HAARLEMSCH Eörste Blad. No. 36 Uitgave van DE ERVEN LOOSJES, Gedempte Oudegracht 88. Drieëntwintigste Jaargang. T e|l:e phoonnummer 144 TELEPHONISCHE VERBINDIN8 van WOENSDAG 8 Mei 1901. Nieuwsberichten. met AMSTERDAM. ABONNEMENTSPRIJS Per drie maanden -,25. franco p. post ,40. A {«onderlijke nommerg 3 centen per etni. PrQi per Advertentie van 1-5 regel* f 0.25, elke regel meer 5 cents, groote letten naar plaatsruimte. VERSCHIJNT: Dinsdag- en Vrijdagavond. Advertmtiën worden aangenomen tot DINSDAG en VRIJDAG des middags ten 12 ure, die alsdan zoo mogelijk nog worden geplaatst. Tweede Kamer. Woensdag was aan de orde het algemeen debat over het ontwerp omtrent Staatsexploitatie van steenkolenmijnen in Limburg. De heer de Ras verdedigde de meening der Staats- kommissie om een gedeelte der steen kolenvelden aan partikulieren over te laten. De bezwaren van den Min. tegen dit gevoelen achtte Spreker ongegrond. Ook bepleitte hij billijker regeling van schadeloosstelling;an boorondernemers. De heer De Waal Malefgt betwijfelde of de voordeelen van Staatsexploitatie zoo groot zullen zijn als de Min. ze voorstelt. Hij wilde wel Staatsexplotatie als proef door de wet voor zekeren ter mijn te doen gelden. De heer Nolens verklaarde zich ingenomen met deze wet. Scherp bestreed hij de adressen van een aantal Limburgsche burgemeesters, van 500 belangstellenden uitSittard, en van het bestuur der Nederlandsche Werk gevers. De heer De Savornin Lohman acht Staattexploitatie rechtmatig en doelmatig. Ook in de regeling der scha devergoeding stond hij aan de zijde der Reg. behoudens dat hij den rechter de schadevevgoeding wil doen bepalen. De Min. van Wateistaat enz. verdedigde het ontwerp en zette de groote voordeelen van Staatsexploitatie uiteen. De Min. betoogde de noodzakelijkheid voor ons land en onze industrie om in het kolen- vraagstuk meer onafhankelijk van het buitenland te worden. Het algemeen debat wepd gesloten. Een am. de Savor nin Lohman, strekkende om gelegenheid te geven aan den rechter om uitspraak te doen over schadevergoeding, werd verworpen met 44 tegen 18 stemmen. De Mijnwet werd zonder stemming aan genomen. Donderdag werd het algemeen debat over het ontwerp tot wijziging en aan vulling van enkele bepalingen der wet op het Lager Onderlijs geopend door den heer De Visser, die, ofschoon dank baar dat de Reg. de subsidieering van het Bizonder Onderwijs uitbreidt, toch geen gunstigen indruk van het ontwerp had ontvangen wegens de samen koppeling der voorstellen rechtstreeks uit de Leerplichtwet voortvloeiende, met de salarissen der openbare onderwijzers, terwijl niet in rekening wordt genomen, dat ook de bizondere onderwijzers door den leerplicht hunne taak zien verzwaard, Ook de salarisregeling voor de openbare onderwijzers vond Spreker niet voldoen de. De heer Vermeulen, waardeerend de inlossing van beloften door de Reg. wilde haar in geen enkel opzicht be moeilijken. Hij beschouwt het ontwerp als een noodwet. Spreker protesteerde tegen de beschuldiging van het prijsgeven der vrijheid van de bizondere scholen. Liever, zeide hij, een arme vrije, dan een rijke bizondere Staatsschool. De heer Kool verheugde zich over de ver beteringen, die het ontwerp aanbrengt, maar betreurde, dat het nog lang zal duren voordat eene blijvende, duurzame verbetering zal tot stand komen. De heer Ke'elaar betreurde, dat de herzie ning niet verder gaat; de regeling van het onderwijzerstraktement is zeer be scheiden, ofschoon Nederland toch rijk genoeg is om zijn onderwijs behoorlijk te betalen. Spreker schetste de onmoge lijke wijze, waarop in Nederland een onderwijzer aan den kost moet komen door tal van bijbaantjes. Wat het bizon der onderwijs betreft aanvaardde hij de konsekwentie der wet van 4889, maar wenschte dat als aan het bizonder on derwijs nieuwe voorrechten worden ge geven, ook daaraan eischen werden ge steld, door minimum traktement voor hoofden en onderwijzers wettelijk vast te leggen, daar er bizondere onderwijzers thans zijn met ƒ200 traktement. De heer Kuyper erkende, dat Minister Borgesius volkomen eerlijk en ter goeder trouw zijn belofte heeft ingelost. Maar naast de kwestie Borgesius rijst eene kwestie Bartjes en Spreker meent, dat arithmetiesch gesproken, de Min. zich vergist. Wel krijgt het bizonder onderwijs meer subsidie, maar de slotsom is toch, dat