nteressant
tandsconflic
Bloemendaal voorheen
en thans.
De Cultureele beteekenis
van de Film
H AARLEMSCHE
Coöperatieve Diner-vereen.
Boschbrand te Overveen.
Het voor en tt
von filiaalwinh
.sehen gemeenteraad is
die eenig licht werp
dingen en daarom bclar
cht aan te wijden.
1r'let .?aat' 's natuurlij
aalwijksclie aangelegen
k kan interesseeren. D<
1 gelegen terrein afstaan
welke firma aan de gcmc-
gunstige voorwaarden
met een mooi pand vooi
niddenstand protesteert
nteraad bestaat groote
is geweest, dat men d
d tot ook andere gegadi
n hebben om met hel
erhandelen.
tegen het afstaan van g
uyter. „Mag de plaatsl
werking verleenen tot
n welke branche de col
meente reeds hét felst v
een der gemeenteraadsli
imers de algemeene bela
van haar inwoners dii
Vanneer een groot deel 1
ieeld worden door de i
le zaak, dan is het z.i
de gemeente daartoe
rleent.
en Middenstand is voor
ipelijk belang en dat
leven is geroepen, zal
root gedeelte geschied
het Middenstandsbo
ng in deze Wet niet
-element" doch mij
g steeds het Waalwij]
dat zulks niet gebeu
ïoodzakelijkheid niet ii
ij de draagwijdte var
ten volle kan overzii
moeilijkheden hieraan
hiertoe niet is overge
nte als Amsterdam li
niet van belang ont
en gemeente als Waa
daad zijn indien zij,
geboden woTdt, van
lijk gaf."
h op, dat de gemeent
veel aan bedrijven in
>et bevorderen,
egenstanders. Manuel
geen protest opgi
ïjven als de i.a ij ter
deden, zooals de 1
Er gaat ook veel ge
gemeenteraadslid ,-
Middenstand zijn
ooveel naar buiten v
rs helpen daaraan i
ien, waar men de wi'
erviezenhuis, het Me
Ivoopt niet in den vreei
aanstaande personen
het afbreken van
en in eigen gemeente
rijst erop, hoe zake;
nsehen uit de omligj
ntrum trekt. „Daa
rzoek van de Gruyte
k vermeerderen, was
middenstandszaken z
rwinkels, banketbak
en en galanteriewi
„Ik verwacht", zeg
en de Gruijter-winke
itiestrijd van de wi
er ter plaatse ondei
lan aan alle lagen dc
twoordt. Z.i. beh(
;n besproken te wc
en niet in een geme
heeft 'fJ/jehts te m
gemeente. De komsl
z.i. voor de gemi
len daardoor groej
Als ik zie hoevee
hun budget hebben
t toch inderdaad
gemeen belang hier
ider lid erop, dat tal
waren om hun pa
bieden, doch toen
en een stuk gemei
eertijds zoo milde s
nstandsgeschicdenjs
middenstandswezer
strijd, onvoldoende
beseffen, dat met ki
aar verlaging der d:
aamhoorigheid en
De concurrentie tuss
nafhankelijkcn mid
r
(Nieuwe spelling.)
BLOEMENDAAL IN DEN ZOMER.
Wie nu een mooie wandeling wil doen, een der
mooiste van ons land, wandele van Hotel „Zomer-
zorg" te Bloemendaal over de „Hooge Duin en
Daalsehe Weg" naar Overvecn. Hij komt dan
voorbij het Wilhelminaduin en zal dan zeker niet
nalaten naar de top te gaan om te genieten van
het wijde uitzicht over de gehele landstreek.
Vooral op de Zondagen in onze jammer genoeg
zoo korte zomer, kan het daar heel druk zijn.
Aran heinde en ver komen dan bezoekers en genie
ten van het gezicht over bos en weiden, duin en
zee.
Wie van de natuur houdt, zal niet bij voorkeur
de Zondagmiddag kiezen voor zijn wandeling
langs de „Hooge Duin en Daalsehe Weg" met zijn
afwisseling van hoog en laag en die zich zo beval
lig slingert door het duilandschap, hier en daar
uitzicht gevend op de zee. Bij voorkeur zal hij
kiezen het begin van de avond als de zon ter
kimme neigt; dan kan hij genieten van het spel
van licht en kleur. Enkele banken op mooie punten
geplaatst bieden gelegenheid om even te rusten
Erger u dan niet te veel aan de „sausedopjes", die
bij elke bank liggen en die bewijzen, dat ook anderen
daar „genoten" hebben, maar op andere wijze.
