HAARLEMSCH
Eerste Blad.
No. 95. Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 88. Twintigste Jaargang.
144
van ZATERDAG 26 November 1898.
Ned. Vereen, tst bevsrdering
van Zondagsrust.
Doet Uwe inkoopen liefst niet
op Zondag. Waarom zoudt gij
geheel onnoodig de Zondagsrust
van anderen storen?
TELEPHOONNDMMEK
TELEPHON18CHE VEKBINDINS
met AMSTERDAM.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maandent —,25.
franco p. post ,40.
s (wonderlijke nommers S centen per stuk
Prijs per Advertentie van 1—5 regels f 0.25, elke regel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag^ en Vrijdagavond.
Advertentiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Het Bestuur der Afdeeling.
Voordrachten in Teylers Stichting.
Woensdagavond hield in Teylers ge
hoorzaal Dr. M. Greshoff voor een zeer
tal lijk gehoor eene voordracht over de
Planten in het Volksleven in verband
met de moderne wetenschap.
Na aangetoond te hebben in verband
met het wetenschappelijk pogen van den
Engelschen natuurkundige William
Crookes, dat het zoeken naar den samen
hang der dingen de vraag der wijsbegeer
te is, bewoog Spreker zich eenige oogen-
blikken op het gebied der chemische
wetenschap als het nauwste grenzende
aan die der wiskunde en daaraan ver
want door de resultaten van meten en
wegen en toonde vervolgens aan, dat
de Botanie een vak is, dat sedert eeuwen
is beoefend, terwijl de plantenkennis
der vroegere tijden geleid heeft tot plant
kunde, de anatomie en biologie der
planten.
De Botanie is zoo nauw verwant met
het volksleven, dat men met alle recht van
een Folklore der planten mag spreken,
of, daar lore hetzelfde beteekent als leer,
van Volksplantenleer, in den regel
Plantlore.
Het Folklore, tegenwoordig met voor
liefde behandeld is zeer aantrekkelijk,
het leert kennen en verstaan de poëzie
der legenden over oorlog, pest, lijfeigen
schap, kruistochten, hoewel die voorhis
torische mythen niet opklimmen tot de
oudste geschiedenis.
In het leven der Germanen speelt de
wigchelroede, de tak van den hazelaar,
de rol van waterontdekker. Spreker is
van meening, dat het hier beter is te
denken aan eene fijne opmerkingsgave,
die uit kleine verschillen in den bodem
de vindplaatsen van het water weet te
bepalen, dan de vroegere meening, dat
de hazelroede de bliksemstraal bedoelt,
die den bodem splijt.
De Plantlore is van eenvoudigen aard.
Onze taal bevat veel uitdrukkingen,
ontleend aan Iandbouwplanten, als pit
tig, kernig, stekelig, terwijl er ook veel
ontstaan zijn uit de benaming der plant-
deelen, haar groei en bloeitijden.
Het gras leende zich tot uitdrukkin
gen, groen als gras, het gras voor de
voeten wegmaaien, terwijl verder de
expressies de biezen pakken en die wel
ke betrekking hebben op vruchten,
menigvuldig in onze taal voorkomen.
Vriendelijk zijn die, welke ontleend
zijn aan de bloemen b.v.b. de roos,
welke voorkomt van het hooge noorden
tot in het zuiden, van het eiland
Madera tot in het Hollandsche duin.
Spreker bracht hier in herinnering de
bloemenpoezie van Homerus en van die
der Heilige Schrift, evenals van de
latere dichters Goethe en onzen de
Genestet.
Als de plant verdwenen is, leeft onder
sneeuw en ijs de kiem, dit bevestigde
het geloof aan onsterfelijkheid.
De Bijbel spreekt van den hof Eden,
verwijst naar het groene veld en in de
Evangeliën komt de plant meermalen
ter sprake als in de gelijkenis van het
zaadje, den wijnstok, den vijgenboom.
Deze werden door het volk begrepen.
Het Oosten is de bakermat van de
Plantlore. In Indiê zijn meer dan hon
derd duizend plantnamen, velen ervan
wijzen op verband met zaken uit het
leven.
Spreker gaf hier eenige opmerkingen
ten beste betreffende spreuken der Ba
takkers omtrent het Pangium, eene
vergiftige plant, wier zaden echtereet-
baar zijn, als zij door bewerking hunne
vergiftige werking verloren hebben.
