J. van EERDEN
HFDEN HEROPEND
DE FIGUUR VAN
SOCRATES.
«HOOGERWOERD»
Stofzuiger- en SVSotorspecialist
Huiduitslag, Jeuk,
Eczeem
Kleermakerij „ELSW0U1"
ViSCH bestellen
BEETHOVEN-CYCLUS
f Ttlaar Miep/^%,
ket sporthemd 1
van Viet is bepaald
goor naast dat j
#v. van Hees !^Jm
MET WEKEN, VUILE PLEKKEN AANSMEREN
EN WRIJVEN VOOR HET KOKEN MOET HET
/jr' \COEO TOCH WIT WORDEN. MAAR
70 MOOI KRIJG IK HET NOOHW
JE MOET RADION HET WERK
LATEN DOEN, ANNIE. ALS WE THUIS V)
KOMEN, ZAL JE ZIEN, WAT IK BEDOEL^
HET IS JAMMER, DAT IK GEEN RADION
-1 KAN GEBRU1KEN-HET IS ZO DUUR.^
£JB frSL_ ■c-r
EN IS DAT AL
WAT JE DOET
OM HET ZO
PRACHTIG WIT
TE KRIJGEN
JA. EN RADION
WAST ZO i
VEILIG. VOEL
EENS, HOE ZACHT
DIT HEMD IS.
grond van beweegredenen, waaraan wij onwille
keurig onderworpen zijn, motieven, waarin wij
ons niet hebben verdiept, hoe wij ons laten al-
drijven op die motieven wier realiteit ons ver
borgen is gebleven door een ethisch synoptisch
bedrog. Uit die bewegelijke denk-slaap wil So
crates de mensehen verlossen, werkende als een
vroedvrouw, die het kind losmaakt uit zijn
vorige wel warme maar donkere verblijf. Iets
is niet „goed" omdat het ons aangenaam aandoet,
omdat wij het lusten. Lust de waterzuchtige
ook niet het water, waaraan hij zich juist dood
drinkt? Is Perikles goed te noemen en groot als
staatsman omdat rijkdom en macht, die hij aan
de stad Athene verschafte zoo aangenaam zijn,
terwijl wij nog niet eens hebben nagegaan of
„rijkdom" en „macht" zelve goed zijn? Er is dus
een aangenaam-vinden, een goed-vinden, een
schoon-vinden, dat door de menschen, onkritisch,
niet is onderzocht, maar waar ze als slapende op
aan drijven. Hen dit leerende was Socrates de
wekker, staande buiten zijn tijd, tegen zijn tijd,
dus krijgt hij zijn tijd tegen zich. Aan den sofist
Gorgias, den welsprekende, vraagt hij wat is
nu toch eigenlijk de welsprekendheid. Gorgias
vindt een uitweg met het gebruikelijke: welspre
kendheid geeft macht. Maar wat is macht? Is
dat op zichzelf iets? Neen. Waartoe leidt macht
dan? Heeft macht op zich zelf een goede strek
king? En zoo gaat hij door met zijn kennis-vra
gen: waarom en waartoe? Zoo doet hij de sug
gesties, die de menschen elkander voorhouden
en nazeggen, als gevaarlijke slaapwandelaars
wegen zich onthullen. En dat onthullen kunnen
de menschen niet verdragen. Ook van Christus
konden zij het niet, daarom moest hij weg. Met
Socrates hetzelfde. Tot zoover een blik op So
crates als mensch. Er is echter ook wel iets te
zeggen omtrent hem als leermeester van een
bepaalde leer. Met Socrates treedt de Europee-
sche mensch op in de kennisleer. Het denken
vóór Socrates ging hiervan uit, dat het kennis-
hongerig subject opging of onderging in het te
kennen object (kosmisch denken). Hij stelt de
vraag, wat is deze kosmos, de werkelijkheid, wat
is er in ons aan kennis van deze ons gegeven
wereld. Het mythologisch denken, als dit denken
mag heeten, de cosmologieën, de cosmogonieën,
de theogonieën, waarin menschen tot groot
krachten werden opgeheven, verliezen met So
crates hunne onwetenschappelijke macht. Het
wetenschappelijk denken wordt geboren. Geheel
vreemd aan het voorafgaande Grieksche denken
was dit niet. Reeds Democritus, die eerst opging
in de atomen en de leege ruimte kwam reeds tot
de ontdekking, dat de uitspraak van het kennen
de denken een wortel moet hebben in het den
kende subject, m.a.w. niet het objectieve ding op
zichzelf is en zegt wat het is, maar een andere
een subjectieve orde van denken komt daarbij
om den hoek. De kiem dezer waarheid vinden
we aldus bij de sófisten, maar zij hebben deze
ontdekking meteen overdreven gegeneraliseerd
en gezegd: er is alleen maar subjectieve kennis.
