
juiste nuanceeringen te treffen. Aan hétSlot
werd de componist, die in de zaal aanwezig
was op het podium geroepen en door publiek en
orkest een ovatie gebracht. Hierna volgde de
bekende Piet Hein-rhapsodie .van Van. Anrcoy,
een concertstuk, dat ons immer slechts matig
vermag te behooren. Wij achten het te zeer
maakwerk en al mogen er knap geschreven ge
deelten in voorkomen, de tegenstelling met het
zoo zuiver gevoelde werk van Andriessen is te
groot. - jrcffladeaqc -
De H.O»Y. -heeft met d^ze serie volksconcerten
een mooi en goed-, werk -gedaan. Wij kunnen van
ganseher harte met de woorden van een der be
stuursleden, na de pauze tot het publiek gericht,
instemmen waarin tot frequent concertbezoek
werd aangespoord. Moge men in breeds kringen
inzien de groote cultureel© beteekenis, welke een
eigen muziek-ensemble voor Haarlem en omge
ving heeft. C,
JESSNER-TÖURNEE.
Prof. Leopold Jessner zal met zijn gezel
schap behalve op 4 October in den Kon.
Schouwburg te Den Haag en op 5 October in
uen Stadsschouwburg te Amsterdam, eveneens
onder auspiciën van Ernst Krauss, ook nog de
volgende voorstellingen van „Kabale und
Liebe" van Schiller geven: 1 October te Haar
lem, Stadsschouwburg; 2 Oct. te Breda,
Schouwburg „Concordia"; 3 Oct. te Heerlen:
Stadsschouwburg; 6 Oct. te Utrecht; Stads
schouwburg; 10 Oct. te 's-Hertogenboscli;
Schouwburg „Casino"; 12 Oct. te Rotterdam:
Groote Schouwburg en 14 Oct. te Groningen:
Stadsschouwburg.
Medewerkenden.
De medewerkenden van de voorstellingen van
Schiller's „Kabale und Liebe" door het ge
zelschap Professor Leopold Jessner zijn: Ly-
diam Busch, Lotte Ellon, Lotte Jager. Hedwig
Schlichter, Franz Ludwig Eisig, Wolfgang
Heins, Hanns Marland, Arnold Marlé, Fritz
Melchio-r, Erwin Parker en EmU Rameau.
Eigen decors zyn naar ontwerpen van Cas
par Neher, de costumes van „Theaterkunst
Kauffmann",
HERMANN THIMIG NAAR NEDERLAND.
De beroemde Weensche acteur en filmster
Hermann Thimig zal onder auspiciën van im-
pressario Ernst Krauss de vólgende maand in
Nederland optreden.
WALTER GIESEKING.
Onder auspiciën van impressario Ernst
Krauss zal de pianist Walter Gieseking begin
October een tournée door Nederland maken.
Ned. Herv. Kerk Bloemendaal.
Zondag 1 Oct. '33 v.m. 10 uur. Ds. J. C. van Dyk.
Jeugddienst in het Jeugdhuis.
V.m. 10 uur de heer W. F. J. Dankbaar.
Overvecn.
V.m. 10 uur. Ds. C. M. Briët,
predikant te Heemstede.
Geref. Kerk te Boemendaal.
Vm. 10 en n.m. 5 uur Drs. J. C. Brussaard;
Catechismus Zondag 5 u.
Nederl. Protestantenbond Afd. Bloemendaal.
's Voormidd. 10.30 uur Prof. Dr. G. J. Heerlng
Leiden.
's Namidd. 7.30 uur Jeugddienst, Ds. H. Ji
Mispelboom Beijer, Boskoop, j
Religieuze Itring Aerdenhout.
Zondag 1 October, v.m. IOV2 uur, Ds. J. Leen-
dertsz, Doopsgez. Fred., Haarlem.
De Vrye Katholieke Kerk, Popellaan,
Kinhcimpark.
Zondag, 1 October, 10.30 v.m.
Gezongen Requiem-Mis.
Woensdag, 4 October, 8 uur n.m. Vespers en Lof.
Donderdag. 5 October, 7.30 v.m.
Gesproken H. Mis.
CONTRASTEN.
