DE
DE KERSTKRIBBE.
i
No. 51.
DE EERSTE HEEMSTEEDSCHE COURANT
23 DECEMBER 1932.
GEEN KERSTMANNETJE IN
MEXICO!
DE KLEINE MITADI.
i
OP DE HISTORISCHE PLEK.
Kerstmis in Bethlehem.
Wanneer men in de kerken der Noor
delijke landen de stal van Bethlehem ziet
opgesteld, zou men daaruit den indruk
kunnen krijgen, dat Bethlehem in het
Noordwesten van Europa ligt. De sneeuw
ontbreekt haast nooit, evenmin als den
nen. trapgeveltjes, enz. op den achter
grond. De stal zelf met vakwerk van
balken en een strooien dak vormt een
vreemde tegenstelling met de gestalten
van de H. Familie, de herders en de Wij
zen uit het Oosten, die Oostersche klee
ding dragen. Hetzelfde kan gezegd wor
den van de schilderijen van alle eeuwen.
Geheel en al verwonderlijk is het niet,
want als wij Kerstmis vieren, is het win
ter. Denneboomen en eenzaam gelegen
huisjes, dik onder de sneeuw, behooren
bij het landschap. Het duidelijkst is dat
te zien bij den meest primitieven vorm
van uitbeelding: de Kerst-prentbrief
kaarten. Sneeuw en dennen behooren nu
eenmaal bij de Kerststemming; op andere
wijze kan men de eenvoudige menschen
niet in die stemming brengen
Vandaar dan ook de teleur jtelling.
die vele menschen ondervinden, wanneer
zij het Kerstfeest vieren op de historische
plek. Hun Kerststemming blijkt niet te
scheiden van sneeuw en dennen. In Pa
lestina heerscht nu eenmaal een ander
klimaat, wat ten gevolge heeft, dat de
levensomstandigheden, de gewoonten, de
menschen zelf er anders zijn endat
er geen dennen groeien en geen sneeuw
op de velden ligt. Ook in December
brandt de zon fel op den uitgedroogden
grond en de Kerststemming, die men hier
vindt, staat geheel los van de sneeuw en
dennen. In Zuid-Afrika, in Californië
en op de Philippijnen kan men misschien
nog een Kerststemming opwekken met
de ..traditioneele" middelen, doch
Bethlehem zelf gaat dat niet. Daar on
dervindt men de vreugde om de geboor
te van den Zaligmaker onvermengd, of
men gevoelt een volslagen leegte.
Bethlehem is een aardig stadje, be
koorlijker dan andere dorpjes in Palesti
na, doch geheel en al Oostersch. Tus
schen de vele Joden en
Mohammedanen wonen
wel een aantal Christe
nen, doch deze komen in
landaard, karakter en ge
woonten meer met de
Arabieren overeen dan
met de West-Europee-
sche volkeren. Hun
Christendom is ook an
ders dan het onze: wil
der. fanatieker. Zij heb
ben onafgebroken voor
hun geloof moeten strij
den en dat niet alleen
met geestelijke wapenen.
Ook tusschen de Christe
nenen onderling is het
niet alles pais en vree. De
kerk boven de grot, waar
in Jezus volgens de
plaatselijke overlevering
geboren zou zijn, behoort
aan drie groepen:
Roomsch- en Grieksch-
Katholieken en Arme
niërs. Niet alleen zijn de
tijden der verschillende
godsdienstoefeningen
nauwkeurig geregeld,
doch ook de kerk en zelfs
de kleine grot zijn verdeeld in stukken,
die aan de verschillende kerken toebe-
hooren. Om wrijving tusschen de geloo-
vigen te voorkomen, zijn er steeds politie
agenten aanwezig; vroeger werd de orde
gehandhaafd door Turksche soldaten. Er
is echter ook iets ontroerends in het ge
zicht van de dicht opeengepakte menig
te. Monniken, pelgrims in Europeesche
kleeding, mannen met naakte beenen in
Arabische kleeding, vrouwen met helm
achtige hoofdtooien en mannen met tul
banden. Een zeer heterogeen gezelschap,
doch allen geloovigen, die bereid zijn
voor hun geloof te strijden en als het
zoo uitkomt, in dien strijd gedood of
gewond te worden.