de gevolgen van leerplichte en ver hoogde jaarwedden een nieuwen zwaren druk leggen op het bizonder onderwijs, dat soms met centen en dubbeltjes moet worden in stand gehouden. Voor kleine burgers, die in den hoofdelijken omslag bijdragen, is dit te zwaarder, waar zij ook meê betalen voor het openbaar onderwijs. Door don Min. is verzuimd rekening te houden met de verhooging van het salaris der bizonder onderwij zers. Daar verwerping van het ontwerp niet mogelijk is, omdat de Leerplichtwet is aangenomen, en wijziging niet denk baar is, omdat de Reg. verklaard heeft, dat de uiterste grens is bereikt, daar ook voor eene principieele diskussie over een ander stelsel niet geschikt is, stelde Spre ker met de heeren Mackay, de Savornin Lohman, van Alphen en de Visser, eene motie voor uitsprekend de wenschelijk- heid, de door de wet vastgestelde minima der onder wijzersjaarwedden aan deopen- enbare en bizondere lagere scholen, als mede dewettelijke verhoogingen dier jaarwedden ten laste van het Rijk te bren gen. Het tijdstip van behandeling dezer motie zal later worden bepaald. De heer Tydeman noemde het ontwerp eenefeest- gavebij een heuchelijke gebeurtenis invoering der Leerp lichtwet, een tweeden stap op den pacifikatieweg, in 1889 inge slagen. Ook betoogde Spreker, dat tegen over de hoogere Staats bijdrage aan het bi zonder onderwijs meer waarborgen noo- dig zijn of en hoe het Staatsgeld wordt be steed. De heer den Hertog was teleur gesteld. Hij hoopte nog op samenwerking tot verbetering van het ontwerp. De Staat moest, volgens hem, 50 pet. van schoolbouw en personeel van de totaal uitgaven voor zjjn rekening nemen. Verder bepleitte Spreker verhooging der onderwijzers traktementen, daar de on derwijzers fatsoenlijk armoede lijden, en zonder verhooging moedeloosheid, lusteloosheid, bitterheid en wrevel zullen toenemen. De heer Pjjttersen betoogde, dat na aanneming van Leerplicht de strijd over de school moet veranderen in strijd voor de school. De heer van Dedem meent, dat traktementsverhoo gingen door den Staat moeten betaald worden, en niet door de gemeenten. De heer van Gilse akcepteerde de beslissing van 1889 en was vóór het ontwerp. De Min. van Binnenl. Zaken verdedigde het ontwerp. Was vroeger alleen de kwestie: wat krijgt het openbaar en wat het bizonder onderwijs, thans staat de kwes tie van goed onderwijs voorop. De Min. ontkende ten sterkste, dat deze wet hem bij de Leerplichtwet zou zijn afgedwon gen hij heeft die zelfstandig er aan toegevoegd. Tegenover den heer Kuyper wees hij er op, dat deze de moreele zijde van het ontwerp voorbij ziet. Juist door het subsidiestelsel is het bizonder onderwijs wel niet financieel maar moreel zeer verbeterd. Deze schoolwetswijziging eischt 18 ton meer per jaar. Men mag het niet voorstellen alsof de Reg. wèl voor de defensie, niet voor het onderwijs geld over heeft. Na replieken werd het algemeen debat gesloten. Vrijdag waren aan de orde de ar- tiekelen van het wetsontwerp tot aan vulling en wijziging der wet op het Lager Onderwijs. Op art. 26, regelend de vaste jaarwedden voor hoofden minimum f 750, voor onderwijzers mi nimum f 500, beiden met vier vijfjarige verhoogingen van 50, en als onder wijzers de hoofdakte hebben, f 100 extra, en als zij 23 jaar zijn en in groote scholen dienst doen waren verscheiden amendementen voorgesteld door de heeren Den Hertog c.s., en een door den heer Tydeman. Deze amende menten gingen uit van het gevoelen, dat de Reg. in haar voorstel zeer schriel was in zake de traktements regeling der onderwijzers. De heeren Troelstra en Lieftinck waren van 't zelfde ge voelen. De Min. van Binnenl. Zaken verdedigde het ontwerp als voldoende aan redelijke eischen en bestreed de amendementen, die hij het geld, dat ze meer zouden kosten, niet waard achtte. Daar tegen kwamen de heeren Den Hertog, Ketelaar en Troelstra krachtig op. De heer de Waal Malefijt stelde een am. voor om te laten vervallen de be voegdheid van het centraal gezag om in hoogste instantie de regeling van de onderwijzers jaarwedden vast te stellen. De Minister persisteerde bij zijn gevoelen, dat zijn voorstellen voor de onderwijzers veel meer geven en veel voordeeliger zijn dan de amendementen. De amen dementen, die 1 en 2 driejarige ver hooging in periodieke verhooging met f 100 wilden, werden door de voorstellers ingetrokken. Het