HAARLEMSCÏÏ
PREDIKBEURTEN
No 72
Tiende Jaargang.
144.
van ZATERDAG 8 September 1888.
op ZONDAG 9 Sepl. 1888.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86.
TELEPHOONNUMMER
TELEPHONISCHE VERBINDING
met AMSTERDAM.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maandenf,25.
franco p. post ,40.
Afzonderlijke nommers 3 centen per stuk.
Prijs per Advertentie van 1 tot 5 regels 25 cents, elke regel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond
Advertmtiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Spaarndam.
Voorm. 10 ure, H. J.
Groote Kerk.
Vroegpr. 7 ure, Moeton.
Voorni. 10 ure, Dr. J. N. Kohier, pred.
te Loosduinen. (Voor Smeding
Nam. 2 ure, Snethlage. 48e Zondag,
's Avonds 6 ure, Ur. G. j. Brutel de la
Riviere, pred. te Zuiderwoude.
Nieuwe Kerk.
Voorm. 10 ure, J. Moulijn,
pred. te Nijmegen. (Voor Escher).
Jans-Kerk.
Voorm. 10 ure, Knottenbelt,
if oensdag 's av. 7 ure, Knottenbelt.
Bakenesser Kerk.
(Voor de Kinderen).
Voorm. 10 ure, Brutel de la Riviere.
Waalsche Kerk.
Voorm. 10 ure, Debry.
Christelijk Gereform. Gemeente.
GedOudegracht).
Voorm. 10 ure, 's Av. 5 ure, Mulder.
{Klein Heiligland).
Voorm. 10 ure, 's Av. 5 ure. Schotel.
Luthersche Kerk.
Voorm. 10 ure, Poolman.
Kerk der Vereenigde Doopsgezinden
Voorm. 10 ure, de Fries.
Kemonstrantsche Kerk.
Voorm. 10 ure, Tideman,
Kerk der Broedergemeente.
Voorm. 10 ure, IFeiss.
Vrijdag 's av. 8 ure, Bidstond voor Israël.
Israëls groote verzoendag. Korff en
Van Os.
Ds. Hoog en ds. Smeding kunnen aanst-
Woensdag geen catechisatie houden.
Ds. Mees houdt te beginnen met Maan
dag 10 Sept. al zijne eatechisatiën op de
gewone uren.
Ds. Smeding bericht met veel dank te
hebben ontvangen voor de Chr. school voor
on- en minvermogenden van den Heer
Bremer nit de catechisatiebus f 5,25, van
M. Unie-collecte ƒ100, door Ds. Moeton
idem van N.N. f 1,door Diakenen der
Ned. Ger. Gem. idem gecollecteerd 26 Aug.
Noorderkerk van een dienstmeisje A. B.
f 1—
Nederd. Herv. Kerk.
Bennebroek.
Voorm. 10 nre, K. de Lanoy,
Pred. te Haarlem.
Collecte voor de Kerk.
Beverwijk.
Voorm. 10 ure, geen dienst.
's Avonds 6 ure, J. U. Boon.
Evang. Luthersche Kerk.
Voorm. 10 nre, K. A. Gonlag.
Doopsgezinde Kerk.
Voorm. 10 ure, J. Sepp.
Bloemendaal-
Voorm. 10 ure, geen dienst.
Nam. 2 Vs ure, J. D. van Ar kei.
Heemstede
Voorm. 10 ure, F. E. Daulanton
Hillegom.
Voorm. 31/2 nre> -V- Buchli Eest.
Houtrijk en Polanen.
Voorm. 9y nre, G. Brutel de la Riviere,
Pred. te Zuiderwonde.
Sandpoort.
Voorm. 10 ure, J. van Loenen Martinet.
Velsen.
Voorm. 91/2 nre, J. C. Boon,
Pred. te Beverwijk.
Zandvoort.
Voorm. 10 ure, O. Schriecke.
Nam. 21/2 ure, O. Schriecke.
Een Jubileum.
Tot de vele belangwekkende merkwaar
digheden onzer stad/ waarop wij met recht
trotsoh kunnen zijn, waarop wij den
vreemdeling met ingenomenheid mogen
wijzen, behoort voorzeker het Orgel van
de Groote of St. Bavo Kerk. Zoowel
door afmeting, rijkdom van bijzonder
schoone registers en veelvuldige koppelin
gen, als door inwendige deugdelijkheid
munt het boven andere groote kerkorgels
uit en heeft het eene Europeesche ver
maardheid gekregen. Grootsch en verhe
ven is dan ook telkens opnieuw de aan
blik, dien de bouw van dit beroemde orgel
den aanschouwer geeft. Indrukwekkend
en vol majesteit is de klank van dit
gewijde instrument. Of het tot ods spreekt
in zacht ruischende melodieën, dan wel
met duizend tongen in een stroom van
breede harmonieën zijne slem doet hooren,
steeds wordt ons oor getroffen door de
volmaakte zuiverheid en den zangerigen
toon.
