HAARLEMSCH
Eerste Blad.
PREDIKBEURTEN
No. 4.
144.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86.
Vijftiende Jaargang
van ZATERDAG 14 Januari
1893.
Ned. Vereen, tot bevordering
van Zondagsrust.
op Zondag 15 Januari 1893.
TELEPHOONN TIMMER
TELBPHONISCHE VERBINDIN8
met AMSTERDAM.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maandenr ,25.
franco p. poet—,40.
Afzonderlijke nommerg 3 eenten per etnk.
Prijs per Adrortentie rao 1 tot 5 regels 25 cents, elke regel
meer 5 cents, groete letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond.
Advertentim worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Doet Uwe inkoopen liefst niet
op Zondag. Waarom zoudt gij
geheel onnoodig de Zondagsrust
van anderen storen?
Het Bestuur der Afdeeling.
Groote Kerk.
Voorm. 10 nre, Barbas.
Avondmaal.
's Avonds 6 ure, Moeton.
Dankzegging.
Nieuwe Kerk.
Voorm. 10 nre, Veen.
Vrije beurt.
Jans-Kerk.
'Voorm. 10 ure, Knottenbelt.
Vrije beurt.
Vrijdag 's av. 8 ure, Knottenbelt.
Voorbereiding.
Bakenesser Kerk.
Voorm. 10 ure, Sioaan.
Avondmaal.
Eglise Wallonne.
Dix heures, Debry.
Gereformeerde Kerken.
GedOudegracht).
Voorm. 10 ure, 's av. 5 ure, Mulder.
Woensdag 'g av. 8 ure, Langhout.
Klein Heiligland).
Voorm. 10 ure, 's av. 51/2 ure, Schotel.
Donderdag 's av. 8 ure, Schotel.
Ridderstraat
Voorm. 10 nre, 's av. 6 ure, Langhout.
Lnthersche Kerk.
Voorm. 10 ure, J. van Loenen Martinet
pred. te Sandpoort.
Kerk der Vereen i^de Doopsgezinden
Voorm. 10 ure, Hesta.
's Avonds 6 ure, de Vries.
Romonstrantscho Kerk.
Voorm. 10 ure, Dr. P. H. Reessingh,
pred. te Leiden.
Kerk der Broedergemeente.
Voorm. 10 nre, Weiss.
Chr. Bewaarschool, L. Hoeren vest.
Maandag 'sav. 8 ure, Moeton. Bijbellezing.
2 Samuël 6 1 v.v.
Lokaal in de Oranjestraat.
Dinsdag 'sav. 8 ure, Swaan. Bijbellezing.
Lokaal Kromme Elleboogsteeg,
Zijlstraat.
Woensdag 's av. 8 ure, Samenkomst der
leden van den Bijbelbond.
Ds. Swaan verzoekt vriendelijk aan de
leden, de van hunnen naam voorziene bijbel-
kaart en de briefjes van Oct.Dec. des
vorigen jaars ingevuld te willen meebrengen.
Vrije toegang voor belangstellenden.
Lokaal „Weten en Werken."
Ged. Oude Gracht big de Turfmarkt
Donderdag 's av. 8 ure, de Heer J. Klein.
Bijbellezing. Joh. 19 1 v.v.
Ds. Tideman hoopt Maandag zijne lessen
te hervatten.
Ds. Barbas ontving met dankzegging
van N. N. f 3.30 voor de Chr. school
voor on- en minvermogenden in de An-
toniestraat.
Diakenen der Ned. Herv. Gemeente
alhier berichten met hartelijken dank, dat
in de collecte Janskerk op Woensdag den
Hen Januari is gevonden f 25.voor
het Diaconiehuis.
Nederd. Herv. Kerk.
Bennebroek.
Voorm. 10 nre, J. A. Gerthvan Wijk Lr
Beverwijk.
Voorm. 10 ure, J. C. Boon.
Nam. 1 nre, Zondagschool.
Evang. Luthersche Kerk.
Voorm. 10 nre, K. A. Gonlag.
Doopsgezinde Kerk.
Voorm. 'O ure, J. Sepp.
Bloemendaal.
Voorm. 10 ure, geen dienst.
Nam. 2 ure, P. E. Barbas
Pred. te Haarlem.
Voorbereiding.
Heemstede.
Voorm. 10 ure, J. Kuylman,
Voorbereiding.
Woensdag 'g Avonds 6V2 nre, J- Kuylman,
Hillegom.
Voorm. 10 ure, M. Buchli Pest.
Houtrijk en Polanen.
Voorm. 10 ure, geen dienst.
Nam. 2 ure, J. A. Gert van Wijk. Jr.