*4QNS BCifCEBOCH
Een historische beschouwing
door Dr. H. Westerman
Het gebruik dateert uit het be
gin van onze jaartelling.
Het gebruik om tijdens de godsdienst
oefening in den Kerstnacht de geboorte
van Christus in aanwezigheid van de
kerstkribbe te herdenken is al eeuwen
oud. Dezelfde Paus Libirius. die in 354
waarschijnlijk voor het eerst in Rome de
viering van Christus' geboorte heeft in
gevoerd, bouwde omstreeks het jaar
360 een kerk op het Esquilin te Rome.
waarin met groote plechtigheid het ge
boortefeest van den Heiland voor het
eerst werd gevierd. Paus Sixtus III (432-
439) heeft deze basilica volledig laten
herbouwen en aan de H. Maagd Maria
gewijd. Deze kerk werd de plaats waar
regelmatig de herdenking van Christus'
geboorte zou plaats vinden. Zij bewaar
de ook als heilige reliquieën de planken
van de oorspronkelijke kribbe en kreeg
den naam van ..Kerk van Maria en de
kribbe." Later kreeg zij nog den naam
St. Maria Maggiore" en is ook thans
onder dien naam bekend.
Reeds eeuwen geleden is aan het rech
ter zijschip van de kerk een kapel bijge
bouwd waarin de heilige overblijfselen
van de kribbe worden bewaard. Zij dien
de tevens als altaartafel, waarop dan de
heilige reliquieën werden geplaatst. De
op het altaar gelegde hostie gold dan als
het Christuskind, dat in de kribbe rustte.
Al heel spoedig moest dit eenvoudige al
taar plaats maken voor een mooier be
werkt, dat met zilver en andere kostbaar
heden versierd was. In de wanden van
deze kribbe werden ook de figuren van
de Heilige geboortegeschiedenis uitge
beeld.
Later werd het ook in andere landen,
behalve Italië, gebruikelijk om de geboor
te van den Heiland in de aanwezigheid
van de Heilige Kribbe te vieren. In de
kerk te Rouaan werd jaren her achter
het altaar een kribbe met het Kind en
daarnaast de figuur van Maria geplaatst.
En het was vooral Franciscus van Assisi
gestorven 1226die aan de viering van
het geboortefeest in aanwezigheid van
de Kerstkribbe onder het volk bekend
heid heeft gekregen. Hij was van mee
ning, dat een persoonlijke aanschouwing
van de plaats der Heilige gebeurtenis het
volk in de overtuiging van het geloof zou
sterken en hij plaatste in den Kerstnacht
in het woud van Greocio een kribbe,
met stroo gevuld en omringd door een
os en een ezel.
Het volk stroomde van alle zijden naar
deze plaats, waar Franciscus van Assisi
zelve een lange preek hield en van de
geboorte van den Heiland vertelde. Er
bestaat zelfs een oud volksgeloof, dat
vertelt, dat na de preek een klein kind
in de kribbe heeft gelegen, dat Francis
cus uit zijn slaap trachtte te wekken.
Deze legende bewijst hoeveel indruk de
gebeurtenis op het volk maakte, doch
ten onrechte heeft men Franciscus den
vader van de Kribbeherdenking ge
noemd. Hij heeft alleen veel tot de ver
spreiding van dit gebruik bijgedragen en
nog thans wordt door de Franciscaners
de kribbe-herdenking met groote plech
tigheid gevierd.
Doch ook van de Dominicanen is be
kend. dat zij in 1336 in de kerk St. Eus-
torgio te Milaan een kribbe bouwden.