De sofist vraagt zich zoo af: wat is er door den
mensch te zien buiten zijn zien en wie waar
borgt ons, dat daarbuiten ueberhaupt iets is.
Aldus schuift de sofist den mensch zóó tusschen
zich en het ding in, dat het ding zelf wegvalt.
Laat ons bij het enkele bedenksel blijven staan
al valt daarmee alle realiteit weg. In ieder geval
is er met dit bedenksel dan nog wel te tooveren,
het kan ons brengen in een bepaalde waan, wij
bouwen daar een bepaalde doxa (leer) mee op,
waarmede wij macht kunnen uitoefenen op an
deren. Als we alleen maar nemen, wat wij er
varen, hebben wij (later zou Berkeley dit ook
leeren) niets dan het denken van het, ervarene.
Hier komt Socrates aan het woord. Het ken
nende denken kan leeren weten. Niet de enkele
mensch is de maatstaf van zijn kennis. Aldus
ontwaakt met. Socrates het bewustzijn der
menschheid van de mogelijkheid van het denken
van de waarheid als een hoogere werkelijkheid.
Kant zou dit later in zijn a-priori-leer herhalen.
Socrates geeft zijne mythologisch gezinde tijdge-
nooten er een beeld van door die ware kennis,
dit weten voor te stellen als een herinnering uit
den tijd, dat de menschen nog bij de goden
leefden.
In tegenstelling met wat „men" omtrent So
crates meent en verhaalt leert hij juist, dat er
een weten is, dat wij wel weten. Nu wordt filo
sofeeren: kennend in een begrip indalen. Socra
tes daalt nu tot het begrip werkelijkheid in en
vraagt naar den zin daarvan. En zijn antwoord
is: de werkelijkheid (werkzaamheid afgeleid
van het werkwoord werken) van iets is zijn
bestemming zijn inwonend doel. Van een stoel
is het er op te kunnen zitten, van kleeding ons
te beschutten. Een voorwerp een tafel bijv. is
deugdelijk als het beantwoordt aan eigen wezen.
Hier raken de begrippen kennis en deugd elkaar.
Wij zijn maar een nietig deel van het Heelal,
daarvan m&ar een gering deel ervarende. Het
wezen, de bestemming, het doel van het Heelal
kunnen wij dus, volgens hem, niet doorgronden.
Maar ten deele althans weten wij wel, waar ons
aller menschzijn in deugt, wat rechtvaardig is,
wat onrechtvaardig, dat de leugenaar ondeugend
en een waarheidlievend mensch beter is dan
gene. Dit nu te zetten in een al-verband ver
klaarde Socrates niet te kunnen en terecht. Hij
geloofde daarom in zijn eigen mislukking. Ten
onrechte. Voor ons blijft hij de reus van het
openbreken van het menschelijk denken, dat tot
weten voert.
In de gedachtenwisseling o.a. met dr. J. D.
Bierens de Haan, die de bijeenkomst leidde,
kwam uit hoe ons denken eenerzijds gevaar
loopt in oude suggesties te vervallen, anderzijds
zich in zelfcorrectie weer kan oprichten. Hoe
Socrates naar verzekerheid zocht, maar die niet
vond, terwijl Plato, die vond in de Idee van het
Goede. De as, waarom het Socratisch denken
zich beweegt, is het beantwoorden aan eigen
bestemming, die van het Platonisch denken: het
ethisch goede. Eerst bij Plato vallen deugen en
denken, het zedelijke en het redelijke ineen.
De voordracht van dr. Sterkman, die te 's-Gra-
venhage particulieren les geeft in de beginselen
der wijsbegeerte en ook te Amersfoort optrad,
werd niet door aanhalingen van bewijsplaatsen
toegelicht. Wat hij als zijne opvattingen ten beste
gaf, bevatte echter op zichzelf voldoende stof
om over na te denken en het een en ander bijv.
bij Vorlander (door hem genoemd) over na te
slaan. Het leek ons ook voor de hoorderessen en
hoorders, die zich door hem lieten leiden een
avond, waaraan zij veel stof tot zelfstandig na
denken kunnen ontleenen en daarop komt het
maar aan.