Pred. te Bennebroek.
Sandpoort.
Voorm. 10 ure, W. II. Poolman.
Pred. te Haarlem.
Spaar ndam.
Voorm. 10 ure, T. Hoog.
Velsen.
Voorm. 10 ure, U. Waardenburg.
's Avonds iy3 ure, II. Waardenburg, in
't Lokaal voor Chr. belang te VelseD.
Maandags 'g Avonds 73/4 uur, Mededee-
lingen van den Zendeling G. van Asselt,
uit zijn arbeid op Sumatra, in 't lokaal
voor Cbr. belang.
Donderdags 's Avonds 7V2 ure Samen
komst in 't lokaal voor Christ, belang,
II. Waardenburg.
Zaterdags 's Avonds 7V2 uur, Evangelie
verkondiging op de Heide, de Heer van
Zweden.
Zandvoort.
Voorm. 10 nre den Heer J.W. Uitbrander.
Godsdien8tonderw. te Haarlem.
Nam. 2 ure, geen dienst. pr
Voordrachten in Teylers Stichting
Prof. P. J. Blok van Groningen gaf
aan de bezoekers van Teylers gehoorzaal
Woensdag j. 1. een overzicht van de ge-
sohiedenis der Jezuieten. Voor 30 jaren,
sprak hij, kon men dit onderwerp niet
hebben ter sprake gebracht zonder ter
stond in het gemoed der hoorders de fi
guren uit Sue's Wandelende Jood en van
Lennep's Pleegzoon te hebben doen oprij
zen, die toen, evenals thans de figuren uit
Uilenspiegel, verkeerde en valsche voor
stellingen geven van de befaamde orde.
Zijn doel was niet de orde te verde
digen, maar zuiverder begrippen daarover
te verspreiden. Der geschiedenis is het
om waarheid te doen.
Zijn voor de Protestanten Maarten
Luther, Melanchton, Calvyn, Zwingli en
Menno Simons, heldenfiguren der 16de
eenw, door vele Katholieken worden deze
mannen besohouwd als werktuigen van
den Antichrist. Anderen noemen ze werk
tuigen in Gods hand om de Kerk te
straffen voor de misbrniken en zonden,
waaraan zij destijds ook naar hnn oor
deel leed, terwijl eindelijk sommigen ze
erkennen als de oorzaak van de inwendi
ge hervorming na hnn optreden in de
kerk zelve tot stand gebracht.
Korten tijd toch na de Reformatie wer
den verschillende monnikenorden opge-
rioht, in het Concilie van Trente een
nienwe kerkregeling vastgesteld en ein
delijk de pauselijke macht aan beter han
den toevertrouwd dan aan de Borgia's
en dergelijken wier zedeloos gedrag niet
weinig had bijgedragen tot de algemeene
behoefte aan hervorming. Adrianns VI,
Panlns IV en Pins hielden streng de
hand aan het pauselijk gezag. Het Con-
oilie van Trente braoht een oontra-refor-
matie tot stand, die de Katholieke kerk
wier gezag bijna was ondergegaan, weder
op nienw tot macht en aanzien bracht.
Niemand zal thans meer tegen de Ka
tholieke geestelijkheid de beschuldigingen
van domheid en onzedelijkheid durven
herhalen, welke zich in Luthers tijd ieder
terecht mocht veroorloven. De kerk is
inwendig gereformeerd.
De bezwaren die men thans van Pro-
testantsche zijde koestert, betreffen alleen
de leer, niet het leven.
Deze ommekeer ten goede nu heeft de
kerk hoofdzakelijk aan Ignatius de Loyola
te danken.
In 1521 streed deze in Spanje voor Karei
de V tegen Frans I. Bij de verdediging Pam-
pelnna gewond en voor den krijgsdienst
ongeschikt geworden, wijdde hij zich aan
den dienst van Maria en de Kerk met
denzelfden ijver waarmede hij vroeger ge
streden had tegen den vijanden van zijn
land.
In het klooBter wijdde hij zich aan de
strengste askese, predikte in het openbaar,
maar verwekte door zijn dweepend op
treden en populariteit naijver bij de Be
nedictijnen. Hij vertrok toen naar Parijs
om zich aan de Sorbonne te bekwamen
en vereenigde zich daar met Xaverins en
Lefévre om een bond of genootschap op
te richten tot bestrijding der ongeloovi-
gen. Reeds eenmaal had hij het Heilige
Land bezocht, thans toog hij andermaal
daarheen. In Italië gekomen, kon hij
eohter zijn plan tot bestrijding der Muzel
mannen niet doorzetten, maar bepaalde
zich tot het prediken en hospitaaldienst
te Rome, nadat hij reeds te Venetië de
Societas of de heerschare (compagnie) van
Jezns had gesticht. Na vele tegenwerking
werd deze in 1540 als orde erkend. De
tegenstelling van Lnther en Loyola is groot.
