HAAELilSCE
Mo. 61.
Vijftiende Jaargang
144.
van WOENSDAG 2 Augustus 1893.
N ieu wsberichten.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86.
TELEPHOONNÜMMEX
TBLBPHONISCHE VERBISD'S'-
met AMSTERDAM.
ABONNEMENTSPRIJS
Par drie maandenr —,25,
franco p, poet—,40, Prijs per Advertentie van tot regels 25 cents, elke regel
Afzonderlijke nommera 3 centen per stuk. meer 5 cents, groete letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT
Dinsdag- sn Vrijdagavond
Advertentiiin worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags lm 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
„ONZE LEESTAFEL".
Onlangs verschenen werken, op aan-
rrage ter bezichtiging te verkrygen bij
De erven Loosjes, te Haarlem.
SLUIJTER D. Jz. H. M. Handenarbeid
in theorie en praktijkf 1.50.
DEELMAN, H. De formeele leertrappen.
Eene bijdrage tot de kennis der metho
diek vau het lager onderwijs1.—
JONG, Jz. S. de. Schriftelijke werkzaam
heden, opgegeven hij verschillende exa
mens voor Rijks-kweekscliolen en Rijks
normaalscholen. Verzameld en de reken-
voorstellen met antwoorden voorzien.
Veertiende stukje. 1892 en 1893.... .50.
NèderlancUch tijdschrift voor verloskunde
en* gynaecologie. Uitgegeven vanwege
de Neder landsche Gynaecologische
Vereeniging," onder redactie van Prof.
Dr. G. H van der Meij en van Prof.
Dr. Hektor Treub en Dr. G, C. Nij-
hoff Vijfde jaarg. afl. I. PerJaarg... 5.
Buitenlandsche nieuw verschenen werken
HEIBERG, HERMANN. Am Kamin... 3.25.
ALBERTI CONRAü,Schröter&CoRoman 3.90.
Der jiingste Diakon us. Novellen.1.10.
ROSNER, KARL. Decadence. Novelletten 1.30.
NEAL, MAX. Das End' vom Lied.Psy
chologische Geschichten1.95.
SONNTAG, DR. MED O. Die Krank-
heiten der Lunge. Ihr Wesen undihre
Behandlnng.80.
WOLLER, RICHARD. Horaöopatischer
Ratgeber. Nach langjahrigen Erfahrun-
gen am Krankenbett znsammengestellt. .55.
KNUTH, Dr. PAUL. Christian Konrad
Sprengel. Das entdeckte Geheimniss der
Natnr. Ein Jubilanms-Referat.65.
T1SSANDIER, M. ALBERT. Voijage
antour du monde. Inde et Ceylan
Chine et Japon. 188718901891.
Texte et dessins ,16.25.
Paysagistes contemporains. Recueil de 101
paysages publié en deux fascicules.
Première livraison1.65.
BLANC, LOUIS. Les Anomalies chez
l' homme et les mammifères1.90.
BERN HEI\1, LE DOCTEUR SAMUEL,
Traité clinique et thérapentique de la
tubercnlose pulmonaire4.15.
FÉRÉ, CH. La pathologie des emotions
Etudes physiologiques et cliniques... 6.60.
BRAUN, ALEXANDRE, Th M. HE-
GENER EM. VER HEES. Traité
pratique de droit civil allemand5 20.
ALLEN, J. ROM ILLY, The illustrated
Archaeologist. Vol. I No. 11.65.
BAEDEKER's United States7.80.
Bovenstaande werken zyn voorhanden
by de boekhandelaars de erven Loosjes.
Eerste Kamer. In de zitting van Vrij
dag was aan de orde het wetsontwerp
betreffende de bekrachtiging van de over
eenkomst aangaande de Geldersohe-Over-
ijselsche lokaalspoorwegen en den lokaal
spoorweg van Enschedé naar Oldenzaal.
De heer I'okker bestreed bet ontwerp,
de Min. van Waterstaat enz. verdedigde
het, en het werd verworpen met 29 stem
men tegen 5 stemmen. Later werd het
ontwerp tot wijziging der Indiesohe be-
grooting (krediet voor bereiding en ver
pakking van opinm van Staatswege) zon
der hoofdelijke stemming aangenomen, na
een debat, waaraan de beeren van Gen
nep, Fransen van de Putte, en de Min.
van Kol. deelnamen.