Reeds Rumphius waarschuwde in zijn
kruidboek tegen die plant. Het is
der wetenschap gebleken, dat de scha
delijke eigenschappen der plant zijn
te danken aan het aanwezig zijn van
blauwzuur in al haar deelen, dezelfde
hoogst vergiftige stof ook aanwezig in
bittere amandelen.
Het Sanskriet bevat duizenden spreu
ken, ryk aan waarheid, betrekking heb
bende op planten, als de lotos bloem,
het sandelhout enz. Het is eene wijsheid
van goede soort, aan planten ontleend.
Om de Plantlore te verstaan moet
men zich de plant denken als een bezield
wezen. In tegenstelling met de vroegere
wetenschap, die de plant aanmerkte als
eene machine, heeft men thans begrippen
omtrent haar samenstel, haar leven
en beweging, welke van bescheidener
aard zijn.
Bekend is dat men vroeger de plant
goddelijke eigenschappen toeschreef, men
deed haar vormveranderingen ondergaan
in mensch en dier, men noemde haar
gevoelig voor goede behandeling en
het Christendom volgde in de verte de
volksmeeningen in deze; waar heilige
boomen stonden, verrezen kapellen en
kerken en langzamerhand onstond eene
christelijke plantensymboliek voorna
melijk aangekweekt in de kloosters,
wier tuinen zeker wel de eerste bota
nische tuinen waren.
Spreker behandelde daarna de genees
kracht der planten in verband met
Plantlore en maakte de opmerking,
dat hier de signatuurleer een voorname
rol speelden, waarbij de vorm der plant
zou aanduiden in welke gevallen zjj als
geneesmiddel konden dienen. Heel
duidelijk is ook hier de invloed van
de Plantlore merkbaar.
Vervolgens besprak Dr. Greshoff de
transmigratieleer volgens welke sommi
ge eigenschappen der plant naar de
volksleer overgebracht konden worden
op den mensch.
Zoo b.v.b. legt men in Indiê onder
het hoofd van een lastig kind de blade
ren van het kruidjeroer-my-niet,opdat
de rust waarin het plantje zich na
aanraking bevindt, zal overgaan op het
kind.
Meestal moeten vergiftige planten
volgens de volksovertuiging dienen als
geneesmiddel, waarschijnlijk is men tot
de geneeskracht van sommige gekomen
door waarneming.
Ten opzichte van de planten als ge
notmiddel gebruikt, heeft de volksleer
eene goede keus gedaan, aangezien de
wetenschap heeft bewezen, dat zij veel
cocaïne bevattenhier dus volkservaring,
folklore in den besten zin.
Bekend is het gebruik van plantensappen
bjj de vischvangst. Zij werken bedwel
mend op de visschen, aangezien zij den
bloedsomloop in de kieuwen stuiten. In de
ze heeft de volksleer weer tot vruchtbare
onderzoekingen aanleiding gegeven; al-
zoo het Folklore in dienst der nieuwere
wetenschap.
Spreker vermeldde hier nog den goeden
dienst door Directeuren van Teylers
Stichting aan de wetenschap bewezen
door het verleenen van een subsidie
aan de Nederl. Botanische Vereeniging
om daarvan prijzen toe te kennen aan
leerlingen van Hoogere Burgerscholen
en Gymnasia voor het verzamelen van
herbaria.
De populaire voordracht, rijk aan
leering en geheel voor de vuist uitge
sproken, werd met veel belangstelling
gevolgd.
Bachconcert, Zanggenot.
Ter opening van de belangrijke serie
concerten, door H.H. Directeuren der
Raarl. BacAvereeniging haren leden toe
gezegd, was Dinsdagavond Beethoven's
Zevende Symphonic gekozen, eene keuze
die, met het oog op den aard van het werk
en op de voortreffelijke wijze waarop het
orkest van het Concertgebouw klassieke
werken ten uitvoer brengt, ongetwij-
feld aller instemming mocht verwer
ven.
Wanneer men eenigen tijd verstoken
is geweest van deze muziek, is zij in hare
nobele gestalte en hareinnerlijkeoprecht
heid dubbel welkom.
Bij eene vergelijking met de nieuwere
orkestwerken treedt hare hoogere waarde
op den voorgrond en gevoelt men zich
vaster in de overtuiging, dat deze kunst
de wisseling der tijden zal blijven door
staan, gelijk zij dat reeds bijna eene
eeuw heeft gedaan en steeds zal uit
blinken als eene onvergankelijke open
baring van het eeuwig reine en ver
hevene.