am. Tydeman (drie vijfjarige verhoogingen van f 75) werd verworpen met 56 tegen 34 stemmen. De overige amendementen Den Hertog c.s. werden verworpen met 56 tegen 34 stemmen, behalve dat om aan gehuwde mannelijke klasse-onderwijzers, die 28 jaar zijn, eene vergoeding van f 50 voor huishuur te verzekeren, dat aan genomen werd met 45 tegen 44 stemmen. Het am. de Waal Malefijt was inge trokken. Mag men Daily Mail gelooven, dan hebben zich acht duizend Kaapsche Hol landers bij de Boeren aangesloten. Het kan mogelijk zijn, dan zou het pleiten voor de geruchten die weten te spreken van groote verliezen bij de Engelschen, waarvan Kitchener eenvoudig niets heeft bericht of die door de regeering ver zwegen zijn. Zoo goed als zeker is, dat Kitchener veel volk heeft verloreB, en men gelooft dat de verliezen nu maar op de lijsten worden ingehaald, omdat natuurlijk de generaal op een gegeven oogenblik zal moeten uitleggen waar zijn manschappen zijn gebleven. Bovendien schilderen Engelsche officieren den toe stand op het oorlogsterrein in Zuid Afrika als zeer somber en getuigen van groote neerslachtigheid. De gezondheidstoestand moet zeer slecht zijn en meer dan 35,000 man worden in de hospitalen in Zuid Afrika verpleegd. Het derde garderegi- ment, waarvan het eflectief op 400 man verminderd was, heeft o. a. 135 man in het hospitaal liggen. Men begrijpt dat de Boeren van den toestand zeer wel zijn ingelicht en men is geneigd te gelooven dat onder die omstandigheden zij telkens een vrede afwijzen, die niet in zich sluit volkomen onafhankelijkheid. Daarom zou het, meent men, niet van veel doorzicht ge tuigen, bij Engeland met zoovele smeek brieven aan te dringen op het verleenen van vrede, want de kans, dat de Boeren dien zelf bevechten zullen, is nog laig niet verkeken. Natuurlijk moeten ver schillende omstandigheden tot den vrede medewerken. Als niet geringe factoren mag men hiertoe rekenen het gat, door den oorlog van dag tot dag geboord in de Engelsche schatkist, de toenemende onte vredenheid over de nieuwe en de ver hoogde belastingen en niet in de laatste plaats het uithoudingsvermogen der Boeren. Bovendien zullen zij, die droo- men van broederlijk samengaan van de beide volken tot de ontdekking komen, dat integendeel tusschen hen een klove ontstaan is, die eiken dag wijder wordt vrede zonder onafhankelijkheid zou voor Engeland een voortdurende schadepost blijken, want een sterke legermacht zou in Afrika noodig zijn om de toestand van verzet te onderdrukken en wij weten niet waar een lang getergd volk toe kan komen. Lord Kitchener heeft een daad ver richt, welke alles behalve in den geest is van de J»«jfo bladen die alle Kaapsche „rebbellen" doodgeschoten willen zien. Hij heeft het doodvonnis van twee jonge «rebellen", die trouwens vrijwillig waren teruggekomen, veranderd in vijf jaren dwangarbeid. In den omtrek van Cradock heeft, naar uit Kimberley gemeldt wordt, de bekende commandant Malar, Donderdag eene «kleine patrouille" der Diamondfieldt Horse gevangen genomen. De mannen, heet het in het Engelsche bericht, „voch ten dapper, slechts voor de overmacht zwichtend, nadat al hunne paarden waren doodgeschoten en debevelvoerende officier gewond". Kolonel Scobell «bewerkte later hunne verlossing." Hij kwam hen waarschijnlijk tegen toen zij geplukt en wel door de Boeren waren losgelaten. En die „gedoode" paarden zullen ook wel levend in de handen der Boeren zijn gebleven. Zij hebben slechts noodig ze dood te schieten, wanneer zij als gewoonlijk! tegenover eene overmacht staan en weten veel te goed wat zij tegenwoordig waard zijn. De „Petit Bleu" verzekert, dat presi dent Kruger tegen het einde dezer maand incognito te Brussel zal komen, om het huwelijk bij te wonen van zijne klein dochter, mej. Guttmann, met kolonel Ricciardi, gewezen commandant van het Italiaansche legioen in Transvaal. Vijftien Boeren hebben het station Pauwpan, op 64 kilometers ten zuiden van de Aar, overrompeld. Zij vernielden de telegraaflijn en plunderden de brand kast. Een gepantserde trein kwam te laat. Het verkeer was den geheelen dag in de war. Kruitzinger zou nu over de Oranjeri vier getrokken, om de Wet in den Vrij staat te gaan versterken. In Kaapstad laat men onder de burgerij

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlemsch Advertentieblad | 1901 | | pagina 1