HAARLEMSCH
PREDIKBEURTEN
No. 91.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86;
Negende Jaargang.
van ZATERDAG 12 November 1887.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maandenf,25.
franco p. post ,40. Prijs per AdTertentie ran 1 tot 5 regels 25 eents, elke regel
Afzonderlijke nommerg 3 centen per stuk.meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
Advertentiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond.
op ZONDAG 13 Nov. 1881.
Collecte voor dc Kinderkerk in alle beurten,
behalve de namiddagbeurt; dus ook in de Kin
derkerk.
Groote Kerk.
Voorm. 10 nre, Hoog.
Nam. 2 nre, Moeton. 20e Zondag,
's Avonds 6 nre, Etcher.
Nieuwe Kerk.
Voorm. 10 nre, Snetlage.
Jaus-Kerk.
Voorm. 10 nre, Brutel de la Rivièrs.
Maandag 'e av. 6 nreBarger. Openbare
Catechisatie. Matth. 81. v.v.
Woensdag 'g avonde 7 nre. Barger.
Bakenesser Kerk.
(Voor de Kinderen).
Voorm. 10 nre, Smeding.
Waalsche Kerk.
Voorm. 10 nre, Arbonsse-Bastide
pasteur k Paris.
Einsdag 'aar. 7 Vj nre. Openbare jaarver
gadering van de afdeeJing Haarlem der
Ned. Zendingsvereeniging. Sprekers
Smeding, verslag, en de Heer O. 6. M.
Graaf van Limburg Slirum. Mededeelin-
gen van het gebied der zending.
Christelijk Gereform. Gemeente.
(Ged. Oudegracht).
Voorm. 10 nre, 'sAv. 5 nre, Mulder.
Woensdag 'sav. 7% nre, Mulder.
Klein Heiligland).
Voorm. 10 nre's Av. 5 ureSchotel.
Eonderdag 's avonds 7% nre, Sbhotel.
Luthersehe Kerk.
Voorm. 10 nre, Pooiman.
'sAvonds 6 nre, Mees.
Kerk der Vereenigdeüoopsgezinden
Voorm. 10nre, Craandijk. Voorbereiding,
's Avonds 6 nre, de Vries. Avondmaal.
Remonstrantsche Kerk.
Voorm. 10 ure, G. van Gorkum,
pred. te Amsterdam.
Kerk der Broedergemeente.
Voorm. 10 ure, Leguire,
the*], stndent van Amsterdam.
|Chr. bewaarschool, L. Heerenvest.
Maandag 'sav. 8 ure, Moeton. Bijbellez.
Lokaal in de Oranjestraat.
Einsdag 'sav. 8 nre, Hoog. Bijbellezing.
Lokaal der Jongelings-Yereeniging.
L. Annastraat.
Eonderdag 's av. 8 nreBarger. Bijbellez.
Matth. 10 11 vv.
De deze wëek gehouden turfcollecte heeft opge
bracht de som van 1218,28*.
Diakonen der Ned. Herv. Gemeente alhier be
richten, onder zeer hartclijken dank, van HH.
diakenen der Waalsche Gemeente ten behoeve van
het Gereformeerde Diaconiehuis ontvangen te heb
ben de som van Honderd gulden.
Ontvangen door Da. Moeton „uit dankbaarheid
voor en ter voltooiing van de nienwe verlichting
in de Groote Kerk" van de Echtgen. v. d. B. en
dochter 1.50 en door Ds. Escher van NN.f 2.50.
Nederd. Herv. Kerk.
Bennebroek.
Voorm. 10 nre, W„ H. Eekking,
pred. te Hoofddorp, (Haarlemmermeer).
Beverwijk.
Voorm. 10 nre, C. Boon,
Evang. Luthersehe Kerk.
Voorm. 10 nre, K. A. Gonlag.
Doopsgezinde Kerk.
Voorm. 10 nre, J. Sepp.
Bloemendaal-
Voorm. 10 nre, J. E. van Arkel.
Nam. 2V2 ore, J. E. van Arkel.
Heemstede.
Voorm. 10 nre, F. E. Eaubanton,
Woensdag Nam. 6V2 nre, F. E. Eaubanton.
Hillegom.
Voorm. 10 ure, M. Buchli Eest.
Houtrijk en Polanen.
Voorm. 10 nre, G. J. Brutel de la Rivier e.
Nam. 6 ure, G. J. Brutel de la Riviere.
Sandpoort.
Voorm. 10 ure, J. van Loenen Martinet.
Spaarndam.
Voorm. 10 ure, H. J. Bergsma.
Velsen.
Voorm. 10 ure, E. J. C. Heldring.
Avondmaal.
Nam. 6V2 ure, E. J. C. Heldring.
Zandvoort.
