H A A Eerste Blad. No. 98. Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86. Dertiende Jaargang. 144. met AMSTERDAM. van WOENSDAG 9 December 1891. TETiEPHOONNTJMMER TELEPH ONISCIIE VERBINDING ABONNEMENTSPRIJS Per drie maandenT ,25. franco p. post ,40. Prijs per Advertentie van 1 tot 5 regels 25 cents, elke regel Afzonderlijke nommers 3 centen per stuk. meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte. VERSCHIJNT Dinsdag- en Vrijdagavond Advertentiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 uredie alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst. DIE JAHRESZEITEN, Oratorium van Joseph Haydn. In het voorjaar van 1890, by gelegen heid van het tweedaagsch muziekfeest, had den de leden van de afdeeling „Haarlem" der Maatschappij tot Bevordering van 'Toonkunst het voorrecht, kennis te kunnen maken, of de kennismaking te kannen her nieuwen, met het oratorium „de Schepping" van Joseph Haydn. Men zal zich herin neren, hoe dit schoone werk bij de uit voering de kroon spande en o.a. op on- bewistbaar afdoende wijze het toonwerk van Peter Benoit „de Schelde" in de scha duw stelde en verre achter zich liet. Eene goede gedachte was het van het Bestuur der afdeeling thans, „de Jaargetij den" Haydn's laatste groote werk, vooreene "uitvoering te bestemmen. De bekendheid van menig onderdeel, de populariteit van versohillende koren en aria's kan er slechts toe bijdragen, het genot van eene goed voorbereide uitvoering te verhoogen. Vergeleken met „de Schepping" verliest „de Jaargetijden" het in meer dan een op zicht; het werk is minder rijk aan groot- sche momenten en mist tengevolge daarvan op vele plaatsen diepte en overweldigende kracht. De solopartijen staan in geen dra matische verhoudingen tot elkander en ■treden met uitzondering van het liefde duo tusschen Hanne en Lnkas steeds verhalend op. Gaan wij bij „de Schepping regelrecht den blauwen ether in om te verwijlen in betere sfereti, bij „de Jaar getijdenblijven wij op den vlakken bodem. Haydn zelf heeft het verschil op karak teristieke wijze uitgedrukt. Keizer Frans vraagde hem, bij eene uitvoering van de ■Jaargetijden, welk werk hij het hoogste steide. De Scheppingantwoordde Haydn en op de vraag waarom, zeide hij„ln der Schöpfuug reden Engel und erzdlilen von Gott, aber in den Jahreszeiten spricht nur der Simon." Haydn beklaagde zich ook menigmaal over den onpoëtischen tekst; 't was hem niet mogelijk bij de „Heisa's" en Hopsasa's'' in de rechte stemming te komen. In 't bijzonder hinderde het hem, zich bezig te moeten houden met het kik- vorschen gekwaakhij meende daardoor zijne kunst niet weinig te vernederen. „Es wurde mir aufgedrungendiesen Quark nie- derzuschreibenmit dem Orchester ver- schieindet dieser etende Gedanke gar bald aber als Clavierauszug kann derselbe nicht bestehen." Bij de woorden: „O Fleiss, o edler Fleissvon dir Icommt alles Heil," merkte bij op, zijn gansche leven een vlij tig man te zijn geweest, doch nimmer er aan gedacht te hebben, de vlijt op noten te zetten. In weerwil van een en ander schreef Haydn op den gewraakten tekst een toon werk, dat in zijn geheel aanspraak heeft op de waardeeriDg, welke het bij iedere uitvoering ten deel valt. Haydn was 67 jaar toen hij de Jaar getijden schreef, tussehen 1799 en 1800. Nimmer had hij zich bezig gehouden met het beschrijvende genre; hij deed het door overreding van zijn vriend, den Ba ron van Swieten, directeur der Keizerlijke Bibliotheek, die hem tevens de teksten verschafte, Voor beide werken werden deze ontleend aan gedichten van den Engel- schen schrijver Thompson. Met de eigenlijke oude oratoriums heeft de Jaargetijden alleen den naam gemeen; men heeft hier derhalve niet te doen met de behandeling van eenig bijbelsch of we- reldsch onderwerp. In werkelijkheid geeft het werk eene aaneensohakeling van can taten, recitatieven en aria's, waarin de loop des jaars, beginnende met de Lente, wordt gevolgd en weergegeven in die natuur schilderingen, welke voor muzikale bear beiding geschikt zijn. Doch deze beelden worden afgewisseld door gevoelsuitingen van het landvolk, dat in de rijke natuur leeft en werkt en daarbij hare grillige wis selingen volgt en gadeslaat. Het oogstfeest in den boomgaard en in den wijnberg, de dankhymnen aan den