HAARL
PREDIKBEURTEN
No. 10.
144.
van ZATERDAG 6 Februari 1892.
Ned. Vereen, tot bevordering
van Zondagsrust.
Doet Uwe inkoopen liefst niet
op Zondag. Waarom zoudt gij
geheel onnoodig de Zondagsrust
van anderen storen?
op ZONDAG 7 Febr. 1892.
Nederd. Herv. Kerk.
Nieuwsberichten-
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86. Veertiende Jaargang.
TE LEPHOON NUMMER
TELEPHONISCHE VERBINDING
met AMSTERDAM.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maanden,25.
n franco p. post 40.
Afzonderlijke nommers 3 centen per stuk.
Prtjs per Advertentie van 1 tot 5 regels 25 cents, elke regel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond
Advertentiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Het Bestuur der Afdeeling.
Groote Kerk.
Voorm. 10 nre, J. M. Snel/dage,
pred. te Amsterdam.
Bevestiging van Ds. C. reen.
Nam. 2 nre, Barbas 14e Zondag,
's Avonds 6 nre, C. Veen. Intrede.
Maandag 's avonds 7 Va nre, 40ste Open
bare Vergadering van het Hnlp-Zende-
linggenootschap „De liefde van Christus
dringt ons," met medewerking van de
Chr. Zangvereeniging Hallelujah". Ver
slag en Feestrede door Dr. E. Barger,
predikant te Amsterdam. (De beide an
dere sprekers, op het programma ver
meld, zijn door ziekte verhinderd). Vrije
toegang en vrije plaatsen. Collecte voor
de zending.
Nieuwe Kerk.
Voorm. 10 ure, Hoog.
Jans-Kerk.
Voorm. 10 ure, geen dienst.
Woensdag 's avonds 7 ure, van Lennep.
Bakenesser Kerk.
'Voor de Kinderen).
Voorm. 10 ure, Eaber,
godsdienst-onderwijzer.
Eglise Wallonne.
Diz heure8, Hebry.
Christelijk Gereform. Gemeente.
(Ged. Oudegracht).
Voorm. 10 ure, 's Av. 5 ure, Mulder.
Woensdag 's avonds 8 ure, Langhout.
Klein Heiligland).
Voorm. 10 ure, 's Av. 5 ure, Schotel.
Honderdag 's av. 71/2 ure, Schotel.
Ds. Knottenbelt bericht, dat hij door
ziekte verhinderd is te cateohiseeren.
Ds. Mees wacht in de volgende week
al zijne leerlingen, behalve die van Woens
dag, op de gewone nren.
Door Ds. Moeion is met dankzegging
ontvangen voor de armen in zijn wijk
f 10.— van 5. K.
Bennebroek.
Voorm. 10 nre, W. Beekhuis,
Pred. te Uitgeest.
Luthersche Kerk.
Voorm. 10 nre, Poolman.
's Avonds 61/» nre, Mets.
Kerk derVereenigdeDoopsgezinden
Voorm. 10 nre, Craandijk.
's Avonds 6 ure, Hesta.
Remonstrantschc Kerk.
Voorm. 10 nre, Tideman.
Kerk der Broedergemeente.
Geen dienst.
Beverwijk.
Voorm. 10 nre, J. C. Boon.
Evang. Luthersche Kerk.
Voorm. 10 nre, K. A. Gonlag.
Doopsgezinde Kerk.
Voorm. 10 ure, J.
Bloemendaal.
Voorm.
10 ure, J. D. van Arkel.
Heemstede.
Voorm.
10 ure, J. Kuvlman.
Woensdag 's Avonds 61/3 ure, J. Kuijlman.
Voorm.
Hillegom.
10 ure, M. Buchli Eest.
Voorm.
Houtrijk en Polanen.
10 nre, 0. van Koetsveld CEz.
Doopsbediening.
Voorm.
Sandpoort.
10 nre, J. van Boenen Martinet.
Voorm.
Spaarndam.
10 ure, T. Hoog.
Velsen.
Voorm. 10 ure, 11. Waardenburg.
Doopsbediening.
's A vonds 5 nre, H. Waardenburg.
's Avonds 71/2 nre, Evangelieverkondiging
op de Heide, door den Heer B. v. Ziceden.
