HAA
Eerste Blad.
PREDIKBEURTEN
No. 5
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86 Dertiende Jaargang.
144.
met AMSTERDAM.
van ZATERDAG 17 Januari 1891
op ZONDAG 18 Jan. 1891.
Nederd. Herv. Kerk.
den den rug toe,
een paar schre-
»r Monckton ging
mannen in slaan,
lot elkander te
lij, „Mr. Bartley
verzoek weêr als
je behoeft er Mr.
voor te zijn."
loekte kerel! dat
over spreken, Ben,
b je je ook weêr
iter in die kolen-
den hals gescho-
taarde den ander
teld aan; maar het
af hij was weêr op
d nu zijn vreeselijk
ager gebeurde hoo-
erling mengelmoes
en huivering, ter-
nden in zenuwach-
an.
ijnheer, we deden
een kistjen, met
ie vier minuten kon
opten dat weg in
ngangen, die door
i wastoen gingen
ter zeggen, dat zij
ïjn vol water liep.
en kwam er juist
volgde een vreese-
was alles vol rook
enkooi, en den op-
nooit weêr gezien."
riep Monckton
is de mijn inge-
aet doel, om oude
nschouw te nemen,
anderlijke toevallig-
af zeker, dat, indien
ongeluk overkwam,
vijlhonderd pond
iets daarophet
igs het gelaat, en
sen toonbeeld van
in.
een blik op hem,
t. Hij sloop zacht-
naar Ben Burnley
;n erzoo'n ongeluk
m nooit weêr voor
n zult ge vijlhon-
en."
id!" riep Ben uit.
neem ik op me.
vervolgde hij
van opgewonden
zijn gelaat „het
zullen me niet weêr
n."
lusschenpersoon
naar Bartley toe.
d mij een bevel op
dat zij dezen man
ker in de mijn moe-
en aarzelde, maar
hij zijn zakboekjen
chreel op een blaad-
',ey weêr als mijn-
R. Bartley."
schreef, sidderde
en het geschreven
blaadtjen niet uil
uren. Hij hijgde en
bleek als een doode,
o neen, het is een
me onmogelijk;"
hand trachtte het
zijn zak te bergen,
zijne trillende vin-
raapte het op, en
■d het blad uit, en
in Burnley, in weêr-
te gebaar, waarme-
worstelende ramp-
verhinderen. Hij gaf
Ben, en fluisterde:
weg komt, voordat
cht verandert."
S'ÏLEPHOONNDMMÏR
TELEPHONISCHE VERBINDING
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maandenT ,25.
franco p. post ,40. Prijs per Advertentie van 1 tot 5 regels 35 cents, elke regel
Afzonderlijke nommerB 3 centen per stnk.meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond.
Advertmtim wordm aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags tm 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Groote Kerk.
Voorm. 10 ure, Moeton. Avondmaal.
Nam. 2 nre, Barbas. Nabetrachting.
24e Zondag.
»e Av. 6 ure, Knottenbelt. Dankzegging.
Nieuwe Kerk.
Voorm. 10 ure, Barbas.
Jans-Kerk.
"Voorm. 10 ure, Kuylman, pred. te Heem
stede. Avondmaal.
Woensdag 's av. 7 ure, Stoaan. Exodus 20.
Bakenesser Kerk.
'Voor de Kinderen).
Voorm. 10 ure, Hoog. Vrije beurt.
Waalscke Kerk.
Voorm. 10 ure, Debry.
Christelijk Gereform. Gemeente.
(Ged. Oudegracht).
Voorm. 10 ure, 's Av. 5 ure, Mulder.
Woensdag 's av. 8 ure, Mulder.
Klein Heiligland).
Voorm. 10 ure, 's Av. 5 ure, Schotel.
Honderdag 'sav. 7V2 me, Schotel.
Luthersehe Kerk.
Voorm. 10 ure, Poolman.
's Avonds 6 ure, Mees.
Kerk der YereenigdeDoopsgezinden
Voorm. 10 ure, Graandijk.
's Avonds G ure, H. de Boer,
pred. te Alkmaar.
Kemonstrantsche Kerk.