Voorm. 10 nre, L. Heldring.
Nam. 2 nre, L. Heldring.
Voordrachten in Teyler's stichting.
Bij den aanvang der werkzaamheden
van de Staten Generaal komt al zeer
spoedig de millioenenrede van den Minister
van Financiën, de voordrachten in Tey
ler's stichting werden Woensdag avond
geopend met een diamantenrede van den
Heer Dr. T. C. Winkler.
Helder en klaar als het kristal dat het
onderwerp zijner rede vormde, werd ons
een schat van wetenswaardigheden mede
gedeeld in een beknopten vorm, waarbij
alle noodeloos vertoon van geleerdheid
zorgvuldig vermeden werd.
Aan den wand waren opgehangen, een
kaart met afbeeldingen der aardlagen,
eene kaart met opsomming der verschil
lende graden van hardheid der gesteen
ten, van talk tot diamant; een vijftal
afbeeldingen van de vormen waarin de
diamanten geslepen worden en eene ver-
groote afbeelding van den diamant in
Teyler's Mnsenm voorhanden, die zich
hierdoor onderscheidt dat in haar ver
schillende vreemde stoffen als 't ware
liggen opgesloten.
Daarenboven had de spreker voor zich
een aantal voorwerpen en gesteenten die
hij vertoonde, en tevens gedurende 14
dagen in het Mnsenm zal tentoonstellen
ten bate van hen welke er belang in
stellen die voorwerpen ter verklaring
zijner rede aangehaald, van naderbij te
bezichtigen.
Het diamantonderrichte ons de spreker
is zuivere koolstof in kristallijnen toe
stand, en komt nooit in andere aggre-
gatiën voor. De grondvorm is een acht
vlak, soms tot een twaalfylak uitgebreid.
Het soortgelijk gewicht bedraagt 3.51,
en het is het hardste van alle mineralen.
Daar het nit dunne laagjes is samenge
steld kan het gemakkelijk worden ge
kloofd. Het samengestelde witte licht
wordt door den diamant in de klenren
van den regenboog ontleed, waaraan zijn
schitterende hoedanigheid te danken is.
Lavoisier toonde aan dat het diamant in
een hevig vuur verbrandt en dan in kool
zuur vervliegt. Sio transit gloria mnndi. Er
zijn behalve de heldere ook gele, groene,
roode, blauwe en zwarte diamanten. De
laatsten worden in Brazilië gevonden en
ook carbonado genoemd.
Uit het kwarts der bergen ontstaan
de zand- en grindlagen waarin de diamant
meestal gevonden wordt.
In Indië, Borneo en in Brazilië en
thans in het Zuiden van Afrika wer
den en worden de meeste diamanten
gevonden. Vooral het laatste werelddeel,
levert thans den grootsten voorraad, al
is de hoedanigheid ook minder dan die
van andere streken.
Werd de diamant eerst in zijn natuur
lijken vorm gedragen, later werd de steen
met zijn eigen poeder geslepen, en in
roos- en brillantvorm overgebracht, waar
door het kleurenspel aanzienlijk wordt
verhoogd.
Achtereenvolgens werden nu door den
spreker de grootste onder de diamanten,
in nabootsingen van kristal, onder de
oogen van het publiek gebracht en hunne
merkwaardige lotwisselingen verhaald.
De Groote Mogol of de Oceaan van
licht; Orloff, de diamant der Russische
Keizers; de Regent, door Pitt weleer ver
kocht aan het Fransche koningshuis; de
Sancy van Karei den Stoute voor ƒ1,
na den slag van Gran<;on verkochtde
Groothertog van Toscane, door Karei mede
verloren in den slag van Mnrtende Koh-
I-Noor, thans in het bezit der Koningin
van Engeland, hadden meestal een zeer
avontuurlijken levensloop voor zij de hoogte
bereikten waarop zij zich thans bevinden.
Uit wetenschappelijk oogpunt scheen
vooral belangrijk de diamant, die Teyler's
Musenm van de Hollandsche Maatschappij
van Wetenschappen ten geschenke had
ontvangen. Daarin vertoonden zich toch
sporen van vreemde liohamen, volgens
Prof. Harting van zwavelijzer-verbindin-
gen, die bijdragen konden leveren tot de
beantwoording der vraag hoe de diamant
was ontstaan. Het diamant is een deel
van de aardkorst. Op de vraag naar den
oorsprong van deze laatste werd tweeledig
geantwoord namelijk door vnnr en door
water. De voorstanders der eerste theorie
konden geen verklaring geven op de vraag
naar het ontstaan van den diamant, waarin
andere lichamen waren opgesloten. Het
is namelijk niet wel mogelijk dat iets
wat licht verbrandt langer bestaan blijft
in het vnnr dan een ander lichaam't welk
langer weerstand biedt. Daarom kan ook
geen diamant langs vurigen weg zijn
gesmolten om pyriet.
