HAARLEMSCH
No. 7.
144
van WOENSDAG 24 Januari 1900.
Nieuwsberichten.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 88. Tweeëntwintigste Jaargang.
T1LEFHOOKNUUKI1
TELEPHONISCHE VERBINDING!
met AMSTERDAM.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maanden—,25.
franco p. post —,40.
Afzonderlijke nommers 3 centen per stnk.
Prfi per Advertentie van 1—5 regels 10.25, elke regel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond.
Advertentiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Gisterenavond werd de nutsspreek-
beurt vervuld door onzen stadgenoot den
heer II. Th. Chappuit.
Voor de pauze voerde de heer Chappuit
ons in gedachte naar Vucht, waar zich
de geschiedenis van Van de Wal bij
genaamd jwilde Driek" bij veldwach
ter en marechaussee welbekend heeft
gespeeld.
Wilde Driek hield wel van een borrel,
was echter geruimen tijd uit de herberg
weggebleven doch er den laatsten tijd
trouwe bezoeker geworden, wat zijn
moeder in verband bracht met het ver
trek van Roosje, de dochter van den
herbergier.
Op een avond uit de herberg naar
huis keerend, krijgt Driek een klap op
het hoofd, waardoor hij bewusteloos
neervalt. Een koopvrouw vindt hem,
helpt hem, en, door haar gesteund,
wordt Driek thuis gebracht. Lang is
hij nu aan 't ziekbed gekluisterd, en
toen hij weer hersteld was, was natuur
lijk zijn eerste gang naar vrouw Van
Es de koopvrouw, die hem zoo liefdevol
heeft geholpen.
Dit was niet naar den zin van Roosje,
die reeds was teruggekeerd, en nu niets
meer van Driek wil weten, omdat zijn
eerste gang niet haar, maar vrouw Van
Es heeft gegolden.
Driek, die zoo langzamerhand vrouw
Van Es' beste vriend en raadsman is
geworden, brengt bijna zjjn ganschen
vrijen tijd bij haar door, hetgeen Roosje
zeer verdriet.
Toen Driek weer naar zjjn regiment
was, had er een schietwedstrijd plaats,
waarbij Drieks moeder altoos met melk
en ververschingen ten verkoop stond.
Haar zoon kon haar nu niet helpen,
en daarom hadden zoowel Roosje als
vrouw Van Es hare hulp aangeboden,
die dankbaar werd aanvaard.
Weer op 't dorp, hoort Driek in de
herberg verhalen, dat bjj gelegenheid
van den schietwedstrijd vrouw Van Es
zijn moeder heeft bestolen.
Driek kan het niet geloovendat
de brave koopvrouw, die hjj door en door
kent, zich aan diefstal zou hebben schul
dig gemaakt, komt hem onmogelijk voor.
Maar 't raadsel zal worden opgelost,
dat zweert hjj.
En dat wordt het ook. Op zijn sterf-
bsd verklaarde de man, die hem inder
tijd den klap gegeven heeft, dat hij
gezien had hoe Roosje, toen vrouw
Van Es sliep, het geld gestolen had,
en in haar zak gestoken en.dat zijn
moeder dit alles wist.
Driek komt tot een verklaring met
zijn moeder, die zich nog steeds bljjft
kanten tegen 't huwelijk van haar zoon
met dat „Pottenwjjf".
Daar zal dan ook niets van komen
wantde vrouw bljjkt geen weduwe
te zijn. Zjj ontvangt bericht van haar
doodgewaanden man.
Driek, door geen banden meer aan
zjjn geboorteplaats verbonden, vertrekt
als koloniaal, slechts enkele regels schrifts
tot afscheid aan zijn moeder achterla
tende, die bij dit bericht door een be
roerte getroffen, sterft.
Driek werd een dapper soldaat, bleef
zorgen voor 't graf van zijn moeder,
en vermaakte bij zjjn overlijden alles
wat hjj bezat
,Potte-Mieke".
aan 't dochtertje van
Na de pauze vergastte Spreker ons
op een schetsje „Gemeubileerde Kamers
te huur."
Pa Kever, apotheker, zit onder de
pantoffel van zjjn ega. De goedmoedige
dikkerd wordt zeer tegen zjjn zin door
zijn wederhelft uitgezonden om gemeu
bileerde kamers te huren, ergens in den
omtrek.
Pa, Ma en dochter betrekken de
kamers, die Pa niet bevielen, terwjjl
voor dochterlief de pret er af is, omdat
de knappe provisor niet meegaat.
Op een goeden nacht wordt bjj Kever
ingebroken. De man staat op en ziet
den inbreker, dien hij in de duisternis
nazet. Het gelukt hem echter niet den
booswicht te pakken, het eenige wat
hjj vermeestert is de slip van diens jas.
