HAARLEMSCH
Eerste Blad.
No. 5
144
van WOENSDAG 18 Januari 1899.
N ieu wsb er ich t en
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 88. Eenentwintigste Jaargang.
TELEPHOONNUMMÏK
TELEPHON18CHE VERBINDING
met AMSTERDAM,
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maanden
t -,25.
franco p. post ,40.
Ahonderlljbe nommers 3 centen per stub
Prijs per Advertentie van 1—5 regels f 0.25, elke regel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag? en Vrijdagavond.
Advertentiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
WETEN EN WERKEN.
Maandag avond waren wij onder het
gehoor van Dr. Bleekrode van 's Gra-
venhage. Omdat dan gewoonlijk een of
ander onderwerp uit de natuurkunde
aan de orde is, zijn dan ook de bezoe
kers, die van dit vak gaarne hooren, in
groot getal present. Zoo ook Maandag.
Reeds bij het binnenkomen kon men
bemerken, dat de Spreker al was doende
geweest om alles in gereedheid te brengen,
8ciopticon met lichtscherm, de bus met
vloeibare zuurstof voor het licht, dan
nog een elektrische batterij enz; terwijl
de zitplaatsen er waren er natuurlijk
weer te weinig, zóó waren geplaatst,
dat een vrij gezicht mogelijk was.
Het onderwerp was De luchtscheep
vaart en hare toepassingen.
Is de luchtscheepvaart steeds iets ge
weest waarvan men de grootste ver
wachtingen had, in geen vak heeft men
met zooveel teleurstellingen te kampen
gehad. Spreker herinnerde hier aan de
ongelukkige poging van Dedalus en
Icarus, om zich in het luchtruim te
verheffen, waarvan de mythe verhaalt.
Van dien mythischen voortijd tot op
onzen tijd bracht Sprekei in herinnering
de pogingen om zich te verheffen door
beweegkracht en het laatste slachtoffer
van dat pogen de Heer Liliënthal.
Van 1780 dagteekent de eigenlijke
geschiedenis die luchtscheepvaart, toen
het Mongolfier gelukte met een ballon
met verwarmde lucht op te stijgen, een
uiterst gevaarlijk werk, in aanmerking
genomen de brandstof, noodig om de
lucht binnen den ballon te verwarmen,
Het opstijgingvermogen neemt toe in
gelijke reden tot de verwarming; bij
100 graden verwarming zet de lucht
een derde, bij 300 graden de helft uit.
Neemt men dus den ballon groot ge
noeg, dan zal het opstijgingsvermogen
groot genoeg zijn om waarnemende
personen omhoog te heffen.
Spoedig zag men om naar betere vul
ling. Professor Charles vond dit in het
waterstofgas van welks bereiding hij de
uitvinder was. De geringe soortelijke
zwaarte van dit gas leende zich bijzon
der tot het doel. Zijne eerste openbare
proef in deze, verhaalde Spreker, was
ook daarom zoo merkwaardig, omdat
geen andere natuurkundige proefneming
ooit door zooveel menschen was bijge
woond.
Charles herhaalde zijn proef in het
bjjzjjn van den koning van Frankrijk,
doch toen mochten nog geen menschen
opstijgen, hiertoe werd eerst later toe
stemming verleend.
Een balon van 300 M® kan een mensch,
een van 500 M® drie menschen ophef
fen.
De Franschen maken hunne balons
van verniste zijde, de Engelschen van
dierlijke vliezen, de Duitschers van ka
toen met getha pertsja. Een balon heeft
twee kleppen, een van boven voor het
dalen, een onderaan in verband met de
uitzetting van het gas. Een netwerk om
den toestel dient tot het bevestigen van
mand of schuit, terwijl bij eiken balon
een valscherm behoort, om in tijd van
nood de aarde te kunnen bereiken als
de balon onklaar is. Tot het meten der
hoogte heeft men een barometer in het
schuitje men weet, dat elke tien
meter met den balon rijzen, den baro
meterstand met één millimeter verlaagt.
Dan heeft iedere luchtschipper nog
noodig een thermometer en een kij
ker.
Het opstijgen met een balon, hetzij
gevuld met waterstofgas, hetzjj met
lichtgas, heeft minder bezwaar, moei
lijker gaat het landen, maar het besturen
gaat nog niet.
Vervolgens werden besproken het
vliegmachine- en het balon-systeem. De
eerste stijgen door behulp van snel be
wogen raderen, of schroeven. Zulke
dingen hebben echter tot nadeel van
veel te zwaar te zijn, willen zij aan
de eischen der soliditeit voldoen.