In de tweede helft van de 15e eeuw
bericht men ons van de aanbidding
van het Hei
lige Kind in de
Crypte des Do-
mes in Modena.
Getuige hier
van is nog een
Italiaansche
kribbe, die in
1478 werd ge
sneden. Deze
kribben worden
tijdens de Mid
deleeuwen in de
kerken algemeen
bekend en eerst
in het jaar 1787
wordt in Mainz
de aanwezigheid
van de kribbe
tijdens de Kerst
plechtigheid ver
boden, een zelf
de verbod volgt
voor de Fran
ken in 1805. Ka
rakteristiek is,
dat ondanks het
verbod van de
regeering, die in
de kribbe-her
denking een ver
verouderd gebruik zag, dat heel goed ge
mist kan worden, het volk in het geheel
liet van deze meening was en in verschil
lende kerken bleven de kribben zelfs ge-
ïandhaafd. De invloed van het Protestan
tisme heeft aan dit gebruik ook heel wei
nig kunnen veranderen en thans bevin
den zij zich bijvoorbeeld nog in Beier-
sche protestantsche kerken.
Uit de evangelische kerken verdwenen
zij bijna alle. Alleen is het in Saksen
bijvoorbeeld in Zwickau en Kirchberg
nog in de 18e eeuw de gewoonte om tij
dens de Kerstplechtigheid een uit hout
gesneden kind aanwezig te doen zijn. dat
..Bornkindel" werd genoemd, hetgeen
zooveel beduidt als „het geboren Kind
je-"
Toen in de kerken niet langer meer
de kribbe aanwezig was, werd het ge
bruik naar de huiskamer overgeplant,
waarvan bijvoorbeeld thans nog alle spo
ren, vooral in de Germaansche landen
aanwezig zijn.
geweest; zij hebben in de Europeesche
schouwburgen gastvoorstellingen gege
ven.
Onder hen bevindt zich ook Mitadi
met haar mooie poppengezichtje en men
kan haar weer haar beroemden vlinder-
dans zien uitvoeren. Als altijd wordt zij
uide toegejuicht, doch sinds haar terug
keer uit Europa is zij toch anders ge
worden, stil en droomerig, met iets van
heimwee. Dezen avond zit zij ook weer
zwijgend tusschen het stemmengeroes.
Haar slanke figuur is omsloten door een
zijden kinomo, beschilderd met blauw
groene pauwenveeren. Aan haar sierlijke
voetjes draagt zij kleine plankjes van ro-
zenhout. Zij is zeer bekoorlijk en er wor
den dikwijls bewonderende blikken op
haar gevestigd, doch zij merkt het niet
ééns en blijft nadenkend kijken naar de
lamp, die door een groene kap is om
geven.
..Mitadi, dans eens," hoort zij naast
zich zeggen. Gehoorzaam staat zij op.
maakt een gracieuse buiging voor het
publiek en danst haar vlinderdans. Zoo
als altijd beloont men haar met hartelijke
toejuichingen en werpt men haar bloe
men toe. Terwijl zij ze al dankend op
raapt, ziet zij er ook een dennetak onder.
Als een geheimzinnige schat legt zij dien
later apart in een donker hoekje.
Onder de zachte tonen van een fluit
raakt zij aan het mijmeren. In gedachten
is zij niet meer op een klein Japansch
eilandje, maar in een Europeesche stad.
Ook de pagodes en theehuizen bestaan
niet meer, maar inplaats daarvan ziet zij
een grooten verlichten kerstboom De
vele gouden en zilveren draden geven
hem een onwerkelijke, mooien. sprook-
jesachtigen glans.
Hier moet zij haar gemijmer weer on
derbreken, want opnieuw vraagt men
haar om te dansen. Zij doet haar plicht,
doch weet nu opeens, wat zij zal doen.
Het is vandaag immers ook Kerstmis?
Als het theehuis gesloten en haar werk
gedaan is. zal zij door de Europeesche
wijk gaan. Misschien ziet zij er wel een
kerstboom.
