HONDEN
Gebr. VEENINGA
De N.S.B. viert den verjaardag
van den Leider
40 Jaren Typografische kunst
in Duitschland
JDiederichs, Poeschel, Kippenberg
en Klingspor hebben de stad
Leipzig haar wereldroem gegeven
De tentoonstelling „Het Dultsche boek
in heden" in de Vleeschhal, die zoo groote
belangstelling getrokken heeft, loopt ten
einde. Den bezoekers is ontgetwijfeld de
goede typografische uitvoering van het
moderne Duitsche boek opgevallen en het
is wellicht belangwekkend voor de Ne-
derlandsche drukkersstad bij uitnemend
heid, de stad van Laurens Jansz. Coster,
om enkele figuren de revue te laten pas-
seeren. die in de beweging voor moderne
boekdrukkunst in Leipzig een vooraan
staande plaats hebben ingenomen.
De machtige ontplooiing van den Dultschen
boekhandel en uitgeverij, zette onmiddellijk
na de eeuwwisseling in, om binnen weinig
jaren te leiden tot een bloeiperiode, welke
heden nog niet is afgesloten. Deze ontwik
keling hangt ten nauwste samen met de uit
geverswereld van Leipzig. In een Lelpziger
uitgevers- en drukkersbedrijf, W. Drugulin,
werd het kunsttijdschrift „Pan" gedrukt. Het
verschijnen van dit voornaam uitgevoerd en
typografisch bijzonder goed verzorgd tijdschift
in 1895 beteekent een mijlpaal in de ontwik
keling van het boekdrukkersbedrijf. In 1897
verhuisde Eugen Dièderichs, een uitgever van
bijzonder grooten ondernemingsgeest, naar
Leipzig. Korten tijd daarop ging gij reeds
weer naar .Tena, maar welke beteekenis zijn
onderneming al in die korte periode te Leip
zig gekregen had, blijkt uit Diederichs eigen
woorden. Hij vertelt, dat „een extra-trein van
ongeveer 20 goederenwagens" noodig was,
om zijn te Leipzig opgeslagen uitgeversschat-
ten te vervoeren.
Reeds te Florence had Diederichs een ge
dichtenbundel van E. R. Weiss, een leerling
van Hans Thomas, die reeds aan „Pan" had
meegewerkt, uitgegeven. Diederichs, die zijn
uitgaven al spoedig een bepaald eigenaardig
typografisch cachet verleende, heeft later zelf
bekend, dat hij zijn ommezwaai tot moderne
boekuitvoering aan Weiss heeft te danken.
„Pan" verdween in 1898. maar het tijdschrift
„die Insel" trad bewust op als erfgenaam.
Het zag bij Schuster und Löffler te Berlijn
het licht. Dit tijdschrift, dat ook slechts wei
nig jaargangen beleefde, heeft het Leipziger
uitgeversbedrijf, dat spoedig een wereldrepu
tatie zou vestigen, het „Inselverlag" zijn
naam gegeven. Dit bedrijf is geheel het per
soonlijk werk van Anton Kippenberg, We
reldberoemd is de in 1912 door Kippenberg
gestichte „Inselbticherei", welke men van het
standpunt van den uitgever bezien een
geniale daad, en uit letterkundig oogpunt be
schouwd een verdienste van onafzienbaar ge
volg" heeft genoemd.
Talrijke dichters en schrijvers van den
tegenwoordigen tijd hebben in het „Inselver
lag" een hospes voor hun werken gevonden;
Ricarda Huch, Hans Carossa en vóór allen
Reiner Maria Rilke, wiens arbeid door Kip
penberg in hooge mate is gestimuleerd.