Tot verduidelijk van het aangevoerde
werd thans de sciopticon te werk ge
steld en eene serie van teekeningen
geprojecteerd van de balons van vóór
honderd jaren tot heden. In de laatste
vijftig jaar steeg men van 4000 Meter,
tot in 1852 de ruirn 9100 meter werd
bereikt, dat is ongeveer de hoogte van
den hoogsten bergtop. Op zulk eene
hoogte is echter de mensch door gebrek
aan zuurstof de verstikking nabjj.
Tegenwoordig laat men onbemande
ballons veel hooger stijgen, deze zijn
dan van zelfregistreerende instrumen
ten voorzien, van welke men de ver
schillende omstandigheden waaronder
de ballon zijn tocht heeft gemaakt, kan
aflezen.
Later heeft men den bolvorm der
ballons veranderd in langwerpigen of
sigaar-vorm.
Tissandier kwam op het denkbeeld
zijne machine van elektrische beweeg
kracht te voorzien, doch ook hier stond
de zwaarte der batterij enz. in den weg.
Krebs en Renard hebben eindelijk in
1879 het stuurvermogen tot zekeren,
geringen, trap van ontwikkeling
gebracht, waarschijnlijk maken de
welgeslaagde pogingen met bestuurbare
ballons nog wel in Frankrijk een punt
van onderzoek uit en Spreker achtte
het niet onmogelijk, dat die te eeniger
tijd zullen blijken tot volmaking te zijn
gebracht. Van al de genoemde ballons
enz. gaf Spreker fraaie lichtbeelden.
Hadden de verschillende opstijgingen
in de jeugd der luchtscheepvaart veel
succes, practisch nut hadden zij niet
bijzonder veel.
Tegenwoordig echter bezigt men den
kabelballon, d. i. een dien men aan een
ongeveer vierhonderd meter langen
kabel bevestigt, als observatiepost.
Uit dezen ballon kan men telegrafeeren
en telefoneeren en kan dus in oorlogs
tijd van dienst zijn. Uit deze ballons
worden zelfs fotografische terreinop
nemingen gedaan, waarvan alweer een
voorbeeld werd geprojecteerd.
Met een onbemanden ballon heeft
men tegenwoordig eene hoogte geme
ten van 18000 meter.
In de laatste jaren heeft men weer
pogingen gedaan om de pool te bereiken,
doch ter wille van de wetenschap; onze
voorvaderen deden in 1596 ook zoo'n
poging, doch ter wille van den handel.
Spreker bracht hier in herinnering de
poolreis van Nansen, die den 87en graad
bereikte.
Ten slotte werd de ballon-pooltocht
van de ingenieur Andrée besproken. Zijn
ballon had een inhoud van 5000 M.®
en met een Zuidenwind meende hjj in
enkele dagen van Spitsbergen uit de
pool te bereiken. Het is thans anderhalf
jaar geleden zonder dat men iets van
Andrée en zijne twee tochtgenooten
hoorde, zoodat er kans bestaat, dat men
nooit resultaten der belangwekkende,
doch uiterst gevaarlijke onderneming
zal vernemen. Spreker zette nu nog
uiteen welke omstandigheden zouden
moeten samenwerken om alsnog den
ondernemenden man in het land der
levenden terug te zien.
De zeer leerrijke, uiterst interessante
voordracht boeide zóó, dat de bekende
uitnoodiging tot het niet tusschentijds
vertrekken alweêr onnoodig was. Meer
malen werd de voordracht door applaus
onderbroken.
Aanstaanden Maandag treedt de Heer
W. F. Andriessen op.
De Dreyfus zaak heeft Vrijdag weer
de Fransche Kamer in rep en roer gezet.
Het was thans vooral de kwestie van
het afgetreden lid van het hof van cas-
catie de Beaurepaire, dat de beweging
was aangevangen, doch de man is door
de Kamer bijna volledig afgemaakt. De
anti-revisionisten schrijven het noodig
te vinden, op den uitslag van het
onderzoek in te werken, inplaats van
rustig af te wachten het eind van het
onderzoek en de gevolgen er van, wat
alweer niet pleit voor de soliditeit van
de grondslagen waarop de anti-mannen
hunne theoriën bouwen. Inmiddels
komt Frankrijk meer en meer bij het
buitenland in opspraak en ingezien
wordt, dat alleen een stoute greep aan
het land rust kan bezorgen. Het zal
dan maar de vraag zijn van welken
kant die greep zal komen, van de civi
listen of de militaristen.