De weg leidt den wandelaar naar Overveen en dan
staat hij aan het begin van de „Zeeweg". Over
die „Zeeweg" is heel wat te doen geweest, vóór
hij tot stand kwam.
De gemeente Bloemendaal strekt zich uit tot
de zee, maar vroeger bestond er geen weg, die de
bebouwde kom der gemeente rechtstreeks met
de Noordzee verbond.
Een plan werd ontworpen om Overveen met de
zee te verbinden door een breede rijweg, i Het plan
vond ernstige bestrijding van de zijde der natuur-
winnaars: veel van het schoon der duinen zou ver
loren gaan en het bouwen van landhuizen langs die
weg werd verschrikkelijk gevonden en natuur-
bederf genoemd.
Ondanks de tegenstand werden de plannen
goedgekeurd en het grote werk werd uitgevoerd.
De moderne Zeeweg is tot stand gekomen: met
zijn dubbele rijwegen en fietspaden en heeft velen
gelegenheid gegeven van het mooie duinlandschap
te genieten, terwijl ze vroeger daar nooit konden
komen, omdat het duinterrein „Verboden grond"
was, waar zelfs rustige wandelaars angstvallig
geweerd werden. Hoe is het met de bebouwing
langs de Zeeweg 'l Huizen en tuinen daar gekomen,
zijn in harmonische overeenstemming met het
duinlandschap en doen m.i. aan het schoon daar
van geen afbreuk. Maar, al is dan misschien wat
van het karakteristieke schoon verloren gegaan
duizenden menschen gaan des zomers langs deze
mooie weg naar zee om van zee, strand en duin
te genieten, de natuur is voor velen beter bereik
baar geworden en dat is zeker ook wat, neen véél
waard.
Bloemendaal is nu een badplaats geworden, die
des zomers een groot aantal dagjesmensen naar
zee en strand trekt. Wie op een mooie zomerdag
van Zandvoort langs het strand' naar IJmuiden
gaat, ziet bijna voortdurend mensen om zich
heen: baders, kampeerders, wandelaars. Wie zoals
ik, ruim vijftig jaar geleden in de zomer meer
malen die wandeling deed, ontmoette daar op die
wandeling van anderhalf uur een enkele maal een
schelpenvisser, een strandjutter, maar overigens
niemand, eenzaam en verlaten strekte het strand
zich uit. Meeuwen krijsten boven zee en strand.
Wat een tegenstelling met nu!
Aan het einde van dc Zeeweg kan het ontzet
tend druk zijn met fietsen, auto's, autocars. De
autobussen voeren dan voortdurend mensen
aan en wanneer voor hen de tijd van vertrekken is
gekomen, kost het soms veel moeite zich een zit
plaats in de bus, die uit Zandvoort komt te ver
zekeren. Velen moeten zich dan met een staan
plaats vergenoegen, een twijfelachtig genot in de
hardrijdende, hotsende en slingerende bus.
De Zeeweg in de nabijheid van de Watertoren
is door de Gemeente Bloemendaal tot een pracht-
weg gemaakt; het park dat daar is aangelegd zal
vele bezoekers trekken en vormt dan een attractie
te meer voor inwoners en vreemdelingen, die
Bloemendaal gaarne bezoeken. Zo weinig reclame
wordt voor en door Bloemendaal gemaakt en
toch heeft deze Gemeente èn als tijdelijke verblijf
plaats in de zomer èn als woonplaats zooveel
aantrekkelijks: Goede verkeersmiddelen, mooie
wandelingen, de nabijheid der zee; groote steden
in de buurt, die zo gemakkelijk te bereiken zijn,
Scherpe critiek is ook geoefend op de plannen
tot de aanleg van een rijweg, fiets- en wandel
paden langs het Brouwerskolkje. De mooie om
geving van het „Kolkje" zou daardoor bedorven,
onherstelbaar bedorven worden. Merkwaardig is
zeker wel, dat ik critiek heb horen oefenen door
mensen, die er vroeger slechts een enkele maal
en nu nog nooit geweest zijn.