's Avonds laat loopt zij door de stille
straten. Al spoedig liggen de Japansche
huisjes achter haar en is zij bij de groo-
tere Europeesche huizen. En dan ziet
zij ook in een voortuin een grooten den-
neboom staan. Hij is op dit late uur wel
niet verlicht, doch een klein maansikkeltje
geeft voldoende licht om hem goed te
kunnen zien. Aandachtig kijkt Mitadi
door het hek om den tuin en laat haar
gedachten den vrijen loop.
Zij denkt terug aan den kerstboom in
Europa en aan de geschiedenis, die haar
toen verteld is van het Kindeke in de
kribbe, waarvan de blanke menschen zeg
gen, dat het Gods Zoon is. Zij zou er
zoo graag meer van hooren en plotse
ling is haar besluit genomen. Morgen
ochtend zal zij naar de blanke leeraren
gaan, die alles wisten van het Kindeke
in de kribbe. Die zouden haar alles, alles
kunnen vertellen!
Lang bleef de kleine Mitadi nog kijken
naar den kerstboom, die haar zijn prik
kelende geur toezond, als wilde hij haar
een boodschap overbrengen.
Het Mexicaanscne ministerie van on
derwijs heeft het Kerstmannetje in den
ban gedaan, omdat het niet ..nationaal''
is. Het rijdt immers in een slede, door
een rendier getrokken, over de sneeuw?
Nu, rendieren zijn er in Mexico niet.
sneeuw valt er slechts in het schaarsch
bevolkte hooggebergte en daarom is de
geheele sprookjesfiguur afgekeurd.
Men zag echter in. dat ook Mexicaan-
sche kinderen het niet zonder sprookjes
kunnen stellen en daarom werd tegelij
kertijd bevolen, dat het Kerstmannetje
zou worden vervangen door de meer ..na
tionale" figuur van Quetzalcoath. wat
,.de gevederde slangbeteekent. Dit is
de oude Indiaansche god der goede da
den en de voornaamste godheid der
Azteken. De opzet ligt voor de hand. De
tijden der Azteken en der nog oudere
Tolteken doen hun invloed nog steeds
gelden. De mythische figuren uit dien
tijd zijn nog niet vergeten en vooral
Quetzalcoath met zijn vele goede daden
is bekend in elk gezin, Christelijk of hei-
densch.
Een gevederde slang was destijds het
symbool van voorspoed en zegen, terwijl
de slang van de vroegste tijden at aan
beden is. o.a. als symbool van de
„goddelijke speer", de bliksemstraal.
Quetzalcoath verliet zijn zonnewoning
om de Azteken hun gebruiken en hun be
schaving te leeren en wordt als zoodanig
afgebeeld als een oude man met een
baard in een lang wit gewaad, doch ook
wel als een krachtigen jongeling met een
groote gevederde slang om het lichaam.
De Tolteken en na hen de Azteken
geloofden, dat Quetzalcoath de aarde
vruchtbaar maakte en het gewas deed
groeien. Hij wordt als zonnegod soms
afgebeeld als voortkomend uit een gou
den schijf. Als gevolg van de tooverij
van Tezcatlipoca (de „vurige spiegel",
te vergelijken met Zeus en Jupiter in de
Grieksche en Romeinsche mythologie)
wierp Quetzalcoath zichzelf op den
brandstapel. Zijn hart van zuiver goud
steeg echter op naar den hemel, vanwaar
het nog steeds zijn aanbidders zegent.
Dit is nu de figuur, die voor het brave
Kerstmannetje in de plaats wordt ge
steld!
De bloeitijd der kersenboomen is al
lang voorbij en op het kleine Japansche
eiland herinnert niets meer aan dien tijd,
waarin het land op zijn schoonst is. Het
is nu December en de theehuizen wor
den weer drukker bezocht. In enkele er
van zijn er nu meer geisha's dan tevoren,
want een aantal meisjes is een jaar weg
DE STER VAN BETHLEHEM.
