HAARLEMSCH
Eerste Blad.
No. 17.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86.
Vijftiende Jaargang.
144.
van WOENSDAG 1 Maart 1893.
Nieuwsberichten.
TILEPHOONNUMHEK
TELEPHONISCHE VEKBINDIN8
met AMSTERDAM.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maandenr ,25.
franco p. post ,40.
Afzonderlijke nommerg 3 centen per stnk.
Prijs per Advertentie van 1 tot 5 regels 86 cents, elke regel
meer 5 cents, groete letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond.
Advertentien worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG de» middag» ten 18 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
„ONZE LEESTAFEL".
Oolang9 verschenen werken, op aan
vrage ter bezichtiging te verkrygen bij
De erven Loosjes, te Haarlem.
CHAPPU1S. H. Th. Twee moeders. Oor
spronkelijke roman 2 dinf 5.40.
SAVAGE. R. H. Mijn officieele vrouw.
ing. f 1.90 geb 2.50.
WERNER. E. Vrije baan. Vertaling van
Hermina. afl. I Prijs compleet om
streeks3.50.
SCOTT'S WALTER, Werken. Vertaald
en bewerkt door Gerard Keller, afl. I.
Compleet in 100 afleveringen a.10.
WE1TSTEIN ADELT. MEVR. MIN
NA, 31/o maand Fabrieksarbeidster.
Eene practische stadie1.
KOLLEWIJN. Nz. A. M. Leerboek der
vaderlandsche Geschiedenis. Tiende
druk1.90.
HARING. J. Schrijfmethode voor school
en hnis in 10 Nummers. Prijs per num
mer.08.
BRUGMANS S. J. H. Synchronistische
Kaart der Onde Geschiedenis.75.
Voorstellen tot vereenvoudiging van on
ze spelling en verbuiging door H. Bui
tenrust Hettema, H. J.sEmans. P. de
Geus, Gerard Keller, R. A. Kolle-
wiju en T. Terwey.15.
Buitenlandscbe nieuw verschenen werken
BACKHAUS, WILHELM EMANUEL,
Allen die Erde! Kritischgeschichtliche
Darlegungen zur sozialen Bewegung.1.95.
LUK AS Dr. FRANZ, Die Grundbegrifle
in den Kosmogonien der alten Völker. 3 90.
BADOUREAU. A. Les sciences expéri-
mentales. Introduction, relié3.30.
HAMONIC. LE Dr. P. Traité des ré-
treéissements de FUrètbre6.60.
MOREAU LE Dr. EMILE. Mannel
d'ichthyologie fratujaise4.40.
Pierres précieuses et pierres fines. An
thologie de quelques prosateurs francais
contemporains. Goedkoope uitgave, afl.
I Compl. in 5 afleveringen .45
Bovenstaande werken zyn voorhanden
by de boekhandelaars de erven Loosjes.
Weten en Werken.
De Heer P. H. van der Ley, Directeur
■van de Rijkskweekschool voor Onderwij
zers alhier, vervulde Maandag avond de
spreekbeurt, waartoe als naar gewoonte
een zeer voldoend getal bezoekers was
opgekomen.
Het was werkelijk een genot na den
drnkken Maandag van de vorige week
weer eens een kalm spreker te hooren,
bij wien we tevens weer wat leeren kon
den.
Spreker behandelde den energieken
Amerikaan Thomas Alva Edisson en bracht
in verband met diens leven en werken
door goed gelukte proeven veel bij tot
goed verstand van het besprokene.
Edisson is in 1847 geboren, zijne va
deren hadden in 1732 zich in Amerika
gevestigd. Zij waren Hollanders.
De vader won de kost door hard wer
ken, zoodat Tom reeds op twaalfjarigen
leeftijd moest helpen om in de behoeften
van het gezin te voorzien, doch hij had
uitstekend onderwijs ontvangen van zijne
moeder, die eene ontwikkelde vrouw was.
Op genoemden jeugdigen leeftijd zien wij
hem geplaatst als treinjongen. Men had
met den Hinken knaap op, zoodat hem
vergund werd, om zijne boeken en ver
dere benoodigdheden in een hoek van een
goederenwagen te bergen, van welke
vergunning hij een zeer rnim gebrnik
maakte, aangezien de knaap by zgne proef
nemingen, hg deed aan scheikunde, nog
al wat met zich voerde, tot zelfs eene
formeele drukkery, naardien hg in zijne
bergplaats een krantje redigeerde, zette,
drnkte en verkocht.
Eens ontstond er in zijn bagagewagen
brand door het ontvlammen van phosfo-
rns, waardoor hg vele van zgne schatten
verloor, welk ongeval hem echter een
vriend bezorgde, van wien hij de telegrafie
leerde. Zoo al maar door improviseerende,
bracht Spreker een begrip bij van elek
triciteit, elektrischen stroom, wijzer-tele-
graaf, elekero-magneet, drnktelegraaf, wel
in eenvoudige, lijnen, maar toch zóó dat
men van de werking eenig inzicht verkreeg.