De rijweg, die een verbinding moet vormen van
de „Elswoutslaan" met de „Zeeweg" is bijna
gereed. Het viaduct over de spoorweg Ilaarlem-
Zandvoort is er nog niet, maar over een paar maan
den zal het voltooid zijn, want de aanbesteding
heeft reeds plaats gehad en het werk zal met de
nodige voortvarencheid tot stand worden ge
bracht.
Gevaarlijk is de onbewaakte overweg in het
voetpad, dat van den „Tetterodeweg" naar de
„Kolk" voert. Hij ligt vlak bij een bocht in de
spoorweg en de electrisehe treinen van Zandvoort
komende zijn alleen op zeer korte afstand te zien.
Wel staan er bij des „Overweg" waarschuwings
borden en aan de poorlijn een seinpaal, maar
menig wandelaar kijkt niet naar de seinpaal of
kent de beteekenis van het sein niet. De vorige
week zag ik nog, dat een heer van middelbare
leeftijd de spoorweg overstak,-toen het „sein"
veilig stond voor de trein uit Zandvoort komende:
n.l. arm omhoog. Hij had liet tourniquet nog niet
bereikt, toen de trein achter hem met grote snel
heid voorbijging. Wandelaars, weest voorzichtig
en let goed op, wanneer ge daar de spoorweg over
steekt
De Kolk ligt daar nog juist als vroeger, het hel
dere water weerspiegelt de begroeide oevers,
waarop de zwanen zich statig voortbewegen, een
bekoorlijk plekje.
Het mulle zandpad, dat langs het water naar
boven voerde en vroeger voor ouderen van dagen
zo moeizaam te volgen was is nu verhard en 't is
een genot daar op een der vele banken zittend te
genieten van het schoon der omgeving, de talrijke
kleurschakeringen van het loof der bomen, de
weerspiegelingen in het water, de blauwe hemel
met de drijvende wolken: het betoverende spel
van licht en kleur.
Een duinterrein, dat vele jaren voor het publiek
was afgesloten is nu weer toegankelijk. Men kan
nu weer als vijftig jaar geleden van het hoogste
punt genieten van liet uitzicht. Vóór u de stad
met haar Grote Kerk, die zich ver boven de huizen-
massa verheft; heel in de verte op de achtergond
Amsterdam, aan de voet van het duin Elswout
en links van U de Zeeweg en dc Hooge Duin en
Daalsehe weg met zijn hoge villa's tussen het
groen uitstekend, achter U IJmuiden met zijn
hoogovens, de Noordzee, Zandvoort.
Oud cn jong kan hier genieten. De kinderen
kunnen hier spelen, veilig spelen in de grote zand
bakken, die op drie plaatsen zijn aangelegd, zij
kunnen daar genieten van het graven en spelen
in het zand, zonder dat het duin zal gaan verstui
ven. Dc ouderen kunnen fietsend en wandelend
genieten van de wandeling door het duinlandschap
dat op andere plaatsen niet voor hen openstaat
en van het mooie vergezicht van het hoogste punt
Het aardige rustieke huis, dat op het duin staat
is reeds oud nu gemoderniseerd en was de
uitspanningsplaats van velen in de zomer, die
genieten wilden van de duinen. Druk kon het daar
zijn in het hartje van de zomer, als moeders met
haar kinderen daar thee dronken. Ook hier als in
het Bloemendaalse Bos bij het „Pannekoeken-
huisje" kon men theewater, een ketel en stoof met
kooltje vuur kopen. Op goedkope wijze kon men
genietenVoor de ouderen een heerlijk zitje, voor
de jongeren een prachtige speelplaats!
Over enige tijd zullen tal van auto's uit alle
provinciën van liet land hier komen. De automo
bilisten, die niet al te veel haast hebben en van de
streek, waar ze doorgaan ook w at zien en genieten
willen, zullen zeker hun auto even parkeren om
het hoge duin te beklimmen het pad daarheen
is niet mul en levert dus zelfs voor ouden van
dagen geen bezwaar om van het ruime, mooie ver
gezicht te genieten.