Een jaar later vraagt en krjjgt de
provisor, de hand van Kever's dochter.
Door te vragen naar de slip van de
jas, door Kever bij den inbraak vero
verd, verraadt onze provisor zich. Hjj
was de inbreker geweest; hjj had getracht
aan zjjn belofte om zjjn geliefde op de
gemeubileerde kamers te komen bezoe
ken, te voldoen, op die min gebruikeljjke
wijze.
Natuurljjk wordt hem zjjn daad ver
geven, waarmee dit verhaal bljj eindigde.
Applaus beloonde Spreker voor zjjn
spannende verhalen.
WETEN EN WEBKEN.
In de bijeenkomst van Maandagavond
waren wjj onder het gehoor van Dr.
Bleekrode van 's Gravenhage, dus geen
novelle, geen gedicht, maar iets dat te
denken geeft over natuurkrachten om
trent welker oorzaken men in 't duister
verkeert, maar wier verschjjnselen door
den praktischen mensch aangewend
worden.
Dr. Bleekrode behandelde de electri-
citeit als beweegkracht, de kracht welke
meer en meer b ij kt in onze maatschap
pij een steeds belangrijker rol te zullen
vervullen.
De electrische beweegkracht berust
op de magneet. Vroeger vervaardigde
men magneet door staal te wrjjven aan
den zeilsteen, een sterk ijzerhoudend
mineraal, thans door middel van den
electrischen stroom. Hoe de zeilsteen
aan zjjn kracht komt en hoe hjj dieI.
kracht aan staal mededeelt; men weet
het niet.
Spreker herinnerde hier aan de
uitvinding van den magneet, de polen,
en hoe de magneet in naald vorm zich
richt naar het noorden en dus ook 't
zuiden aanwijst, terwjjl als men twee
magneetnaalden bjj elkaar brengt de
geljjknamige polen elkaar afsiooten, de
ongelijknamige elkaar aantrekken, waar
door reeds beweging ontstaat.
De uitvinding van den el. stroom in
1830, de stroom verkregen door schei
kundige werking, was een eerste schrede
op den weg der beweegkracht. Reeds
zeer spoedig gebruikte men die voor
schel-apparaten e.a. Hoe dit geschiedt
werd duideljjk gemaakt, nadat aange
toond was hoe in een element de el.
stroom wordt verkregen, doch om er
een werktuig van grooter omvang mede
in beweging te kunnen brengen, zou
men een zeer groot getal elementen
behoeven, en dit zou veel kosten, te
meer daar de samenstellende deelen
telkens vernieuwd en schoon gehouden
moeten worden. Zulk een stroompje
brengt een lichtverschijnsel voort en
dient om magneten te maken.
Brengt men om een stuk week ijzer
in hoefvorm een gesloten geïsoleerde
metaalwinding, b.v.b. koperdraad, en
leidt men door die omwindingen den
el. stroom van een element, dan wordt
de hoef magnetisch, het zal het anker
sterker aantrekken naarmate de stroom
sterker en de hoef grooter is. Beweging
zal dan echter niet ontstaan, maar men
heeft het in zijn macht de polen van
den electro-magneet te veranderen, de
noord- in zuidpool en andersomhet
geschiedt door den stroom om te keeren.
Dit behoort snel en regelmatig te gaan
en men gebruikt hiertoe een toestel
bekend onder den naam van stroom-
wisselaar of stroomverbreker. De ge-
heele toestel tot het verkrjjgen van
elektrische beweegkracht bestaat dus
uit drie deelen, een electriciteits voort
brenger, een electromagneet en een
stroomwisselaar. Denkt men zich nu
alles grooter, dan heeft men wat men
gebruikt bjj onze electr. tram en in
fabrieken.
In de praktijk gebruikt men echter
twee electro-magneten. In 1878 vond de
Belgische werkman Gramme eene nieuwe
manier tot het verkrjjgen van den el.
stroom dan langs chemischen weg. Hjj
vond dien stroom door boven den elec-
tro-magneet een anker met omwindin
gen te doen draaien en bracht die draai
ingen voort, snel en regelmatig, door
eene stoommachine. preker toonde aan
hoê zoo'n toestel werkt en met behulp
van een zeer kleine Gramme dynamo
bracht hjj ons electrisch licht en be
weegkracht.
De dynamo eischt weinig onderhoud
en is betrekkeljjk veilig. Het best is er
met de vingers af te bljj ven.
Dat men niet in de eerste plaats ge
bonden is aan afstand tusschen centrale
en werktuig, toonde Spreker duidelijk
aan. Alleen als die afstand aanmerkeljjk
groot is, heeft men dikker geleidingen
en grooter dynamo noodig.
