HAARLEMSCH
Eörste Blad.
No. 36
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 88. Drieëntwintigste Jaargang.
T e|l:e phoonnummer
144
TELEPHONISCHE VERBINDIN8
van WOENSDAG 8 Mei 1901.
Nieuwsberichten.
met AMSTERDAM.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maanden
-,25.
franco p. post ,40.
A {«onderlijke nommerg 3 centen per etni.
PrQi per Advertentie van 1-5 regel* f 0.25, elke regel
meer 5 cents, groote letten naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond.
Advertmtiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst.
Tweede Kamer. Woensdag was aan
de orde het algemeen debat over het
ontwerp omtrent Staatsexploitatie van
steenkolenmijnen in Limburg. De heer
de Ras verdedigde de meening der Staats-
kommissie om een gedeelte der steen
kolenvelden aan partikulieren over te
laten. De bezwaren van den Min. tegen
dit gevoelen achtte Spreker ongegrond.
Ook bepleitte hij billijker regeling van
schadeloosstelling;an boorondernemers.
De heer De Waal Malefgt betwijfelde
of de voordeelen van Staatsexploitatie
zoo groot zullen zijn als de Min. ze
voorstelt. Hij wilde wel Staatsexplotatie
als proef door de wet voor zekeren ter
mijn te doen gelden. De heer Nolens
verklaarde zich ingenomen met deze wet.
Scherp bestreed hij de adressen van een
aantal Limburgsche burgemeesters, van
500 belangstellenden uitSittard, en van
het bestuur der Nederlandsche Werk
gevers. De heer De Savornin Lohman
acht Staattexploitatie rechtmatig en
doelmatig. Ook in de regeling der scha
devergoeding stond hij aan de zijde der
Reg. behoudens dat hij den rechter de
schadevevgoeding wil doen bepalen. De
Min. van Wateistaat enz. verdedigde het
ontwerp en zette de groote voordeelen
van Staatsexploitatie uiteen. De Min.
betoogde de noodzakelijkheid voor ons
land en onze industrie om in het kolen-
vraagstuk meer onafhankelijk van het
buitenland te worden. Het algemeen
debat wepd gesloten. Een am. de Savor
nin Lohman, strekkende om gelegenheid
te geven aan den rechter om uitspraak
te doen over schadevergoeding, werd
verworpen met 44 tegen 18 stemmen.
De Mijnwet werd zonder stemming aan
genomen.
Donderdag werd het algemeen debat
over het ontwerp tot wijziging en aan
vulling van enkele bepalingen der wet
op het Lager Onderlijs geopend door
den heer De Visser, die, ofschoon dank
baar dat de Reg. de subsidieering van
het Bizonder Onderwijs uitbreidt,
toch geen gunstigen indruk van het
ontwerp had ontvangen wegens de samen
koppeling der voorstellen rechtstreeks
uit de Leerplichtwet voortvloeiende, met
de salarissen der openbare onderwijzers,
terwijl niet in rekening wordt genomen,
dat ook de bizondere onderwijzers door
den leerplicht hunne taak zien verzwaard,
Ook de salarisregeling voor de openbare
onderwijzers vond Spreker niet voldoen
de. De heer Vermeulen, waardeerend
de inlossing van beloften door de Reg.
wilde haar in geen enkel opzicht be
moeilijken. Hij beschouwt het ontwerp
als een noodwet. Spreker protesteerde
tegen de beschuldiging van het prijsgeven
der vrijheid van de bizondere scholen.
Liever, zeide hij, een arme vrije, dan
een rijke bizondere Staatsschool. De
heer Kool verheugde zich over de ver
beteringen, die het ontwerp aanbrengt,
maar betreurde, dat het nog lang zal
duren voordat eene blijvende, duurzame
verbetering zal tot stand komen. De
heer Ke'elaar betreurde, dat de herzie
ning niet verder gaat; de regeling van
het onderwijzerstraktement is zeer be
scheiden, ofschoon Nederland toch rijk
genoeg is om zijn onderwijs behoorlijk
te betalen. Spreker schetste de onmoge
lijke wijze, waarop in Nederland een
onderwijzer aan den kost moet komen
door tal van bijbaantjes. Wat het bizon
der onderwijs betreft aanvaardde hij de
konsekwentie der wet van 4889, maar
wenschte dat als aan het bizonder on
derwijs nieuwe voorrechten worden ge
geven, ook daaraan eischen werden ge
steld, door minimum traktement voor
hoofden en onderwijzers wettelijk vast
te leggen, daar er bizondere onderwijzers
thans zijn met ƒ200 traktement. De
heer Kuyper erkende, dat Minister
Borgesius volkomen eerlijk en ter goeder
trouw zijn belofte heeft ingelost. Maar
naast de kwestie Borgesius rijst eene
kwestie Bartjes en Spreker meent, dat
arithmetiesch gesproken, de Min. zich
vergist. Wel krijgt het bizonder onderwijs
meer subsidie, maar de slotsom is toch,
dat de gevolgen van leerplichte en ver
hoogde jaarwedden een nieuwen zwaren
