Eerste Blad.
PREDIKBEURTEN
No. 99.
Zevende Jaargang
van ZATERDAG 12 December 1885.
op Zondag '13 Dec. 1885.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86.
Advertentiest worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Noord-Znidhollandsche Stoomtramweg-MaatschappijHaarlemlelden. 1 Juni 1885.
Haarlem, Hillegom en Leiden 4.—-f, 10.20 'smorgens, 1.2.40*, 5.5, 7.35,'smid.
HaarlemHillegom 9.'smorgens, 4.15 (totHeemstede)9.15, 10.15 'savonds.
-(■ Alleen des vrijdags. Vervoert ook goederen.
Haarlemsclie Tramwnj-Maatschappij. Van 'tStation 7.30 'smorgens tot 10.30 'savonds.
Uit den Hout 7.50 'smorgens tot 10.50 'savonds.
Vertrekuren der Spoortreinen van Haarlem. 1 Oct. 1885.Naar Amsterdam: 6.52, 8.9*,
8.31, 8.55*, 9.29*, 11.57, 11.30-)-, 11.46* 'smorgens, 1.—, 2.38-)-, 3.48*, 4.16*, 4.34,
5.34, 6.40*, 7.6, 7.33-)-, 9.—*, 9.43, 10.24*, 10.59f 's avonds.
Van Amsterdam: 6.20, 7.35-)-, 7.45', 8.10', 8.40, 9.45*, 9.50', 11.5, 11.55-)- 'smorgens,
12.20, 1.5*, 1.45*, 3.25*, 3.55, 4.30*, 4.45*, 5.20f, 7.45, 8.35*, 9.55*, 11.— 's avonds.
Naar Rotterdam: 7,57-)-, 8.33*, 9.13, 10.13*, 's morgens, 12.17f, 12.58, 2.8* 3.49', 4.27,
5.11, 5.43-j-, 8.14, 10.18* 'savonds.
Van Rotterdam: 6.—, 7.55*, 9.45, 10.154-, 11.3 'smorgens, 1.23-)-, 2.45*, 3.35, 5.10,6.23-)-,
7.25*, 8.50*, 9.50)- 'savonds. De met gemerkte treinen zijn sneltreinen. De met -j-
zijn exprestreinen alleen le en 2e klasse.
'Naar den Heider: 6.50, 10.15 'smorgens, 1.32 tot Alkmaar, 4.57, 9.1 'savonds.
Naar IJmuiden: 6.25, 6.50, 10.15 'smorgens, 1.32, 4.57, 9.1 'savonds.
Van IJmuiden: 8.1, 11.13 'smorgens, 3.16, 4.1, 9.7, 9.40 'savonds.
Naar Zandvoort: (H. S.) 8.12, 10.9, 11.33 'smorg., 1.34, 5.13, 8.16, 'savonds.
Van Zandvoort: 8.34, 11.7 'smorgens, 12.36, 4.9, 6.20, 8.41 'savonds.
Omnibus van Bloemendaal. 8.15, 10.50, 1.25, 3.5, 7.30. Van 't Station: 9.6, 11.30,
2.5, 3.45 en 8.11. Zondags alle treinen.
Dienstregeling van het Postkantoor. 1 Oct. 1885. Openstelling van hetkantoor: Dag.
van 8 's morg. tot 9K uur 's av. Op Zondag van 's morg. 8 tot 10 en 's av. van 12 tot 4 uur.
Voor de storting en uitbetaling van postwissels en de invordering van gelden op kwitantiön
alleen op werkdagenvan 9 uw 's morg. tot 3 uur 's av. Voor de Spaarbank van 's morg. 9
tot 9 uur 's av.op Zondag van 8 tot 10 en van 12 tot 4 ure. Voor de Postpakketten
alleen op werkdagenvan 's morgens 8 tot 9 J4 uur 's avonds.
Aanvang der bestellingen. Op werkdagen: 7.30,10.— 'smorgens, 1.30,3.30,7.—, 9. 's avonds.
Op Zon- en algemeene erkende Christelijke feestdagen7.30 's morgens, 1.4.— 'savonds.
