HAARLEMSCH
Eerste Blad.
BERICHT.
EDEL METAAL,
No. 18
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 86
Zeventiende Jaargang.
144.
van WOENSDAG 6 Maart 1895.
Nienwsbericliten.
te1ephoonnümmer
te1ephon1sche verbinding
met AMSTERDAM.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maandenf—,25.
B franco p. post —,40.
Afzonderlijke nommers 3 centen per stuk.
Prijs per Advertentie van 1—5 regels f 0.25, eikeregel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond.
Advertentiên worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
De ondergeteekenden berichten, dat
de drie Novellen van Vincent
Doosjes, die als Feuilleton in dit
blad versehenen zijn, te zamen in
één bandje, onder den titel:
voor de abonnés verkrijgbaar zijn, a
f 0.50 ingen. en f 0.75 geb.
Haarlem, 4 Maart 1895.
DE ERVEN LOOSJES.
„ONZE LEESTAFEL".
Onlangs versobenen werken op aan
vrage ter bezichtiging te verkrijgen bij
De erven Loosjes, te Haarlem.
ANKUM (L. v.) De zedelijke opvoeding
der jeugding. ƒ0.50.
Zaadkorrels. Leesboek ten dienste
van de zedelijke opvoeding derjengd.
4 ditjesiug. a - 0.25.
PANNEKOEK (J.) Cursus voor steil
schrift No. 1—5a 0.10.
PATEER (AAlgem. beschover strand
en oeververdedigiuging. 1.20.
SANDER (J. C.) Grepen uit de Land
en Volkenkunde van Zuidelijk Europa
ing. 0.30.
STREUMER (J. J.) Duitsche Spraak
kunst. Tweede cursusing. 1.
Theorie en praktijk v. h. schaakspel.
2e verb, druk0.75.
TYDEMAN (H. J.) Grondbelasting op
Java.ing. 0.60.
VOS (Jacs. M.) Van oude tijden tot
heden. Gesch. van ons Vaderland, ing. - 1.90.
JEBB (Prof. R. C.) Schets der Hel-
leensche of Grieksche Letterkunde.
Vrij bewerkt door Dr. H. C. Muller
(Klass. Schrijvers No. 22—23). ing. 0.80.
SPINOZA's Werken I Godgeleerd-staat
kundig vertoog Uit het Latijn door
W. Meijer met inl. van Prof Dr. J.
P. N. Land. Hoofst. I— II (Klass.
Schrijvers No. 24)ing. 0.40.
Buitenlandflche nieuw verschenen werken.
ABERCROMBY (R.)Das Wetter. Eine
populare Darstelluug der Wetterfolge.
Ans dem Englischen übersetzt von Dr.
1. M. Perntering. 3.25.
BISG'ÜOFF (Dr. E.) Ein jüdisch-deut-
sches Leben Jesuing. 1.30.
BLEIBTREU (J.) Persien. Das Laud
der Sonne und des löwen. Aus dem
Papieren eines Reisendening. 3.90.
RüLF (Dr. J.) Metaphysik. 3 Btle ing. //II 70.
SPIEGLER (Dr. J. S.) Die Unsterblich-
keit der Seele nach den neuesten na'.ür-
historischen und fiiosolischen Forschun-
gening. 1.60.
AN GOT (A Les Aurores polaires. Avcc
gravures dans le Tcxtegeb. 3.30.
BattleB of the Nineteenth Century. Part. I
ing. 0.40.
Bovenstaande werken zyn voorhanden
bxj de boekhandelaars de erven Loosjes,
Concert van Iiaoul Koczalski.
Vrijdag avond trad in onze concertzaal
de jeugdige pianist op, wiens naam wij
hierboven neerschreven. Ondanks de
uitgebreide reclame middelen, die aan
het optreden van den knaap vooraf zijn
gegaan, was de opkomst van het publiek
slechts matig. Waarschijnlijk zijn velen
juist door de reclame, die men niet altijd
vertrouwbaar acht, afgeschrikt, den
kleinen Koczalski te gaan hooien. Het
is inderdaad jammer wij zeggen dit
in het algemeen dat de kunst haar
toevlucht neemt tot aanbevelingen, die
in haren vorm, naar onze meening, het
eigendom dienden te blijven van ker
misreizigers en die, zooals hier, aan
heerlijke kunstuitingen min of meer
het karakter geven van gewone ver
tooningen.
Hoe dit moge zijn, de afwezigen heb
ben zich een zeldzaam te smaken kunst
genot ontzegd en de gelegenheid laten
voorbijgaan, een kind te leeren kennen,
waaraan de natuur hare wondergaven
in kwistige mate heeft toebedeeld.