De ex-majoor Esterhazy is losgekomen
met de tweede aflevering van zijn ver
weerschrift, als men het zoo eens noemen
mag. Onthullingen komen er niet in
voor; zjj bepalen zich tot dingen die al
lang bekend waren en tot tastbare
onwaarheden. Het schijnt zijne bedoe
ling, zich geheel aan te stellen als het
slachtoffer van zijne dienstgehoorzaam
heid, hij verschuilt zich hier en daar ach
ter een overleden hoofdofficier als zijn
lastgever en scheldt van tijd tot tijd maar
niet zoo erg als in de eerste aflevering,
op zijn vroegere chefs en de regeering.
die hem, o, zoo ondankbaar behandeld
hebben. De man, die aldus wegschuilt
achter zijne meerderen, steeds met hen
door dik en dun ging, heeft vergeten,
dat discipline hare grenzen heeft. Zijne
opmerkingen omtrent Dreyfus zijn ta
melijk banaal.
De veel genoemde officier Schwarz-
koppen heeft opnieuw verklaard nimmer
in eenige betrekking tot Dreyfus ge
staan te hebben, Schwarzkoppen had
de leiding der Duitsche inlichtingsdienst
en is dus volkomen op de hoogte. Als
deze officier eens begon te spreken, zou
er wat los komen.
Sedert Dreyfus een officieel bericht
ontvangen heeft van den aanvang der
revisie van zijn proces, heeft hjj ver
scheiden malen aan zijn familie geschre
ven. Het publiek heeft tot dusver slechts
kennis gekregen van het korte telegram,
waarin de balling aan zijn vrouw mede
deelde dat hij op de hoogte van den
toestand was gebracht.
Thans wordt een opmerkelijke bij
zonderheid bekend. Op last van Brisson,
destijds minister-president, is aan Drey
fus medegedeeld dat zjjn dossier aan het
Hof van cassatie was opgezonden, en die
mededeeling geschiedde zoodra het vorige
ministerie, na het rapport der consulta
tieve commissie, daartoe besloten had.
Toen de strafkamer van het Hof in
November, in beginsel verklaarde dat
het proces herzien moest worden, wist
Dreyfus dus reeds drie weken welken
stap de regeering genomen had.
Dreyfus moet dadelijk overtuigd
geweest zijn en hij is het nog
dat de eerste stap tot de revisie van
zijn proces door den generalen staf is
gedaan. In al zijn brieven sedert dien
tijd geschreven, zoowel in die aan zijn
vrouw als aan zjjn schoonouders (en
ongetwijfeld ook in die welke hun niet
overhandigd zijn) betuigt hij zijn dank
baarheid jegens generaal de Boisdeffre
en zijn „kameraden" in het leger. Hij
gelooft dat zijn rehabillitatie door het
ministerie van oorlog uit eigen beweging
ter hand is genomen. Dat zij tot twist
geschrijf of zoo iets aanleiding heeft
gegeven, vermoedt hjj zelfs niet. Naar
zijne meening zal hij, na het vernietigen
van zijn vonnis in Frankrijk terugkee-
rend, daar geen vijantschap ontmoeten,
daar over zijn verschrikkelijk avontuur
het volle licht moet geschenen hebben.
Hoe moet de man zich verbazen als
hg, eens in Frankrijk terug komende,
daar alles anders vindt, dan hij meent
en bij name dat hij zijne vroegere ka
meraden zal terug vinden geheel tegen
hem gekeerd, terwijl tevensde groote stoot
tot zijne zaak niet is gekomen van den
kant der officieren.
Keizer Wilhelm is weer hersteld
van zijne kerstmis-ongesteldheid en heeft
een bezoek gebracht aan den Franschen
ambassadeur. Men gelooft, dat het ge
sprek wel zal geloopen hebben over de
bestaande spanning tusschen Engeland
en Frankrijk en als dat waar is, dan
zou men er uit kunnen opmaken, dat
Duitschland niet het plan heeft met
Engeland mede te werken.
Er kan van toenadering tusschen
Frankrijk en Duitschland gewaagd
worden en dan zou dit te danken zijn
aan de barsche houding van Engeland
waarschijnlijk nog een gevolg van de
boosheid voor het samengaan van Rus
land met Frankrijk.
Te Barcelone is een stoomschip uit
Havana binnen gekomen met elfhon
derd Spaansche soldaten.
Negen en dertig waren er onderweg
gestorven, driehonderd zestig moesten
naar de hospitalen vervoerd en ruim
honderd naar de herstellingsoorden ge
zonden, dus bijna de helft der man
schappen dood of ernstig ziek. Het
stoomschip was er niet op berekend
zooveel soldaten tegelijk te vervoeren.
Men ziet, de tegenwoordige regeering
is meer en meer op den weg haar
populariteit te voorliezen. Door verschil
lende misslagen voor en gedurende
den oorlog verloor zij de koloniën. In
dank werd het haar niet afgenomen,
dat telkens duizenden landskinderen
naar de bezittingen werden gezonden,
maar nog minder, dat de resultaten
zoo bitter bedroevend waren. Nu haalt
men de soldaten weer thuis, maar
verzuimt de noodige maatregelen te
nemen, om den mannen, die op Cuba