Tweede Kamer. De Heer Travaglino
achtte in de vergadering van Dinsdag
den 21 jarigen leeftijd veel te jong
voor de kiezers. Op dien leeftijd is men
nog te ondoordacht. De kenteekenen voor
gesohiktbeid en welstand aohtte hij ten
eenenmale onvoldoende, ongrondwettig en
d# ontwerpen, die drommen ongeachik-
ten tot kiezers zouden promo voeren, waren
in zijn oog in strijd met 's Lands belang.
In 't algemeen, meende hij, verlangt het
volk niet naar uitbreiding van Kiesrecht,
wel naar verlichting van lasten. Een be
roep op het buitenland gaat, volgens Spre
ker, niet op. Waar algemeen Kiesrecht
beetaat, voldoet het alles behalve, en bo
vendien is de volksontwikkeling hier
achteriyk geweest, vergeleken bij sommige
andere landen. Spreker achtte de voorge
stelde Kiesrecht-uitbreiding ongewenscht,
met het oog op de demokratisohe woe
lingen, en ook met het oog op de toe
komst van Indië, dat in deplorabelen toe
stand zal geraken. De ontwerpen gaan
veel te ver en zullen de overmaoht bren
gen bij enkelen, die geen eerbied hebben
voor de rechten van anderen. Ook bij
aanneming zal de agitatie niet ophouden
reeds nu hoort men eisohenafschaffing
van de Eerste Kamer en het Koningschap.
Spreker hoopte, dat overleg met de re
geering nog mogelijk zal zgnanders zon
hij beslist tegen stemmen. De heer Smeen-
ge verdedigde uitvoerig Kiesreohtuitbrei-
ding in 't belang van het Land en van
het gezag, omdat daardoor alleen eene
wezentlijke volksvertegenwoordiging zal
worden verkregen, gebroken zal worden
met den verderfelijken belastingcensus, en
gearbeid zal worden ten bate ook van
het volk. Spreker verdedigde de voorge
stelde kenteekenen als volkomen juist.
Daardoor zal het kiesrecht-vraagstuk voor
langen tijd van de baan komen, en de
ontevredenheid ophouden van een breeden
zoom van werklieden, niet behoorende tot
de sociaal-demokraten. De heer Michiels
van Verdnynen bestreed de ontwerpen als
ongrondwettig en veel te ver gaande, als
in strijd ook met den geest, dien men had
mogen verwachten van deze RegeeriDg.
Uitbreiding wilde deze spreker ook, maar
met behoud van den belastingplicht. Ten
slotte berinoerde hij aan Kappsyne's waar
schuwing tegen algemeen Kiesreoht. De
heer v. Karnebeek bestreed de voorgestelde
kenteekenen als strijdig met de Grondwet,
en keurde het zeer af, dat men het stem
biljet voorspiegelt als de sleutel tot elke
lotsverbetering. Ook deze Spreker wees er
op, wat de ervaring in het buitenland
leertdat het algemeen stemrecht niet baat.
Hij meende ook, dat de leeftijd van 25
jaar stellig nog te laag zon zgn, en be
twijfelde, of de voorgestelde kandidaats
stelling overeenkomstig de Grondwet is.