Roaul Koczalski is een aardige, inne
mende jongen; flink gebouwd, getuige
de stevige beenen, die uit den korten
broek te voorschijn komen. In zijn doen
en laten is hij gewoon; geen zweem
van pedanterie openbaart zich in zijn
optreden of bij zijn spel. Met groote,
open oogen kijkt hij rond, blijkbaar
onbewust van de grootheid zijner talen
ten. Vertrouwelijk leunend op den arm
zijner moeder, zagen wij hem het con
certgebouw binnen stappen, weinig ver
moedend dat dit eenvoudige kereltje ons
straks zou ontroeren door de toover-
macht van zijn innig, mooie spel. Toch
was dit in werkelijkheid zoo, toen de
knaap met vasten tred voor zij n instru
ment een prachtige Blüthner-vleugel,
expresselijk voor hem vervaardigd
plaats nam en in een programma, even be
langrijk als afwisselend zijn rijke gaven
ten toon spreidde. In ademlooze stilte,
met den eerbied, die over ons komt
wanneer wij ons gevoelen onder den
invloed van het verhevene, volgden
allen de reine, poëtische vertolking,
beurtelings getroffen door de klaarheid
der voordracht en de bijna volmaakte be-
heersching der moeielijkheden.
Onbegrijpelijk mag het heeten, hoe
een kind zóó muziekaal, zóó expressief,
zóó karaktervol de intentiën weer kan
geven van stukken, welke slechts na
jaren lange studie het eigendom zijn
geworden van onze groote pianisten.
En dat alles geschiedde zonder eenige
inspanning, met eene vloeiende gemak
kelijkheid, die zou doen vermoeden, dat
heel de serie voorgedragen stukken
phantasieën waren, ontsproten in de
kunstenaarsziel van den jeugdigen ver
tolker zelve. De werken van eigen com
positie moeten wel de bewondering over
des knapen genie ten top Jiebben doen
stijgen; eene Gavotte in Bachschen stjjl
en eene Mazurka, meesterlijk saamge-
weven uit even subtile als geestige mo
tieven, werden als proeven van het
scheppend talent ten beste gegeven.
Wel mag men wenschen, dat eene
goede gezondheid het eigendom blijft
van den in allen opzichte sympathieken
knaap en zijn wondervolle aanleg zich
onder liefderijke leiding in vollen om
vang zal kunnen ontwikkelen. Onge
twijfeld zal dan Raoul Koczalski een
der grootste kunstenaars der toekomst
worden.
Bij het verlaten van de Conceitzaal
vernamen wij, dat de politie hier ter
stede proces-verbaal heeft opgemaakt
tegen de moeder van den kleinen pia
nist, wegens overtreding van de wet op
den kinderarbeid. Met allen eerbied voor
de bestaande wetten, mag gevraagd wor
den of dat nu niet wat heel overdreven
is. Wij hebben hier toch niet te doen
met arbeid in den gewonen zin des
woord. Zeer zeker zullen de bezoekers
van het concert met verbazing kennis
nemen van de scherpzinnigheid, hier
door de uitvoerders der wet aan den
dag gelegd en zal het feit zelf den jongen
Koczalski later tot niet geringe vroolijk-
heid aanleiding geven.
Andere tijden, andere zeden. Toen
de jonge Wofgang Mozart in 1766 als
tienjarige knaap met zijn vader Leopold
in Amsterdam aankwam, rezen er be
zwaren tegen zijn optreden, omdat de
vasten reeds waren begonnen. De gees
telijkheid ruimde evenwel spoedig alle
moeielijkheden uit den weg, om het
goddelijk wonder in zijne openbaringen
niet te wederstreventhans, wel vijf
kwart eeuw later, huldigt men het ge
nie met een politie proces-verbaal.
B.
Weten en Werken.
De bijeenkomst van Maandagavond
was de twaalfde en tevens de laatste;
de Heer P. H. van der Leij was de
heksluiter, met eene voordracht over
het ijzer.
Spreker wees eerst aan de plaats van
het ijzer onder de metalen; edelen en
burgers. Het ijzer behoort tot de laatste.
Het biedt weinig weerstandwanneer
het in aanraking komt met zuren of
sterk verhit wordt, roest het. Het on
derscheid tusschen edele en niet edele
metalen werd, door ze gloeiend in aan
raking te brengen met zuurstof, aange
toond. Ijzer verbrandt danplatina,
goud of zilver niet. In verband hiermede
behandelde Spreker de hoogoven tot het
veranderen van ijzererts in ijzer.
Behalve de groote neiging van ijzer
om voor zuren te bezwijken, neemt het
spoedig magnetische eigenschappen aan.
Om een begrip te geven van de aan
wezige hoeveelheid ijzer, werd meege
deeld, dat ieder jaar dertienduizend
millioen Kilo door de hoogovens ver
vaardigd wordt.
Vervolgens wees Spreker aan de ver
spreiding van het ijzer. Het komt voor
in den bodem, in planten, in de spieren
en het bloed.