druk leggen op het bizonder onderwijs,
dat soms met centen en dubbeltjes moet
worden in stand gehouden. Voor kleine
burgers, die in den hoofdelijken omslag
bijdragen, is dit te zwaarder, waar zij
ook meê betalen voor het openbaar
onderwijs. Door don Min. is verzuimd
rekening te houden met de verhooging
van het salaris der bizonder onderwij
zers. Daar verwerping van het ontwerp
niet mogelijk is, omdat de Leerplichtwet
is aangenomen, en wijziging niet denk
baar is, omdat de Reg. verklaard heeft,
dat de uiterste grens is bereikt, daar ook
voor eene principieele diskussie over een
ander stelsel niet geschikt is, stelde Spre
ker met de heeren Mackay, de Savornin
Lohman, van Alphen en de Visser, eene
motie voor uitsprekend de wenschelijk-
heid, de door de wet vastgestelde minima
der onder wijzersjaarwedden aan deopen-
enbare en bizondere lagere scholen, als
mede dewettelijke verhoogingen dier
jaarwedden ten laste van het Rijk te bren
gen. Het tijdstip van behandeling dezer
motie zal later worden bepaald. De heer
Tydeman noemde het ontwerp eenefeest-
gavebij een heuchelijke gebeurtenis
invoering der Leerp lichtwet, een tweeden
stap op den pacifikatieweg, in 1889 inge
slagen. Ook betoogde Spreker, dat tegen
over de hoogere Staats bijdrage aan het bi
zonder onderwijs meer waarborgen noo-
dig zijn of en hoe het Staatsgeld wordt be
steed. De heer den Hertog was teleur
gesteld. Hij hoopte nog op samenwerking
tot verbetering van het ontwerp. De
Staat moest, volgens hem, 50 pet. van
schoolbouw en personeel van de totaal
uitgaven voor zjjn rekening nemen.
Verder bepleitte Spreker verhooging der
onderwijzers traktementen, daar de on
derwijzers fatsoenlijk armoede lijden,
en zonder verhooging moedeloosheid,
lusteloosheid, bitterheid en wrevel zullen
toenemen. De heer Pjjttersen betoogde,
dat na aanneming van Leerplicht de
strijd over de school moet veranderen
in strijd voor de school. De heer van
Dedem meent, dat traktementsverhoo
gingen door den Staat moeten betaald
worden, en niet door de gemeenten. De
heer van Gilse akcepteerde de beslissing
van 1889 en was vóór het ontwerp. De
Min. van Binnenl. Zaken verdedigde het
ontwerp. Was vroeger alleen de kwestie:
wat krijgt het openbaar en wat het
bizonder onderwijs, thans staat de kwes
tie van goed onderwijs voorop. De Min.
ontkende ten sterkste, dat deze wet hem
bij de Leerplichtwet zou zijn afgedwon
gen hij heeft die zelfstandig er aan
toegevoegd. Tegenover den heer Kuyper
wees hij er op, dat deze de moreele
zijde van het ontwerp voorbij ziet. Juist
door het subsidiestelsel is het bizonder
onderwijs wel niet financieel maar moreel
zeer verbeterd. Deze schoolwetswijziging
eischt 18 ton meer per jaar. Men mag
het niet voorstellen alsof de Reg. wèl
voor de defensie, niet voor het onderwijs
geld over heeft. Na replieken werd het
algemeen debat gesloten.
Vrijdag waren aan de orde de ar-
tiekelen van het wetsontwerp tot aan
vulling en wijziging der wet op het
Lager Onderwijs. Op art. 26, regelend
de vaste jaarwedden voor hoofden
minimum f 750, voor onderwijzers mi
nimum f 500, beiden met vier vijfjarige
verhoogingen van 50, en als onder
wijzers de hoofdakte hebben, f 100
extra, en als zij 23 jaar zijn en in
groote scholen dienst doen waren
verscheiden amendementen voorgesteld
door de heeren Den Hertog c.s., en een
door den heer Tydeman. Deze amende
menten gingen uit van het gevoelen,
dat de Reg. in haar voorstel zeer schriel
was in zake de traktements regeling
der onderwijzers. De heeren Troelstra
en Lieftinck waren van 't zelfde ge
voelen. De Min. van Binnenl. Zaken
verdedigde het ontwerp als voldoende
aan redelijke eischen en bestreed de
amendementen, die hij het geld, dat ze
meer zouden kosten, niet waard achtte.
Daar tegen kwamen de heeren Den
Hertog, Ketelaar en Troelstra krachtig
op. De heer de Waal Malefijt stelde een
am. voor om te laten vervallen de be
voegdheid van het centraal gezag om
in hoogste instantie de regeling van de
onderwijzers jaarwedden vast te stellen.
De Minister persisteerde bij zijn gevoelen,
dat zijn voorstellen voor de onderwijzers
veel meer geven en veel voordeeliger
zijn dan de amendementen. De amen
dementen, die 1 en 2 driejarige ver
hooging in periodieke verhooging met
f 100 wilden, werden door de voorstellers
ingetrokken. Het am. Tydeman (drie
vijfjarige verhoogingen van f 75) werd
verworpen met 56 tegen 34 stemmen.
