Onderstaand artikel is een analyse van de historisch-geografi-
sehe structuur van de vallei, waarbij 'ingezoomd' wordt op
het terrein van het voormalig Provinciaal Ziekenhuis, waar nu
nog het historische landgoed Meer en Berg en tal van histo-
rischzgeograftsche structuren te ontdekken zijn. Uitgezonderd en
kele aanvullingen is het artikel eerder verschenen als bijlage van
het genoemde project 'De Santpoortse-Bloemendaalse Vallei'.
Noten
1 J.A. Hendrikx, Cultuurhistorie van stad en
land - 1999
2 J. Schuyf, Plaats en waardering van fos
siele elementen in het Nederlandse land
schap - 1986
Op het terrein van het voormalig Provinciaal Ziekenhuis en het
aangrenzende Velserend wil men een woningbouwprogram
ma realiseren, waarbij de landschappelijke en cultuurhistori
sche kwaliteiten volstrekt onvoldoende worden meegewogen. De
zeldzame kasteelruïne vormt nu nog met het landelijk gebied er
omheen een prachtig ensemble, dat door verstedelijking of bebou
wing, in welke vorm dan ook, aangetast wordt. Dè zichtas tussen
de kasteelruïne en het oude landgoed Meer en Berg moet behou
den en waar nodig versterkt worden. Ook het zicht vanaf de ruïne
op de Brederodeberg en vice versa dient behouden dan wel her
steld te worden. Onderstaand artikel over historisch-landschappe-
lijke elementen kan als inspiratiebron dienen voor de toekomstige
ontwikkelingen op Meer en Berg en Velserend.
Historisch-geografische structuren van Meer
en Berg
Historische geografie richt zich op de wijze waarop het cultuur
landschap in de loop van de tijd is ontstaan en zich heeft ont
wikkeld, en bestudeert dit vooral door analyse van de
hiervoor kenmerkende bestanddelen in hun ruimtelijke samen
hang.' De historische geografie behoort als wetenschap weliswaar
officieel tot de geografie dwz. dat het ruimtelijke aspect voorop
staat, maar in de praktijk kunnen vele verbindingslijnen met ande
re disciplines bestaan. Te denken valt aan de geschiedenis, de ar
cheologie, de (historische) demografie, de biologie, de
bodemkunde, de bouwkunde en de plaatsnaamkunde.2 In deze pa
ragraaf wordt echter vooral ingegaan op het landschap.
Op het voormalige ziekenhuisterrein zijn nog zeer oude structuren
zoals wegen en duinrellen te herkennen. De twee hoofdwegen lie
pen in het westen langs de duinsteilrand en in het oosten langs of
door de Molenduinen. Na verloop van tijd zijn tussen deze twee
hoofdwegen dwarsverbindingen ontstaan. De genoemde structuren
staan in nauwe samenhang met het omringende landschap name
lijk de enge vallei die omgeven wordt door oude en jonge duinen.
Vanwege enorme zandverstuivingen zijn zij vastgelegd door het
planten van helm. Het reliëf is door de eeuwen heen bepalend ge
weest voor het gebruik van het gebied. In de middeleeuwen werd
30