Soms is het van belang het ijzer in
de verschillende stoffen aan te toonen;
het bloedloogzout is hiertoe een voor
naam hulpmiddel,het kleurt ijzerhoudend
water blauw, terwijl tevens het ijzer in
gewone tuinaarde door dit middel werd
aangewezen. De plant neemt het ijzer
uit den bodem op en de bladeren dan
ken hunne groene kleur aan dit metaal.
De plant kan niet leven zonder ijzer
en niet groeien zonder koolzuur, dat
in zeer kleine verhouding in de lucht
aanwezig is. Het blad verwerkt dit met
water tot meel en Spreker vergeleek
hierdoor ieder blad bij eene meelfabriek.
Onze voedingsplanten danken hieraan
hare waarde voor al wat leeft en zich
beweegt..
Op het menschelijk organisme oefent
het ijzer mede een machtigen invloed
uit. De mensch leeft en arbeidt, het
leven is eene verbranding, onze warmte
ontstaat door de warmte, welke door
gestadigen arbeid wordt ontwikkeld,
doch dit gaat niet zonder zuurstof. Dit
Jaatste wordt door de longen opgeno
men en het bloed in haar netwerk van
bloedvaten brengt het onder gestadige
werking van het hart overal waar het
noodig is.
Een zeer duidelijk overzicht van den
bloedsomloop en de wijze waarop het
middenrif hiertoe bij de ademhaling
werkzaam is, aangetoond door fraaie
afbeeldingen, besloot den avond, die zeer
stellig niet tot de minst aangename en
leerrijke van ons bijeenkomsten-saizoen
behoorde en door de aangename voor-
drachtswijze met de meeste aandacht
werd gevolgd.
Dezen winter hadden in Weten en
Werken twaalf voordrachten plaats. In
vijf waren letterkundigen aan het woord,
drie waren gewijd aan land- en Vol
kenkunde, twee behandelde onderwer
pen van algemeene maatschappelijke
strekking, twee der Sprekers bewogen
zich op natuurkundig gebied.
In verreweg de meeste gevallen was
de zaal meer dan gevuld, doch altijd
gaven de bezoekers der bijeenkomsten
blijk van onverflauwde belangstelling
en dit door de Sprekers met aandacht
te volgen.
Was dit niet in geringe mate te danken
aan de belangrijkheid der voordrach
ten en de aantrekkelijke wijze waarop
de onderwerpen ondisf de aandacht wer
den gebracht, in even groote mate mag
hier één machtige factor voor het welsla
gen niet voorbij gezien worden. Het is de
geest van orde, die steeds de mannen
bezielt en waarbij de ouderen den jon
geren ten voorbeeld zijn.
Een grief heeft echter de verslagge
ver tegen W. en W.Het rooken. Niet
omdat dit nu zoo'n kwaad is, maar, met
groote letters staat het te lezen in de zaal
Men wordt verzocht niet te rooken. Dit
verzoek doet het Bestuur. Waarom, om
dat de Sprekers door de soms haastte
snijden walm en het neergeslagen roet,
verbrandingsproducten der tabak, in hun
ne ademhaling bemoeielij kt worden en nu
vraagt men in gemoede of het beleefd
is, het bestuursverzoek zoo maar als
niet gedaan te beschouwen.
Het niet voldoen aan een verzoek leidt
tot een verbod en het laatste heeft men
te wachten, wanneer te eeniger tijd
eens een minder lankmoedig Bestuur
mocht optreden en de bezoekers aan
het verstand brachten dat zij zich als
genoodigden hadden te gedragen vol
gens voorschrift.
Moge het volgend Weten- en Werken-
publiek in deze wijzer dan het tegen
woordige zijn.
Na deze uitweiding nog een woord
van waardeering aan het Bestuur, dat
jaar in jaar uit met opgewektheid voort
gaat op zoo voortreffelijke wijze de al
gemeene belangen te behartigen. Het
moge hun bij voortduring gelukken
werkzaam te zijn aan de hoogere be
langen van den werkman. Het houde
zich overtuigd dat de vruchten van zijn
streven niet uitblijven.
Tweede Kamer. Dinsdag heeft de Ka
mer hare werkzaamheden hervat. Mede-
deeling werd gedaan van de ingekomen
wetsontwerpen en andere bescheiden.
Door de centrale afdeeling is besloten
Woensdag- en Donderdagochtend in de
atdeelingen een aantal wetsontwerpen
te onderzoeken. Donderdagmiddag zijn
aan de orde de ontwerpen tot regeling
van het bakenwezen, verlenging van de
versterking der militie en nadere be
palingen op de invoerrechten. De heer
de Savornin Lohman heeft verlof ge
vraagd en verkregen om op een nader
te bepalen dag de ministers van binnenl.
Zaken en justitie te interpelleeren over