Lichting der bulpbrievenbussenZuiderstraat hoek Oudegracht, Gr. Houtstraat, Zijlvest,
Parklaan, Kaasplein7.—, 10.— 's morg., 2.30, 6.8.30 's av. Florapark, Kampersingel,
LeidschevaartSehootersingel6.45, 9.45 'smorgens, 2.15, 5.45, 8.15 'savonds.
Des Zondags: buitenwijken 's m. 6.45 en 's av. 3.15. binnenwijken 's m. 7 en 's av. 3.30.
Lichting aan het StationRichting Amsterdam 8.4,11.25 's morg., 2.33, 3.43*, 5.29*, 7.28* 's av.
Richting Rotterdam 7.52,9.8 'smorg.,12.12,4.22*,5.38,10.13* 'sav. Richting den Helder
6.45, 10.10 's morg., 1.27*, 4.52, 8.56* 's avonds. De met worden Zondags niet gelicht.
Telegraafkantoor. Het kantoor is geopend op werkdagen van 'sm. 8 tot 'sav. 10uur,op
Zon- en algemeen erkende Christelijke feestdagen van 's m. 8 tot 's av. 9 uur. Binnenl.
Telegrammen worden berekend tegen een vast recht van 15 Cts. benevens 1 Ct. p. woord.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maandenf,25.
franco p. post ,40.
Afzonderlijke nommers 3 eenten per stuk,
Prijs per Advertentie van 1 tot 5 regels 25 cents, elke regel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
Groote Kerk.
Voorm. 10 nre, Moeton.
Nam. 2 ure, Barger. Zondag 4.
's Avonds 6 ureJEscher.
Nieuwe Kerk.
Voorm. 10 nre, Smeding.
Jans-Kerk.
Voorm. 10 ure, Barger.
Tf oensdag 's av. 6 ureBrutel de la Rivière.
Bakenesser Kerk.
(Voor de Kinderen).
Voorm. 10 ure, Kastein.
Waalsche Kerk.
Voorm. 10 ure, Bourlier, past, a la Haye.
Christelijk Gercform. Gemeente.
(Ged. Oudegracht).
Voorm. 10 ure, 'sAv. 5 ure, Mulder.
Woensdag 'sav. "Va ure> Mulder.
Klein Heiligland).
Voorm. 10 ure, 'sAv. 5 ure, Schotel.
Honderdag 'sav. 7Va «re, Schotel.
Luthersche Kerk.
Voorm. 10 ure, Knappert,
hoogleeraar te Amsterdam,
's Av. 6 urePoolman. Openb. 1 1020.
Kerk der Vereenigde Doopsgezinden
Voorm. 10 ure, de Lanoy.
'sAv. 6 ure, de Vries.
Remonstrantsche Kerk.
Voorm. 10 ure, Tideman.
Kerk der Broedergemeente.
Voorm. 10 ure, Weiss.
*s Av. 6 ure HoogduitsehIt alm
Ev. Lut. pred. te Amsterdam.
Honderdag 'sav. 8 ure, Weiss. Voorber.
Chr. bewaarschool lange Heerenvest
Maandag 'sav. 8 ure, Moeton. Bijbellez.
Luk. 14. Torenbouw en krijg.
Lokaal in de Bidderstraat.
Hinsdag, 's av. 8 ure, Snethlage. Bijbellez
Gen. 3 119.
Lokaal der jongelings-Vereeniging.
Honderdag 's av. 8 ureBarger. Bijbellez.
1 Sam. 27 1 vv.
Ds. Koog is door ongesteldheid verhinderd deze
week te catechiseeren.
Ds. de Lanoy bericht zijnen leerlingen dat hij
eerst in de eerste week van het nieuwe jaar zijn
Jcatechisatiën hoopt te hervatten.
WAARSCHUWING.