T.
onzin!
radion is
geweldig in
prijs verlaagd
en kost
nu maar
15 cent
U mag nog zo ervaren zijn in het behandelen
van de was en nog zo tevreden zijn met de
resultaten, die U bereikt - zolang U geen Radion
gebruikt, weet U niet, wat werkelijk wit wasgoed
is. Alleen wanneer het goed volkomen schoon
is, is het absoluut wit. Daarom heeft U de
gecombineerde zeep- en zuurstofwerking van
Radion nodig, die alle vuil verwijdert. Zorg,
dat Uw wasgoed absoluut wit is - neem de
volgende keer Radion!
irtrLcugwJf
RAD 74-091
Bioemesidaa!sch@
Glaze nwssseh@ii*ij-°
MarquizenJsferiek
Bloemcndaal
Kleverlaan 1 Tel. 23400
GEZICHTSHAREN,
puistjes en wratten wor
den zonder litteekenp ver
wijderd.
150 Haren voor f 2.
Zr. v. Raalte, Specialiste
Valeriusstr. 60, A'ifcun
Te Haarlem: Zaterd. 2-4
uur, Maart. v. Heenis':,
straat 1t.o. ,,Deo'".
m:.
Voor Dames en Hoeren
bericht de ontvangst van de
nieuwe
VOORJAARS- EN
ZOMERCOLLECTIE
voordeelige en vaste prijzen
BLOEMVELDLAAN 43
b/d RamT}laan,Hnnt'lpm-Overveeu
0 JA HA!
Hoogerwoeid" bellen
TELEFOON 23009
/ersche gerockte, Ge
bakken en Natte Viscii
Bak- en S t o o paling
VÏSCHHANDEL
Hoogerwoerdstraat 4y
Telefoon 23009
H.O.V. GEMEENTELIJK CONCERTGEBOUW
Op 3, 7, 10 en 14 Maart a.s. des avonds 8.15 uur
Dirigent: Marinus Adam. Solisten: Elsa Nolthenius, Edouard Darsky,
piano, Gijs Beths, Maurits van den Berg, viool, Hélène Ludolph, Annie
Hermes, Albert Dana en Luciën Louman, zang; m.m.v. het H.O.V.-
Koor en de Liedertafel Haarlem's Zanggenot.
Abonneert U op deze cyclus. Abonnement voor niet-leden f 2,50,
abonnement voor leden f 2,entrée per concert f 1,
Abonné's voor deze cyclus kunnen
zich opgeven bij de administratie der H.O.V., Ridderstraat 25a, tel.
11277 en bij de muziekhandel Alphenaar, Kruisweg 49, tel. 11532,
waar tevens gaarne inlichtingen worden verstrekt. Plaatsbespreken
vanaf Maandag 27 Februari bij de muziekhandel Alphenaar.
KANTOORBOEKHANDEL P. TIDEMAN
BLOEMENDAALSCHEWEG 36
Jr.
Komt ons eens een bezoek brengen?
Geopend van 10 nur v.m. tot 8 uur n.m.
Zaterdags van 1010 uur.
Kennemeftraat 21 le Kruidbergerweg 51
HAA LEM TEL. 16990 SANTPOORT
Schoterweg 57zw. Tel. 17696
DE FIGUUR VAN SOCRATES.
J.l. Maandagavond trad dr. P. Sterkman uit
Den Haag met het onderwerp: De Wijsgeer So
crates op voor den Kennemer Amersfoortschen
lering, de aftakking naar Kennemerland van de
Int. School voor Wijsbegeerte te Amersfoort.
Wij meenen de vele te Bloemendaal wonende
leden en vrienden van dien Kring een dienst te
bewijzen door een kort verslag te geven van den
door spreker gevoerden dialoog.
Volgens hem is het een twijfelachtige eer, zoo
als Socrates, populair te zijn als filosoof. Popu
laire uitspraken van filosofen worden vaak aan
gehaald los van den zin, die er door den wijsgeer
zelf werd ingelegd. Als voorbeeld noemde spr.
het veel aangehaalde panta rei „alles vloeit" van
Heraclitus. Zoo denkt bijv. ook „men", dat So
crates getypeerd wordt door de hem toegeschre
ven uitspraak: „ik weet, dat ik niets weet". Hij
zou een twijfelaar (scepticus) of bewust niet-
weter zijn geweest (agnosticus).
Geen sprake van. De ware Socrates, die te ken
nen is uit Plato's dialogen, is juist een echt We-
ter. Socrates was zoowel een anti-sofist als een
sofist. Hij was tégen hen om hun individualisme,
dat hen tot twijfel of weet-niet-kunde leidde en
ook vanwege de veelal door hen gebezigde woor
denpraal.