Beiden vol geloofsij ver en in het klooster
gevormd, traden ze op als aanvoerders in
den strijd die de 16de eenw verdeeld hield.
Luther trad nit het klooster blijmoedig en
meteen open gelaat de wereld in Loyola
leert er de wereld verachten en wakend en
vastend zieh overgeven aan het ideaal dat
hem voor oogen staat, de zegepraal der
kerk. Luther wordt volksman en geleerde,
Loyola blijft edelman en officier. Zelf wordt
hij generaal der orde, waarvan „ieder
lid een leger waard is." Dit leger strijdt
onophoudelijk voor de leer en de eer
der kerk, en de beide Concilies van
Trente en van het Vaticaan, waarin het
leven der geestelijkheid werd geregeld en
de groote dogma's zijn vastgesteld, door
hnnnen geest bezield.
Het onderwijs en de wetenschap heb
ben aan deze orde ontzaggelijk veel te
danken en in het zendingswerk, zoo
wel als in de ziekenverpleging zijn zij
door weinigen in zelfverloochening over
troffen. Door hunne voortreffelijke predi
katiën eindelijk hebben ze vele zielen, ja
geheele streken voor de kerk van Rome
ternggewonnen.
Geen wonder dat de Protestant hen
vreest. Zelfs de Katoliek, die ben moet
eeren, maakt zich wel eens bezorgd over
de richting waarin zij de Katholieke kerk
zioh doen bewegen,
Naast de Witte Pans staat de Zwarte,
de Papa Nero en elk weet dat de eerste
het oor moet leeoen aan de raadgevin
gen van den laatsten.
Klein ie hnn getal, slechts 23,000
leden telt de orde maar sterk zijn ze
door hnn voorbeeldelooze tnoht.
Hnn proeftijd dnnrt 2 jareD, waarvan
ze vier weken in eenzaamheid doorbren
gen en dan door vasten en bidden on
der gesehikte leiding, worden gebracht
tot een extase, die hen voor goed tot trou
we leden der orde maakt. Van nn aan
zijn zij onder een zedelijk hypnotisme,
dat hen perinde acsi cadaver tot een wil
loos werktnig maakt in de handen van
den overste. Gehoorzaamheid is de hoog
ste deugd, knisohheid wordt ook geëisoht,
maar de gelofte van armoede wordt min
der getrouw nagekomen.
Na den proeftijd wordt de novitins, stu
dent of scolastiens, en wijdt zieh geheel
aan de wetensohap. Acht tot vijftien ja
ren worden hieraan besteed, waarnit ge-
reedelijk te verklaren is, dat er zoovele
kundige mannen in de orde gevonden
worden.
Aan het einde van deze stadiejaren
worden ze óf wereldlijke óf geestelijke
ooadjutoren, leekebroeders of priesters.
Aan het hooid staan eindelijk 200
professi, die haar geheel en al bestaren.
Men heeft verder Provineiale congrega
ties met een Provinciaal aan het hoofd
en deze kiezen dan den Generaal, die steeds
onder toezicht staat van admonitoren.
Na deze schets van de inrichting der
orde, volgde nn hare geschiedenis.
Het bleek daaruit, dat ze steeds met
de grootste tegenkanting had te kampen
gehad met het minst in Roomsch-Kato-
lieke landen, en dat ze zoowel uit Frank
rijk, Spanje, Portugal, Italië herhaaldelijk
verjaagd was, ja zelfs voor korten tijd,
van 17731814 als orde had opgehon-
den te bestaan, na den ban door Clemens
XIV over hen uitgesproken.
De schuld van deze tegenwerking is
hoofdzakelijk te zoeken in hunne zncht
tot heerschappij over de geheele maat
schappij waarin ze verkeeren, waar hnn
invloed overmachtig wordt, geraakt de
regeering in hnnne handen, het volk ver
laat handel en bedrijf, het land wordt
overdekt met kloosters, en alle zelfstan
dige moraliteit wordt verstikt.
Haat en vrees hebben vele iengens
omtrent hnnne leer gepredikt en verspreid.
De tyrannenmoord is wel waar door Ma
riano verdedigd, maar ook weer door an
deren bestreden, en wordt in de ondheid
en nog, door vele anderen voor geoor
loofd gehouden. Of men aan ketters geen
woord behoeft te honden is steeds ook
bij hen een verschilpunt geweest.
Het doel heiligt de middelen is een
beginsel dat ook door Lnther, Spinoza
