Het zeer sober inkomen van Jacob van Meerland blijft hem achtervolgen.
Twee-en-eenhalf jaar na aankoop van zijn huis aan de Heereweg, ten
noorden van Schoonoord, is hij gedwongen het huis in veiling te
brengen.10 Na 5 jaar woongenot wordt het huis hem in 1815 opgezegd en
de tussenkomst van de opziener is nodig om de ambachtsvrouwe ertoe te
bewegen de meester weer terug te laten keren in het schoolhuis. Het
onderwijzen wordt hem sterk bemoeilijkt doordat bepaalde schoolboeken
niet aangeschaft kunnen worden en bijna de helft van de leerlingen
armlastig is. Pas in 1817 treedt hierin een aanmerkelijke verbetering
op.
Het besluit van Gedeputeerde Staten van 14 november 1816 no.18 bepaald
dat bij een vast jaarlijks inkomen van minder dan ƒ300,- een
aanvulling betaald moet worden tot ten minste ƒ300,- ƒ400,- uit de
gemeentelijke kas. Omdat de Santpoortse school volgens het
departementaal bestuur een plattelandsschool van de middelste rang is,
moet de schoolmeester in aanmerking komen voor de aanvulling.
Bovendien wordt volgens hetzelfde besluit voor scholen van de
middelste rang een vast traktement van tenminste 4 k 5 honderd gulden
aanbevolen. Schoolmeester van Meerland, met inmiddels een traktement
van ƒ120,- (incl. 75.- huur), geeft te kennen dat hij met minder dan
ƒ400,- niet rond kan komen. De gemeente gaat slechts akkoord met een
bedrag van 360,-. Vuur en licht is hieronder begrepen (voorheen
dienden de kinderen een turfje mee te nemen wat niet erg lukte; wat
zal het koud geweest zijn maar dit is exclusief de vrije woning
(werd apart uitgekeerd).11
In het jaar daarop maakt van Meerland kenbaar dat hij met het
toegezegde bedrag niet uitkomt door de vele kinderen van onbedeelden,
die het wekelijkse schoolgeld van anderhalf of twee stuivers niet
kunnen betalen. De gemeente besluit het bedrag te verhogen met tien
gulden. Ondanks de verhoging zal hij met zijn vrouw en vier kinderen
een marginaal bestaan hebben gehad.
Een ander probleem is het veel te kleine schoollokaal. Het lokaal is
hooguit bestemd voor zo'n 60 70 kinderen, terwijl er 's winters 120
kinderen op elkaar gepakt zitten. De dorpsschool te Velsen met een
leerlingenaantal van niet meer dan 60 70 in getal steekt hierbij
gunstig af. De erfgenaam van de ambachtsvrouwe, haar zoon en schout
Jacob Pompejus Hoeufft, weigert iets aan die Santpoortse school te
doen.
Het lijkt erop dat in en rond Santpoort een geboortegolf plaats vindt,
want op 30 mei 1826 verzoekt een zekere Antje Knaapen aan de gemeente
om 'houderesse van een kinderschooltje te Santpoort' te mogen worden.
Deze eerste kinderschool van de gemeente Velsen wordt in het zelfde
jaar gesticht naast het voormalige Rooms-Katholieken armenhuis aan de
huidige Vlugthovenstraat en Kerkweg. Bepaald wordt dat het schooltje
alleen bestemd is voor kinderen onder de 5H-jaar en dat zij zich moet
onthouden van godsdienstig onderwijs. Zo gezegd, zo gedaan 12
Hoewel de zeer ijverige schoolmeester onbekwaam bevonden wordt door de
departementale schoolopzieners, verkiezen de boeren en verdere
inwoners Van Meerland boven meester Corver. Een mogelijke factor
hierbij is dat de meeste kinderen rooms waren. Het schoolmeestersambt
78
was in het dorp Velsen nldirect verbonden aan de gereformeerde kerk
aldaar. Volgens het reglement moest daar onderwezen worden in de
Nederlandse Catechismus. Bovendien moest bij iedere aanvang en
beëindiging van de lessen een vers uit de psalmen Davids gezongen
worden. Dat verreweg de meeste kinderen katholiek waren, blijkt wel
uit de regelmatig voorkomende klacht van de schoolopzieners dat er op
de katholieke feestdagen vrijwel geen kinderen aanwezig zijn.Overigens
worden voor deze absentie ook andere oorzaken genoemd zoals
aardappelen rooien, de Haarlemse Kermis, ziekte van de meester en het
niet kunnen betalen van schoolgeld. Door genoemde toeloop van kinderen
naar Santpoort wordt in 1830 besloten de gemeente in twee
schoolgebieden te verdelen.13
Twee jaar vóór het overlijden van Jacob van Meerland in 1830 deelt de
schoolopziener nog mee dat:
'de kinderen meer kenden van lezen en schrijven dan hij verwacht had'.
De schoolmeester was dus in staat om 120 leerlingen in zijn ééntje
(zonder hulponderwijzers) het een en ander bij te brengen!
Op één januari 1831 wordt Hendrik Slegtkamp aangesteld als onderwijzer
79
10 Gemeente Archief Haarlem, Oud-notarieel inv.nr. 1630 akte 459 en GAV, ORA 973 fo. 179.
11 GAV, Notulen van de gemeenteraad (1814-1820), 26 nov. 1816 en Rijksarchief in Noord-Holland (in het vervolg:
RANH), Rijksschooltoezicht in Noord-Holland inv.nr.69, concept-publikatie van Gedeputeerde Staten, 1816.
12 GAV, Notulen van de gemeenteraad, 13 juni 1826 RANH, Hypotheekkantoor Haarlem na 1838, regist. hyp. 4, deel
244 akte 83 en RANH, Kadastrale minuutplan gemeente Velsen, sectie F Sandpoort, eerste blad: Perceel nr. 51a.
Photo. los. Nuss. Amstirdam.
Gezicht op Kerk en School. SANTPOORT.
AJb. 2 In hel midden de Nederlands Hervormde Kerk en rechts de achterzijde van de in 1869 herbouwde openbare school,
1900-1905.
13 GAV, Notulen van de gemeenteraad, 28 sept. 1830.