Vader in den Hemel, de bedrijvige jachtpartyen, de idyllische lieide van de landjeugd, zijn daarbij niet achterwege gebleven. In het laatste deel verlaten dichter en componist eensklaps het gebied der beschrijving. De winter wordt vergeleken bij den dood. De basa- ria, die Haydn hier op den tekst: „Er- blicke hier, beth'órter Menschschreef is eene der schoonste van zijne vocaal-com- positiën. Met het onmiddellijk op deze aria volgende slotkoor krijgt het einde een religieus karakter en gaat deze sgmphonie- pastorale over in een veelstemmig, ver heven danklied, waarin de kinderlijk vrome „Vader Haydn", niet minder dan in de Schepping, als mensch en kunstenaar, zijn hoogste triomphen vierde. De solopartijenHanne sopraanLukas {tenor) en Simon (bas), worden bij de uit voering op a.s Zaterdag avond vervuld door Mevrouw Sophie Haase - Bosse en de h.h. Rogmans en Messchaert. Zij allen zijn goe de bekenden, wier namen eene uitstekende vertolking doen voorzien; de orkestrale begeleiding, die in dit werk heel wat te be- teekenen heeft, is in handen van het or kest des heeren Kes voegen wij hierbij de goede verzorging van het Koor, waar voor de heer Robert ons borg staat, dan mag men eene bijzonder mooie uitvoering verwachten, die dan ook met overtuiging allen mnziebliefhebbers wordt aanbevolen. B. Welen en Werken. De eerste der lezingen voor dit seizoen werd gehouden door Dr. Johs. Dyserinck, van Rotterdam, die ons namens het Bestuur welkom heette. Nu behoort Dr. Dyserinck niet tot de sprekers die, als de paarden, op stal gezet wordende zaal was flink bezet, met aandachtige hoorders, die blijk baar genoeg ontwikkeld waren om den Spreker te kunnen volgen in zijn voor dracht over kunst, met Rafaël van ürbino tot onderwerp. Rafaël, de grootmeester der kunst, werd in 1483 te Crbino geboren. Zijn vader was tevens sohilder, hij onderwees den zoon in de beginselen der kunst, welke hij eerst met zijn zestiende jaar begon te beoefenen, terwijl bij later zijne studies voortzette onder Perngino, en waar hij zich voorbe reidde tot zijn grootsche roeping als grond legger der Italiaansche renaissance. Eerst te Siënna, toen te Florence welke stad de spreker ons schetste de stad van Dante en van den grooten da Vinei, ves tigde zich zyn roem en bij name in laatst genoemde stad schilderde hij Madonna's en fresco's en wel met eene nauwgezetheid, die werkelijk eenig mag genoemd worden. Steeds had Rafaël de loflijke gewoonte zyn beelden te teekenen in het naakt om ze later te drapeeren en als men dan in aanmerking neemt, dat de kunstenaar waar schijnlijk nooit heeft kunnen beschikken over het naakt vrouwenbeeld, dan moet de correcte teekening nog meer onze aan dacht te trekken. Dat sommige impressio nisten van onzen tijd, die terwille van klenr en conceptie zoo dikwyls de teekening op offeren, een kleine prik kregen, nu, dat hoort er zoo bij. In 1513 werd Rafaël naar Rome ge roepen, waar hij door den kunstlievenden paus Julius II te werk werd gesteld,om den heerlijken Sint-Pieter in renaissance te voltooien en waar hij met Michel Angelo en Leonard da Vinei een kunstenaarstrits vormde, waarom al wat binnen Rome de kunst beoefende zich schaarde. Tevens werd hem opgedragen vier zalen van het vati- caan van fresco's te voorzien. Voor die grootsche soheppingen, welke spreker ons in plaatdruk deed beschouwen, was de kun stenaar alleen voor ééne zaal drie jaren werkzaam. Na den dood van paus Julins volgde paus Leo X en onder dezen beschermer der kunsten werd Rafaël letterlijk geëx ploiteerd. Onnoemelijk veel werkzaamhe den werden den schilder opgedragen; hy overwerkte zich, stierf reeds op zeven en dertigjarigen leeftijd en wat niet met eiken kunstenaar het geval is, begrepen door zyne tydgenooten. Van sommigen zijner kunstwerken liet spreker reproducties rondgaan en het onna volgbaar schoone in pose en teekening aan getoond, zooals die van de Madonna in den stoel en de Sixtijnsche Madonna, waarvan de verheven schoone engelenfiguren zeer de aandacht trokken. Zijn laatste werk, Christus verheerlijking op den berg Tabor, vermocht hij niet te voltooien. Na zijn overlijden deed geheel Rome een bedevaart naar het sterfhuis. Zyn levens taak was geweest het eenvoudig schoone van de oude Grieksche kunst over te bren gen op 