De zncht van den knaap om, door de
dingen goed te kennen en hierdoor tot
verbeteringen in 't bestaande te komen,
was natuurlijk aan zgn genie zeer bevor
derlijk, maar deed ook ten duidelijkste
zgne totale ongeschiktheid voor het een
tonige ambtenaarsleven uitkomen, wat ten
gevolge had, dat hij zich nergens lang
kon opbonden. In kritieke gevallen liet
echter zgne vindingrijkheid hem nimmer
in den steek. Eens, bij een ijsgang, was
een spoorwegbrug vernield en moest dus
een trein blijven staan. Niemand wist
raad om den nood aan de overzijde der
rivier kenbaar te maken, naardien ook
de telegrafische gemeenschap was verbro
ken. Edisson verzon de telegrafische tee-
kens toe te passen op de stoomfluit van
den locomotief. Na eenige mislukte pogin
gen was er aan de overzgde der rivier
iemand, die de fluitsignalen begreep en
zoo kwam de gemeensehap tot stand. Bij
eene werkstaking der telegrafisten stond
de zeventienjarige knaap, dien men niet
in de stakingsplannen had meenen behoe
ven te kennen, eens voor de bediening van
een geheel kantoor; zijn wilskracht ver
richtte hier wonderen. Zoo langzamer
hand geraakte Edisson in goeden doen.
Vooral toen hij zgn genie kon doen wer
ken op de wijze als hem goed dacht en
naar die mate namen ook zgne uitvin
dingen toe. Nauwelijks was te Chicago
de Telefoon tentoongesteld geweest, of hg
wist zich van de beginselen waarop hare
werking berust, meester te maken
en voerde door zgne aangebrachte ver
beteringen dit werktuig tot een hoogen
graad van volkomenheid, evenals het
werktuig tot opbewaring van het gespro
ken woord, de Phonograaf.
Spreker stelde ons in staat met beide
instrumenten kennis te maken.
Meer nog door de verbetering van het
elektrieksch licht heeft Edisson zgn naam
onsterfelijk gemaakt. Vooral de hooge
volkomenheid van de tegenwoordige elek-
triesche gloeilamp, dankt de wereld aan
zgn volhardend pogen. Merkwaardig is
het, te weten, met welke moeielijkheden
hij had te kampen om eene geschikte
kool te fabriceeren, die hiervoor dienen
kon, tot hem ten laatste, na verwerping
van metaal als zoodanig, na allerlei
proefnemingen bleek, dat kool van den
bamboeevezel hiertoe de meest gesehikte
was. Een booglamp en een gloeilamp,
gevoed door eene batterij, dienden hier
ook alweer, om van deze verlichting
van den nieuwen tijd een denkbeeld te
verkrijgen.
Spreker deelde ten slotte nog een staaltje
mede van Edissons wilskracht. Eene aan
zienlijke bestelling was aan zgne fabriek
niet zoo uitgevallen als hg zioh had
voorgesteld; ergens school een font. Om
deze te vinden, sprak hij met vijf zijner
beste werklieden af de fout op te zoeken
en niet eer de werkplaats te verlaten
voor zg gevonden was.
Zestig uren achtereen dat is zeven
en een halve normale arbeidsdag ble
ven de zes mannen doorwerken zonder
met te nemenmen had de feil gevonden.
Om weer normaal te worden, sliep Edis
son na afloop zes en dertig nren achter
een.
De maatschappij, zoo eindigde epreker,
kan niet bestaan uit enkel genieën en het
is ook maar goed, dat er profeten en mar
telaren zgn, maar als ieder in zgn kring
zich toelegt om datgene, wat zgn taak
is goed te verrichten, dan kan ieder het
genie bevorderlijk zgn.
Voor de hoogst belangrijke voordracht
van den Heer Van der Ley dankten de
hoorders met een laid applans.
Aardig was het te mogen opmerken,
dat een der mannen, die met zekere min
achting zich had uitgelaten over „potjes
en pannetjes" die gereed stonden, zich
zoo aangetrokken gevoelde door het
mede tentoongestelde portret van Edisson,
dat hg bleef zitten. Een paar jonge snui
ters, die liever wat hooren, waar zg zich
ziek bij knnnen lacher, hadden de onbe
leefdheid van gedurende de voordracht
weg te loopen. De beide jonge mannen
handelden echter natuurlijk zonder kennis
des onderscheids, en de geachte Spreker
beoordeele het feit naar den maatstaf van
onbekendheid met goeden toon.
De volgende spreekbeurt wordt vervuld
door den heer H. Th. Chappnis van
Amersfoort.
Omtrent de onverschrokkenheid
van de inboorlingen op de Aroe-eilanden,
in den Indischen Archipel, deelt men
mede, dat zij onlangs onze vestiging met
ongeveer 75 prauwen, in elk waarvan
plm. 20 personen waren gezeten, tracht
te te naderen. Onze posthouder liet op
goed gelnk uit eene sinds de vorige eeuw
op non-activiteit gestelde lila een kogel
op de vijandelijke vloot afschieten, die
waarlijk doel trof en een der prauwen
in zinkenden toestand bracht. De overi
ge 74 vaartuigen raakten door dit onge
luk zoo in de war, dat zij hals over kop
het hazenpad kozen en zich vooreerst
niet meer lieten zien.