Langs de Leidschfevaart fce Vogelenzang na
bij café „Graaf Floris" ryen zich een tiental
vrie-ndéiyko huisjes aaneen, die m-at hun gevel
tjes van geel genuanceerden baksteen, hun
blauwe klinkers van het trasraam en het grijs
blauwe pannendak, in deze landelijke qmge
ving passen. Witte gordijntjes langs de ramen
wijzen op Hoilandsche zindelijkheid. Een iuifül-
tje welft zich boven de straatdeur. Een ge
slaagd type arbeiderswoning. Gelijk-
straats de woonkarfier van 3.62 M. bij -1.05 M,
waar een breed raam met zijraampjes, liet
licht in stroomen binnenlaat. Tegen den achter
wand ter cenerzijde een hoekschoorsteen, ter
andere een hoekkast. De vloer is van hout,
het plafond gestucadoord, de wanden met
fleurig papier behangen. Achter dJe woon
kamer de keuken, die een ruimte van 3.61 M,
by 2.20 M. beslaat, oven breed als de woon
kamer en van een hoekschoorsteen, aanrecht,
gootsteen en hoekkast voorzien. Terzijde loopt
de gang, die- van de straatdeur voert naar een
gemetseld schuurtje van 2.50 M. bij 2.12 M.
met portaaltje en W. C. In die gang wanden
met eament-lambriseering, de opgaande trap
naar de zolderverdieping, die verdeeld is in
drie slaapkamers en een kleine vliering. Jle
grootste slaapkamer is voor kinderen bestemd;
aan de straat gelegen met breede dakkapel,
waarin een groot raam en twee openslaande
raampjes lucht en licht verschaffen, biedt deze
ruimte van 3 M. bij 4.75 M. een goede slaap
gelegenheid. Voo-r de ouders is de slaapikamer
krapper, n.l. 2.63 M. by 3.31 M., doch ook deze
heeft door vier openslaande raampjes verlich
ting en ventilatie; dan tenslotte nog een klein
kamertje daar boven; de plafonds zyn hier van
triplex. Gas, water en electrlclteit, drie mach
tige factoren voor volksgezondheid en gemak,
zyn aanwezig. De W. C. heeft waterspoeling.
Spouwmuren voor isolatie van warmte en ge
luid zyn aangebracht. All-e huisjes zijn stevig
op een betonplaat gefundeerd. Achter het huis
je, tot daar, waar het uitgebouwde schuurtje
zich uitstrekt is een betonnen vloer gelegd en
de- daarachter liggende tien meter diepe tuin
is ter weerszijden afgesloten door een schut
ting, zoodat de bewoners zich ongestoord in
hun tuintjes kunnen vermeien. De tuintjes
staan aan het einde door een hekje in de af
rastering in verbindtng met een voetpad voor
fietsen, brandstof, enz.
Lezer, dit is een toekomstbeeld, maar
het zal werkelijkheid worden als P. W. in
Februari a.s. haar zegenrijk werk van dezen
bouw gereed heeft en de aanneemster, de firma
Westmaas Keizer, van Alfen a.d. Rijn, die dé
uitverkorene uit 15 liefhebbers voor dit bouw
werk was, dit ten genoegen onzer gemeente
autoriteiten heeft afgeleverd.
Hoe is die werkelijkheid der volks
huisvesting daar in dien uithoeik van Vogelen
zang thans? Ga met ons mede, begeeft u
langs de statige groote en kleine Biekslaan,
naar de doodloopende Vogelenzangsche Duin
weg, tot waar diazo zich ombuigt langs den
ouden tuinmuur van een. 19e eeuwseh landhuis.
Daar, tegen dien wankelen muur is een schuin
afdak gemaakt, rustend aan d-a voorzyde op
een gemetseld muurtje. Door zijmuurtjes is de
zoo vorkregen ruimte verdeeld in drie nokken.
De deur van één der hokken staat open en
geeft ons een kykje op het portaaltje met half-
weggezakte roode plavuizen bevloerd, dat in
twee stappen toegang geeft tot de vis-a-vis
van deze deur gelegen bedstede!
Links en rechts toont het portaaltje e:n
deurtje. Wees voorzichtig met binnentrede,1;
de deuropeningen hebben een hoogte van
zegge en schrijve: één meter en twee-en-
vijftig centimter. Het hok blijkt in nog twee
kleinere hokjes verdeeld. Een bouwvallig
raampja verlicht deze beiden, waarvan het
ééne 3.25 M. by 3 M. meet, het andere 50 c.M.
breeder is. Door de reten van het armelijk en
houten plafond komt hier en daar eenig licht
binnengluren en bij regen stroomt het water
door die -tochtspleten op den vloer, om zich
door het voormuurte te voegen by het hemel
water, dat de onbestraatte, zwarte aarde vóór
de huistieurjes tot een modderbrc' maakt. De
vochtigheid doet het behangselpapier van de
kamertjes in flarden afvallen; muizen zorgen
voor de rest van dit vernielingswerk, ratten
klimmen ongestoord over den ouden, vervallen
tuinmuur en op en langs deze schuilplaats van
menschen.