Mooie wandelingen kan men doen. Van het
kolkje leidt een voetpad naar de Zanderijvaart.
De wandeling daar langs heeft veel bekoorlijks:
het heldere water van de vaart, de hoge met bos
begroeide wanden doen U denken aan een dal,
een mooi miniatuur-dal.
Onder het viaduct van de HaarlemZand voort-
spoorweg door bereikt ge links afslaande een duin
weg, die naar de uitspanning „Kraantjelek" voert.
Dat is een mooie, rustige duinwandeling, want al
is het er drukker dan vroeger, toch schijnen velen
die weg niet te kennen. Vroeger was bet een mulle
zandweg en aan beide kanten kon je een klein
eindje de duinen in gaan. De weg is nu verbreed'
en verhard en aan beide kanten heeft men prikkel
draad aangebracht om de toegang tot de duinen
af te sluiten.
Al betreur ik die afsluiting van de duinen voor
den rustigen wandelaar, toch kan ik mij begrijpen,
dat de eigenaars daar toe gekomen zijn. De verniel
zucht van velen is groot en bovendien, overal waar
„wandelaars" komen vindt, men papieren, sinaas
appelschillen en „sausjesdoppen" niet te^vergeten.
In een half uurtje bereikt men dan de bekende,
oude, ik zou haast zeggen beroemde uitspanning
„Kraantjelek"; aan de voet van het hoge duin
eenmaal de hoogste top der duinen ..de Rlin-
kerd".
Reeds in de 17e eeuw was die uitspanning hekend
en gingen de Haarlemmers langs de modderige of
stoffige ongeplaveide, met diepe wagensporen door
groefde Zijlweg naar Overveen en vandaar langs
een mulle zandweg naar „Kraantjelek" om daar
te genieten van de duinen, te schommelen en te
wippen en zich in de schaduw der hoge bomen te
verkwikken aan het beroemde Haarlemse bier.
Eeuwenlang is „Kraantjelek" een gezochte
zomev-uitspanningsplaats gebleven al is veel
om haar heen ook veranderd en gemoderniseerd.
In de loop der jaren was het hoge duin „de Blin-
kerd" waar in 1304. Witte van Haemstede,
Graaf Floris' zoon, de Hollandse Liebaart plantte
om de Kennemers te verzamelen voor de strijd
tegen de Vlamingen, die Haarlem bedreigden
ze.ivfgelopen, dat het duinzand het. huis aan de
voet gelegen, dreigde onder te stuiven. Daarom
heeft men in de laatste jaren maatregelen moeten
nemen om dat stuiven te voorkomen, het duinzand
vast te leggen en het vrije op en aflopen en rollen
tegen te gaan. De maatregelen tegen het verstuiven
genomen beantwoorden naar ik meen aan de
verwachting en het bezoek aan „Kraantjelek"
heeft er niet onder geleden.
Zeslig jaar geleden zag men daar des morgens
de Zandvoorter visverkopers en -verkoopsters
met een mand met vis op de rug, in de zomer op
blote voeten, van Zandvoort komen om in Haar
lems straten hun „zeebanket" te verkopen en des
namiddags keerden ze met lege manden al lopend
naar hun woonplaats terug. Benijdenswaardig
Bakenessergracht 27 - Tel. 14393
~™Diner THUISBEZORGD f 0.90,
met soep of toespijs f 0-15 meer
Geen extra bezorgloon
Gebruik van uitsluitend natuur
boter, le soort duinaardappelen
en verder de beste grondstoffen.
Prospectus op aanvrage
GEEN LIDMAATSCHAP
GEEN OMZETBELASTING
was zeker hun lot niet1 /2 uur lopen heen en terug
en dan bovendien nog het zeker niet minder ver
moeiende lopen over Haarlems ongelijk plaveisel
en dat bij zomers felle zonneschijn cn in de winter
soms bij felle, scherpe kou. Benijdenswaardig was
hun lot zeker niet, vooral omdat de verdiensten
vaak gering waren. Het Zandvoorter Vispad, dat
bij „Kraantjelek" begon cn door dc duinen naar
Zandvoort leidde, was de kortste verbinding tussen
Haarlem en Zandvoort. Gelegenheid om de heen-
of terugreis met een of ander verkeersmiddel te
doen, bestond toen niet.