Voorm. 10 ure, Dr. J. A. Böhringer,
pred. te Amsterdam.
Met medewerking van het Zangkoor.
Bennebroek.
Voorm. 10 ure, J. H. Gunning Jr.,
Hoogleeraar te Leiden.
Collecte voor de Kerk.
Beverwijk.
Voorm. 10 ure, H. A. Ludwig,
Pred. te Heer Hugowaard.
Evang. Luthersehe Kerk.
Voorm. 10 ure, geen dienst.
Doopsgezinde Kerk.
Voorm. 10 ure, J.
Kerk der Broedergemeente.
Voorm. 10 ure, Weiss.
Chr. Bewaarschool, L. Heerenvest.
Maandag 's av. 8 ure, Moeton. Bijbellez,
Lucas 23 1 vv.
Lokaal in de Oranjestraat.
Dinsdag 'sav. 8 ure, Swaan. Bijbellezing.
Ds. Smeding verzoekt de catechisanten
aan zijn huis in deze week voor de gewone
catechisatiënde Meisjes van Maandag
4 uur te komen Maandag 3 uur-, de Dienst
meisjes van Maandagavond 7 en Vrijdag
avond 7 uur samen te komen Woensdag
avond 7 uurde Jongens van Dinsdag 4 uur
te komen Dinsdag 1 uurde Meisjes van
Woensdag 11 uur te komen Woensdag 7
voor 11 uur en de Jongens van Donderdag
7V2 en 9 uur samen te komen Woensdag
avond 9 uur. De overige catechisatiën
blijven zooals die geregeld zijn.
Ds. Knottenbelt wacht deze week zijne
catechisanten voor de aanneming in plaats
van Maandagavond op Donderdagavond af.
Ds. de Fries verzoekt aan zijne leer
lingen, in Februari op de gowone uren
ter catechisatie te komen, en zal Zondag
18 Januari ten 12 ure te spreken zijn aan
de kerk voor hen, die omtrent het boven-
noemde iets hebben te vragen.
By Ds. Smeding is met dank ontvan
gen voor de Chr. School v. O. en M. V.
nit de catechisatiebus van den Heer Bre
mer f 4.
De buitengewone Collecte voor de armen
door Diakenen der Ned. Herv. Gemeente
heeft opgebracht ƒ2034.84.
Bloemendaal.
Voorm. 10 ure, J. D. van Arkel.
Avondmaal.
Nam. 2 Va nre, .7. D. van Arkel.
Dankzegging en Doopsbediening.
Heemstede.
Nam. 2V2 ure> J- Kuylman.
Dankzegging.
Hillegom.
Voorm. 10 ure, M. Buchli Fest.
Woensdag 'b Avonds 6 ure, M. Buchli Fest.
Houtrijk en Polanen.
Voorm. 10 nre, C. van Koetsveld CEz.
Sandpoort.
Voorm. 10 ure, J. van Zoenen Martinet.
Spaarndam.
Voorm. 10 nre, II. J.
Velsen.
Voorm. 10 ure, II. Waatdenburg.
Doopsbediening.
Zandvoort.
Voorm. 10 ure, J. W. Knottenbelt,
Predikant te Haarlem.
Voorbereiding.
Voordrachten in Teylers Stichting.
De Heer Hooyer onthaalde Teylers al-
tijd belangstellend gehoor op een keurige
schets van de Fransehe toestanden op
het laatst der vorige eeuw.
Fin de siècle werd thans alles wat de
tijdgeest wist voort te brengen, genoemd
fin de siècle ook de geest, die de samen
leving bezielde, een geest van moedeloos
heid, van verval, van verzadiging die soms
als hy tot bespiegelingen leidt, de afgrij
selijke herinneringen terugroept uit het
laatst der vorige eeuw.
De ideën en stemmingen die thans heer-
schen aan de boorden van de Seine, vindt
men weer in de kronieken van honderd jaar
geleden, en de symbolen der demooratie
worden gehaald uit het antiquiteiten-mu
seum der Fransehe revolutie, Als de geest
van Banco vertoont zich die herinnering
aan het gastmaal van ons leven, er is
veel verwantschap tnaschen onzen tijd en
die welke voorafging aan de revolutie in
1789.
