Voor
Keuze.
Wacht niet langer
P. A. TAMMER
Trekking der Verloting
Middenstand en Consument.
ERRES-RADIO
ten bate van
„Brederodeduin"
gehouden op DONDERDAG 8 OCT. 1936,
in het Gem. Concertgebouw, ten overstaan
van
Notaris J. WILDSCHUT te Haarlem.
No.
6618
LUXE AUTO, Hudson „6".
No.
6617
TROOSTPRIJS, Pendule.
No.
6619
idem idem
No.
14560
ZEILJACHT
No.
14559
TROOSTPRIJS, Kapstok
No.
14561
idem Parapluistandaard
No.
16140
KEUKENINSTALLATIE
No.
17705
SLAAPKAMERAMEUBLEMENT
No.
14495
TANDEM
Volledige trekkingslijsten a 10 cent verkrijg
baar aan het Consultatie Bureau, Ged. Oude
Gracht 41, Haarlem.
Dr. J. D. Bierens de Haan.
blDr. C. H. Ketner, zelf een bekwaam wijs-
geerig man, schrijft in „Het Volk" over onzen
plaatsgenoot Dr. J. D. Bierens de Haan, die 17
en 18 dezer te Amsterdam en te 's-Gravenhage
wordt gevierd, het volgende:
„Bij den 70enfverjaardag van dr. J. D. Bierens de
Haan in een dagblad iets te zeggen over de be-
teekenis van dezen wijsgeer is geen gemakkelijke
taak.
Zeker zou die taak onvoldoende vervuld worden
door et n opsomming der uiterlijke levensgebeurte
nissen: door te vermelden dat Bierens de Haan 14
October 1900 geboren werd, dat hij theologie
studeerde, daarin 1891 promoveerde, daarna
achtereenvolgens predikant was in de Hervormde
gemeenten te Ootmarsum, Hoogland en Rozendaal,
maar dat hij na vijftien jaar dit ambt neerlegde
om zich te Aerdenhout geheel te wijden aan zijn
wijsgeerige studies, waarvan hij de uitkomsten
in tal van geschriften neerlegde.
Deze sobere mededeelingen zijn onvoldoende, ook
al worden zij aangevuld met een opsomming van
de titels zijner werken, met de vermelding van
het feit, dat hij in 1907 het Tijdschrift voor Wijs
begeerte oprichtte, dat, zij 't in gewijzigden vorm,
nog steeds onder zijn leiding wordt uitgegeven;
met een herinnering aan de vele cursussen en
lezingen, die hij aan de School voor Wijsbegeerte
te Amersfoort en ook elders heeft gegeven.
Al die mededeelingen omtrent uiterlijke feiten
zijn onvoldoende, omdat zij geen inzicht geven in
dé beteekenis van den wijsgeer Bierens de Haan'.
Het is moeilijk hierover iets te zeggen dat 'den
haastigen dagbladlezer kan bevredigen, maar wii
zullen het beproeven.
Het doel van alle wijsgeeren is, om het maar heel
kort t. e zeggen, de wereld te begrijpen.
De wegen echter, die zij inslaan om dat doel te
bereiken, zijn zeer verschillend.
Sommigen gaan uit van de ervaringsfeiten, die
door de verschillende wetenschappen geleerd wor
den en trachten die tot een geheel te vereenigen,
tot een zooveel mogelijk volledige kennis der wereld.
Dit is de empirische methode, de weg der inductie.
Zij gaat uit van het Vele om tot het Eene te
komen.
Anderen echter zijn van meening, dat men de
wereld in haar zin en samenhang nooit zal be
grijpen, als men niet van de eenheid uitgaat. Voor
hen heeft het vele slechts zin in het eenheids-
verband en is tenslotte de wereld openbaring eener
idee. Volgens hen kan het Vele slechts vanuit het
Eene begrepen worden. Dit is de weg der deductie.
De eerstgenoemde weg volgde in ons land prof.
Heymans, de laatsgenoemde dr. Bierens de Haan.
Bekrompen of eenzijdig aangelegde geesten onder
de aanhangers van een dezer methoden meenen ge
woonlijk, dat de weg, die zij volgen, de eenig ware
is, terwijl bij de andere partij slechts domheid en
onbenulligheid te vinden zijn.