Er is sprake van, dat een elektrisch
stelsel van polderbemaling in ons land
zal tot stand komen met één centraal
station, waardoor alle watermolens enz.
zouden komen te vervallen.
Als beweegkracht van den bovenge-
noemden dynamo bezigt men stoom bjj
ons te landr; het buitenland, waar rij
zing en daling van den bodem aanleiding
geven tot watervallen, gebruikt men het
water als beweegkracht. Als voorbeeld
hiervan werd de Niagara genoemd.
Ten slotte volgden eenige lichtbeelden
voornameljjk in verband met het elec-
triciteitswezen in Amerika, die in alles
nog eens helder het gesprokene toelich
ten. Men huurt daar in het groote elec-
triciteits-centrum de beweegkracht en de
electr. warmte per paardenkracht tegen
f 17.50 per jaar. Stoomkracht kost vijf
maal zoo duur. Men beschikt er over
vjjftig duizend paardenkrachten.
De zeer duideljjke voordracht, toege
licht door fraai geslaagde proeven werd
met veel aandacht gevolgd.
Het Bestuur was zoo vriendelijk mede
te deelen, dat de Heer Keller van Hoorn,
de volgende Spreker, niet optreedt Dintdag,
zooals steeds de gewoonte was, maar
Maandag 29 Januari.
Gedurende den geheelen Vrjjdag gingen
weer geruchten, dat Ladysmith ontzet
was. Officieel werd het niet bevestigd.
Men was in Engeland echter vol ver
trouwen.
De Boeren voor Mafeking hebben
nieuw geschut ontvangen, waarmede
zjj de stad nu ernstiger beschieten.
Men mag aannemen, dat mochten de
geruchten waarheid zjjn, dit niet zonder
ernstigen tegenstand zou plaats gehad
hebben. Van een gevecht geen woord,
wel, dat Joubert zijne stellingen zoo
had gewijzigd, dat van een omtrekken
door de Boeren geen sprake kan zjjn.
Ondanks dit alles vraagt de opperbe
velhebber aanzienlijke versterkingen aan,
en dit heeft zeer zeker beteekenis.
Een Engelsch transportechip dat vee
voor het leger aan boord had, heeft zjjne
geheele lading bjj slecht weder verloren.
Een bericht uit Sterkstroom van Za
terdag meldt, dat de Boeren weèrdrie
duikers of kleine tunnels van den spoor
weg naar Dordrecht lieten springen.
Officieel wordt door de Britsche Re
geering aangekondigd, dat artillerie
versterking van 72 kanonnen met 3710
mannen en 2210 paarden de volgende
week naar Zuid-Afrika vertrekt.
Ook uit Pretoria werd bericht, dat
de Engelschen door twee verschillende
driften over de Toegela zijn gekomen
en men algemeen eer, gevecht verwacht.
Van het westelijk oorlogsterrein zjjn
pogingen in het werk gesteld om Mafe
king te ontzetten.
Een Engelsch zaakkundige meent,
dat Buller dadeljjk slag zou willen
leveren, als hij niet had te wachten tot
zjjn geschut en proviand over de rivier
zjjn. Dit zou dan den Boeren in de ge
legenheid stellen het aanstaande slagveld
te kiezen, terwijl zjj tevens hunne flanken
nog kunnen versterken.
Nu is weer een Duitsche batk van
Australië met meel geladen aangehouden
en naar Durban opgebracht.
Voorloopig hadden er een paar on
beduidende voorposten gevechten plaats.
Men twist in de Engelsche kranten
over de sterkte van het Boerenleger in
Natal. Een berichtgever stelde het op
48000 man. Neen, zegt een ander, dat
zou voor Buller te sterk zjjn; het zjjn
er hoogstens 12000.
Er gaan geruchten, dat het Trans-
vaalsche geld verooi logd is. Dan hebben
we, zegt een optimist, niets te doen,
dan het staatje in te sluiten.
Den 30 Januari verwacht men in het
Engelsche parlement heftige aanvallen
van de oppositie tegen de regeering.
Generaal Warren, is Zateidag aan
het vechten geweest van 's morgens zes
tot 's avonds zeven uur. Met welken
uitslag is niet duideljjk. Honderd ge
wonden werden, naar Buller eerst meldde,
in het Engelsche kamp gebracht, aan
tal dooden onbekend.
Ladysmith werd inmiddels krachtig
beschoten.
Het bovengenoemde gevecht had plaats
bjj Venterspruit, eene vertakking van
de Toegela. Den Engelschen waren tot
dit gevecht gedrongen om aan de hoofd
stellingen der Boeren te Potgietersdrift
te komen. Zondag heeft een telegram
de getallen verbeterdelf officieren en
tweehonderd negen en zeventig soldaten
gewond, over de dooden geen woord.