Tegenwoordig wordt, van het „Vispad" een
betrekkelijk smal pad langs de spoorweg weinig
gébruik gemaakt, alleen in de zomer ziet men nog
wel eens groepjes groten en kleineren zich langs
het oude pad naar Zandvoort begeven een
duinwandeling, die op een niet te warme zomerdag
veel aantrekkelijks heeft.
Wie oog heeft voor en houdt van dier en plant
kan op die wandeling dubbel genieten. Hij zal de
konijntjes bij z'n nadering haastig zien vluchten,
de groene hagedis zich zien koesteren in de zon,
de duinleeuwerik zien stijgen, wulpen, meeuwen en
scholeksters heen en weer vliegen en op de bodem
de mooie duinroosjes, viooltjes, de duindoorns, dc
braamstruiken, enz. Een enkele maal een wezeltje
of liermelijntje dat zich op zijn nadering zo snel
mogelijk uit de voeten maakt.
Van „Kraantjelek", waar ge op de Hoofdweg-
komt, kunt ge linksom gaan naar Overveen en zijt
ge moe geworden van de wandeling, dan kunt ge
van de „Kamplaan" met een autobus (C) naar
Haarlem of Bloemendaal terugkeeren.
Gelukkig zijn er voor de minnaars van de natuur
met een ontvankelijk gemoed in Bloemendaal's
omgeving nog vele plekjes, waar ze genieten kun
nen, natuurgenot kunnen smaken en ervaren wat
de Vlaamse priester-dichter Guido Gezelle zeide
in een zijner kleen-gediclitjes:
Als de ziele luistert,
spreek' et al een taal dat leeft. G. M.
300 m2. door het vuur vernield.
Dinsdagmiddag om 3 uur werd van uit het
station aan den politiepost te Overveen per
telefoon kennis gegeven, dat er bij de spoorbaan
boschbrand was ontstaan. De politie spoedde zich
ter plaatse en bestreed het vuur met takken en
stokken. Binnen een uur was men het vuur
meester. Ongeveer 500 m2 is door het vuur ver
nield.
De oorzaak is onbekend. N.H.C
DOOR J. C. MOL.
Een moeilijke vraag, die eigenlijk niet in concreten vorm te
beantwoorden is. Evengoed zou men kunnen spreken over de
cultureele beteekenis van bijv. de fotografie, of de radio of van de
drukpers. Al deze voortbrengselen van het menschelijk denken heb
ben hun goede en kwade zijde, zij allen hebben zoowel cultuur-
bevorderend als cultuurvernietigend gewerkt, zij allen hebben
zooveel verschillende toepassingen, zooveel verschillende facetten
dat men dikwijls niet kan zeggen ten opzichte van een bepaald
product van den menschelijken geest, naar welken kant de weeg
schaal overslaat.
Ik herinner me dat ik eens over dezelfde vraag: de cultureele
beteekenis van de film, een gedachtenwisseling had met een gerefor
meerd predikant. Deze was gekant tegen de film in iederen vorm.
Hij noemde het een uitvinding des duivels, een vijand van het geloof
en alleen maar geschikt slechte gedachten te brengen in het. brein
van eenvoudige of jeugdige mensehen. In mijn verweer heb ik toen
een vergelijking getrokken tusschen de film en de drukpers en
gezegd „op dezelfde pers waarmee men verderfelijke, bijv. porno
grafische lectuur drukt, ontstaat ook het heiligste boek van het
Christendom: de Bijbel. Het gaat er alleen maar om welk gebruik
wij menschen maken van de technische wonderen die wij scheppen.
En welk gebruik hebben wij en ik kan spreken van wij, want
we hebben allen de snelle ontwikkeling van de film meegemaakt
welk gebruik hebben wij gemaakt van een van de allervernuftigste,
technische voortbrengselen van het menschelijk denken, van het
bewegende lichtbeeld, van de film
Deze vraag is moeilijk definitief te beantwoorden en ook ik, die
uit den aard van de zaak veel over dit vraagstuk heb gedacht, kan
geen positief oordcel geven. Er zijn daarvoor te veel kanten aan
de zaak cn het beste wat ik kan doen is, u een denkbeeld te geven
van de enorme veelzijdigheid van de film, van de veelzijdigheid
van haar toepassingen en ik zou daarvoor mijn stof in drie ge
deelten willen verdeelen
Allereerst zou ik in vogelvlucht iets willen laten zien van het
ontstaan en van de wording van de film. van haar snellen groei
en haar steeds wisselende teclmische en artistieke gedaante.
