HAARLIISCH
r
Eerste Blad.
No.A.
Uit gave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86.
Vijftiende Jaargang
144.
van WOENSDAG 4 Januari 1893
ÏSOS.
TELEPHOONNDMMER
TELEPHONISCHE VERBINDING
met AMSTERDAM.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maandenr —,25.
franco p. post,40. Prijs per Advertentie van 1 tot 5 regels 25 cents, elke regel
Afzonderlijke nommere 3 centen per stuk. meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond
Advertentüm worden, aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
„ONZE LEESTAFEL".
Onlangs verschenen werken, op aan
vrage ter bezichtiging te verkrijgen by
De erven Loosjes, te Haarlem.
STEENHUIZEN, L. C., Van Stad en
Dorpƒ1.75.
CAINE, HALL, De zondenbok. 2 din.s 4.75.
TWAIN MARK, e.a. Spoortrein-Kani-
balen, enz. Ing. f .60 geb.90.
VIJE PIETERSE, Th. VAN, Het recht
van Hypotheek met aanteekeningen ont
leend aan Rechtspraak en Praktijk .75.
CHANTEP1E DE LA SAUSSAYE, Prof.
Dr. P. D. en Prof. Dr. J. J. P. Va-
leton Jr. Overdenkingen. Eerste jaar
gang. per jaar,2.90.
Lectuur voor jongens, afl. I. Per weke-
lijkache aflevrring.10
Bnitenlandsche nieuw verschenen werken
KRAHMANN, MAX. Zeitschrift für prak
tische Geologie. Preis des Jahrgangs
von 12 Heften„11.70*
Bovenstaande werken zyn voorhanden
bij de boekhandelaars de erven Loosjes.
De jaren Bnelleu heen. Na eens met de
kalmte van den bedaagde, dan weer met
een onbedwingbare renzenmacht naderen
i wij stellig het einde van onze eenwelke
polsslag voert het menschdom nader tot
het doel van zijn bestaan.
Den blik achter ons slaande bemerken wij
alnaarmate wij optimistisch of pessimistisch
gestemd zgn, vooruitgang of achterwaart-
sche beweging; stilstand is niet denkbaar,
het menschdom drijft of zinkt, maar toch
beweegt het zichnn eens schynbaar
in cirkelgang, maar in het wezen der
zaak in een bepaalde spiraallijn, van het
middelpnnt nit, steeds nader komende tot
daar waar een nieuw uitgangspunt zich
■tot nienw werken en streven heeft ge
vormd.
Zncht naar kennis, rnstelooze onder
zoekingsgeest, onvoldane eerzucht, deze
drie drijfkrachten in de maatschappij lei
den tot groote dingengepaard aan na
tuurlijk inzicht en goed geregelde werk
zaamheid doen zij wonderen. Toch sloopt
de tijd de opbouwers der maatschappelijke
orde; hunne gewrochten blijven den
eigendom van het nageslacht, dat, bij
nieuwe inspiraties, toch den invloed van
het voorgeslacht erkent en waardeert. Zoo
is 't altijd geweest, zoo zal 't altijd blg-
ven; geen individu heeft voor niets ge
leefd, al meent men soms het tegenoverge
stelde.
Zonder hevige botsingen heeft Europa
het einde van 1892 bereikt, al dreigden
soms in 't Oosten onweerswolken, al be
reikte de algemeene versterking van legers
en vloten een ongekende hoogte, al drukten
de lasten, hierdoor veroorzaakt, loodzwaar
op de natiën. Eon men niet algemeen ge
heel instemmen met dien toestand, toch
dreef eene Bterke vrederspartij haar plan
nen doorde toestanden in toom te honden
door onderling maohtsvertoon. „Versterkt
Uw huis, vóór men het ondermijnt", die
leer vond in 1892 al weer meer ingang.