Dieper bezinning doet inzien, dat beide methoden
hun eenzijdigheid, maar ook hun waarde hebben;
dat het werk van beide groepen van denkers elkaar
kan aan\ uilen, zooals het werk van twee gravers,
die, van verschillende kanten beginnend, eenzelfde
punt benaderen; dat het een gevolg van persoon
lijke aanleg kan zijn dat men aan een der beide
methoden de voorkeur geeft, hetgeen niet be
hoeft uit te sluiten dat men waardeering heeft voor
de resultaten der andere.
Van zulk dieper inzicht gaf wijlen onze groote
gaf voor de bundel „Vergezichten" van Bierens
geleden zijn waardeering en bewondering te kennen
gaf voor den bundel „Vergezichten" van Bierend
de Haan, die hij toen kort tevoren gelezen had.
Zoo kunnen ook zij, die persoonlijk aan de em
pirische methode de voorkeur geven, het werk van
Bierens de Haan op hoogen prijs stellen. Zij kunnen
dat te eerder, omdat dit werk grootendeels ge
schreven is in een door zijn schoonheid bekorenden
vorm, die aan de waarde van de inhoud geen
afbreuk doet, maar haar beter tot ons doet door
dringen. Allen, die met dit werk bekend zijn, zul
len de overtuiging hebben dat het eere-doctoraat,
in de wijsbegeerte, dat de Amsterdamsche Universi
teit onlangs aan Bierens de Haan toekende, hem
terecht is toegekend wegens de eervolle plaats, die
deze geleerde in de Nederlandsche wijsbegeerte in
neemt. Zij zullen ook van harte hopen, dat de 70-
jarige die plaats nog lang zal blijven innemen.
o
Verbetering Zeeweg.
blDe A.N.W.B. heeft onlangs bij het dage-
lijksch bestuur onzer gemeente een verzoek inge
diend om de verkeerssituatie aan het einde van
den Zeeweg te verbeteren. B. en W. hebben thans
medegedeeld, dat de rijwielpaden aan beide zijden
van den Zeeweg van Overveen af zullen worden
doorgetrokken; waarschijnlijk zullen deze werk
zaamheden vóór het a.s. voorjaar geheel gereed
■ijn, waarmede een prachtige verkeersverbetering
tak «tand zal komen.
Vele malen in ons leven worden wij menschen
voor de keuze gesteld. Die keuze moeten wij doen
op velerlei gebied en over onderwerpen van velerlei
aard.
Keuze in kleine dingen, keuze in groote dingen.
Zeker bedoelen wij hier niet het kiezen, als wij
periodiek (op gezette tijden) ter stembus trekken
en evenmin, wanneer dit zaken van religie betreft;
doch dagelijks staan wij voor beslissingen van
allerlei aard.
Dit onderwerp zou de inleiding kunnen zijn
voor diepzinnige bespiegelingen, doch lezer, zoover
willen wij U niet medevoeren.
Wij willen thans stilstaan bij een bepaalde
keuze, n.l.Wie zal de leverancier zijn van onze
dagelijksche benoodigdheden, van onze eerste
levensbehoeften Of zooals men vroeger zeide
Wie zullen wij begunstigen'!
Deze tijd is een tijd van worstelen om het
bestaan. Een strijd, waarin kleineren belaagd
worden door grooteren. De grooteren, door
machtige middelen bevoorrecht; met grof geschut
ten strijde toegerust, het bestaan van de kleineren
bedreigend.
Nu is van nature heel vaak de sympathie van
de massa aan den kant van de kleineren en zwak
keren. Reeds op die overweging zou een pleidooi
te houden zijn voor het kiezen van den kleinen
zelfstandigen ondernemer tot leverancier, boven
de uitgezette posten van het machtige groot
kapitaal, het concern.
Maar dit zou een gevoelsargument zijn, een
speculeeren op het medegevoel, het medelijden
en in ons betoog ten bate van den middenstand,
in ons pleidooi, waarin wij willen aantoonen, dat
het beter is, den plaatseliiken, kleineren, zelf
standigen ondernemer de voorkeur te geven boven
elke andere ondernemingsvorm, hebben wij het
argument van het medelijden niet noodig.
