HAARLEMSCH
Eerste Blad.
P&EMKBEl'RTEN enz.
144
van ZATERDAG 25 November 1905
TE HAARLEM
Zondag 26 Nov. 1905.
Nieuwsberichten.
No. 94.
Uitgave van DE ERVEN LOOSJES Gedempte Oudegracht 88. Zevenentwintigste Jaargang-
TELEPHOONNUMMER
Intercommunaal Telephoonnummer
144.
ABONNEMENTSPRIJS
Per drie maanden ,4S.
franco p. post ,40.
ifa>nderl(jke nommers 3 centen per stuk
Prifs per Advertentie van 1—5 regels f 0.25, elke regel
meer 5 cents, groote letters naar plaatsruimte.
VERSCHIJNT:
Dinsdag- en Vrijdagavond.
Adwimttien worden aangenomen ioi DINSDAG en VRIJDAG de» m'iddags ten 12 ure, die alsdan too imogelijk nog worden geplaatst.
Eglise Wallonne.
9{ heures, Ecole du Dimanche.
In „Volksbelang" Jansweg 40.
10Vu heures Mr. Trou,
Pasteur a Pisa (Italië).-
Gereformeerde Kerk.
Ged Oudegracht.)
Voorm. 10 ure, Ds. Mulder.
's Avonds 5% ure, Ds. Mulder.
Eben-Haëzer Kerk.
(Klein Heiligland)
Voorm. 10 ure, Ds. Tibben.
's Avonds 5Vj ure, Ds. Tibben.
Woensdag.
's Av. 8 ure, Ds. Tibben,
Vereenigde dienst.
Christelijk Geref. Gemeente.
(Zuiderstraat.)
Voorm. 10 ure, Ds. van dei Vegt.
's Avonds 5i/j ure, Ds. van der Vegt.
Donderdag.
's Avonds 7i/s ure, Ds. van der Vegt.
Iiuthersche Kerk.
Voorm. 10 ure, Ds. van Bakel.
Nam. 1 ure, Zondagsschool in de Kerk.
BUITENGEMEENTEN.
Waar nleta andara vermeld wordt, wordt da
Ned Hervormde Kerk bedoeld.
Sennebroek.
Voorm. 10 ure, Ds. Gerth van Wijk.
Kerk der Vereenigde Doopsgezinden
Voorm. 10 ure, Ds. Plantenga.
's Avonds 6 ure, Dr. Elhorst,
itemonstrantsoh Geref. Kerk.
Voorm. 10 ure, Ds. Voorduyn,
Herv. Pred. te Naarden.
Repetitie van het zangkoor 11 Vs ure
in de kerk, met begeleiding van het orgel.
Kerk der Broedergemeente.
Zaterdag.
's Avonds 8Vs ure, Ds. Schmidt.
Bidstond.
Zondag.
Voorm. 10 nre, Ds. Schmidt.
Gemeente van Gedoopte Christenen.
Lokaal Stoofsteeg 6.
Voorm. 10 ure, de Heer Boeles,
Voorganger te Zutphen.
'sMidd. 12 ure, Zondagsschool,
^s Av. 6 ure, de Heer Boeles,
Prediking en Avondmaal,
's Avonds 8 ure, Gezellige Samenkomst,
Toegang vrij.
Dinsdag.
's Avonds 8 Va ure, Bidstond.
Woensdag.
's Av. 8 ure, Evang. samenkomst.
Z. D. Baptisten.
Parklaan 17.)
Sabbat (Vrijdag) 's avonds 8 nre,
Bespreking van de Profetiën.
Sabbat (Zaterd.) vm. 10 nre, Prediking.
Sabbat (Zaterdag) Nam. 3 nre, Sabbat-
school. Onderl. Bijbelhespreking.
Afdeeling Haarlem van het
Nederlandsch Luth. Genootschap
voor In- en Uitwendige Zending.
Zondagsschool ten 1 nre in de Open
bare school C, Leidsche Vaart.
Beverwijk.
Voorm. 10 ure, Ds. de Sopper.
Pred. te Velsen.
Evang. I lUthersche Kerk.
Voorm. 10 ure, Ds. Loman.
Doopsgezinde Kerk.
Voorm. 10 ure, Ds. de Lang,
Em. Pred. te Haarlem.
Bloemendaal.
Voorm. 10 ure, Ds. Haksteen.
Emer. Pred. te Haarlem.
Heemstede.
Voorm. 10 ure, Ds. Bax,
Pred. te Hoofddorp.