Donderdagavond 71/2 ure, Bijbellezing in
de consistoriekamer te Velsen, II. Waar-
Chr. Bewaarschool, L. Heerenvest.
Maandag 's av. 8 ure, Geen Bijbellezing.
Zie Groote Kerk.
Lokaal in de Oranjestraat.
Dinsdag 's av. 8 ure, Swaan. Bijbellezing.
Lokaal Weten en Werken."
Ged. Oude Grachtlij de Turfmarkt.
Donderdag 's av. 8 u., van Lennep. Bijbellez.
Joh. 10 34 vv.
Zaterdagavond 71/2 ure, Bijbellezing op
de Heide, door den Heer B. v. Zweden.
Zandvoort.
Voorm. 10 ure, C. Barneveld.
Nam. 2 nre, Barneveld.
Doopsbediening.
Voordrachten in Teylers Stichting.
De archivaris van Amsterdam, de heer
de Roever trad 11. Woensdag in Teylers
gehoorzaal op met een belangrijk onder
werp de handelspolitiek van onze Re
publiek.
De geschiedenis, zoo ving spreker aan,
is niet meer alleen een staatkundige, ook
Diet meer in hoofdzaak een onderzoek naar
den oorsprong der volken, maar veeleer
een poging om den tegenwoordigen maat-
schappel jken toestand te verklaren uit het
geen daaraan is voorafgegaan.
De staathuishoudkunde en de geschie
denis gaan steeds gepaard, en daarbij merkt
men op dat welvaart en beschaving hand
aan hand gaan.
Zoo heeft ook onze republiek in de
17de eenw haar grooten invloed in Eu
ropa hoofdzakeljk aan haar welvaart te
danken.
Van die welvaart was de handel de
voornaamste factor en dns moet de kennis
van dien handel ons leiden tot de alge-
meene kennis dier tjden.
Als archivaris was het spreker vergund
daarvan eenig inzicht te krjgen, nit an
dere bronnen daD het architf is weinig te
vernemen.
De Amsterdamsche koopman was tevens
reg6nt. Hem wenschte hij in de voornaam
ste plaats te schetsen, zoowel omdat hij
met Amsterdam het meest bekend is als
omdat Amsterdam toen de grootste macht
bezat.
Vondel en de diohters van zjn tijd ver
heerlijkten de stad als de koningin van
Europa, als de eenige stad die in de dnis-
tere tijden van het proteetionisme de han
delsvrijheid heeft gehandhaafd.
De geschiedenis van onzen handel moet
nog geschreven worden.
De regent-koopman heeft het niet de moeite
waard geacht voor de archieven te zorgen.
Daardoor is veel verloren gegaan, maar
nit het stof der perkamenten is tooh noch
genoeg op te delven.
Als men deze navorscht, dan komt men
allereerst tot de overtniging, dat de han
delspolitiek het richtsnoer was van onze
republiek, en dat men op het Raadhuis
van Amsterdam de leiding der staatszaken
in handen had.
Daar zetelden de koningen, die onze Re
publiek de wet stelden.
In den beginne leefden ze hoofdzakeljk
van den Oosterschen handel, den handel
op üe Oostzee. Van daar werd hoofdza
keljk hout aangevoerd. Maar ook de vis-
soher j nam een groote vlucht en toen nn
in het land geen zont genoeg kon worden
gemaakt voor dit bedrjf stevende men
naar de znideljke havens van Spanje
en Portugal, ook wel naar West Indië
om zieh aldaar van deze onontbeerljke
grondstof te voorzien.
In die havens leerde men de speeeryen
kennen,^bracht ze over en werd hierdoor
langzamerhand de leverancier van alle ko
loniale waren. De Hollanders leverden deze
goedkooper dan andere naties omdat ze
zninig leefden en daarom met een kleine
winst tevreden konden zjn.
Philips trachtte dezen handel te fnuiken
door Antwerpen en de Portngesche havens
voor onze schippers te sluiten, maar hierdoor
werden ze aangespoord zelf de bronnen
op te sporen van waar de specerjen
werden gehaald.
Met vreugde werd ieder begroet die de
welvaart kwam vermeerderen hetzij Kat
holiek of Jood; men gevoelde, dat voor
den handel vr jheid van denken eene be
hoefte was en wist die overal te handhaven.
De scheepsparten in bet Grootboek hadden
meer invloed op onze regenten dan eenige
geloofsbel jdenis.