Het a capella-koor is Donderdag
ochtend te Parijs aangekomen en heeft
er des avonds een concert gegeven voor
de leden en hunne introducés van den
artistensocieteit le Cercle des Mirlitons.
Ocer den uitslag werd aan het N. v. d. D.
geseind: „De Lange's koor heeft in den
Cercle een ongeëvenaard succes behaald.
Drie nommers werden gebisseerdook
van de ond-Nederlandsche volksliederen
werd een herhaling gevraagd. De leider
werd tal van malen teruggeroepen."
Bij schietoefeningen op het terrein
hij het artillerie kamp van Braesstraat
ontplofte door eene onbekende oorzaak
bg het laden van een kanon van 15 cM.
de granaat, met het gevolg dat drie ar
tilleristen en de luitenant Chevalier, die
de proefnemingen leidde, vreeselgk ge
wond werden. Den luitenant werd het
onderste deel van het gelaat vernield, van
twee artilleristen, die ook nog andere
wonden bekwamen, werd de rechterhand
weggeslagen, en den derden werd een
been verbrgzeld. Na voorloopig verbon
den te zgn, zgn de vier zwaar gewon
den naar het militaire hospitaal te Ant
werpen vervoerd.
Twee beschaafde Degerinnen heb
ben de nitgave van een conrant aan
de Congo, Afrika's Westkust, op touw
In Victoria werd indertijd ook de eer
ste courant door eene vrouw opgericht.
Onder de nalatenschap van Koning
Lodewyk I van Beieren, in 1868 overle
den, bevindt zich een verzegeld kastje, be
vattende nagelaten papieren van den ko
ning. Volgens de volksmeening zonden
deze stokken allerbelangrijkst zgn, maar
men moest nog wat'; geduld hebben, want
het testament des koning bevatte de be
paling, dat eerst vijfentwintig jaar na
zgn overlijden het kastje mocht geopend
worden, dns in 1893.
Het blijkt na echter, dat men nog wat ge
duld zal moeten oefenen. Bij de Mnnchener
Allg. Zeiting is namelijk „van daartoe
bevoegde zijde" eene mededeeling ingezon
den, inhoudende: le dat die testamentaire
beschikking niet betreft eene kist, maar
een kastje en een aantal verzegelde sar
tonnen omslagen2e dat de koning echter
die beschikking in 1859 heeft ingetrok
ken door een codicil, krachtens hetwelk
alle in zijne nalatenschap aanwezige car
tons, kastjes, kisten en koffers, zonder
eenige uitzondering, eerst vijftig jaar na
zijnen dood mogen worden geopend. Men
moet dos wachten tot 1918.
Omtrent Verdi's verheffing in den
adelstand wordt gemeld dat hijzelf, het
bericht in de bladen lezende, aan den
minister Martini getelegrafeerd heeft„Ik
wend mg tot n als kunstenaar, met het
verzoek al het mogelijke te doen om dit
te voorkomen. Mijne erkentelijkheid zal
er niet minder om zgn."
Van andere zijde verneemt men, dat
er over de aan den componist toegedaohte
onderscheiding verschil van gevoelen in
den ministerraad heeft bestaan, hetgeen
zelfs tot eene heftige woordenwisseling
geleid heeft.
Hoewel de hooge onderscheiding den
kunstenaar van harte gegnnd is en het
een goed teeken des tijde kan genoemd
worden, als de regeeringen de knnst onder
hnnne hoede nemen, door den kunstenaar
te verheffen, behoort een eerbewijs geen
aanleiding te geven tot verschil van ge
voelen en zal zelfs de knnsteDaar er den
componist Verdi dankbaar voor zgn, on
der deze omstandigheden voor de eer te
bedanken.
Omtrent de karnavalsgrap met den
Panama-chèque te Bazel verneemt men,
dat de zaak, ondanks den ernst van het
gebeurde, niet zal vervolgd worden, naar
dien Frankrijk een bewijs wil geven van
vriendschap voor Zwitserland, welk laat
ste land zeker met deze schikking wel
zeer zal zijn ingenomen.
Naar men verneemt heeft de ge
vangen genomen directeur der Romeinsche
bank, Tanlongo, gewichtige bekentenissen
gedaan en den rechter van instructie ver
klaard, dat de bank geld heeft uitgekeerd
aan twee minister-presidenten, tal van
kamerleden, ministers en ond-ministers.
Tanlongo heeft de namen van al die lie
den opgegeven en beloofd, volslagen ont
hullingen te doen ter openbare rechtzit-
ting.
Uit Pest wordt eene schandelijke
misdaad gemeld. Toen een 12-jarig meis
je eene nieuwe, uit Weenen aangekomen
pianino ging bespelen, barstte een daar
in verborgen dynamietpatroon, waardoor
het kind zwaar gewond werd.