Voor Kippenberg in 1906 alleen als eige
naar van het Inselverlag optrad, had hij een
jaar lang (1905—1906) de firma gedeeld met
den grooten Leipziger drukker Carl Ernst
Poeschel. Zijn beneersching van alie moge
lijkheden. die op het terrein van zijn beroep
lagen, zijn kunstvaardig talent en zijn fijne
smaak, hebben hem tot steeds nieuwe oplos
singen in zijn kunst geleid. In tal van cur
sussen heeft hij ook op de jeugd met zijn
ideeën bevruchtend gewerkt, en zoo was het
bijna vanzelfsprekend, dat hem als één van
de drie onderscheidenen de door de stad
Leipzig gestichte Gutenberg-Ehrenring in
Juni 1940 werd ter hand gesteld.
Tezamen met zijn jeugdvriend Walter Tie-
mann grondvestte Poeschel de eerste Duit
sche particulier pers, de Januspers in 1907 te
Leipzig. In diens rijk scheppingswerk op het
gebied der boekdrukkunst spelen de letter
typen, die alle in de Offenbacher lettergie
terij van de gebroeders Klingspor vervaar
digd zijn, een bijzondere rol.
Evenals Poeschel behoort ook Karl Kling
spor sinds veertig jaren tot de leidende figu
ren in de beweging van de nieuwe boek
drukkunst. In zijn lettergieterij zijn de be
langrijkste typen, die tegenwoordig in het
buitenland groot succes oogsten, vervaardigd.
De ontwikkeling begon met het Eckmantype,
ontworpen door den schilder Otto Eckmann,
waarop eenige karakteristieke lettertypen
volgden van Peter Behrens, die later als
architect zulke buitengewone werken tot
stand zou brengen.
Leipzig neemt, wat de kwaliteit van zijn
'drukwerken betreft. nog steeds de eerste
plaats onder de Duitsche steden in. Naast de
oude tiugeverijen en drukkerijen van wereld
faam, zooals F. A. Brockhaus. het Bibliogra-
phische Institut. en J. J. Weber, zijn de Offi-
zin Haag-Druguün en andere hun plaats ko
men innemen.
Zoo is, door nauwe samenwerking tusschen
uitgever, drukker en lettergieter een wereld
reputatie ontstaan rondom de stad Leipzig.
De geest van het boek is het belangrijkste,
het uiterlijk is echter het eerste woord, dat
een boekwerk tot zijn vriend, den mensch,
vermag te spreken.
Keuringen voor de Waffen SS
's-GRAVENHAGE, 5 Mei. De keuringen
voor de Waffen S.S. zijn als volgt vastge
steld:
13 Mei: 10.00 uur Arnhem, Weberstraat 16 b;
16.00 uur Zwolle, Kasernenunterkunft, School
a/d Turfmarkt.
14 Mei: 10.00 uur Groningen, Concerthuis,
Poelestr.; 16.00 uur Leeuwarden, Huize Schaaf,
Breedstr.
15 Mei: 10.00 uur Amsterdam, School Iepen-
weg 13; 16.00 uur Utrecht, Deutsches Haus.
16 Mei: 10.00 uur Den Haag, Café den Hout,
Bezuidenhoutscheweg.
Trimmen, Plukken, Wasschen, Scheren
Kynologische Inrichting „DE IJDELTUIT"
Jacobijnestr. 10-18, Telef. 13265, Haarlem
AGENDA
DINSDAG 12 MEI
Gem. Concerteaa/1Beethovencyclus H.O.V.
7.30 uur.
Groote Kerk, Orgelbespeling door George
Robert S-9 uur.
Vleesohhal, Groote Markt: Tentoonstelling
Het Duitsche Boek van heden. Dagelijks 9
19 uur.
Palace: Jacco. de Circusjongen, 2, G.30 on
8.4 5 uur. Alle leeftijden.
Luxor Theater: Artlaten 2.30. 6.30 en 8.4
uur. Toegang 14 jaar.
Frans Hals Theater: Het geheim van do
Betty Bonn, 2.30, 6.W en S.45 uur. Toegang
18 jaar.
Rembrandt Theater: Eens op een nacht.
2.30, 6.30 en S.45 uur. Toegang 18 jaar.
WOENSDAG 18 MEI
Gem. Concertzaal: Beethovencyclus H.O.V.
7.30 uur.
Stadsschouwburg: Frans Wouters' revue
„Elck wat wile". 2.30 en 7.3'0 uur.