't gebied der schilderkunst. Met behulp van juist aangebrachte ver klaringen van kunsttermen konden we den spreker goed volgen op het voor de hoor ders eenigermate onontgonnen pad der kunstgeschiedenis en wij zijn hem dank baar voor zijn leerzaam kunstavondje. De vond werd besloten met een luimi ge voordracht, betrekking hebbende op de taal. HET KINDERFEEST. Zondagavond waren de 500 leerlingen der openbare scholen met de verpleegden uit de gestichten bijeengekomen in den schouwburg om het Kinderfeest bij te wo nen te geven door de Vereeuiging „Door Vermaak tot Nut." De hofmechanicus Bamberg hield weer als vroegere jaren op zyne gewone pret tige wijze de kinderen bezig met zijne dikwyls interessante proeven van behen digheid, welke niet nalieten het kleine volk in verrukking te brengen. Weer als naar gewoonte werden de kinderen flink onthaald en evenzoo ontving elk kind bij het heengaan een St. Nico- laaskoek, terwyl, geheel als dit al jaren lang plaats vond, aan veertig der meest verdienstelijke kinderen een spaarbank boekje met eene inschrijving van f 2.50 werd uitgereikt. Precies als altijd, zult ge meenen en dan hebt ge ook gelijk in zoo verre, dat de kinderen, die aan het feest deelnamen, alle jaren verschillen. Ik mag U zeker wel eens vertellen volgens welke methode de Commissie te werk gaat om nit de leerlingen der scholen juist dezulken te trekken die zich door getrouw schoolbezoek en goed schoolge- drag eene nitnoodiging waardig maken. De hoofden der scholen honden, ambts halve, eiken schooltijd aanteekening van de schoolverzuimenmet een bepaalde letter wordt achter eiken naam de reden van verzuim aangegeven. Op deze wijze kan na verloop van eene maand het ge- heele getal verzuimen met de redenen en zoo voortgaande ook van een geheel jaar vastgesteld worden, terwyl afzonderlijke staten weer aanwijzen hoe het staat met de vorderingen en het gedrag der leer lingen Eenige weken voor het schoolfeest plaats heeft, begint reeds het werk der Commis sie. Zij bepaalt het getal kinderen dat aan 't feest deel zal nemen en berekent het getal deelnemers voor iedere school naar het getal leerlingen van bepaalden leeftijd, en dan komen de aanteekeningen der onder wijzers te pas, die naar zijne staten op geeft welke kinderen znllen kannen deel nemen. Natuurlijk komen dan de opmer kingen, want de ouders stellen er belang in, dat de kinderen van de party zyn, maar de onderwijzer weet precies t« ver tellen wanneer èn om wêiEs reden het verzuim heeft plaats gehad. Verder con troleeren de kinderen elkaar onderling, zoodat van bevoorrechting geen sprake kan zijn, evenmin als van pressie van welke zijde ook. Is de Commissie in het bezit der ge gevens, dan worden de uitnoodigingskaar- ten geschreven en ingevuld met de namen en voornamen der gasten, waarbij tevens nnr en plaats der feestelijkheid is aan gegeven. Dan zorgen de onderwijzers dat de kaarten in de goede handen komen en maakt de Commissie zoodanige beschik kingen, dat op den gestelden tijd de kin deren in een geschikt lokaal kunnen ont vangen worden, dat alles in voldoende mate voorhanden is om de kleine monden open te houden, dat er de noodige amu sementen zyn, dat de uitdeelingen ge regeld plaats hebben en dan nog honderd van de kleine voorzorgen, die ieder neemt als hij kinderen ontvangen zal zooals: Kopjes, presenteerbladen, melkketels, cacao, suiker, melk, brood en beschuit, koek, helpsters die geschikt zyn om het kleine publiek bij te staan, muziek, politie bij den ingang, bediening van tooneel, in schryving der spaarbank boekjes, enz. Kijk, als ge dit nu alles weet dan krygt ge stellig eenig respect voor de Commissie van „Door Vermaak tot Nnt," die altijd het daarheen weet te wenden, dat alles goed van stapel loopt en bedenkt ge met genoegen, dat ge voor een daalder per jaar, of zooveel meer als U goeddunkt, de Commissie stennt in haar pogen om het schoolonderwijs te helpen bevrijden van zyn grootste hinderpaal, Schoolver zuim, en dan künt ge U werkelijk niet begrypen hoe 't mogelijk is, dat de Com missie soms klaagt, dat het getal leden n:et toeneemt. Als ge er eens wat aan doen knnt zal het zeker der Commissie zeer aangenaam zyn.

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlemsch Advertentieblad | 1891 | | pagina 1