Reeds meerdere malen hebben wij in ons blad
uiteengezet, dat het instandhouden van een
krachtigen middenstand in de plaatselijke gemeente
ook in liet belang is van de plaatselijke gemeen
schap en wellicht komen wij daar straks op terug.
Naast de zelfstandige middenstand hebben zich
de laatste jaren twee concurrente ondernemings
vormen ontwikkeld; de verbruikscoöperatie en
het grootbedrijf. Bij dit laatste willen wij thans
even stil staan.
Het grootbedrijf is ingesteld op beinvloeding
van de massa, met een vreemd woord: op massa
psychologie.
Groote, kostbare reclame, groote gebouwen en
het werken met lok-artikelen, brengen het publiek
onder den indruk,[dat het daar goedkooper uit is.
Over het algemeen genomen weten ingewijden
wel, dat het grootbedrijf niet goedkooper is dan
de middenstand.
Massa-produkten en lok-artikelen beneden in
koopprijs daargelaten. De filialen van het groot
bedrijf in kleine plaatsen zijn te beschouwen als
uitgezette voorposten van een machtig centrum,
dat elders buiten de gemeente zetelt. .Als doc^
middel van een zuigbuis worden dé uitgAvcn ari
de plaatselijke gemeenschap weggezogen naar dat
centrum buiten de gemeente.
Zelfs de belastingen, welke de grootonderne
mingen betalen komen zeer vaak niet of slechts
voor een klein deel aan de plaatselijke gemeen
schapsschatkist ten goede; in den regel wordt
het leeuwenaandeel der belastingen op de winsten,
welke zulk een grootonderneming met wijd ver
takte armen opbrengt, voldaan in de gemeente,
waar de naamlooze vennootschap haar zetel heeft.
Het is bekend, dat de klant in het grootbedrijf
een geheel andere plaats inneemt dan bij den
winkelier. Bij den winkelier is hij het voorwërp
van voortdurende en aanhoudende zorg en als
wij het zoo mogen noemen, van „verpleging".
In het grootbedrijf is hij een nummer, dat naar
bepaalde normen en richtlijnen wordt behandeld
en afgewerkt.
De groei van het grootbedrijf heeft nog andere
ongewenschte gevolgen. Het bevordert n.l. de
toespitsing van de kiasse-verhoudingen.
Naast de gelukkig vele scherpe, goed gedocu
menteerde en begeesterende voorvechters voor
meer billijke middenstands-appreciatie, mogen
wij toch niet stilzwijgend voorbijgaan aan den
invloed en waardeeringsverschuivingen, welke
zich in bepaalde kringen en onder bepaalde groepen
voltrekt ten nadeele van den middenstand.
Er is misschien een tijd geweest, dat men alge
meen met de middenstandsfunctie, als met iets
vanzelfsprekend, genoegen nam.
Wie het huidige strijdprogram der diverse
middenstandsorganisaties tegen grootbedrijf,
warenhuis en coöperatie kent, zal deze stelling
thans niet meer kunnen innemen.
Werd vroeger het practiseeren met den midden
stand vrij algemeen als de meest natuurlijke zaak
van de wereld beschouwd, thans theoretiseert
men dikwijls over hem, als het kan zónder hem.
De voorbije wereldoorlog heeft, met de. vele
verschrikkingen en ellenden op ander terrein,
ook dit voor een goed deel op zijn geweten.
Immers, het z.g. „dure leven", door den oorlog
ontstaan en na den oorlog goeddeels bestendigd,
was wel één der hatelijkste teleurstellingen waar
door de middenstand werd getroffen.
De ontmoedigende consequenties daarvan had
den de consumenten dagelijks en schier uitsluitend
te ervaren aan de toonbank der winkeliers en
op de schrikbarend stijgende nota's der in-
dustrieele patroons.
Ook het volk, dat maar al te dikwijls opper
vlakkig redeneert, dat geen lust voelt oorzaak en
gevolg tegen elkander af te wegen, oordeelde
en, natuurlijk ten nadeele van den midden
stand, die woekerwinsten maakte en uit welbe
grepen eigenbelang de consumenten uitzoog.