Bioscopen: middag- en avondvoorstel
lingen.
W.n. Hoofdredacteur: J. V. Baudewyns, Haar
lem. Plaatsvervangend Hoofdredacteur F. C
Derks. Haarlem. Chef van Dienst en Stad: S. R
Kuiper. Haarlem. Binnenland: A. Overmeer.
Heemstede. Buitenland: J. C. van der Laag,
Heemstede. Haagsch Redacteur: B. Korsten, Den
Haag. Sport: J. A. Steen Jr., Zandvoort. Nleuws-
en reportage voor Velsen en Omgeving: J. J. E.
van Baarsel, TJcnuld»
Dr. Ley bezoekt Limburg.
Openlucht bijeenkomst op het
Marktplein van Heerlen.
HEERLEN, 11 Mei. Nadat dr. Rob.
Ley, organisatieleider der N.S.D.A.P. en
leider van het Duitsche Arbeidsfront, he
denmiddag een bezoek had gebracht aan het
Zuid-Limburgsche mijmdistrict, heeft hij
des avonds op het Marktplein van Heerlen
de Duitsche en Nederlandsche natïonaal-
socialisten van deze provincie toegesproken.
Duizenden waren daar verzameld: gewes
telijke leiders en leden van de Duitsche
partij en van de N.S.B., vertegenwoordig
sters dei- Duitsche- en Nederlandsche natio-
naal-socialistische vrouwenorganisaties,
vertegenwoordigers der jeugdvereenigingen
en talrijken uit stad en omgeving, waar
onder verscheidene autoriteiten, en de hier
wonende Duitschers met hun kinderen.
Het plein was afgezet met roode en
zwarte vanen van. partij en N.S.B. een
groote tribune was versierd met roode
tulpen en witte seringen, tegen een achter
grond van dennengroen.
Omstreeks half zeven betrad dr. Ley,
onder groot gejuich het spreekgestoelte.
Hy was o.a. vergezeld van den Rijkscom
missaris Seyss Inquart, commissaris-gene
raal Oberdienstleiter Schmidt, den plaats
vervangend leider der N.S.B. van Geelker
ken en den waarnemend commandant der
W.A. van 't Hoff.
Nadat een vaandelwacht, bestaande uit
vertegenwoordigers van beide politieke
organisaties, onder plechtige marschmuziek,
gespeeld door een Duitsche militaire kapel,
haar plaats op de flanken had ingenomen en
een vertegenwoordiger der N.S.D.A.P. een
kort begroetingswoord had gesproken, hield
de heer van Geelkerken een rede.
Daarin getuigde hij van den gemeen-
schappelijken wil, die de Duitsche en Ne
derlandsche nationaal-socialisten bezielt:
den wil namelijk om een nationaal-socia-
listisch Europa op te bouwen, waarin het
socialisme eindelijk de rechtvaardigheid zal
brengen. Wie tegen dit socialisme is, aldus
spreker, zal worden uitgestooten.
Ten aanzien der Joden, die met hun ster
thans veler medelijden hebben, merkte
spreker op. dat het niet gaat om wat het
individu gedaan heefte, maar om den geest
van het Jodendom, die zulk een verderfe-
lijken invloed heeft uitgeoefend in pers,
onderwijs, enz. Niet wij, aldus de heer van
Geelkerken, hebben steeds gesproken over
„ons Joodsche volksdeel". Zjj, die dat ge
daan hebben, kunnen nu echter eens zien,
hoe groot dat Joodsche „volksdeel" wel is.
