HAARLEMSCH
Eerste Blad.
Na. 33. Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86.
Vijftiende Jaargang
144.
van WOENSDAG 26 April 1893.
N ieuwsberichten.
T EI. E P H O O N N XJ M M R
TE1EPHONISCHE VEEBIMD1S3
met AMSTERDAM.
ABONNEMENTSPRIJS
Per «Spie maandenr ,25.
franca p. post —,40,
Afeouderlijko nommers 3 centen per stak.
Prijs per Advertentie ran I tot 5 regels 25 cents, elke regeS
meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dlnedag- en Vrijdagavond
Advertentiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG de* middag» ten 12 uredie alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
„ONZE LEESTAFEL".
Onlangs versohenen werken, op aan
vrage ter bezichtiging te verkregen bij
De erven Loosjes, te Haariem.
SERAO, MATI.LDE, Speelzucht. Uit het
Italiaanach „II paese di Cuccagna" door
Hanua van Brielen3.25.
RUYTEN, A. H. M. Weber's Goliath.
Metrisch vertaald1.
HERALDICUS, Lijf- en wapen9preukeu
van het Vorstelijk Huis, van den Ne-
derlandschen Adel, van beroemde Ne
derlanders en Buitenlanders enz. Ing. .90.
geb. 1.25.
MOERKERKEN, P. H. van, Aphoris-
men uit Vondel's werken.90.
COSTER, Dr. D. J. Giften en toedienings-
middelen der in de Pharmacopoea Neer
landica Ed lila vermelde en van en
kele andere nieuwere en oudere genees-
middelen, 2e geheel herziene druk.1.
Ontwerp van Wet op het faillissement
en de Surséance van betaliiig. Deel II
Verslag der commissie van voorberei
ding der Tweede Kamer. -- Advies
van den Raad van State. Gewij
zigd ontwerp enz 2.25.
ROCHEMONT, J. I. de, De Nederland-
sche rijdende artillerie..50.
CUPERUS, B. Grensbej/alingeu. Opmer
kingen naar aanleiding van Dr. Kuy-
pers rede over verflauwing der grenzen. -.30.
HERTOG, C. H. den, Waarom onaanne
melijk. Bezwaren tcgenïde voorstellen
tot vereenvoudiging van onze spelling
en verbuiging.25.
De Athleet, Orgaan van de Amsterdamsche
athletische club. Gewijd aan athletiek,
voetbal, wielrijden, cricket, roeien, ijs-
sport, zwemmen, enz. enz. Hoofdre
dacteur N. J. Kampers. Prijs per jaarg.
van 26 nummers11.50.
Buitenlacdsche nieuw verschenen werken
BERGEUER, OSWALD, Tagebuch eines
dentschen Reservemannes.65.
KüHN, HERBERT, Von den Spötterbau-
ken der Secunda tind Prima. Gymna-
sial-humoreskeu.65. u
Les Pinean, Sculpteurs, Dessinateurs des
Batiments du Roy, Graveurs, Architec
tes, Public par la société des bibliophi
les Francois«27.50. ij
OHNET, GEORGES. Le lendemain des
amours1.90.
The Studio, An illustrated magarinc of
fine and applied art. Vol. I No. 1... .35.
Bovenstaande werken zijn voorhanden
bij de boekhandelaars t>e erven Loosjes
Bach's Matthiios-Passion.
Voor de belangstellende lezeressen en
lezers van dit blad, die de belangrijke
uitvoering van de Matthaus-Passion a. s.
Donderdag door onze afdeeliug van de
Maatsobappij tot bevordering van Toon
kunst in de St. Bavo-Kerk te geven, bij
wonen, doob nog niet de gelegenheid von
den, zich met den inhond van het werk
en zijn verheven aard vertrouwd te ma
ken, laten wij hier een kort overzicht
en enkele opmerkingen, het toonwerk be
treffend, volgen. Voor een groot deel
kannen wij ons daarbij bedienen van de
aanteekeningen door Woldemar Bargiel
in December 1869 gemaakt, toen het
grootsche werk voor het eerst in ons
land, te Botterdam werd uitgevoerd.