Er is iu de laatste dagen nog al sneeuw
gevallendat kan niemand helpen. Ook
is het aan niemand te wijten, dat het
dan op sommige drukke gedeelten van
onze stad glad wordt, en dat er van
wege de gemeente op zulke plaatsen geen
zand gestrooid wordtis zeker ook de
schuld niet van onze goede burgerijmaar
het zou steller dezes erg spy ten als hij
zijne medeburgers niet had gewaarschuwd
vooral voor één steegje dat in deze dagen
dan al erg gevaarlijk te beloopen was, en
wel de Barrevoetesteeg. Dit steegje wordt
naar onze berekening eiken dag door een
zes honderdtal kinderen betreden; neen,
(en wie zal het den kinderen kwalijk
nemen) begleden. Als men hierbij nog
bedenkt, dat dit enge steegje kort geleden
op nieuw is bestraat, dan zal men begrij pen,
dat men er slechts met levensgevaar kon
doorloopen. Gelukkig is thans de dooi
ingetreden anders hadden wij ieder, die
er niet op gesteld is zijn beenen of armen
te breken, geraden het Barrevoetesteegje
te vermijdentotdat de eene of andere
weldadige een wagentje zand had beschik
baar gesteld om in bovengemeld gebrek te
voorzien.
Voordracht in Teyler's Stichting.
De avond van Woensdag 9 December
1886 was gewijd aan de beschouwing van
Spinoza's wijsbegeerte.
Vervolgd tijdens zijn leven, verguisd
na zijn dood werd deze edele denker in
onzen tijd weder in eere hersteld en oefent
hij ontegenzeggelijk op onze eeuw een
grooten invloed uit.
Was het oude atomisme onvoldoende
gebleken, het monisme van Spinoza, de
eenheid van stof en geest, scheen de na
tuurlijke verklaring van den mensch en
de wereld mogelijk te maken, voerde alles
terng tot het begrip van oorzakelijkheid,
maakte de erkenning van doeleinden over
bodig en werd dus gretig aangenomen door
het Naturalisme.
Wie was Spinosa?
Israëliet; levende in de 17deeeuw; onder
den invloed der philosophie van Descartes
kon de oude overlevering der Talmudisten
hem niet langer voldoen, werd hij weldra
door zijn natie nitgestooten, en leidde een
eenzaam denkersleven, geschuwd door zijn
tijdgenooten om zijn stelsel; hoewel geëerd
door zijne omgeving om zijne beminnelijke
hoedanigheden als mensch.
Zijn godsdienstige natuur, het erfdeel
zijner vaderen, gepaard aan onbedwingbare
dorst naar wetenschap, deed hem zijn leven
wijden aan het streven naar de kennisse
Gods. Hij meende die in zijne wereldbe
schouwing te hebben verkregen.
Deseartes was uitgegaan van het denk
beeld dat ook de wijsbegeerte op de leest
der wiskunde kon worden geschoeid.
Door zich van alle vooroordeelen te
ontdoenen uitgaande van de stelling „ik
denk, dus ben ik" meende hij wiskundig
te komen tot de erkenniDg van het be
staan van God, het denken en de uitge
breidheid. Het feit echter dat hier drie
substanties moeten worden aangenomen was
en bleef bet zwakke ppnt zijner philosophie
en het gelnkte Spinoza in zijn stelsel dit
struikelblok uit (hen weg te ruimen. Zijn
eerste begrip onderstelt een wezen, welks
oorzaak alleen in zich zelf is gelegen, d. i.
God of de substantie. Daarin ligt het
heelal besloten en daaruit moet het worden
verklaard.
Hoewel aan deze substantie vele eigen-
schappen worden toegeschreven zijn er
slechts twee attributen voor ons kenbaar,
en wel denking en uitgebreidheid of stof
en geest. Evenals in de wiskunde alles
wordt teruggebracht tot de eigenschappen
der ruimte, moet volgens Spinoza alles zijn
oorzaak vinden in God. Willekeur en toeval
zijn uitgesloten; alles wat is en geschiedt,
bestaat en gebeurt volgens de wet der
oorzakelijkheid. Geestelijke en stoffelijke
verschijnselen gaan wel steeds te zaam
maar beiden werken niet op elkander.
Kennis wordt door waarneming verkregen.