Ja, lezer, in die ellendige krotten wonen neg
menschen, leven gezinnen; geen zwervers of
landloopers, maar zindelijke, eerlijke werkers.
Htm wieg stond niet op een gunstige plek en
nu staat daar toch weer een wiegje in dit
woon-keukentje! Jong moedertje, wat zwakjes
nog na de geboorte van haar derde, nu vijf
maanden geleden buigt zich teeder over de
kleine slapende schat en ze tilt voorzichtig het
dekentje op, zoodat wy haar kindje, een snoes
van een baby, kunnen bewonderen. Hoe zin
delijk is het linnengoed. Met welk een aan-
cioenlyke zorg waakt zij over 't kleine wichtje.
Als de avond valt en allen zich ter rust he
geven, wordt het wiegje overgebracht naar het
andere hokje en zullen vijf menschen (het ge
zin telt drie kinderen) de kleine ruimte als
slaapkamer deelen. En als vader dan weer zijn
aanval van asthma krygt en het raampje open
zou wehschen om lucht te krygen tydens de
verstikkende benauwdheid en moeder weer vol
bezorgdheid de koude tocht voor de jongge
borene wil weren, het raamborretje niet weg
durft nemendan moge God die arme
menschen helpen!
De eigenaar dezer trieste „kippenhokken"
steekt geen hand ter verbetering uit.
Laat de gemeente ze liever vandaag als mor
gen onbewoonbaar verklaren, dat is zijn idee.
Een uiterst
van negentien
werkt was in weer
verkiezingen voor
De heer Posthui
raadslid. Hy werd
Tex, verwelkomd
rondvraag met
•waarin hy zyn
der gemeentebelange
gaf, zyn oordeel
politiek te zullen
De benoemingen
zoo goed als geen
werden benoemd
zien door de ve
billijkerwys in a
Er was een ui
Commissie voor
deze commissie
dragenden arbeid
weinig van zich
thans mede, dat
het wel op prijs
ver van de adviez
mogen profiteeren.
redelyke kans bes
thans bestaande
man en Van R
ncemd werd als
De commissie
heer Noorman es
kende, dat men
en geloofde, dat
de, in plaats van
deze een fatsoenlyke
haar werkzaamhedei
Commissie voor F
Bitter wees er op
Van zaken B. en
deze buiten het
liggen, zoodat
behoud van de
gen en de heer
egards jegens
trok zyn voorstel
raad mr. Enschedé
Het Kleingoed,
in ons vorig nulm
meldt, dat de vo-
lykheid sprak aan
t"ost, die by een
voor hem blijkbaar
toeenschapsbesef hes
er de handen voor
Zoo waren we al
wat de agendapunter
17 kwam er wat deba
stelling der reti
voorbereidend hoo
en wel naar aanleii
heer Quarles van
Deze toch bet
aangedrongen op
een bezuiniging, ws
dagen het voort
men ijskoud deze
niet de noodzaak,
f 40 betaalt nog eei
past. Destijds was
toen kon men zich
teeren, In dezen tyd
middelbaar of hoogei
daar ook door anders
in staat worden gests
leveren en deed men
man te worden. Spr
aangelegde jongelui
dezen tyd niet meer
zich zonder bijzondere]
ten der gemeenschap
stelt daaro'm voor,
De heer Noorman
op, dat, als men dez
regeling, die bijvoorbs
gelijkt, de eerste nog
heer Schulz gaf dit
rijksregeling krygt,
talen krijgen. Echix
Schulz, had de heer
kunnen richten aan
die f 10.000 inkomen
een toeslag krygen,
boven te ruim, naar
Wethouder Bornwat-
zooveel maai- mogelijk
Doch als Bloemendaal
opgeld wil blijven dos
moeten worden gehani
ontydig zyn, thans
aan te brengen, aange
regeling gevraagd he<
waar het aan toe is.
Na nog eenig debat
uitroept, dat we met
zitten en de heer
student, arm of ryk
gegeven, neemt de
aan.
De rondvraag gaf
op te merken, dat de
glad zijn. Dat hoeft
het oude systeem. Hs
wegen Iteggen en die 1:
wegen zijn zeker ook
nadeel, dat ze bij vo
bezwaar is te onderva
maakt worden en vck
op dit gebied al een
dat spr. er geen bezw
de wethouder in per-
eens ter plaatse zou
Wethouder Prinsentx
herwegen veel duurde
Daarom is spr. voor h
dige constructie. Wat
dit gebeurt. In het 1
denhout, o.a. de Eike
door de topeca gen
hiervan het beoogde r
Hs>e staan we me
de heer Quarles.
Nog in besprekin;
De heer Enschedé k
Son van prikkeldraad
hout. De voorzitter be
Bal waken. Voorts vrc
W