De Matthaus-Passion van Bach is, wat
vorm en inhond betreffen met geen ander
werk te vergelijken. Zij is geen oratori
um in den zin van Handei's Messias, of
Mendelssohn's Paulus en Eliaszij is
werkelijke kerkmuziek, bestemd om op
den Goeden Vrijdag bij de godsdienst-
oefeting in de kerk zoo uitgevoerd te
worden, dat het eerste gedeelte vóór de
predikatie, het tweede gedeelte daarna
gezongen worde en de gemeente de voor
komende koralen medezinge. De vorm
van Bach'» Passion. heelt zich ontwikkeld
uit het met de hervorming aangevangen
streven, om de verkondiging van Jeins'
lijdensgeschiedenis volgens het evangelie
op de meest indrukwekkende wijze in
de godsdienstoefeningen der Paasohdagen
op te nemen.
Volgens het onderzoek van den ge
schied vorscher -Von Winterfeld vindt men
de eerste gedrnkte passiemuziek, naar het
evangelie van Matthens, in Kenohenthal's
gezangboek, Wittenberg 1573een tweede,
naar het evangelie van Johannes, in Sel-
nesser's gezangboek, 1587een derde,
eveneens naar het evangelie van Johannes,
van Bartholomeus Gese, 1588. De mnziek
werken zijn uitslnitend vocaal; de koren
zijn vier- of vijfstemmig, het evangelisch
verhaal is éénstemmig voor tenor geschre
ven. Uit de eerste helft der XVII de
eeuw heeft Von Winterfeld geen passie
muziek vermeld.
In het jaar 1672 echter verscheen
te Koningsbergen een Passionvan den
kapelmeester Joh. Sebastiani, die wegens
de daarin opgenomen instrnmentale bege
leiding en het recitatief voor het bybel-
sehe verhaal, alsmede om de voor het
eerst daarin voorkomende kunstmatig be
werkte melodieën van geestelijke liederen
opmerking verdient. Toen nn in het be
gin der XVIII de eeuw de mnziek onder
de Hamburgsehe meesters Haodel, Keiser
en Mattheson een bnitengewone vlucht
nam, werden de door hen verderontwikkelde
vormen van het reoitatief, de aria en
het duet ook in hnn passie-compositiën
opgenomen.
De Matthaus-Passion heeft den vol
genden vorm. "Het Evangelie van MaltAeus
(Hoofdstuk XXVI en XXVII) woord
voor woord, maakt er de kern van nit.
Het is omkleed en begeleid door een ge
dicht van Christian, Friedrich Henriei,
die onder den naam Pioander in de eerste
helft der vorige eenw leefde en schreef.
Telkens waar het verhaal der heilige ge
schiedenis de ziel tot overpeinzing opwekt,
wordt de evangelische tekst afgebroken,
hetzij door ééne stem, of door het koor
der geloovige menigte, die geacht wordt
de geschiedenis in den geest te volgen.
Op de meest beteekenende plaatsen zijn
de bekende kerkliederen (koralen) inge
vlochten.
De muzikale ordonnantie bij den aldne
samengestelden tekst wordt in grootsoh-
heid door geen onzer meesterwerken over
troffen. Baoh gebruikt twee koren, met twee
zelfstandige orkesten en twee orgelshier
bij komt nog een derde koor (kinderkoor),
dat in het inleidings- en in het Blotkoor
der eerste afdeeling den canlus firmus
zingt. De reoitatieven worden eenvoudig
door aceoorden van het orgel begeleid,
uitgezonderd alleen bij Jezus' woorden,
waar het orkest steeds in wijde harmo
nieën intreedt, waardoor de persoon van
den Heiland op den voorgrond, van alle
anderen afgezonderd en als door een etra-
lenkrans omgeven, verschijnt. De woorden
der leerlingen worden meestal slechts door
één koor gezongen, want in de geschie
denis vormen zij en hun genooten de
minderheidzij omgeven hun meester met
liefde en deelneming en geleiden hem ten
grave. Daarentegen treedt de onstnimige
Joodsche volksmassa in dubbelkoor op,
gelijk ook de schaar der geloovigen, die
de gebeurtenissen in den geest volgend,
haar smart (koor No. 1) of haar veront
waardiging (koor No. 33 „Sind Blitse,
sind Donnerin dnbbelkoor uitdrukt.