Ook hij Spinoza vinden we hier het volle
geloof in de vertrouwbaarheid onzer ge
waarwordingen. Evenwel merkt hij op dat
de redeneeringen en gevolgtrekkingen
daaruit gemaakt waar of valsch kunnen zijn
en dus niet tot zuivere kennis, slechts tot
waan of geloof kunnen leiden. Ze zijn eerst
dan waar, wanneer ze kunnen worden he
grepen in hun samenhang met het heelal.
Elk wezen streeft er naar om zooveel
mogelijk te volharden in het bestaan. Al
les wat dit bestaan verhoogt, veroorzaakt
vreugde, wat hun hierin belemmert droef
heid, en hieruit ontstaan de hartstochten,
hieruit wordt ook opgebouwd de onder
scheiding van goed en kwaaddit alles zijn
echter slechts onwezentlyke dingen, voort
spruitend uit onvolkomen kennis (waan).
Het volledige inzicht van den wijsgeer
ziet het onwezentlyke daarvan in, en
houdt zich van deze hartstochten vrij.
Elke aandoening die een hartstocht is
hondtop dat te zijn zoodra wij van haar een
duidelijke voorstelling vormen. Dit is
mogelijk, zoodra wij haar beschouwen in
het verband der dingen of terugbrengen
tot God als de eerste oorzaak van al wat
is of geschiedt.
Die deze volmaakte kennis bezit handelt
steeds goed, heeft God lief, en wordt door
hem gekend.
Deze geestelijke liefde Gods is het einde
en het doel van Spinoza's hoofdwerk de
Ethiek.
Na in breede trekken en heldere taal
Spinoza aldns te hebben geschetst, ver
volgde spreker zyn rede met de kritiek
van het stelsel.
In de eerste plaats ontkende hij de
mogelijkheid van het begrip van een wezen
welks eenige kenmerk het bestaan is. En
al was nu ook zulk een begrip denkbaar,
dan zou daarmede evenmin als met het
ontologische bewijs van Anselmus het be
staan van zulk een wezen bewezen zijn.
Er bestaat verder een drieledige nood
zakelijkheid, eene logische, eene mathema
tische en eene natuurkundige. Deze drie
worden in Spinoza's stelsel met elkander
verward, en geven geen recht tot het
aannemen zijner praemissen. De natnnr
kan niet op wiskundige wijze worden ver
klaard. Nergens heeft Spinoza ook maar
de kleinste zaak nit de eindige wereld
knnnen verklaren in haar verband tot
het oneindige. De eenheid van het men-
schelijk zelfbewustzijn wordt door hem
niet verklaard. De mensch is bij hem niets
dan een groep van altijd wisselende aan
doeningen der eeuwige substantie. Ook dit
is eene onhoudbare stelling.
Eindelijk is de volmaaktheid welke
Spinoza den wijsgeer toeschrijft en waar
door hij dezen boven den gewonen mensch,
als den slaaf zijner hartstochten, verheft
een waardeeringsoordeelwaartoe zyn
stelsel hem geen recht gaf, en waardoor
zijn wijsbegeerte evenals die van Lucretius
wordt veroordeeld.
De vraag hoe men tot de kennis der
waarheid komt, die toch ook door Spinoza
wordt erkend, wordt door hem niet op
gelost. Stilzwijgend erkent hij logische
wettendie onvermijdelijk moeten leiden
tot onderscheiding van waar of onwaar,
en daarmede van goed en kwaad en het
geloof in de waarheid zyner eigen bewe
ringen is tegelijk de kwetsbare plek van
zyn geheele systeem, de fout van het
Naturalisme.
Na hierop nogmaals met een enkel woord
recht te hebben laten wedervaren aan d e
vroomheid van Spinoza's gemoed en de
verhevenheid zijner bespiegelingbesloot
spreker zijne door allen toegejuichte ver
handeling.
KRONIEK.
De regeering dezer stad vergaderde
Woensdag 9 Deo. jl. van welke vergade
ring wij als gewoonlijk het volgende kort
verslag brengen ter kennisse van het
publiek.
Met genoegen zal zeker worden ver
nomen dat de zaak van de Melkbrngtot