Tot deze overweging was spreker ge
leid door de studie van de Mémoires van
Madame Dudeffant, en het was nit hare
levensbeschrijving, dat hij den geest dier
tyden trachtte te schetsen.
Marie de Vichy Chambron ontving ha
re opleiding in het klooster der Madelei
ne, half salon, half bidvertrek, het gewo
ne verblgf van de dames nit dien tyd,
voor ze zich in de hofkringen kon
den doen opnemen. In die omgeving ver
toonde zg toen reeds een zoodanige onaf-
hankelykheid van geest, dat niemand
minder dan Massillon, de gevierde pre
diker er by te pas kwam om de klei
ne vrijgeest tot rede te brengen. Het
mocht hem niet gelukken. Zij bleef zich
handhaven tegenover het gezag en de
welsprekendheid van den priester, die niet
in staat was den toegang tot haar hart te
vinden.
Ze sloot op 21 jarigen leeftijd een hu-
welgk met den Markies Dudeffant, een
huweiyk dat in den geest dier tyden ge
heel als een contract werd aangezien en
daarom dan ook weinig waarborgen voor
geluk te geven had. Madame ündeffant
kreeg dan ook weldra geschil met haar
echtgenoote, haar gedrag was niet geheel
onbesproken en weldra scheidden zij.
Op den duur kon zy zich hierin echter
niet schikken, haar zin van orde verzet,
te zich tegen dezen ongeregelden toestand
en na eenigen tyd riep ze hem terug, al-
moest ze daarmede het ergste trotseeren
wat er in die dagen bestond, den spot
van het hof, dat zich met haar verzoe
ning vermaakte.
Ook deze hereeniging was echter kort
van dnnr en weldra verving de presi
dent Hénault de plaats van den echtge
noot. Je ne pencher jamais, j'effieure was
haar levensregel. Plicht kende zy niet,
evenmin als de omgeving waarin zy ver
keerde en weldra moest zij ondervinden,
dat ook de teederheid van den president,
niet van langen duur zou zijn.
Aan 't hof te Versailles vormde zy ha
ren geest. Daar bespiedde zy de menschen
en hnnne hartstochten, maar klaagt tevens
dat al wat ze ziet haar hart verdort. Ze
blijft gevoel en waardeering koesteren voor
den waren adel van het gemoed, maar
veracht daarom des te dieper zich zeiven
en hare omgeving, die alles offerde aan
den schijn.
Ze ontzag niets, en liet zich evenmin
medeslepen of verblinden door de spotternij
der hovelingen als overtuigen door de pre
diking der wysgeeren van dien tyd.
In hare brieven geeft ze met vluchtige
trekken, in scherpe lijnen de personen van
hare omgeving weer, spot met Voltaire en
Rousseau en ontleedt met onverbiddelijke
logica de fonten en zwakheden van de da
mes harer omgeving. Onder velen moest
Madame de Chatelet, de minnares van
Voltaire het op krasse wijze misgelden.
Toch blijft ze gaarne met hen omgaan. Ze
luistert naar allen en leidt de conversa
tie.
In haar salon heerschte l'esprit, aan
wien een eeredienst gewijd werd. Schoone
vrouwen en groote vernuften wisten het
gesprek te maken tot eene der schoone
kunsten. De wellevendheid werd tot een
ongekende volmaaktheid gebracht. Gelijk
men spreekt, schrijft men, en de aanhouden
de briefwisseling met de provinciën maakt
het geheele aristocratische Frankrijk tot
een salon.
l'Esprit blijft geen middel, maar wordt
doel. De goede toon wordt tyrannisch en
Madame Dudeffant klaagt dat ze zich gevoelt
als gevangen in de galères de l'esprit. Er
bestaat in die kringen geen gemeenschap
met, geen gevoel,geen deernis voor de noo-
den van het volk. Geestdrift noch toewij
ding kent of erkent men en als er sprake
is van oorlog vreest men geen gevaar voor
het vaderland, of de ellende die hij be
weeg brengt, maar alleen de leegte die hy
breDgt in de gezelschappen. Een vond en
waarheid zyn verdwenen, en Madame Du
deffant ziet dit alles zoo helder in, dat ze
niets vuriger wenseht dan nog eenmaal
zonder masker te kunnen leven. Langza
merhand komt ze er toe zich toe te leggen
op de kunst om voor alles in de wereld
onverschillig te zyn.