Uit dit alles ontstaat de eigenaardige
episoh-dramatische vorm van het geheel.
Vertegenwoordigt men zich hierbij, zegt
Bargiel, hoe in de hoofdmomenten de ko
ralen intreden en daarin de stemmen zich
tot uitdrakking van één gemeenschappe
lijk gevoel in den zang vereenigen, dan
zal men toestemmen, dat een waardiger,
levendiger en indrukwekkender vorm
voor de muzikale vertolking der lijdens
geschiedenis van Jezns bezwaarlijk kon
bedacht worden.
Bach's Matthaus-Passion werd voor
het eerst bij de namiddag-godsdienstoefe
ning op den Goeden Vrijdag van het jaar
1729 in de Thomaskerk te Leipzig uit
gevoerd. Waren niet allen in staat, het
werk in geheel zijn diepe beteekeois te
bevatten, tooh werd algemeen gevoeld, dat
daarin aan de groote voorwaarden, door het
verheven onderwerp geêisoht, voldaan
was. De gemeente betoonde er levendige
deelneming voor en elke uitvoering van
het werk werd van dien tijd af een stich
telijk, cbristelijk-kerkelijk feest. Datznlk
een werk in vervolg van tijd geen voortdu
rende krachtige werking behield, zon be
vreemding kunnen wekken, indien de ge
schiedenis van alle knnsten ons niet op
een afwisselend rijzen en dalen wee». De
invloed der Italianen deed zioh ook in
Duitscbland gevoelen en zoo raakten Baon's
werken, vooral zijn kerkmuziek, op den
achtergrond; ja deze werd ten slotte ge
heel verwaarlooed. Gelnkkig was het
handschrift vau de Matthaus-Passion in
het bezit van Zeiter geraakt, den vriend
van Goethe en den leermeester van Men-
delssohn. Deze laatste verzocht Zeiter hem
de Passion af te staan voor een groote
uitvoering en braeht die nitvoering te
Leipzig op 12 Maart 1829 tot stand; dns
jnist een eenw na de eerste uitvoering;
Mendelssohn dirigeerde, zijn vriend Ed.
Devrient zong de party van Jezus. De
indruk was zoo machtig, dat kort daarop
een tweede en een derde nitvoering plaats
had. Sedert dien tijd werd zij jaarlijks
herhaald, ook in andere Bteden, en be
hoort, Bach's Passion tot die werken,
welke het meest in Duitscbland worden
ten gehoore gebracht.
Eene nitvoering van Bach's Passions-
muziek na Paschen, strookt niet met het
christelijke jaargetijde, hetwelk voor deze
compositie is aangewezen, doch heeft dit
in haar voordeel, dat zij het werk los
maakt nit het kerkelijk verband en het
aldus plaatst op het voor de Afdeeling
van Toonkunst en het gemengde pnbliek
zuivere standpunt van kunstwerk. Waar
wij het als zoodanig hebben te ontvan
gen, zal dit geen afbrenk behoeven te
doen aan de innigste waardeering van
deze mnziek, waaraan voorzeker geene
omstandigheden van tijd en plaats haar
gewijde karakter knnnen ontnemen.
B.