Het eind zal 't leeren of men hierbij op
den rechten weg is, of dat weer de tui
melgeest te eenigertijd de wapenen zal
omwerken tot ploegscharen en alzoo het
kwade bestreden kon worden door het goe
de. Alvast neemt men eene afwachtende
honding aan.
De altijd groote Germaan, die geduren
de twintig jaren over het lot van Euro
pa beschikte, is wel zijn rusttijd ingetre
den, doch niet zonder onaangevochten te
zijn, een lot dat hij met alle groote
mannen deelt. Was 't leedvermaak of
onderdoms zwakte die dien man aandreef,
toen bg in den nazomer van 1892 de
wereld in verbazing bracht door de er
kenning, dat de trenrige oorlog tnsschen
twee naburen had kunnen vermeden wor
den, als bg anders gehandeld had
Was 1892 weer een jaar zonder oorlog,
onder die schgnbaar kalme oppervlakte
werd een druk leven geleid. Anarchie,
dynamiet, volkeopruiing op groote schaal
leidden tot daden van geweld, die hnn
oorsprong vinden daar waar de strgd om
het bestaan begint.
Zal men 't winnen door geweld Nim
mer is met goed, met blgvend gevolg het
kwaad overwonnen door geweld, nimmer
heeft zich een goede toestand gevormd,
die anders dan bgna onmerkbaar langzaam
ontstaan is. Groote, woeste sprongen drin
gen de beschaving terng tot daar, waar
het kalme, schuivende voortbewegen een
einde nam. Toch kan de te sterke zncht
tot het verkrggen in jaren waar eenwen
voor verloopen moeten, nog menig angstig
oogenblik doen doorleven, zg 't ook, dat
een stoot of een ongedachte ontbarsting
soms strekt om den gedachtengang op een
ander punt te leiden.
Eennis is machtdie aan te brengen,
zelfs daar wat men het vroeger paarlen voor
de zwgnen werpen noemde, is meer en
meer het streven in de beschaafde maat-
schappg. En dat is goed, dat is overeen
komstig het groote beginsel, dat de idea
list zich voorstelt te zullen verwezenlg-
ken. Vraagt men of het wapen der kennis
past in elks hand Weet gg dan aan
welk wapen men zich niet kan kwetsen
Bedenkt, dat alles in de wereld kan mis
bruikt worden.
Op het punt van beschaven heeft men
ook binnen onze gemeente ruim zgn aan
deel geleverd. Wg kunnen weer wgzen
op de daarstelling van eene nieuwe lagere
school, die de gemeente op rnim een halve
ton komt te staan, terwgl in September
in den gemeenteraad besloten werd tot
het koopen, van grond alweer voor eene
school.
Ook het particulier initiatief deed groote
dingen. Tengevolge van eene tentoonstel
ling op het gebied van ambachtsonderwgs
ontstond binnen onze gemeente eene nieu
we stichting, de Ambachtsschool. De
gemeenteraad, rekening houdende met de
behoeften der tgden, stond op voordeelige
voorwaarden den grond, en welgezinden
hnnne kapitalen af, waardoor in Novem
ber het nieuwe lokaal kon ingewgd en
in gebruik gesteld worden. Onze verte
genwoordiger ter Tweede Kamer hield de
openingsrede.
De Vereenigde Doopsgezinde gemeente
gaf opnieuw bewgs, hoezeer het onderwgs
aan de kinderen harer gemeenteleden haar
ter harte gaataan de Ripperdastraat werd
een terrein gekocht en men haast zich,
een nieuw schoollokaal in gereedheid te
brengen.