Zooals het daar staat in de reusach
tige ruimte van de St. Bavo vervnlt het
ons met eerbied voor het genie van de
bouwmeesters nit het grijze verleden,
die met geringere hulpmiddelen dan de
hedendaagsche kunst ten dienste staan,
znlke monumentale kunstgewrochten ont
wierpen en optrokkenkunstgewrochten
die, spottend met het knutselwerk onzer
dagen, den tand des tijds trotseeren, alsof
zij gebouwd waren voor de eeuwigheid.
Nog eenige dagen en de ouderdom van
het orgel zal het eerbiedwaardige cijfer
van 150 jaren bereikt hebben. Den 14den
September van het jaar 1738 werd het
by de godsdienstoefeningen in gebruik ge
nomen.
De organist, de Heer IV. Ezerman,
wenscht dezen merkwaardigen datnm niet
onopgemerkt voorbij te laten gaan, maar
den jaardag van het orgel te vieren met
het geven van een geestelijk Concert.
Met ingenomenheid zal dit plan zeker
door velen worden begroet, vooral wan
neer, zooals mede in het plan ligt, uitste
kende krachten op vocaal gebied daarbij
znllen medewerken. Dat de talrijke mu
ziekliefhebbers hunne sympathie in dit
concert znllen toonen, daarvan mag de
concertgever zich verzekerd houden. Voor
den belangstellenden lezer van dit blad la
ten wy eenige bijzonderheden betreffende
het orgel volgen.
Vóór de kerkhervorming waren er in
de St. Bavo Kerk drie orgels aanwezig.
Het zoogenaamde Groote orgel werd by
den bouw van het tegenwoordige van zijn
binnenwerk ontdaan, de pijpen versmol
ten en voor het nieuwe gebruikt. Het
tweede werd in 1791 overgebracht naar
de Nieuwe Kerk, terwijl het derde in
1765 werd weggenomen. In de plaats van
deze drie verrees tnsschen de jaren 1735
en 1738 van stadswege een nieuw orgel,
„bekwaam en met de uitgebreidheid der
kerk overeenstemmende". De kosten ervan
werden geraamd op vijftig duizend gul
den, welke gelden gevonden werden uit
de kas van den Krijgsraad, als restitutie
van voorgeschoten sommen en nit het
fonds van het Proveniershuis, tot kwijting
van eene som, welke by de oprichting
van dat huis door de stad eveneens was
voorgeschoten. By de voltooiing van het
werk bleek, dat de kosten te laag waren
geraamd en het werk 58877 gulden kostte.
Uit de des betreffende bescheiden blijkt,
dat de stad betaald heeft aan den orgel
maker Christiaan Muller te Amsterdam
(geb. op St. Andriesberg in den Harz
1690) 21700 gulden. Aan den Haagschen
beeldhouwer Xavery voor het leveren van
het marmeren kunststuk in de middelnis
onder het orgel, voor het groote marme
ren basreliëf en bet leveren en stellen
van het zwart marmeren voetwerk 7000
gnlden. Voorts aan timmer-, metsel- en
smidswerk, schilderen vergulden en opzicht
over het werk 22753 gulden. Het orgel
heeft eene hoogte van dertig en eene breedte
van veertien Ned. ellen. Het rnst op vier
kolommen van blanw marmer met kapitee-
len en bazementen van zuiver wit marmer
in Romeinschen stijl. Tnsschen de por
taaldeuren vindt men een schoone beel
dengroep, eveneens uit wit marmer ver
vaardigd, bestaande nit drie levensgroote
vrouwenbeelden, voorstellend de Gods
vrucht, de Dichtkunst en de Toonkunst.
Daar boven zweeft eene gevleugelde Engel
als zinnebeeld der eeuwigheid. Op de
BasroDden bevinden zich verder twee
schoone beelden, David spelende op de
barp en Azaph met eene ontplooide rol
in de hand waarop staat Psalm 82: vs 2.
Een viertal mu9ioeerende kinderen, twee
engelen met bazuinen, een hoboïst en een
fluitspeler, voltooien het beeldwerk, dat
over het algemeen uitmunt door voortrefïe-
lyke bewerking.
Het orgel heeft drie boven elkander
liggende klavieren, elk bestaande uit
vyftig toetsen, met een toonomvang van
groot C. tot drie gestreept D. Boven de
klavieren staat met zwarte letters op een
goud veld in 't Latijn:
„Begonnen den 23 April 1735, volein
digd den 13 September 1738 door
„Christiaan Muller. Op den 14 Sep
tember voor het eerst ten godsdien-
„stigen gebruike ingewyd. Henrious
„Radeker, organist te Haarlem."