In het tweede gedeelte wilde ik u een aantal korte samenvattingen
geven van de meest verscheiden toepassing van de film, om ten
slotte te bezien de mogelijkheden die voor toepassing nog open-
liggen. het uiteindelijk oordeel over de vraag „Heeft de film een
cultureele beteekenis en een cultureele taak" aan u zelf overlatend.
Allereerst dan de geschiedenis. Omstreeks veertig jaar geleden
vertoonde Louis Lumière te Parijs de eerste bewegende licht
beelden, een feit dat het vorig jaar in vakkringen ook in ons land
feestelijk is herdacht. En als we het ontstaan van de film objectief
bekijken, dan valt ons allereerst op het merkwaardige feit dat
Lumière omstreeks dien tijd volstrekt rjet de eenige, en misschien
zelfs niet de eerste was die bewegende lichtbeelden vertoonde. In
Duitsehland, Engeland, Amerika, waren uitvinders met hetzelfde
denkbeeld bezig en lnm denkbeelden kwamen tot practisclie toe
passing omstreeks den tijd, toen ook Lumière met zijn uitvinding
voor den dag kwam. En er wordt veel gestreden over de vraag,
wie nu de werkelijke uitvinder is, een strijd die nog niet is.beslist.
Het doet er ook niet zoo erg veel toe. Belangrijker in dit geval is,
wat ik zou willen noemen de psychologie van de uitvinding, ik zou
bijna zeggen de romantiek. Want als men de geschiedenis win de
uitvindingen en ontdekkingen nagaat. dan wemelt het van derge
lijke gevallen, van gevallen waarin een aantal uitvinders in ver
schillende landen en in verschillende doelen der wereld onafhankelijk
van elkaar op hetzelfde idee komen, liet is dan meestal zoo dat de
samenstellende factoren van zoo'n uitvinding in den loop van een
aantal jaren zoo achtereenvolgens zijn gevonden. Er ontbreekt
dan meestal nog ergens één belangrijke schakel cn als die laatste
schakel ook gevonden is, dan komen vaak in allerlei landen tegelijk
knappe koppen op het idee de verspreide factoren te combineeren
en de uitvinding is er. Het is dan alsof plotseling een denkbeeld
dat. al langen tijd slaapt, door een keten van in elkaar grijpende
omstandigheden rijp wordt; alsof de ontdekking in de lucht hangt.
Ik geloof dan ook in een zekere wetmatigheid in die groote ont
dekkingen. Ze komen als de wereld er rijp voor is, volgens 'mijn
gevoel volgens een vaststaand bouwplan en dat brengt voor mij een
zekere romantiek in die nuchtere wereld van technische feiten.
Zoo ging het ook met de film. Het opnemen van een film is eigen
lijk niets anders dan het maken van een groote serie korte moment
opnamen op een strook celluloid, die van een lichtgevoelige laag
is voorzien. Zooals u weet is de fotografie al veel ouder, maar in
het begin werkte men met natte platen, die vlak voor de opname
moesten worden klaargemaakt en die nat werden belicht. Tusschen
1880 en 1890 kwam de droge plaat, die men vooruit kon klaarmaken
en die fabriekmatig kon worden vervaardigd. Dat was de eerste
factor die voor de kinematografie noodig was. Die fotografische
emulsie's waren nog weinig gevoelig. Momentopnamen waren nog
niet mogelijk. Ik vind ze eerst tegen 1890 in de vakliteratuur met
veel ophef aangekondigd als een wonderlijke technische toepassing
van de fotografie en ze waren alleen maar bij zeer goed licht mogelijk.