Daarnaast kwamen eenige vooraanstaande of
ondanks henzelf vooruitgeschoven mannen
zelfs menschen van wetenschap beweren, dat
de weg, die het product van ontstaan tot ver
bruik aflegt, toch wel wat lang was.
Uitschakeling van den middenstand, zoo be-
De middenstand, als breede laag tusschen
grootkapitaal en arbeid, werkt min of meer als
verzoenend element, dat de tegenstelling ver
zwakt en het maatschapelijk evenwicht bewaard
doet blijven.
Reeds meerdere malen is de legende weerlegd,
dat het grootbedrijf de grootste werkgever zou
zijn en dat de vorming van het grootbedrijf dus
ook zou zijn in het belang van den arbeider. Juiste
tellingen echter hebben aangetoond, dat de meer
derheid van de werknemers arbeid vindt in de
middelmatige bedrijven, zoodat met een gerust
hart kan worden verzekerd, dat 3/5 van het totaal
der arbeiders arbeid vindt in dienst van midden
standers.
De winsten van het grootwinkelbedrijf en de
belastingen daarop gaan dus naar de groote stad.
Er is een tijd geweest, in het verre grijs verleden,
dat de arme horigen ten plattenlande om hun
vrijheid te krijgen smachtend opzagen naar de
groote steden in den verre.
„Stadslucht maakt vrij," heette het toen.
Wanneer men zich maar bevond binnen de
muren van die groote stad had men zijn vrijheid
verkregen. Dat was in de Middeleeuwen.
De tijden zijn veranderd. Ook nu richten vele
middenstanders, bewoners en bewoonsters van
het platteland, hun schreden naar de groote steden
om daar in warenhuizen en filiaalbedrijven hun
geld in goederen om te zetten. Doch beseft men
wel, dat men, in tegenstelling met den tocht naar
de steden in dat grijs verleden, thans de midden
stand in de kleine steden en van het platteland
vóert naar een moderner slavernijn.l. de slavernij
van het grootkapitaal, waaraan zij wel eens ten
offer kunnen vallen.
Men denke niet, dat de warenhuizen en de filia
len van het grootwinkelbedrijf in staat zijn alles
te doen.
Wanneer wij onze blik richten naar het groote
Amerika, het land van de warenhuizen en groot
winkelbedrijven, dan zien wij, dat de tijdsomstan
digheden deze ondernemingen niet onberoerd heb
ben gelaten en dat ook het grootbedrijf zijn zwakke
plekken heeft.
Neen er is voor U geen reden, dat U den bekenden
plaatselijken middenstander den rug toekeert.
Vergeet niet, dat hij voor het opbrengen van vele
plaatselijke, zakelijke belastingen, welke wordt
geheven onafhankelijk van zijn winst, dus ook,
wanneer hij verlies lijdt, de gemeentekas helpt
stijvendat de verarming van den winkelstand het
aantal armlastigen zal v rooten, waardoor
nieuwe zorgen het plaatselijk tuur zullen komen
kwellen.
Voorkomt toch opeenhoping van kapitaal in
handen van enkelen. Laten wij elkaar helpen en
steunen, plaatsgenoot tegenover plaatsgenoot. Dan
betrachten wij de solidariteit in de ware zin des
woords.
tpftar vaststaat, dat. de maatschappij gediend
bVFH't het bestaan van een breede gro-W o-Prijczeif-
sthndige ondernemers, wien men derhalve in deze
moeilijke tijden niet door onjuiste middelen het
verdienen van een bescheiden boterham onmogelijk
moet maken en, waar eveneens vaststaat, dat in de
huidige maatschappij te ver gaande monopolie
vorming even gevaarlijk is als uitschakeling van
elke concurrentie, terwijl de winkelstand getoond
heeft, toont en zal toonen, dat hij het publiek kan
leveren goede waren tegen lage prijzen, is het alge
meen beiang het beste gediend door behoud van
een flink, goed toegerust middenstandsbedrijf.
De consument vindt in het particuliere bedrijf op
elk gebied een ruimschoots voldoende behoefte
bevrediging en meer kan hij toch werkelijk niet
wenschen.