Vandaar dan ook, dat wij bij eene
volmaakte uitvoering van Beethoven's
symphonische werken niet in de eerste
plaats oog en oor hebben voor de ver
richtingen van het orkest, doch het
gevoel in ons levendig wordt, te verkeeren
onder den heiligen invloed van een
hoogen menschengeest. Met eene aan
doening, die in de ziel natrilt lang nadat
het laatste accoord is weggestorven,
buigen wij ons dan voor de macht van
het goddelijk genie.
Bij de moderne werken is dat anders.
Daarbij treedt het orkest dikwijls in de
plaats van den toondichter. De bewon
dering geldt meer de vertolking der
doorwrochte orkestpartituur en de vol-
ko rienheid van het spel dan den inhoud
van het toonwerk.
Toch zal men bij de volkomenheid der
hedendaagsche orkesten ook aan de
moderne werken gaarne eene plaats op
het programma gunnen, al ware het al
leen slechts om een wijle de stoute vlucht
der fantasie te volgen of te genieten
van de klankbekoring, die van de voor
dracht uitgaat.
Uit de Dinsdagavond zoo glad en fijn
gespeelde A dur Symphonie spreekt Beet
hoven's gansche kunstenaarsziel, niet
alleen in hare klaarheid en zin voor
vorm en maat, doch ook in haar dieper
wezen. S- haduwen brengen hier en daar
de goddelijke levensfrischheid der hoofd
stemming in nog zonniger licht. Inzon
derheid het Allegretto zoekt in gedachten-
volle schoonheid en sobere liefelijkheid
der instrumentatie zijn wedergade.
Onder de zorgvuldige leiding van den
heer Mengelberg gaf het orkest ook aan
de andere nummers RAapsodie van
Svendsen, en Euryanthe van Weber
eene vertolking welke te recht aan
spraak had op onverdeelde aandacht.
Het is wel heerlijk te weten, dat bij
al de nog volgende Bachconcerten in dit
seizoen het Amsterdamsch keurkorps
zijne medewerking zal verleenen en de
rijkste bron van muzikaal genieten
derhalve nog lang en mildelijk zal
vloeien.
De solist van den eersten Bachavond
was Carl. Scheidemantel uit Dresden.
Bij verschil van meening over de vraag
of deze zanger in zijn programma wel
gelegenheid vond, met de volheid zijner
gaven te woekeren, zal er ongetwijfeld
geen verdeeldheid bestaan in de waar
deering van Scheidemantel's prachtige
stem - eene stem die allereerst aan
trok door de macht harer loutere,
natuurlijke klankschoonheid. An die
Eofnung vond bijzonder den rech
ten weerklank. Het succes aan zijne
liederen geschonken noopte den zanger
een extranummer ten beste te geven.
Het Bachconcert in zijn geheel mag
een hooge plaats aangewezen worden
onder de uitvoeringen en als uitnemend
geslaagd worden opgeteekend.
In de Kroon zaal gaf Raarl. Zangge
not Woensdagavond zijn feestconcert.
Na alles wat in de laatste dagen
over deze vereeniging is geschreven,
mogen wij over de uitvoering kort
zijn. Zij getuigde, wat de ten gehoore
gebrachte Koren betreft van eene goede
samenstelling en van ijverige studie,
wat betreft de keuze der solisten,
van een goede keuze. Mejuffrouw Joh.
Plomp wist met hare zangnummers,
waarvan de keuze reeds haar kunst
smaak eer aandoet, de aanwezigen ten
zeerste te boeien, terwijl het instrumen
taal-trio, bestaande uit mej. J. Appel
boom en de heeren J. Appelboom en
P. C. Heemskerk, op eenvoudige, doch
recht aantrekkelijke wijze afwisseling
bracht in het vocale gedeelte der uit
voering.
Overigens was het samenzijn der
talrijke aanwezigen gewijd aan vele
en hartelijken huldebetuigingen.
De kunstlievende leden schonken een
zilveren palmtak aan de nu dertigjarige
vereeniging. De werkende leden huldig
den hunnen gewaardeerden aanvoerder,
den heer N. H. Andriessen met een
prachtigen krans en de Kon. Liederta
fel Zang en vriendschap deed hare
betuigingen van ingenomenheid even
eens met de aanbieding een groenende
lauweren vergezeld gaan.
Waar alzoo de gewenschte verstand
houding bestaat in den boezem der
vereeniging en de sympathie der stadge-
nooten haar niet ontbreekt, mag Raarl.
Zanggenot met vertrouwen het nieuwe
tijdperk intreden en zich verzekerd
houden van eene waardige plaats onder
de zangvereenigingen hier ter stede.
B.