H llegom
Voorm. 9'A ure, Ds. Meerburg.
Nam. 2l/s ure, Ds. Meerburg.
Houtrijk en Polanen
Voorm. 10 ure, Ds. B. Baljon.
Santpoort.
Voorm. 10 ure, Ds. Kutsch Lojenga.
Doopsbediening.
Spaarad am.
Voorm. 10 ure, Ds. S. A. Baljon.
Vel-en.
Voorm. 10 ure, do Heer Gutteling.
's Avonds 6'/j ure, Ds. de Sopper.
Zandvoort.
Voorm. 10 ure, Ds. Posthumus Meijes.
Voordrachten in Teijlers Stichting.
Woensdag werd de eerste voordracht
gehouden door Prof. E. Dubois. In een
boeiende rede werd een en ander me
degedeeld over Noorwegen, het gevolg
van persoonlijke waarnemingen, voor
namelijk op geologisch gebied.
Noorwegen werd bereikt over de
Engelsche haven Harwich, waar reeds
oude formaties worden aangetroffen,
zijnde de kust der graafschappen Suf
folk en Norfolk interessant door de
vruchtbare heuvelterreinen, bestaande uit
klei en zand. Zij hebben hun bestaan te
danken aan het ijstijdperk. Om te
voorkomen, dat de zee daar de minst
mogeljjke verwoestingen aanricht, heeft
men er dammen aangelegd, die echter
niet altijd voldoende zijn. De richting
der heuvels geven den loop van het ijs
aan. Onder deze heuvels liggen de over
blijfsels van dieren, van her-en derwaarts
in de groote ijsperiode meegesleurd.
Noorwegen te bezoeken is voor den
geoloog zeer loonend. Het is een berg
land en toch niet te vergelijken met
het Zwitsersche Alpenland. Het is meer
een tafelland zonder bergketens, voor
duizenden jaren uit de zee opgerezen,
want Scandinavië lag vroeger onder zee,
van waar het min of meer vlakke met
zeer veel insnijdingen.
De kust is vrij hoog en steil, doch
is naar het Oosten dalende. De fjorden,
een soort zeeboezems, die er bij duizen
den voorkomen, belemmeren het vrije
uitzicht. De eilanden door deze fjorden
gevormd, van verschillende hoogte en
aan de uiteinden afgerond, zijn allen
gelegen op een plateau, dat de hoogte
aangeeft, welke de zee er vroeger had.
De Noorsche steden zijn op dit steeds
stijgende plateau gebouwd.
De fjorden zijn gevormd door het (js,
niet, zooals men vroeger meende, door
het barsten van de oppervlakte, later
zijn zij door het water ingeschuurd,
waartoe duizenden jaren hebben samen
gewerkt.
Vervolgens gaf Spreker een beeld van
het kustland. Er heerscht een weelderige
plantengroei. De bodem is met mos
bedekt. Planten van velerlei soort, geven
aan het landschap een eigenaardig
cachet.
Het klimaat in Noorwegen is zeer
gematigd, te danken in de eerste plaats
aan de zeestrooming en de windrichting.
In den zomer kan het er soms zeer warm
zijn. Er valt driemaal zooveel regen als
in ons land. Het binnenland heeft een
klimaat als Siberië.
De groote afwisselingen van het weer
heeft verschillende oorzaken, welke
spreker verklaarde.
In Zweden is het kouder dan in
Noorwegen.
De eilanden in de fjorden zijn ontstaan
door groeven en strepen, afkomstig van
de werking van het ijs, terwijl spreker
nog opmerkte, dat die meergenoemde
groote ijsperiode niet honderd duizenden
van jaren achter ons kan liggen.
Nog werd het een en ander mede
gedeeld over de Noorsche strandlijn, in
hoofdzaak door meren gevormd. Op de
terrassen komen veel schelpbanken voor.
Een aantal fraaie lichtfoto's gaf
een goede toelichting omtrent het be
sprokene over fjorden en eilanden in
hun zeer eigenaardigen vorm. Die be
treffende de watervallen waren zeer
mooi.
De bespreking voortzettende, schetste
Prof. Dubois de Noren als een bijzonder
volk, vertegenwoordigende een zeer oud
ras. Tusschen hen en hun nnbuurvolk,
de Zweden, bestaat groot verschil. De
Noor heeft iets stugs, te danken aan
het minder drukke verkeer met de
buitenwereld. De Zweed, in deze meer
bevoorrecht, is meer open en vroolijk,
van nature aristocraat, de Noor demo
craat.
