HAARLEMSCH
Adresboek van Haarlem
Eerste Blad.
No. 9
Twintigste Jaargang,
144
abonnementsprijs
ZATERDAG 29 Januari
$«i. Vereen, tet bevordering
van Zondagsrust.
Doet Uwe inkoopen liefst niet
•p Zondag. Waarom zoudt gij
geheel onnoodig de Zondagsrust
van anderen storen?
Het
1897.
DE ERVEN LOOSJES.
Nieuwsberichten.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 88.
Ï1IKÏHOONNÜMMÏK
TELEPHON1SCHE VERBINDING
met AMSTERDAM,
Per drie maandent —,25.
franco p. post —,40.
Afzonderlijke nommers 8 centen per stuk
Prijs per Advertentie van 1—5 regels f 0.25, elke regel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond.
Advertmtiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Het Bestuur der Afdeeling.
Prijs ing. 1.75, geb. 2.—,
is voorhanden in den Boekhandel van
Voordrachten in Teylers Stichting.
De voordracht van Dr. van der Ven
over het telegrafeeren zonder draad vol
gens het stelsel van den Italiaanschen
technikus Marconi werd Woensdag
voortgezet.
Brengen wij kortelijk in herinnering
de inleiding ten deze, van de vorige
week. Spreker deelde toen mede,dat inde
laatste jaren de begrippen omtrent elek
triciteit wijzigingen hadden ondergaan.
Thans neemt men aan, dat alle lichamen
eene zekere lading elektriciteit bezitten
welke vermeerdering of vermindering
kan ondergaan; bij vermeerdering boven
het gewone peil positief, bij verminde
ring negatief. Volgens de oude zienswijze
trekken de' positieve en de negatieve
elektr. elkaar aan op afstanden. Hoe zij
dit doen, of hierbij de middenstof, de
ruimte tusschen beide polen, aandeel
had, liet zij in 't middenthans is
men tot de wetenschap gekomen dat die
middenstof, het dialektricon, eene groote
rol speelt bij eene elektrische ontlading.
Er ontstaat eene schommelende bewe
ging. Bij eene elektrische machine wordt,
arbeidsvermogen besteed om de elektri
citeit tot spanning te brengen en te veel
spanning geeft ontlading, een bewijs dat
de spanning hare grenzen heeft. Bij de
nieuwere begrippen omtrent de elektr. :i
noemde spreker in de eerste plaats den
grooten natuurkundige Herz. Opgemerkt
werd nog, dat wjj geen orgaan bezitten
om de elektrische ontlading waar te
nemen. Wij hebben dit ook niet noodig.
Doch niet elke elektr. vonk brengt waar
neembare schommelingen of trillingen
voort; dit doen alleen zeer krachtige en 'i
deze trillingen zijn het, die de grond
gedachte uitmaken van Marconi's tele
grafeeren zonder draad.
In de voortgezette voordracht van
Woensdag kwam Spreker nader op deze
trillingen terug. Om ze aan te toonen
worden gebezigd twee cylindrisch para
bolische spiegels, zoo vervaardigd, dat zij
alle lichtstralen evenwijdig aan de hoofd- 'I
as terugkaatsen. De elektrische stralen
worden op dezelfde wijze teruggekaatst.
Brengt men nu het dialektracon tus
schen de beide op tamelijken afstand
geplaatste spiegels door eene sterke elektr.
vonk in trilling, na in de brandlijn
des eenen een Righi en in die des anderen
een coherer te plaatsen, dan kan een elek-1
trisch schelapparaat daardoor in bewe
ging gesteld worden, zooals door Spreker
werd aangetoond, en waaruit duidelijk
bleek, dat dit aanslaan der schel een
gevolg was van de veroorzaakte trillin
gen. Eene nadere proef toonde aan, dat
de trillingen zich zelfs voortplanten door
dubbele wanden van glas en hout, doch
niet door metaal. Dat de trillingen of
golvingen allen in een horizontaal plat
vlak liggen werd bewezen door tusschen
de beide spiegels een houten bord te
plaatsen bezet met reepen bladtinwas
de stand der reepen verticaal dan sloeg
de schel niet, was die horizontaal, dan
sloeg zij wel aan, in schuinen stand ver
toonde zich het verschijnsel minder sterk.
Zeer veel arbeidsvermogen, merkte
Spreker op, is noodig om die trillingen
tot stand te brengen, doch niettegen
staande de hiertoe noodige vonk warmte,
licht en elektriciteit ontwikkelt, kunnen
wij ze niet waarnemen. Dit kunnen
zou echter gepaard moeten gaan met
hoogere of mindere elektrictieteit dan
waarmede iedere waarnemer geladen is
en dit zou voor hem zeer nadeelig ge
volgen hebbenieders lading is constant,
niet constant brengt zij het leven in
gevaar.