Woensdag werd de beraadslaging over
het omwerp regelende de kiesbevoegd
heid voortgezet. De heer van Vlijmen
bestreed de ontwerpen. Hij betrenrde, dat
een der bekwaamste en rechtvaardigste
Ministers dit voorstel had ingediend, uit
een verkeerd begrip betreffende de eischen
van sociale rechtvaardigheid. De Min. doet
een salto mortale, vergetende, dat waar
algemeen kiesrecht is ingevoerd, men zeer
teleurgesteld is. Nergens in het buiten
land voldoet het algemeen stemrecht, en
niet minder dan elders heerscht daar on
tevredenheid. Het volk verlangt ook geen
uitbreiding, die sleohts zal strekken om
de beginselen van het Christendom nog
meer op den achtergrond te dringen. De
nooden der maatschappij zullen door het
geven van een stembiljet niet worden weg
genomen, wel door invoerrechten. Alleen
in beperkt kiesrecht zag spreker heil. De
heer Tydeman is evenmin een warm voor
stander. Hij erkent niet de noodzakelijk
heid van groote uitbreiding, al heeft hij
geen vrees daarvoor. Uitbreiding moet
naar historische ontwikkeling geleidelijk
geschieden. Eenmaal voorgesteld, erkent
spreker, dat het tijdstip geschikt is, en
dat door de ontworpen regeling de zaak
voor lang van de baan zal zgn. Ongaar
ne zal hg tegen stemmen, maar hg heeft
groot bezwaar tegen het kenteeken van
welstand, n.l. niet-bedeeling, en hoopt,
dat gemeen overleg zal leiden tot weg
neming der bezwaren. De heer Levy be
streed het Haagsohe adres, dat uitgaat van
de meening, dat de voorstellen der Be
geering alle maoht zullen brengen in han
den van de nieuwe kiezers. Hg noemde
dat vreesaanjaging, bazuingesohal. De
kwestie van uitbreiding is geen machts
vraag, maar eene reohts vraag. De adres
santen scheren alle ciet-kiezers over één
kam, als geweldenaars, vergetende, dat
ook bij het volk plichtbesef en deugden
bestaan, zonder welke de kracht van het
zwaard en het geweer, waarop de konser-
vatieven rekenen, niets zou vermogen. Het
buitenland bewijst, dat van het algemeen
stemrecht niet die gevaren zgn te duch
ten. Is de Legerwet in Duitschland niet
aangenomen onder het stelsel van alge
meen stemrecht, en sloot de Begeling in
Frankrijk niet de arbeidsbeurs, ondanks
den gevreesden invloed der arbeiders syn-
dikaten Spreker somde nu de voordeelen
op der voorstellen, allereerst, dat recht
wordt gedaan, en niet eene gansche
klasse ongeschikt wordt verklaard. Ver
der, dat klesreehtuitbreidiBg de zedelijke
kraoht der wetten verhoogen zal. Daarna
ontwikkelde spreker eenige bezwaren.
Hij erkende, dat de eisch van inschrij
ving op de bevolkingsregisters meer po-
zitief is, maar hield vol wat hij in zijne
nota beweerd heeft, dat er een behoor
lijk kenmerk van welstand ontbreekt.
Spreker konkludeerde: het ontwerp is
politiek gewensoht, en daarom hoopte hij,
dat de deur, waarboven staat art. 80 der
Grondwet, zou worden geopendhij ver
trouwde op het staatkundig beleid van
Reg. en Kamer om een vruchtbaar werk
tot stand te brengen.
De heer Roëll aohtte eene nieuwe Kies
rechtregeling onvoorwaardelijk noodzake
lijk, vooral omdat het bestaande Kies
recht zoo grillig tussohen platteland en
stad is verdeeld, en het oogenblik daar
toe juist gesohikt is ouder het Regent
schap, daar men de jeugdige Koningin
bij de aanvaarding der regeering niet moet
stellen voor verwikkelingen. Bij het na
gaan van den formeelen en materieelen
inbond der ontwerpen had spreker liever
gewensoht eene andere regeling van het
Kiesreoht der Prov. Staten en eene ge
lijktijdige regeling van het Gemeente-Kies
recht; maar verder is hg vast overtuigd,
dat de ontwerpen in strijd zgn met de
Grondwet, al huldigen ze 't algemeen stem-
reoht niet. De strgd bestaat niet ten op
zichte van den eisch van gesohiktheid,
maar van dien maatschappelijken wel
stand, welk kenmerk berust op het ne
gatieve kenteeken van niet bedeeling.
Sprekers bezwaar is dat eene feitelijke
aanwijzing voor den welstand ontbreekt,
terwijl er ook wat de uitsluitingen betreft
strgd is met Grondwet. Doch dit bezwaar
is te ondervangen. Beter ware het ook
schrijven en lezen niet uitsluitend als
teeken van gesohiktheid aan te nemen;
de jeugd wordt daardoor bevoordeeld boven
de onderen. Ondanks den eisch van niet-
bedeeling worden nog velen uitgesloten,
terwijl er minder kiezers zullen zgn naar
mate de winter langer dunrt: en vele
bedeelden zgn onwillige belastingbetalers
dezen behooren geen kiesrecht te krijgen.