Zal de beschaving in staat zgn de ar
moede te verdrgven 't Is bgna niet te
geloo ven, wel dat zg is een machtige hefboom
in deze. De besohaafde, de energieke
mensoh schept zich nieuwe banen, haat
den sleurgang. Dat het er nog verre af is,
dat elk individu ongelukkigen uitge
sloten, voor eigen onderhoud kan of
wil zorgen, weet elk en dat gemak - en
hebzucht de grootste hinderpalen zgn
bg armenverzorging, alsmede dat kapitale
sommen verdwgnen in de zinkpnt der ge
huichelde hulpbehoevendheid, telkens op
nieuw door misplaatst medegevoel aan
gevuld, ieder weet het. Doch er bestaat
gelukkig nog veel gemotiveerde philan-
trophie, zoodanige die hongerenden spg-
zigt en ze dan, zoo noodig, den weg tot
zelfstandig bestaan wgst.
Genoemd behoort dan te worden de
Vereeniging Weldadigheid naar Vermo
gen, met haar uitgebreide connecties en
haar veelvuldig strgden tegen alles wat
den maat8chappelgken en zedelgken wel
stand der aan hare zorgen toevertrouwdsn
zoekt te bevorderen. Gesteund door de
opinie en door ruime bgdragen moge
haar werk gedgen.
Waar de verdiensten niet groot en het
kindertal hiermee in omgekeerde reden
staat, daar was de Commissie tot ver
schaffing van warme spgs aan behoefti
ge schoolkinderen gereed om met onge
veer twee en veertig duizend porties spgs
behoeftige kinderen te voeden. Alweer
steunde de beurs dermeergcgoeden hier het
goede werk; niet daarom goed, omdat
het misschien een partybelang in de hand
werkt, maar omdat het kind goed gevoed
behoort te zgn, wil het later den strgd
om 't bestaan met gnnstigen nitslag aan
vaarden.
Even krachtige hnlp vond de Broeder
schap de Deo, die in Juli ecu geheel nieuw
gebouwd huis betrok, gewgd aan Chris-
teigk weldoen.
Schokken op maatschappelgk gebied
dringen tot nadenken, het rtchtsgevoel
van het volk komt op tegen ieder die ze
veroorzaakt, zelfs zoo dat men der bevoeg
de macht in enkele gevallen het werk
nit de handen zon willen nemen. Het
treurige, nimmer nog opgehelderde moord-
feit in Februari, dat aan twee hoogbejaarde
vrouwen het leven kostte, levert hier
van het bewgs. Bleek hier aan de open
bare macht, dat de stemme des volk niet
altgd de stemme Gods is, een heilige
plicht blgft desniettemin in deze op haar
rusten.
Dan zgn er van die brandende vraag
punten, welke met het publiek welzgn hier
ter stede in nanw verband staan en oplossing
behoeven Water, Verlichtingen Verkeers
wegen. Dat zg bestaan, dankt men meeren
deels aan overeenkomsten, aangegaan in
tgden toen men in den vooruitgang van
Haarlem nog niet veel vertrouwen had.
Zucht niet een groot deel van Haarlems
pi bliek onder dnur water of zelfs water
gebrek? betaalt men niet'enorme gasprg-
zen, waar andere gemeenten ons in deze
zoo goed voorgaan Is niet nog altgd het
Noordelgk deel der gemeente door de
eigenaardige sngding der spoorlgn ette-
lgke uren van den dag volkomen geïso
leerd van het gedeelte, waaraan zg sehot
en lot betaald En dan de Ngverheid,
die geen geschikten nitweg vindt voor
haTe producten omdat de waterwegen
zulks niettoelaten, waardoor het denk
beeld: Haarlem eene stad der groote ng
verheid, niettot uitvoering kan komen. Veel
te veel, blgfter nog te doen om tevreden
en voldaan te zgn.
Tnsschen deze kwesties bewegen zich
twee zaken, die almede gestadig de aan-
daoht vragen het prostitutie- en het ker-
misvraagstuk. Voorstanders en tegenstan
ders ook hier. Onze mannen, door de
meerderheid gekozen om in deze nitspraak
te doen, zg mogen in 1893 deze lastige
punten tot oplossing brengen.