In verband met het bovenstaande
kwamen nu de Marconi proeven aan
de beurt. De uitvinder brengt een Morse
toestel op een station beweging door
met behulp van een zeer krachtige Righi
aan een ander station de bedoelde gol
vingen te doen plaats hebben. Op welke
wijze dit geschiedt toonde Spreker met
fraaie proeven aan.
In de gehoorzaal werkte die toestel
zelfs op giooten afstand. Als wij wel
opmerkten, moesten de trillingen bij de
laatste proef zelfs plaats hebben, dwars
door sommige der toehoorders.
Eenigen tijd geleden heeft de Itali-
aansche regering in de golf van Spezzia
proeven doen nemen omtrent de bruik
baarheid van bet Marconi-stelsel. Het
is gebleken, dat het dienen kan in tijd
van oorlog om te telegrafeeren van de
kust naar schepen. Bedraagt echter de
afstand meer dan eenige mijlen, dan
xnoet de seingever hoog geplaatst wor
den en wel hooger naarmate de af
stand grooter is. Oorzaak hiervan is
de bolvorm der aarde; naardien de
elektr. stralen loodrecht moeten vallen
op de aardstraal getrokken naar de
plaats waar de waarnemer zich bevindt,
zal het punt waar de seingever zich
bevindt zich bij elke vermeerdering van
den afstand van den waarnemer
hooger moeten plaatsen. Is de atmos-
pheer meer dan gewoon elektrisch dan
volgden ook storingen. Vervolgens meen
de Spreker, dat het telegraaf- geheim
niet genoegzaam gewaarborgd is bij het
Marconi-stelselplaatst men tusschen de
beide stations een toestel van gelijken
aard als de waarnemer bezigt, dan neemt
dit reeds de seinen over en in het al
gemeen sprak Dr. Van der Ven de mee
ning uit, dat het Marconi-stelsel toch niet
gemakkelijk het telegrafeeren met draad
zou kunnen vervangen.
Met groote belangstelling werd de
voordracht gevolgd. Meermalen werd bij
verrassende proeven applaus vernomen.
Het was een schoone, leerzame avond.
Bachconcert en Crescendo.
Het vierde Bachconcert, Dinsdagavond
onder een drukken toeloop van de leden
met hunne dames gegeven, was een
solisten-concert.
Mevrouw Madier de Montjau, '1ste
sopraan der Ned. Opera te Amsterdam,
hare stadgenoot de heer J. Mossel, cel
list van het orkest van het Concert
gebouw en de heer Edouard Risler te
Parijs lieten zich daarbij hooren, terwijl
de heer Leander Schlegel de begeleiding
der beide eersten voor zijn rekening had
genomen.
Dit Concert in dezen vorm, al moge
het niet hebben kunnen geven de groot-
sche indrukken, welke de medewerking
van een orkest slechts schenken kan,
behoeft in muzikale beteekenis niet
achtergesteld te worden bij de vorige
Bachconcerten.
Dat dit in de eerste plaats te danken
was aan het optreden van den heer
Risler, daarover zullen wel alle bezoe
kers het eens zijn. In hem toch begroette
men een kunstenaar van den eersten
rang een die zich door de meest supe
rieure hoedanigheden onderscheidt
bjj wien men alles aanwezig vindt, wat
een klavierspeler in zijne verrichtingen
belangwekkend maken kan. Slechts één
oordeel kan er bestaan over dezen
fFranschen kunstenaar n.l. dat hij is een
held onder de virtuozen, een meester
onder de artisten, een phenomenale ver
schijning in de kunstwereld.
Reeds in de verschillende onderdeelen
van zijn eerste nummer, Sonate (As dur)
van Weber openbaarden zich zijne on-
gemeene gaven. Nog schitterender kwa
men deze echter uit in de nummers
door den heer Risler na de pauze ge
speeld, Ballade van Chopin, Spinnelied
uit de vliegende Hollander en de elfde
Jthapsodie van Liszt.
Iets technisch meer afgeronds, iets
klaarder gephraseerds, iets in elk op
zicht muzikaal voortreffelijkers dan in
deze werken te genieten werd gegeven,
kan men moeielijk verlangen. De groot-
sche virtuositeit des spelers, zijn leven
dig, kleurrijk spel vervulde het audito
rium blijkbaar met bewondering. Voor
de gelegenheid, met dezen artist kennis
te hebben kunnen maken, moge men
h.h. Directeuren der Bachvereeniging
recht dankbaar zijn.