Allen speelden een rol, maar weinigen
waren goede acteurs, meende zyNiettegen
staande ze dit alles inzag en begreep was
haar omgeving en l'esprit die er heerschte
haar even onmisbaar als de morphine voor
hem er aan verslaafd is. Ze veracht de men
schen die haar omringen en kan onmogelijk
meer bniten hen. Zy begint te lijden aan
de ziekte van den tyd, de doodelijke ver
veling. Evenals in onzen tyd het pessimis
me en de névrose heersohen, kende men
toen l'ennni en la vapenr, als de kwalen
van den dag. Kwakzalvers stonden overal
op om die op de meest zonderlinge wijzen
te genezen, en men stroomde naar hen
toe.
De vronw vooral zocht het onmogelijke
om zich afleiding te verschaffen. De ana
tomie werd met hartstocht beoefend en ten
slotte kwamen uit Italië de wonderdoeners
met hnnne sciences occnltes, die de geesten
wisten op te roepen.
Waarom niet zeide Madame Dudeffant.
Hun systeem is even goed als elk ander.
Maar niettegenstaande dit alles was
l'ennni niet te ontkomen, en dweepte men
met le néant.
Een droeve geschiedenis is de onde dag
der eens zoo schitterende vrouw. In het
klooster St. Joseph te Parijs trekt zy zich
terug, nadat zy blind geworden is, en stelt
nu alles in het werk om de wereld, dien
ze zoo heeft leeren verachten, en die haar
thans begeeft, zoolang mogelijk aan zich te
boeien. Hare Engelsehe vrienden Crawford
en Walpole bezoeken haar getrouw, en het
is vooral de edele Hertogin de Choiseul,
die zich nog aan haar laat gelegen zyn,
en haar met brieven afleiding zoekt te
brengen in haar verlaten toestand.
Eindelijk op 80 jarigen leeftijd sterft
zy, nog even voor de geweldige orkaan
der revolutie de schynbesohaving van het
hof der Bourbons voor goed deed onder
gaan.
Zal onze eeuw een dergelijk einde zien
Zal ook onze tyd van overprikkeling on
dergaan in een periode van barbaarsehheid,
als men dien vroeger heeft gekend, om
later misschien door den Czaar van Rusland
te worden bedwongen, als weleer de revo
lutie door Napoleon.
De spreker gelooft niet dat dit meer
mogelijk is. De verbetering die men zocht,
de nienwe maatschappij moet komen door
verbetering van den menseh. Niet door
wetten, niet door verbetering der omstan
digheden, dat alles helpt niets. Niet door
verandering van buiten, maar door bewe
ging van binnen, door plichtbesef en liefde
moet de sociale hervorming tot stand ko
men. Onder luidruchtig vermaak verbergt
ook onze eeuw veel zwaarmoedigheid en
verveling. Niet de beschaving maar de
overbeschaving is daarvan de oorzaak, die
zich over alle beginselen heenzet. Die ziek
te openbaart zich in de letterkunde, in de
muziek zoowel als in de sohilderknnst
stemmingen alleen, geen melodie, geen lij nen
worden meer geëerd. Er is een gevoel of
de bron van alle levensvreugde verdord is.
Maar bovenal mist onze tijd, den steun
van het geloof in de oorzaak van alles
wat is, den Vader aller zielen. Dat is de
hoofdoorzaak van de onrnst onzer dagen.
Het geloof in de sociale hervorming is
het geloof in de ster van Bethlehem.
Hiermede was Spreker gekomen aan het
einde zijner hooggewaardeerde rede, die
hij eindigde met ons deze woorden van Ma
dame Dodeffant op het hart te drukken:
Un esprit d'ordre et de lumière c'est la,
l'euvre de la crèation.
vervolgd).