Hierna hield dr. Ley zijn rede. Hij begon
deze met een kleurig beeld te schilderen
van jong en oud, die voor hem stonden en
daarop de vraag te stellen: welke macht toch
was het, die ons honderden jaren lang ge
scheiden heeft weten te houden? Steeds
wanneer ik u aanzie, jeugd van beider lan
den, vraag ik mij af, wat nu wel dat onder
scheid is tusschen ons, waarvoor die twee
spalt dient, niet alleen tusschen twee ver
wante volkeren, maar zelfs in die volke
ren tusschen beroepen, standen, klassen,
partijen. Wij zijn toch dezelfde menschen
m denzelfden nood, bezield met eenzelfden
wil. Ieder van ons kent dezen strijd. Waren
wij waanzinnig, wat dreef ons dan tegen
elkaar in te gaan? Ik weet, dat velen hier
ons nog haten. Daarom moet ik het ook nu
weer herhalen, zooals ik het gisteren reeds
gezegd heb: dat wij twee jaar geleden hier
binnenvielen was een bittere noodzaak,
want dit is geen orolog van Duitschland
tegen Nederland, tegen België, tegen
Frankrijk, maar een strijd van het Nordische
volk tegen de macht van het geld, tegen
Juda. Juda is de vijand van alle schep
pende menschen, van iedere orde en van
iedere cultuur. De Jood is de parasiet. De
volkeren zullen dit slechts behoeven te be-
irijpen, en de heerschappij sinds twee
duizend jaar van Juda zal eindelijk afge-
loopen zijn (applaus).
Vervolgens wijdde spreker aandacht aan
de verdenkingen, dat de Duitschers in
Nederland zouden zijn gekomen, om dit land
uit te buiten. Dit, aldus dr. Ley. is echter
verre van ons, want wij wisten, dat uw land
te nauw en te klein voor u is. Wij zijn hier
juist gekomen, omdat wij nieuwe ruimten
voor u willen openstellen, want het is onze
taak, de problemen van Europa op te los
sen. Uw land was weliswaar rijk en het
beroemde zich daarop, maar aan groote
rijkdommen hier, paarde zich elders schrij
nende armoede. Dit nu dulden wij niet,
want wij zijn ervan overtuigd, dat God
de wereld gaf aan alle menschen. Daarom
ook moet de wereld weten, dat de Jood in
Europa het veld zal moeten ruimen, opdat
Europa voor het eerst werkelijk vrij worde.
Thans prediken zekere apostelen medelijden
voor de Joden, maar waar waren deze apos
telen, toen men ons nog „Habenichtsers"
noemde? (gelach).
Eens hopen wij te kunnen beginnen aan
den opbouw, den arbeid, de cultuur. Adolf
Hitler heeft den Russischen winter bedwon
gen. Eens zal, zooals nu de lente in dit jaar
getijde, de lente aanbreken voro de volke
ren van Europa. Onder zijn leiding zullen
wij het heilige Germaansche rijk het heil
brengende Germaansche rijk, vestigen,
wanneer de Germaansche volkeren elkaar
gevonden zullen hebben onder de leiding
van Adolf Hitler.
Oberdienstleiter Schmidt sprak hierna
den dank der aanwezige nationaal-socialis
ten uit. voor de warme woorden, die dr. Ley
had gesproken en zich tot deze laatste
wendend, zeide hij: Wij hebben elkaar
leeren kennen en waardeeren. Twee jaren
lang hebben wij nu gepraat en gesproken.
Daarom voegen wij thans de anderen toe:
nu is de tijd gekomen, dat wij, nationaal-
socialisten, den toon aangeven. Gij, kame
raden N.S.B.'ers. zullen wij bijstaan, want
gij waart het, die aantrad op den roeo van
Adolf Hitler. God zegene onzen Führer.
Sieg heil. Nadat dit Sieg heil door de dui
zenden op het marktDlëm was overgeno
men en driewerf herhaald, klonken, ter
wijl de vaandelwecht de vanen en de aan
wezigen de hand hieven, plechtig over het
MarktDlein het Duitschland- en het Horst-
Wessellied.
De Nederlandsche Volksdienst zorgt ook
uw belangen: Sluit u dus aan als lid.