Strgd en geld zal 't kosten, maar;
heldere hoofden, die den sluier der toe
komst met hun blik weten te doorboren
en warme harten, die de zedelgkheid der
ingezetenen weten te paren aan de welbe
grepen belangen der burgerg, vermogen
veel.
Weer andere inzichten drgven Haar
lem in de richting van eene toek» (matige
luxe-stad. Staalwaterbron, badhuis, bad
hotels; vreemde en landgenoot aangetrok
ken door de vereeniging van bovengenoemde
gegevens, algemeene welvaart; deze iilnsies,
zg mogen werkelgkheid worden!
Als een snel vunr verspreidde zich in
den nazomer de verpletterende tgding dat
de cholera na in Rusland ontelbare
slachtoffers gemaakt te hebben, ook tv
Hamborg was binnengekomen, waarschgn-
lg n overgebraoht door land verhuizers. Dat de
ziekte te Hamburg zoo snel om zich heen
greep, met zulke onbedwingbare woede
oud en jong terneer velde, eerst later kwam
aan den dag, dat de Hamburgsche Se
naat in deze de schnldige was. Slecht
toezicht op reiniging van riolen en wo
ningen, weinig of geheel geen zorg voor
drinkwater en ten laatBte eene laakbare
onverschilligheid bij de eerste ziektege
vallen en geheimhonding, toen de zaak
nog had knnnen gekeerd worden. Wat
wonder, dat ook in ons vaderland, als de
tgdelgke plaats van samenkomst van hen,
die in de Nieuwe wereld hnn heil zoe
ken, zich gevallen vcordeden. Met
prgzenswaardigen spoed werden alomme
de handen aan 't werk geslagen om zich
tegenover den naderen vgand in staat van
tegenweer te stellen. Menige verzamel
plaats van ongerechtigheden werd flink
ter hand genomen, en het toezicht op
drinkwater maakte eene hgzondere zorg
van de gemeentebesturen uit; ook hier
ter stede zat het bestnnr niet stil. Jam
mer, dat de overgroote zorg hier in een
paar gevallen tot mieverstand leidde. Men
blgve echter wakende. Reeds wordt de
profetie gedeeltelgk bewaarheid van ben,
die het verdwgnen van den vreeselgken
vgand niet vertrouwdenvan nit Ham
burg werden in de laatste dagen des jaars
weer telkens nieuwe gevallen gemeld. Wgs
door ondervinding verdnbbele men de
waakzaamheid, opdat Nederland niet an
dermaal overvallen worde door een in
dringer, die de grootste jammeren om
zich verspreidt.
De ongelukkige ziekte had Haarlem
bgna een groote teleurstelling berokkend,
doordien onze Koninginnen, hierin geleid
door H. D. geneeskundige raadgevers,
gemeend hadden niet te kunnen voldoen
aan de belofte om onze gemeente met een
bezoek te vereeren, doch met het voor
uitzicht van dit later alsnog te zullen
doen plaats hebben. Wg stonden versla
gen in dezelfde mate als wg ons gelukkig
gevoeld hadden toen het bezoek bepaald
was. De oorzaak soms voorbgziende maak
te men zich boos op alles en ieder. En
wat hadden de ingezetenen, hierin krach
tig voorgegaan door het gemeentebestuur,
zich eene lnisterrgke ontvangst, Konin
ginnen, onze Koninginnen waardig, tot
taak gesteld! Bgna onverwaoht nam de
Koningin-regentes het kloeke besluit,
Hare belofte te zullen nakomen op den
23en September en met welken uitslag!
De heerlgke dag ligt ieder Haarlemmer
nog te versch in 't geheugen om er aan
te herinneren
Wg gevoelden, dat wg thans gelgk
gesteld waren met zoovele gemeenten
wie reeds vroeger de hooge eer van een
bezoek was te beurt gevallen. Onze lief
de voor het Koninklgk huis is er stellig