De Noor is niet rijk aan middelen;
houtteelt en visscherij zijn wel de
hoofdbronnen van zijn bestaan.
Kopenhagen, de Deensche hoofdstad,
is eigenlijk de hoofdstad van Scandinavië.
Zij heeft de groote als Amsterdam, doch
geeft den indruk als Parijs. Spreker
heeft er het Museum Thorwaldsen en
andere inrichtingen van dien aard be
zocht. Het had hem aangenaam getrof
fen, dat er een zeer gunstig oordeel
werd geveld over den Amsterdamschen
architect Berlage.
Nog het een en ander behandelende,
bracht Spreker in herinnering de stich
ting van een Museum te München, in
den geest van het Tejjlera Museum,
dat het oudste is van dien aard. Ande
ren hebben het denkbeeld, dat bij de
Haarlemsche Stichting voorzat, nage
streefd, bedoelende, minder onderlegden
voort te helpen op technisch en weten
schappelijk gebied.
Vervolgens eenige lichtbeelden; Noor
sche woningen, meestal van hout, als
zijnde het meest voorhanden zijnde
materiaal en tot slot eenige lichtbeelden
betreffende Teijlers Museum, zooals de
monumentale hoofdingang en het ge
bouw aan het Spaarne, de mooie boven-
vestibule, de gehoorzaal, het laborato
rium, de bibliotheek en verschillende
museumlokalen, benevens lantaarnpla
ten van een paar jder voornaamste voor
wereldlijke dieren, voorkomende in Teij
lers palaeontographisch kabinet. Spreker
sprak hierbij den wensch uit, dat ook
dit laatste moge bijgedragen hebben
tot de waardeering van Tejjlers Museum,
die dit zoo ten volle verdient.
hoeede Kamer. Dinsdag werden de
algemeene beschouwingen over de In
dische begrooting voortgezet.
Het was vooral de Heer de Stuers,
die op kwam tegen het optreden van
onze troepen in de Gajoe en Alaslanden
onder ko'onel van Daalen. De geest
welke bjj zulke expeditiën heerscht,
blijkt genoegzaam uit hetgeen herhaal
delijk in het rapport voorkomt, dat men
de bevolking schrik moet aanjagen, tot
onderwerping moet dwingen. Als konij-
hebben zij de menschen doodgeschoten.
In een kampong van 675 zielen zijn
slechts 2 vrouwen en 1 kind overge
bleven. In een andere kampong werden
ook tal van mannen, vrouwen en kin
deren gedood. In de beide kampongs
was geen droppel water. Er zijn nog
kampongs waar honderden zijn gedood.
Als 't ons te doen is om pacificatie,
dan zal zulk hardhandig optreden daar
toe niet zeer bevorderlijk zijn.
We klagen over schending van
contracten door de inlandsche Vorsten
en grootenmaar ook in dat opzicht
mogen wij wel eens de hand in eigen
boezem steken. Hebben wij onze con
tracten altjjd nageleefd? Als de Gajoes
Atjehers huisvesten, moet daaruit dan
afgeleid worden dat zij ons wilden
aanvallen
Wij wisten van die lui niets af; toch
moesten zij getuchtigd worden, En dan
moesten de Alaslanden en de Battaks
ook nog ten ondergebracht worden. De
vrije hand werd aan den bevelhebber
gelaten om op te treden ook wegens
politieke redenen. De commandant trad
dan ook op in verband met de overwe
ging om de Alas- en Battaklanden bij
Atjeh te annexeeren.
De heer Bas vindt de begrooting
verre van gunstig. Zij sluit, maar dit
is ook al wat er van gezegd kan wor
den. Dringt men dieper in haar door
en geeft men zich rekenschap van de
middelen, waarmee dit resultaat werd
bereikt, dan is er geene reden meer
om zich over dit feit bijzonder te ver
heugen. Op tal van nuttige zaken moest
bezuinigd worden. Verschillende uitga
ven, die onder de buitengewone worden
gerangschikt, zouden bij een gezonden
toestand niet onder die rubriek zijn
ondergebracht. Ten slottenieuwe lasten
zullen worden apgelegd (tabak- en sui
kerbelasting), meer als uitvloeisel van
de gedachte, dat gehaald moet worden
waar nog wat te halen is, dan op grond
van een op juiste beginselen steunende
belastingpolitiek.
Men behoort tot een blijvende ver-
belering van de economischen toestand
in Indië te komen, waartoe verschillende
middelen werden aan de hand gedaan,
zonder op de eischen van den Heer van
Kol in te gaan.
Woensdag was de minister van ko-