Blijft, de oude, U bekende, middenstand dus
trouw 1
Vestigt Uw keuze op het middenstandsbesrijf,
dat op zijn beurt duizenden medeburgers een brood
winning verschaft.
o
toogde men onder menschen van bepaalde poli
tieke kleur, maakt de eindprijs goedkooper en
bovendien veel noodeloos verrichte arbeid vrij;
allerlei personen, die de producten niets beter
maken, bemoeien zich als grossiers, handelaar,
kleinhandelaar, winkelier enz., met de goederen-
distributie. Dit aan het adres van de handel
drijvende middenstand.
Terwijl daarnaast tegen de industrieele werd
aangevoerd, dat de beperkte capaciteit zijner
onderneming noodzakelijk tot min. economische
toestanden moet leiden.
Fraaie uitspraken, die lijnrecht in strijd met
de ware feiten, dan toch maar werden en dikwijls
nog worden geuit en waarvan de verwarring
wel het sterkst getypeerd wordt, doordien beurte
lings de handeldrijvende en de industrieele mid
denstand als de meest overbodige wordt gesig
naleerd.
Dat met dergelijke opruiende uitspraken de
kern der kwestie niet wordt geraakt is duidelijk.
Dat met name voor de distributeerende diensten
van den middenstand, ook voor zoover deze door
de industrieelen worden gepresteerd, het zwaarte
punt niet moet worden gezocht in het al dan
niet verbeteren of bijwerken van het product,
maar in de minder of meer doelmatige aanbieding
en verdeeling daarvan, is taal die deze aanslag
plegers schijnbaar niet verstaan.
Want deze arbeid immers, die het product aan
zijn bestemming doet beantwoorden, moet ge
daan blijven en de cardinalc vraag is derhalve of
naar eenig ander stelsel zulke arbeid vlugger en
voordeeliger, kan worden verricht.
Wij hebben wel gezien, dat men op deze luk
raak verspreide verklaringen coöperatieve onder
nemingen oprichtte en uitzette; dat diverse ge
meenten meer bemoederden dan noodig was,
gemeente-winkels oprichtten enten grave
brachten; dat de socialisatie-idee in practijk werd
toegepast; maar de uitkomst heeft noch het een
noch het ander vermogen te bewijzen en niet
zelden zijn al deze proeven, gericht tegen den
middenstand, niet alleen de middenstand, maar
ook den consument ten nadeele geweest. Als wij
meer plaatsruimte hadden, zouden wij gerust een
DOE HET NU voor ze duurder
worden. De beroemd geworden
reeds vanaf I 115. com
pleet met ontvangst uit Indië en
Amerika. (Betaling in overleg)
KLEVERLAAN 176 T. 0. SPORTVELD
TELEFOON 14753
Te BL0EMENDAAL de alléénverkoop van
ERRES RADIO: Bloemendaalscheweg 119,
hoek Dr. D. Bakkerlaan, Telefoon 23937
en ander met steekhoudende cijfers kunnen aan
toonen.
Het moge dan waar zijn, dat niet altijd door
iederen middenstander de sociaal-economische
functie van zijn stand op de juiste wijze is aan
gevoeld, zeker is het niet waar, dat wij maar ge-
rustelijk ons vertrouwen zouden kunnen geven
aan grootbedrijf, warenhuis of coöperatie, alleen
omdat deze zich geen middenstander voelen,
maar in wezen toch dezelfde functie vervullen.
Men kan en mag niet een geheel leger bekwaam
heid en dapperheid ontzeggen, omdat enkele
van zijn soldaten hun plicht niet deden. Deze
waarheden gelden voor allen, die op eenigerlei
wijze aan het distributieproces deelnemen.
Daarbij komt, dat op grond van veel, zéér veel
steekhoudende argumenten, aan den midden
stand wat meer vertrouwen geschonken kan
worden dan sommigen tot dusverre deden.
En dit meerdere vertrouwen kan sterk worden
gebaseerd op het karakter der middenstands
onderneming zelf, op het overzichtelijk beheer
van liet kleinbedrijf, op de persoonlijke interesse
en risico van den ondernemer, op de geschoolde
vakkennis en ervaring, op de grootere doelmatig
heid bij het betrekken en aanbieden van de ge-
schikste artikelen in den juisten tijd en op liet
meest geschikte pünt en op nog meer eigen
schappen, die het effect der onderneming voor
behoeden tegen de moreele risico's van verambte-
lijking en materieele risico's va bederf, verlies
en onverkoopbaarheid.