Boven dit opschrift bevindt zich eene
vergulden schelp van beeldhouwwerk,
waaronder men leest.
Non nisi mota cano.
d. i. Ik speel niet dan bewogen.
De registerknoppen, 68 ingetal, zyn
aan beide zijden van de klavieren geplaatst
en door den bespeler gemakkelijk te be
reiken, By de 60 sprêkende registers zyn
15 tongwerken en 4088 pijpen, waarvan
die, welke in het gezicht staan van ge-
polyst Engelsch tin vervaardigd zyn. De
8 vorige registers zyn vier afsluitingen,
twee tremulanten en twee koppelingen.
Door deze koppelingen laten zich de kla
vieren onderling corabineeren en is het
0. a. mogelijk de drie klavieren op het
onderste te bespelen.
In 1866 werd in den Raad besloten
eene som van 12800 gnlden beschikbaar
te stellen tot verbouwing van het orgel.
Dit werk werd opgedragen aan den Heer
C. G. F. Witte, firma Biitz en Comp. te
Utrecht. In de dispositie werd daarbij
eene verandering gebracht. De mixtuur
op het pedaal werd vervangen door de
16 Voet violon.
Van de verschillende registers trekt
vooral de Vox Hnmana (menschelyke
stem) by de bespeling de aandacht. Tot
de beroemde mannen, welke dit orgel
hebben bespeeld behooren Handel, Burton
en de Abt Vögler.
De achtereenvolgende organisten zyn
geweest: Henrious Radeker, Johannes
Radeker, Johannes Petrus Schumann, Jo
hannes Gysbertus Bastiaans en Johannes
Bastiaana. Na den dood van dezen laatsten
werd als zoodanig aangesteld de Heer
Willem Ezerman. B.
KRONIEK.
In de Raadzitting j.l. Woensdag gehon-
nen werd mededeeling gedaan van verschei
den rekesten die waren ingekomen, 0. a.
van een Gymnastiekvereeniging, van den
Heer Stoel, van den Heer Reigers, van de
Heeren Krelage en Bunge, en van den Heer
P. C. André de la Porte.
Ook vernam men nog dat de Dnin-
watermaatschappij beloofd had te trachten
van de gemeente Amsterdam de vergun
ning te verkrijgen, al die personen voor-
loopig aan te sluiten welker aansluiting
zonder groote kosten gepaard kon gaan.
De rekening der gemeente werd goed
gekeurd.
Eenige centendie in een verkeerd
hokje waren terecht gekomen, werden
door het scherpziend oog der Commissie
van financiën ontdekt en met behulp van
ettelijke schrifturen weder op hun juiste
plaats terng gebracht.
De Heer de Kanter rnst niet voordat in
dezen de volmaaktheid is bereikt, en dat
wil nog al zoo iets zeggen by een admi
nistratie van éèn millioen galden.
Aan den Heer Blesgraaf werd grond
verhuurd in de Raamsteeg en ook tot
twee andore bebouwingen op open grond
aan den Zijlweg en den Schalkwykerweg
werd toestemming gegeven.
De omlegging van den overweg van
den -spoorweg by de Brouwersvaart werd
goedgekeurd.
Verschillende begrootingen van de gast
huizen en die van de Stadsapotheek wer
den vastgesteld.
Tot leeraar in de letterkunde en de
vaderlandsche geschiedenis aan het Gym
nasium werd benoemd de Heer Th. Bns-
semaker en wel op dezelfde voorwaarden
als zyn voorganger.
Voorloopig voor eeD jaar werd aan de
meisjesschool voor M. O. aangesteld Mej.
W. T. H. Tenpken.
De Raad hield zich vervolgens onledig
met de benoeming der vaste Commission.
In de Commissie van financiën trad als
nieuw lid de Heer Krol in plaats van
den Heer Derx, die wegens de verzwak
king van zyn gezichtsvermogen meende
te moeten bedanken.
De Burgemeester en de Heer Enschedé
gaven openlijk hun leedwezen te kennen
zoowel hierover dat de Commissie van
financiën een zoo ijverig en welwillend lid
als de Heer Derx voortaan zou moeten
missen als ook dat zulk een treurige reden
daarvan de oorzaak was.
In de Commissie voor de pensioenen
werd als nieuw lid opgenomen de Heer
Sabelis, in die voor de Bank van leening
de Heer de Kanter.
Er werd besloten tot een verhooging
van het crediet tot aankoop van leermid-
1 delen voor het gymnasium.
De aanleg van een riool langs de Leid-
sche vaart werd goedgekeurd.
Besloten werd voorts tot aanleg van
een trottoir in de Rnichaverstraattot
verkoop van een trapleuning, stij I Lod. XV,
aan den Heer Dr. P. J. H. Cnypers en
tot toekenning eener gratificatie aan den