De theorie van het ontstaaD der aarde
nit het water, kan ons het verschijnsel
alleen verklaren indien koolstof in water
kon worden opgelost. Dit is tot nu toe
nooit gebeurd, en nn vindt men wel in
andere stoffen, b.v. in kwartsnaalden van
toermalijn of rntiel, maar dit is alleen te
verklaren door dat het kwarts in opgelos-
ten toestand die andere kristallen heeft
ingewikkeld.
Moeten dus heide verklaringen worden
afgewezen, dan beveelt zich een derde
hyphothese aan die het diamant besohouwt,
als een mineralisatie van de koolstof, op
gelijke lijn te stellen, met de vele ver
kolingen van planten die in den aard
korst zijn aan te wijzen.
Er zijn veenmossen, die reeds van on
deren tot veen zijn overgegaan, terwijl ze
van boven nog leven. Deze veen vormt
het begin van de keten, waarvan de di
amant het einde is. Allen zijn ze gevormd
uit land- of waterplanten. Hoog en laag
veen, bruinkool, steenkool, glanskool, git,
potlood, carbonado en diamant, behooren
tot dezelfde familie, en, is de diamant
op deze wijze ontstaan, dan wordt daar
uit ook gereedelijk de aanwezigheid van
andere voorwerpen in haar binnenste op
gesloten, verklaard.
Deze verklaring is een hypothese, her
innerde ons de spreker, maar waar feiten
ontbreken, is de hypothese vaak een be
langrijk element tot bevordering van de
wetenschap.
Met eene geestige toelichting van deze
laatste opmerking eindigde de geleerde
spreker zijn hoogstbelangrijke voordracht.
Concert van de Haarlemsche
Bachvereeniging.
Donderdag werd in de Concertzaal der
Sociëteit „Vereeniging" het eerste concert
van de Haarlemsche Bachvereeniging ge
geven. Zooals bekend is, behooren deze
concerten, dank zij de mnzikale elementen,
welke in het Bestnnr zitting hebben, tot
de beste, welke hier gegeven worden.
Steeds vinden wij op de programma's
solisten van goede huize, nu en dan zelfs
namen v»n celibriteiten, wier optreden der
Bachvereeniging ook buiten onze stad
vermaardheid geeft.
Onder deze omstandigheden behoeven
wij niet te zeggen, dat de muziekzaal
Donderdag avond geheel gevold, ja bijna
te klein was, om het aantal toehoorders
te bevattendat is bij Bachconcerten
natuurlijk.
Als solisten traden op Mej. August e
Hohenschild, concertzangeres uit Berlijn
benevens de H. H. Wilhelm Posse en
Ernst Skalitzky, de eerste voor Harp en
laatstgenoemde, eerelid der Bachvereeni
ging, voor Viool.
Van den Heer Posse hadden de mn
zikale bladen ons reeds eenige weken van
te voren interressante by zonderheden me
degedeeld. Zijn kunstreizen doorDnitsch-
land waren, zoo lazen wg, triomftochten.
Niemand minder dan Frans Liszt luister-
de met ingenomenheid naar het spel van
den jongen kunstenaarhij liet zelfs zyn
whistspel in den steek, wanneer de har
pist op eene soireé versoheen. De kunst
rechters waren opgetogen over de wonder
volle harmonieën, welke hy aan zgn speel
tuig ontlokte en verklaarden hem voor
den grootsten harpspeler van den tegen-
woordigen tijd. Geen wonder dat wij,
waar de faam zoo onze nieuwsgierigheid
had geprikkeld, vol belangstelling het
optreden van den Heer Posse tegemoet
zagen.
Voor wg er toe overgaan, de indrnk-
ken weer te geven, welke wg van zgn
spel ontvingen, willen we een woord
vooraf laten gaan over de harp, het in
strument nit het grgze verleden, dat in
onze dagen meer en meer zgne rechten
herneemt en weder op den voorgrond
treedt in de mnziek.
De harp is een snaarinstrument, dat
reeds bg de onde Oostersche volken he
kend was en later, in het Westen van
ons werelddeel, verschillende veranderin
gen in vorm en inrichting heeft onder
gaan. Van de oudste vormen zgn hekend:
1. De spits- of vleugelharp (arpanetta).
Deze was zeer eenvoudig van houw, had
den vorm van een rechthoekigen driehoek
en was bezet met 49 snaren van geel koper
en staal. Zg was éénsnarig en was niet
voorzien van een pedaal. 2. De Iersche
harp. In vorm gelijk aan bovengenoemde
was zg dubbelsnarig en met 43 snaren
hespannen. 3 De Davidsharp (arpa doppia)