Papenhaat en antisemitisme werden niet
geduld, verdraagzaamheid was het alge-
meene kenmerk onzer politiek.
IJver was een tweede karaktertrek van
ons volk. Ze verdienden het niet met stil
zitten, maar trokken naar Oost en West
om schatten te vergaderen.
Meestal hadden ze naast hnn woning
een winkel waar ze de goederen in het
klein verkochten.
Had men eenigen tjd in mime mate
medegewerkt aan de algemeene welvaart,
dan kwam men op het kussen, en was
door zjn aandeelen in verschillende on-
nemingen toch nog in de handelsbewe
ging betrokken.
In staat en stad werd geen maatregel
genomen zonder eerst daarbij het belang
van den handel te raadplegen.
Dit strookte niet alt jd met de belangen
der overige provincie en van Oranje. Rnim
was de blik der Amsterdamers waar het
hnn eigen handel betrof, eng en beperkt
waar het gold de vreemden te keeren. Ze
wisten de Schelde en de Sond voor vreem
de schepen te doen sluiten en weerden deze
ook uit hunne handelsstations in Indië.
Men trachtte zooveel mogeljk te vragen
en zoo weinig mogeljk te geven.
Zoo was de koopman-regent van de
17de eeuw.
Wat de republiek deed tegenover de mo
gendheden deed de stad Amsterdam voor
zich.
Door de macht van haar geld dwars
boomde zj overal de opkomst van andere
steden en trok handel en nering van het
geheele vaderland tot zich ten koste van
het platte land en de kleinere steden.
In den groothandel was Amsterdam in
den aanvanggroot voorstander van het Mare
libernm en den kr jg. Mars en Mercurins
gingen toen te zamen.
Om den handel te vestigen moest men
vr jheid hebben de koloniën te vermeesteren
en kaperschepen uit te rusten, en toen
Spanje bj den Mnnsterschen vrede alle ver
overingen had afgestaan, wendde men zich
naar Denemarken om de Sondtol af te schaf
fen, die aldaar den handel belemmerde.
Toen men zich aldus de groote vaart
verzekerd had, werd Amsterdam vredelie
vend, maar de naburen lieten ons geen
rust. Cromwell dwong haar zich aan de
acte van navigatie te onderwerpen, waar
door het mare libernm werd gesloten, Col
bert benadeelde door zjn tariefwetten on
zen bloeienden lakenhandel, en zoo werden
we eindeljk in 1672 tot eene mogendheid
van den tweeden rang ternggebraoht.
Hiermede begon het verval der Repu
bliek, totdat ze eindeljk geheel onderging.
De wording en de bloei van onze Re
publiek worden door sprekers betoog in
een geheel nieuw licht gesteld, nit een
geheel ander gezichtspunt, dan het gewone
bekeken, terwjl men hem hoorende de over
tuiging verkr jgt, dat de Heer de Roever,
de man is, om uit het stof der archieven,
het goud der geschiedkundige waarheid te
winnen. We hopen meer van hem over
dit onderwerp te hooreD.
Men meldt dat dezer dagen te
Baarn eene merkwaardige vangst door
den jachtopziener van Emnes gedaan werd.
In de bosschen dwalende, zag hj een valk,
bezig met bet verslinden van een dood
hert. Het roofdier had bl jkbaar zich zóó
te goed gedaan, dat het zich bj de nade
ring van den jachtopziener niet kon ver-
wjderen en dus in diens handen viel. De
roofvogel werd aan het station te Baarn
verkocht.
Men deelt ons mede, dat op het ei
land Marken meer dan tweehonderd per
sonen door influenza zjn aangetast, wat
tengevolge heeft, dat verschillende botters
niet ter vischvangst kunnen uitgaan.
Een arbeider te Rjssen kwam Dins
dag middag door een noodlottig toeval om
het leven.
Met eenige anderen in de leemgroeve
werkende, geraakte h j eensklaps onder het
zand, dat op onverklaarbare w jze losraak
te, bedolven. Hoewel onmiddelljk al het
mogeljke tot zjne hevrjdiDg gedaan werd,
gelukte het slechts zijn Ijk te voorschjn
te brengen. Een dicht bj hem staande
arbeider kon nog door een vluggen zj-
sprong zijn leven redden.