DE ZANDPOORT
Verspreiding
Deelnemers in de Stichting krijgen het orgaan toegestuurd.
U kunt ons deelnemersbestand helpen uitbreiden door ande
ren dit blad ook te laten lezen. Extra exemplaren zyn be
schikbaar by de redaktie: tel. 377966 of by het secreta
riaat: 3751^9. Hoe men deelnemer kan worden, wordt elders
in dit blad uitvoerig vermeld.
Bijdragen
Behalve uw reacties op het in dit blad gebodene zouden wij
gaarne ook uw bijdragen voor volgende nummers ontvangen.
Redaktie—adresL.H. Kloek, Huis te Vissenlaan hk
Santpoort-Noord - tel. 377^66.
Zolang de naam van ons dorp bekend is, zijn in alle tijd
perken van de geschiedenis verschillende spellingen ervan
naast elkaar gebruikt: (be) Zandpoort, Zantpoort, zand
poort en, zoals thans, Santpoort.
De oorsprong van de naam is duister, hen eenvoudige ver
klaring lijkt, dat hier, waar de hoger gelegen zandgronden
aan de drassige "broeklanden" grensden, een van het oosten
komende weg - de Westlaan - als een soort holle weg tussen
de aan de rand staande bomen in westelijke richting voerde.
Deze eindigde op de heirbaan (de latere Heerenweg, nu
Hoofdstraat), de verbindingsweg van zuid naar noord langs
de duinrand, of hij kruiste deze en liep door de duinen en
bossen naar het kasteel van Bredorode en misschien nog
verder. De Westlaan (daarvóór Velzer- of Zandpoorterlaan
geheten) was namelyk de enige verbindLngsweg van Spaarndam
en zijn achterland (Amsterdam!) met de droge gronden in het
westen; de Slaperdijk werd pas in 1627 gelegd. De Zandpoort
poort (doorgang) naai", in of vanuit het zand (de duinen
Overigens zou poort óók in de zin van haven gebruikt kun
nen zijn. Daarby kan "De Zandpoort" zandhaven betekend heb
ben, zowel een haven in het zand als haven van waaruit het
duinzand verscheept werd. Voorzover my bekend is deze mo
gelijkheid, waarbij gedacht moet worden aan voorbeelden als
Nieuwpoort en de vele Engelse havenplaatsen met "port
(het Latijnse portus), niet onderzocht noch geheel verwor
pen.
Eón van de andere theorieën luidt, dat de oorsprong Sancta
Porta zou zijn, heilige poort. Dit wordt dan in verband ge
bracht met de St. Patrickskapeldie door Jan van Brede-
rode in 1399 in "de Santpoort" is gesticht en aan de heir
baan of Heerenweg gestaan moet hebben. Dit kón by de vier
sprong Westlaan (Huis ten Biltstraat) Hoofdstraat
VIugthovenstraat (vroeger Noorderdorpstraat of "Bokke-
steeg") geweest zijn, waar immers by verbouwing van het
hoekhuis (de zaak van Hop) "kloostermoppen" in de grond
zyn gevonden.Maar dit feit dat de kapel is gesticht op
een plaats die al "De Santpoort" heette, maakt deze aflei
ding onaannemelijk.
Een andere theorie legt verband met "Zaenden", de streek
aan de overkant van de grote watervlakten van het Y en het
Wykermeer, of met het Huis te Zaanen in het vroegere Scho
ten. De Zandpoort zou dan poort van of naar Zaenden of het
Huis te Zaanen kunnen zijn geweest.
Maar het blijven gissingen. Interessanter is het, eens
bronnen na te slaan die zich met het Santpoort van de
laatste eeuwen bezighouden. Daarover een volgende keer.
Mr L.F. de Groot
GEEN HEILIGE POORT! GEEN ZANDIGE HAVEN!
In aansluiting aan het artikel van de heer de Groot is het
wellicht interessant te wijzen op de oudst bekende vermel
dingen van de naam van ons dorp. In de Grafelykheidsregis—
ters uit de jaren 14-72—74 komt de naam Zandpoirt voor. In
de Latijnse versie van de kroniek van Joannes S. Leydis over
de Heren van Brederode vinden wy de vermelding Zantpoert
in de Nederlandse versie 1480) schryft hy de Santpoort.
Op 12 februari 1482 kwam Willem van Foreest in het bezit
van een "sate buyten de Santporte", naar Jhr H.A. van Fo
reest vertelt in "Het oude geslacht van Foreest 1250 -
1570"p. 183 (Assen 1950). Een sate is een woonplaats,
(ridderlijk) verblyf, kasteel, maar ook ligplaats voor
schepen, winterbergingBeide laatste betekenissen zyn in
de context van het citaat echter onwaarschijnlijk.
Wy houden het liever op de verklaring die A. Loosjes in
Hollandsche Arkadia" (1804) geeft van de naam Santpoort:
"poort of doortogt" van Alkmaar naar Haarlem waar men door
moest "het zij men den verkeerden of vergierden weg, of
over Bloemendaal omrijdt" (p. 319)»
3