De overige amendementen Den Hertog
c.s. werden verworpen met 56 tegen 34
stemmen, behalve dat om aan gehuwde
mannelijke klasse-onderwijzers, die 28
jaar zijn, eene vergoeding van f 50
voor huishuur te verzekeren, dat aan
genomen werd met 45 tegen 44 stemmen.
Het am. de Waal Malefijt was inge
trokken.
Mag men Daily Mail gelooven, dan
hebben zich acht duizend Kaapsche Hol
landers bij de Boeren aangesloten. Het
kan mogelijk zijn, dan zou het pleiten
voor de geruchten die weten te spreken
van groote verliezen bij de Engelschen,
waarvan Kitchener eenvoudig niets heeft
bericht of die door de regeering ver
zwegen zijn. Zoo goed als zeker is, dat
Kitchener veel volk heeft verloreB, en
men gelooft dat de verliezen nu maar
op de lijsten worden ingehaald, omdat
natuurlijk de generaal op een gegeven
oogenblik zal moeten uitleggen waar zijn
manschappen zijn gebleven. Bovendien
schilderen Engelsche officieren den toe
stand op het oorlogsterrein in Zuid Afrika
als zeer somber en getuigen van groote
neerslachtigheid. De gezondheidstoestand
moet zeer slecht zijn en meer dan 35,000
man worden in de hospitalen in Zuid
Afrika verpleegd. Het derde garderegi-
ment, waarvan het eflectief op 400 man
verminderd was, heeft o. a. 135 man in
het hospitaal liggen.
Men begrijpt dat de Boeren van den
toestand zeer wel zijn ingelicht en men
is geneigd te gelooven dat onder die
omstandigheden zij telkens een vrede
afwijzen, die niet in zich sluit volkomen
onafhankelijkheid. Daarom zou het,
meent men, niet van veel doorzicht ge
tuigen, bij Engeland met zoovele smeek
brieven aan te dringen op het verleenen
van vrede, want de kans, dat de Boeren
dien zelf bevechten zullen, is nog laig
niet verkeken. Natuurlijk moeten ver
schillende omstandigheden tot den vrede
medewerken. Als niet geringe factoren
mag men hiertoe rekenen het gat, door
den oorlog van dag tot dag geboord in de
Engelsche schatkist, de toenemende onte
vredenheid over de nieuwe en de ver
hoogde belastingen en niet in de laatste
plaats het uithoudingsvermogen der
Boeren. Bovendien zullen zij, die droo-
men van broederlijk samengaan van
de beide volken tot de ontdekking komen,
dat integendeel tusschen hen een klove
ontstaan is, die eiken dag wijder wordt
vrede zonder onafhankelijkheid zou voor
Engeland een voortdurende schadepost
blijken, want een sterke legermacht zou
in Afrika noodig zijn om de toestand
van verzet te onderdrukken en wij weten
niet waar een lang getergd volk toe
kan komen.
Lord Kitchener heeft een daad ver
richt, welke alles behalve in den geest
is van de J»«jfo bladen die alle Kaapsche
„rebbellen" doodgeschoten willen zien.
Hij heeft het doodvonnis van twee jonge
«rebellen", die trouwens vrijwillig waren
teruggekomen, veranderd in vijf jaren
dwangarbeid.
In den omtrek van Cradock heeft,
naar uit Kimberley gemeldt wordt, de
bekende commandant Malar, Donderdag
eene «kleine patrouille" der Diamondfieldt
Horse gevangen genomen. De mannen,
heet het in het Engelsche bericht, „voch
ten dapper, slechts voor de overmacht
zwichtend, nadat al hunne paarden waren
doodgeschoten en debevelvoerende officier
gewond". Kolonel Scobell «bewerkte
later hunne verlossing." Hij kwam hen
waarschijnlijk tegen toen zij geplukt en
wel door de Boeren waren losgelaten.
En die „gedoode" paarden zullen ook
wel levend in de handen der Boeren zijn
gebleven. Zij hebben slechts noodig ze
dood te schieten, wanneer zij als
gewoonlijk! tegenover eene overmacht
staan en weten veel te goed wat zij
tegenwoordig waard zijn.
De „Petit Bleu" verzekert, dat presi
dent Kruger tegen het einde dezer maand
incognito te Brussel zal komen, om het
huwelijk bij te wonen van zijne klein
dochter, mej. Guttmann, met kolonel
Ricciardi, gewezen commandant van het
Italiaansche legioen in Transvaal.
Vijftien Boeren hebben het station
Pauwpan, op 64 kilometers ten zuiden
van de Aar, overrompeld. Zij vernielden
de telegraaflijn en plunderden de brand
kast. Een gepantserde trein kwam te
laat. Het verkeer was den geheelen dag
in de war.
Kruitzinger zou nu over de Oranjeri
vier getrokken, om de Wet in den Vrij
staat te gaan versterken.
In Kaapstad laat men onder de burgerij