Tweede Kamer. In de zitting van Woens
dag is bet algemeen debat over de wet
op bet faillissement voortgezet. De Min.
van Justitie zijne den vorigen dag aan
vangen rede vervolgende, verklaarde, dat
omtrent de intrekking of wijziging van
den boedelafstand eerst kan beslist wor
den na aanneming dezer wet. Dat door
dit ontwerp onrecht zou gepleegd worden
tegen particulieren, ontkende de Min. ten
stelligste. Hij noemde weer voor licht
zinnige failliet verklaringen spoken. Voor
al bestreed bij het voorstel van den heer
Levy. Ondersoheid tnseohen eerlijk en
oneerlijke schuldenaars is niet zuiver wet
telijk vast te stellen en ware ook ver
keerd, daar alleen de publieke openie em
de strafreohter de oneerlijkheid knnnen
beoordeelen. De wet mag aan het faillisse
ment geen kompromitteerend karakter ge
ven, maar faillissement moet uitsluitend
vermogens-executie zijn. De heer de Kan
ter verdedigde het voorstel Levy in alge-
meenen zin en wengchte daarvan een af-
deelings-onderzoek. Het wets onwerp vond
Spreker overigens zeer wensohelijk, daar
het groote verbeteringen aanbrengt. O. n.
kenrde hij zeer goed, dat geen ondersoheid
wordt gemaakt tnsschen kooplieden en
niet kooplieden. Spreker maakte van de
gelegenheid gebrnik om hnlde te brengen
aan de eerlijkheid der rechterlijke maoht,
en deze te verdedigen tegen de verdacht
making niet enkel van socialisten, maar
nu ook van mensohen van wie men zoo
iets niet verwachtte. (De heer Bahlinana
riep „Bravo en de heer van Kerkwijk
liet zich ontvallen „er is nog wel een
professor bij, en die is nog niet afgezet
Onfeilbaar zoo vervolgde de heer de
Kanter - is de rechterlijke macht niet, maar
eerlijk zeker. Dat bewijst eene jarenlange
ervaring. De heer v. Karnebesk bestreed
de gelijkstelling van particulieren mek
Kooplieden. De heer v. d. Kaay wensohte,
ter voorkoming van allen twijfel, in de
wet te omschrijven den wensch van de
gezamentlijbe kreditenren tot failliet-ver
klaring. De heeren van Houten en Levy
volhardden bij hunne bezwaren. De heer
Harte drong aan op een nader overleg
tnsschen de Komm. van voorbereiding en
den Minister tot wetswijziging in den zin
van het door den heer v. d. Kaay aan
gegeven denkbeeld.
De Min. van Justitie bestreed nader da
heeren van Honten en Levy. Daarna
werd het algemeen debat gesloten. Hierop
werd de praealabele vraag behandeld, of
het voorstel-Levy als amendement kon
worden beschouwd. Met 40 tegen 20
stemmen werd een voorstel van den heer
Rink, om het voorstel Levy niet als eea
amendement te beschouwen, verworpen,
nadat de heer Travaglino namens Komm
van Bapp. verklaard had het met den
heer Bink eens te zijn, en de heer Bee-
laerts van Blokland het tegenovergestelde
gevoelen verdedigd had. De Voorzitter
deelde mede, dat bij zon voorstellen het
voorstel-Levy naar de afdeelingen te ver
zenden, maar tevens voort te gaan met
de behandeling van het ontwerp.
In de zitting van Donderdag stelde de
Voorzitter voor het am.-Levy naar de
afdeelingen te verzenden. Een voorstel
van den heer v. Delden, om eerst art.
1 van dat am. te behandelen, omdat,
moeht dit artikel, en daarmede het be
ginsel van het am. verworpen worden,
verzending naar de afdeelingen onnoodig
zon zijn, werd na bestrijding door dea
heer de Kanter met 50 tegen 9 stemmen
aangenomen. Alzoo kwam in behandeling
art. 1 van het am.-Levy (het beginsel
van invoering van een recht van homo
logatie van akkoord buiten failliet-ver
klaring). Het beginsel werd krachtig
bestreden door den heer Hartogh en den
Minister, die beiden het noodig achtten
eerst de werking der nieuwe wet af t»
wachten.
De voorsteller verdedigde het artikel.
De heer de Beaufort Amsterdamwaa
tegen het artikel, enkel omdat hij tegen
het in overweging nemen van het begin-