Wie de sofisten waren? Spr. weidde er niet
over uit; enkele hunner karaktertrekken zijn al
dus te schetsen: in den tijd van hun hoogsten
bloei waren sofisten in Grieksche steden leera
ren van redeneeringen, waarmee macht kon wor
den uitgeoefend op de massa, die er gaarne liefst
in fraaie vorm gemakkelijk bespreekbare mee
ningen opnahoudt. Zij waren boven de oudere
natuurfilosofieën uit tot de beschouwing van
het menschwezen en het menschenleven opge
stegen. In zoover was Socrates eerst hun even
knie, later hun dieper doordenkend meerdere.
Spr. wil de meeste aandacht schenken aan
Socrates' verhouding tot de ethiek, de leer van
het ware gedrag van mensch tot mensch, dat
volgens hem door onverbreekbare zedewetten
wordt genormeerd.
Te voren o.a. door Protagoras was geleerd,
dat de enkele mensch voor zichzelf alleen de
maatstaf was van alle dingen, zoodat onder meer
menschen van een voor hen allen geldige waar
heid geen sprake kon zijn. Socrates werd de
grondlegger van de stellige niet alleen formeele
wetenschap van wat de mensch is in zijn bestem
ming, zijn roeping, zijn plichten, de ethiek. Zoo
noemen Windelband e.a., aldus spr., Socrates de
eerste ethicus in de geschiedenis van Europa.
Toch is dit niet aldus op te vatten, dat Socrates
een vlot ethisch denker zou zijn. Zijn kracht
ligt volgens spr. veeleer in zijn kennistheorie.
Deze en zijn doordenken van het begrip „goed"
loopen dooreen.
De inzet van Socrates denken, nieuwe paden
van het denken in te slaan was gigantisch. „Ik
wist het wel, Socrates, tot ik „jou" was tegen
gekomen", zegt hij tot zichzelf, „ik praat mij
zelf vast". Inderdaad is Socrates in de verhou
ding „goed" en „waar" (deugd en kennis) zelf
blijven steken. Eerst met Plato, zijn leerling,
komt helderheid in deze materie.
Socrates' uitspraak: „ik weet, dat ik niets
weet" te vinden in Plato's Apologie van Socra
tes, houdt verband met een Delphische uitspraak:
dat Socrates de knapste man van Athene was.
Toen hij voor zijn rechters stond, beschuldigd
andere goden te leeraren en de jeugd te ver
leiden, geeft hij zijne verwondering over die
uitspraak te kennen en zegt: „Ik weet, dat ik
het niet weet", in tegenstelling met: ik meen 't
een of 't ander. Meenen ligt in de populaire sfeer,
weten (desnoods negatief, dat ik dit of dat niet
weet) is wetenschappelijk. Zoo komen we over
de persoon van Socrates tot eenige helderheid.
Aan het bovenstaande haakt zich de vraag aan:
waarom moest deze onschuldige man ter dood
worden gebracht, hij, die de menschen tot in
zicht omtrent henzelven wilde brengen? Plato
laat in de apologie (Socrates' verdedigingsrede)
hem zelf de verklaring geven met deze woorden:
„Als ik bij de menschen in hunne huizen in
hunne bedrijven rondging en bemerkte, dat zij
alleen maar 't een of ander „meenden" doch
hun in een tweegesprek, waarbij ik henzelven
sprekende invoer, uit hunne eigen woorden dui
delijk maakte, dat dit „meenen" geen kennis
was, heb ik die personen tot mijn vijanden ge
maakt. En als dan jongelieden mij dit nadeden
werd dit een tweede rede van vijandschap tegen
mij."
Doordenkende, dieper iiigaande op de verhou
ding van Socrates tot zijn tijd, zijn levensomge
ving, blijkt ons dan de verhouding zoo: Socrates
sloot aan bij de sofisten in hun ontdekking, dat
ons kennis-denken in een draaikolk kan geraken,
een optisch bedrog, dat wij menschen dupen,
slachtoffers zijn van ons eigen gewoonte-denken,
wat enkel schijn kan zijn.
Socrates ziet nu ook in, hoe het ik meege
voerd door eigen denken iets „goed" noemt op
Krab ben verergert de
kwaal en maakt U ontoon
baar. Bestrijdt de oorzaak
van uw ondragelijke last
en folterende jeuk. Neem
direct D.D.D., het recept
van Dr. D. Dennis. Reeds
de eerste druppels doen
de ondragelijke jeuk be
daren.
A
D.D.D. dringt diep in de
poriën door en doodt de
ziektekiemen, zoodat de
huid zich kan herstellen.
Flacons a 75 ct., f. 1.50
en f. 2.50 bij Apothekers
en Drogisten.