Het ligt voor de hand, dat het aan
de andere solisten moeite moest kosten,
zich naast den heer Risler te handhaven.
Toch gelukte hun dit. De liederen van
mevrouw Madier de Montjau eene
artiste met sympathieke stem en voor
name kunstgaven bewezen, dat ook
de concertzaal de plaats is waar deze
zangeres zich met succes kan bewegen
de voordrachten van den heer Mossel,
dat onder de cellisten van naam aan
dezen Nederlandschen kunstenaar eene
voorname plaats mag worden aange
wezen.
Dat de begeleiding van den heer
Schlegel tot het gedistingeerd karakter
van dit Bachconcert weder het hare
bijdroeg, wordt slechts ter wille der vol
ledigheid aangestipt.
Op het concert der Bachvereeniging
volgde Woensdagavond de eerste uit
voering van de Haarl. Mannenzangver-
eeniging CrescendoEen omvangrijk
toonwerk met instrumentale begeleiding
werd daarbij ten gehoore gebracht, n.l.
Jan van Scliaffelaar van den heer C.
Andriessen. Van het talent des auteurs
gaf dit werk een goeden indruk. In het
bijzonder trok de inleiding van het vierde
deel de aandacht door stemming en
kleur.
Dit deel behoort trouwens in zijn ge
heel, dank zij de gelukkige behandeling
der Schaffelaar-partij, tot de mooiste
deelen der compositie. De ouverture,
als wij daarvan mogen spreken, geeft
in de bewerking aan de hand der ver
schillende motieven, bewijzen van ern
stige muzikale studie, terwijl onder
scheidene frissche en gloedvolle koren
getuigen van een knap kunnen en een
moedig durven.
De uitvoering was blijkbaar met
goede zorgen voorbereid, zij had aan
spraak, ook wat de begeleiding door
ons Muziekkorps betreft op den bijval,
welke haar geschonken werd. De com
ponist ontving een lauwerkrans.
De solisten, de h.h. J. Dijker, Aug.
v. d. Hoeck en F. H. van Duinen, die
reeds in de eerste afdeeling proeven
van hun zangkunst hadden gegeven,
traden na de pauze op met eenige liede
ren. Met belangstelling werden ze ook
daarin gevolgd. Alle drie beschikken
over voortreffelijke stemmiddelen en pa
ren daaraan eene voordrachtswijze, die
van kunstzin en goeden smaak getuigt.
De uitvoering werd besloten meteen
fragment uit Columbus (duo en slotkoor)
van Crescendo's directeur, den heer N.
H. Andriessen. Het Koor vond er op
nieuw gelegenheid in, zijn beste krachten
te ontwikkelen. Zoo weid in het alge
meen het verlangen van Crescendo, zijne
leden een waardig kunstgenot aan te
bieden, met den besten uitslag bekroond.
B.
Eerste Kamer. Dinsdagavond vergader
de de Kamer weder in openbare zitting.
De Voorzitter bracht hulde aan de na
gedachtenis van het overleden lid Jhr.
Mr. Verheyen. Het overlijdens bericht
zou met een brief van rouwbeklag be
antwoord worden. Na mededeeling van
eenige ingekomen stukken, werd de
vergadering verdaagd tot den volgenden
ochtend 11 uur, ter behandeling van de
Sfaatsbegrooting voor 1898.
HAARLEM 28 Januari 1898.
De Particuliere Arbeidsraad ie Haar
lem kennis nemende van een geschil,
ontstaan tusschen den heer J. C. Peere
boom, directeur van de drukkerij „Haar
lem's Dagblad" en diens gezellen over
de vraag of hij, Peereboom, terecht op
den avond van Zaterdag, 22 Januari 11.
heeft geweigerd het loon uit te betalen
overeenkomstig hef tarief, dat hij, na
een bespreking met den heer P. Hols,
Secretaris van den Alg. Nederl. Typo
grafenbond te Amsterdam en waarne
mend voorzitter van het Looncomité
der Haarlemsche Afdeeling van dien bond
had aangenomen, onder voorwaarde,
dat dit tarief ook op andere drukkerijen
in Haarlem zou zijn of worden ingevoerd,
bewerende hij als reden dier weigering,
dat gemelde heer Hols onware mede-
deelingen had gedaan betreffende de
bereidvaardigheid van enkele dier firma's
om gemeld loontarief in te voeren.
Gehoord de verschillende op verzoek
van partijen opgeroepen getuigen en
partijen zeiven;