In 1892 construeerde Kohier van de Zeiss-fabrieken in Jena een
nieuwe fotografische lens, de anastigmaat, die veel lichtsterker was
en veel scherper teekende: de tweede factor voor de film. En ten
slotte vond Edison in Amerika ook omstreeks dien tijd, dat het
mogelijk was doorschijnend celluloid te gebruiken als onderlaag
voor de fotografische laag inplaats van glas. De laatste factor die
voor de film noodig was. Want het principe van de kinematografie
was allang bekend. Marey, Anschütz, Edison werkten reeds eenige
jaren met inrichtingen, die bewegende beelden te zien gaven. Maar
dat waren alle inrichtingen waarin men moet kijken als een kijker
en die slechts door één persoon konden worden gebruikt.
Van toen af werkten in allerlei landen uitvinders aan een apparaat
om deze bewegende beelden te projecteeren en op die manier toe
gankelijk te maken voor een groot publiek tegelijkertijd. In allerlei
landen kwam die uitvinding bijna tegelijkertijd, Sklandanowskv
vertoonde films in de Wint.ergarten en Berlijn, Vinden in Engeland
voor een besloten kring. Maar de apparaten van Lumière waren
het meest volmaakt cn compleet en aan hem wordt dan ook de
uitvinding van de film toegeschreven.
Zoo was daar dan de film, het levende beeld, dat zulk een groote
rol in ons maatschappelijk leven zou spelen, en dat zulk een ver
wonderlijk snellen groei te zien zou geven.
En wat altijd weer opnieuw verbaast is de betrekkelijke onver
schilligheid waarmee het publiek van die dagen het filmverschijnsel
aanschouwde: Het is natuurlijk waar, dat men nog niet het ver
mogen bezat nieuwe uitvindingen te verwerken en hun toekomstige
grootheid te voorzien, zooals dat onzen tijd eigen is. Maar aan den
anderen kant was men ook veel minder verwend en in den tijd toen
men met open mond staarde naar de fonograaf en de vélocipède
zou men toch werkelijk wel wat meer passende geschoktheid ver
wachten toen het veeld, dat door de eeuwen heen star en onbewege
lijk was geweest, begon te leven.
Eerst was de film een onderdeel van het variétéprogramma en
ons interesseerde in de eerste plaats het technische wonder, het
feit dat beelden zich bewogen, dat een trein op het doek op ons
afstormde, dat men iemand zag loopen. Het onderwerp zelf deed
er niet zooveel toe. Maar dat werd spoedig anders. Men zag spoedig
de capaciteit van de film in als middel tot ontspanning, de dag-
droomen van de groote massa vonden vorm en uitdrukking en ge
stalte in de levende schaduwen op liet doek. De behoefte aan sen
satie, aan romantiek, allerlei onbewuste wenschdroonien in een
nuchtere, prozaische, voor velen harden tijd vond ontlading in de
film. Er was vraag naar films aan alle kanten. En zoo ontstond de
filmproductie, de droomfabriek die eigenlijk met zelfstandig pro
duceerde, maar als een uiterst gevoelig instrument alleen maar
reageerde op wat het groote publiek vroeg. En zoo ontstond ook
bet noodlot van de film, de jacht op onmiddellijk financieel succes,
de uiterste inspanning te voldoen aan de dringende vraag naar
films, het gebrek aan tijd om vorm te krijgen. Geen enkel product
van den menschelijken geest, hetzij een vorm van kunst, of van
technisch kunnen, is zoo gedreven geworden, zoo bezeten geweest
door den drang naar winst en zoo geheel ingesteld op wat de redelooze
massa vroeg.
Al onze vormen van kunst, de schilderkunst, de bouwkunst,
het boek, het gedicht, zij hebben een historische ontwikkeling
achter zich, een traditie. Zij zijn in den loop der tijd gegroeid töt
wat zij zijn geworden. Zij hebben tijd gehad te bezinken en een
eigen vorm te krijgen. En dat is ook in meerdere of mindere mate
het geval met de technische voortbrengselen van de menschelijke
geest. De drukpers, de gramofoon, zelfs de radio hebben tijd gehad
voor een rustige ontwikkeling. Zij zijn lang niet in die mate be-
invloed door uitsluitend redelooze jacht naar finantieel succes.
(Wordt vervolgd)
i ar. Sc .-AJitdUn* SS