Het verdrievoudigen van het kiezerskorps
iB meent spreker vergeleken met
de geleidelijke uitbreiding van het Engelsohe
kiesreoht, te groot. Veel bezwaar heeft
het ook in, dat een gezin meer dan één
kiezer telt bij bedienden en boerenarbei
ders. Spreker wensohte meer kategorieën
van geschikte kiezers, b. v. nit hen, die
eenigen belastingaanslag betalen en feite
lijk een hnis of gedeelte bewoneneven
zoo aoht hij leeftgdsverhooging weneche-
lijk. Kommensalen, bedelaars en landloo-
pers moeten worden uitgesloten. Spreker
hoopte de kamer in 's Lands belang tot
koncessiën bereid te zullen vinden, want
door het kenmerk van niet bedeeling is
het ontwerp voor hem onaannemelijk
ook verwachtte hg koncessies van de
Reg., die, niet luisterende naar stemmen
van buiten, door behartiging van 's Lands
belang zich zelf zal oprnimen. De heer
Rink was van oordeel, dat de bestaande
willekeurige, voorloopige kiesrechtregeling,
vastgemaakt aan belastingsbetaling, spoe
dig moest worden vervangen door Kies-
reohtuitbreiding, gelijk thans is voorge
steld. De tijd toch voor eene geleidelijke
uitbreiding is thans voorbij, en eene fina
le uitbreiding zal de agitatie bezweren.
Strgd met de Grondwet ontkende spreker.
In de zitting van Donderdag vervolg
de de heer Rink zijne rede. Hg betoogje,1
dat er volstrekt geen strgd met de grond
wet bestaat, noch met de woorden, noch
met hare bedoeling, daar er kenteekenen
zijn aangegeven, en dus algemeen kies
recht zonder kenteekenen is uitgesloten
dat de grondwetgever zou uitsluiten zoo
ver te gaan als thans is voorgesteld,
ontkent hij ten sterkste. Men wilde eene
volkomen elastieke bepaling, en eene
vaststaande bedoeling des grondwetgevers
omtrent de grens van uitbreiding (met
uitsluiting van algemeen kiesreoht) be
etaat niet. Het kenteeken van maatschap
pelgken welstand is niet strijdig met de
Grondwet; het is een pozitief kenmerk:
voorziening in eigen onderhoud en van
het gezin en niet-bedeeling mag wel de
gelijk tot bewijs strekken. De uitbreiding
zelve verdedigde spreker krachtig. Er be
staat, meende hij geen enkele grond om
het toekomstige kiezersvolk als onrijp te
beschouwen vrees voor revolutie is dwaas
heid, als men door uitbreiding aan het
volk een wettig instrument in handen
geeft, wordt revolutie voorkomen. Uitbrei
ding van het kiesreoht is geen panacé,
maar de reohtvaardigheid eisoht, dat men
niet een groot deel van het volk onmon
dig verklare, te minder daar men het
vertrouwen mag koesteren, dat het een
goed gebruik daarvan zal maken. De heer
de Beaufort Amsterdamverklaarde be
hoedzaamheid plieht te aohten, omdat op
eene beslissing tot kiesrecht uitbreiding
niet is terng te komen. De Reg. gaat
hier verder dan de meerderheid wensoht.
Toch aanvaardt spreker groote kiesreoht-
uitbreiding, dooh zioh de vrijheid voor
behoudende, het vraagstuk anders op te los
sen dan de Reg., wier voorstellen het niet
aanbevelenswaard voorkomen, ook wegens
hnn strgd met de Grondwet. Men hadmeen
de hg, de kwestie op tweeërlei wijze knnnen
oplosseneerstens tot invoering van alge
meen stemrecht, met dit voordeel, dat dan
nieuwe aandrang naar uitbreiding zou ach
terblijven, want spreker is er zeker van,dat
men ook na aanneming dezer wet niet
niet tevreden zal zgn. Men had met her
ziening van art. 80 der grondwet de er
varing van algemeen stemreoht kunnen
opdoen. Nu echter de Reg. dat niet ge
wild heeft, had zij alle afbaokelijken en