De middenstander heeft natuurlijk zijn eigen
belang, zooals ieder menseh dat heeft. Maar juist
dat eigenbelang niet natuurlijk als onbegrensd
einddoel heeft in de verdeelingsmethode on
miskenbaar waarde. Dat eigenbelang blijft ook
in iedere andere uit te denken methode.
De middenstand verricht als aanvuller, ver-
vollediger of verdeeler der productie, nuttigen en
noodzakelijken arbeid en ontleent daaraan een
moreel recht op een plaats in de samenleving.
Het is zelfs zoo, dat de eenvoudige midden-
standsfunetie, gebaseerd op persoonlijk risico,
maatschappelijk verkieslijker en economisch
doelmatiger is dan een distributievorm, die zware
moreele en materieele risico's en minder persoon
lijke aansprakelijkheid hebben.
Het is dus begrijpelijk, dat de middenstand,
besprongen door grootkapitaal eenerzijds en
coöperatie anderzijds, zich opgemaakt heeft om
zijn rechten te verdedigen. Dat de middenstands
organisaties van diverse richting en levensbe
schouwing elkaar daarin hebben gevonden, is een
zeer gelukkig verschijnsel, waarvan groote, goed
opgezette acties, als deze, thans gevoerde Mica
actie, het gunstige resultaat zijn.
De handeldrijvende en industrieele midden
stand heeft een zeer bijzondere taak te vervullen
in het distributieproces. Het goed vervullen van
die taak is plicht van iederen middenstander,
welke plicht hem des te lichter zal vallen als
anderzijds de consument hem het vertrouwen
schenkt waarop hij recht heeft en dat hij ten
volle verdient.
Moge deze Mica-actie dit zoo noodige ver
trouwen nog versterken in het belang van den
middenstand en consument.
J. B.
o
Huwelijksgeschenk Prinses Juliana en Prins Bernard
blJlir. Mr. C. J. A. den Tex, burgemeester
onzer gemeente, heeft het initiatief genomen tot
vorming eener plaatselijke commissie tot het bij
eenbrengen van gelden voor het nationaal geschenk,
aan te bieden bij het huwelijk van Prinses Juliana
met Prinses Bernhard.
o—-
Nieuw Gulnea-film.
blDoor „Polygoon" te Haarlem is een film
gemaakt „Papoealand", die door het Zendings
bureau te Oegstgeest geëxploiteerd wordt. Op
Zaterdag 17 October a.s. te 8.15 uur zal deze inte
ressante film in het Jeugdhuis, Donkerelaan, ver
toond worden. Op deze film ziet men de reis maken
per K.P.M.-stoomer van Makassar naar Nieuw-
Guinea; daar maakt men kennis met dit interes
sante land, en ziet men den Papoea in zijn oerstaat-
De zendelingen hebben daar mooi werk gedaan en
duizenden, die vroeger met elkaar in oorlog leefden
en als menscheneters bekend stonden, wonen nu
in vrede met elkaar. Het is een belangwekkende
film, die er veel toe bijdragen zal, een goed beeld
te vormen van dit geheimzinnige land.
o
Ned. Chr. Vrouwen-Bond.
blDe eerste Winterlezing in dit seizoen, uit
gaande van de Afdeeling Haarlem en Omstreken
van den Ned. Chr. Vrouwenbond, zal gehouden
worden op Woensdag 21 October a.s., des avonds
ten acht ure, in het Wijkgebouw aan de Ged. Oude
Gracht 104 te Haarlem. Als spreker zal dien avond
optreden Ds. A. K. Straatsma te 's Gravenhage,
met. het onderwerp: „Waar het om gaat in den
Duitschen Kerkstrijd".
o
Wel animo.
blNiet minder dan 80 sollicitanten hebben zich
aangemeld voor de vacante betrekking van onder
wijzer aan de Openbare School voor U.L.O. aan
den Vijverweg.