Aanzienlijk bedrag aangeboden
UTRECHT, 11 McL Geheel over
eenkomstig den wensch van den leider
der N.S.B., ir. Mussert, droeg de viering
van zijn 48sten verjaardag een zeer
sober karakter. Doch, al was de viering
dan gespeend van uiterlijk vertoon, in
de hoofdstad der beweging was wel
degelijk te bemerken, dat er iets bij
zonders gaande was. Niet alleen de drie
kleur en de vlaggen der beweging wap
perden fier in den wind van den Dom
toren, ook uit vele huizen van leden
der N.S.B. zag men de vlag.
De eerste feestelijkheden hadden plaats
in den Stadsschouwburg, waar de leider
precies tien uur arriveerde. Hij was in ge
zelschap van zijn beide adjudanten, mr. dr.
Kessler en Van de Arent. In de koffie
kamer werd de leider met zijn staf met een
hartelijk houzee-geroep verwelkomd door
het daar verzamelde personeel en hooger
kader van het hoofdkwartier, stafkwartier
der W.A., Nederlandsche S.S. en Jeugdstorm
Alle leidende functionarissen der beweging
waren daarbij tegenwoordig.
De secretaris-generaal van het hoofd
kwartier, ir. Huygen, sprak er zijn groote
vreugde over uit, als eerste namens het per
soneel van het hoofdkwartier ir. Mussert
de beste wenschen te kunnen aanbieden.
„Er ligt" zoo vervolgde spreker „een
heel moeilijk jaar achter ons. Een maand
nadat wij het vorige jaar uw verjaardag
vierden, begon de strijd tegen het bolsje
wistische monster. U nebt ons toen opge
wekt, deel te nemen aan den strijd aan het
Oostfront en sindsdien hebben niet alleen
eenige duizenden aan uw oproep gevolg ge
geven, doch ook zijn reeds eenige honder
den in den strijd gebleven voor de vrijheid
en de toekomst van ons volk".
Vervolgens wees spr. er op, wat het voor
ir. Mussert heeft beteekend toen bekend
werd, dat, naast Nederland, ook Indië be
zet gebied was geworden. „Wij staan thans
met volkomen leege handen en de eenige.
van wien ons volk nog iets te verwachten
heeft, zijt gij. De 14e December van het
vorig jaar is geworden tot een hoogtepunt
in de beweging. Toen werden alle politieke
partijen in Nederland weggevaagd, behalve
wij, omdat wij de dragers zijn van de na-
tionaal-socialistische gedachte. Wij weten
het: er rust nog een zware verplichting op
ons maar wij beloven u, dat wij, zoo mo
gelijk, onze krachten zullen verdubbelen
om plichtsgetrouw en blijmoedig voor u een
ruggesteun te ziin op den weg, die voor ons
volk ligt en die eens zal leiden tot de
grootheid van het Nederlandsche volk".
In zijn dankwoord heeft ir. Mussert den
Ijver en de discipline van de werkers van
het hoofdkwartier geprezen en vervolgens
in het kort gewezen op het jaar dat thans
verstreken is. „In de beweging hier te
lande" aldus spreker „valt een groote
opgang te bespeuren. Doch droevig blijft
het lot van de Indische kameraden, die nu
al twee jaar lang in tropische concentratie
kampen moeten verblijven. Wat zijn onze
moeilijkheden, zoo vroeg spreker zich af,
vergeleken bij de zorgen, die zij daar in
Britsch-Indië hebben te dragen, weggerukt
van vrouw en kinderen. Wat ons volk in
Nederland betreft: nog steeds heeft het
meerendeel niet de flauwste notie van het
geen er thans op de wereld gebeurt. Hon
derdduizenden weten niet, hoe diep zij in
de put zitten. Zij hopen op een wonder,
dat echter niet zal komen. En mocht onver
hoopt het bolsjewistische monster overwin
nen, dan begrijpen deze domme menschen
niet; dat voor ons volk de laatste levensmo
gelijkheid is verkeken. Er zijn, bij alles
wat veeds is geschied, nog twee rampen
mogelijk, namelijk hongersnood en bombar
dementen van onze „vrienden" aan den
overkant. Laten wij evenwel hopen, dat
ons volk voor deze rampen gespaard zal
blijven".
GESCHENK VAN f 111.000.
Hierna sprak de gemachtigde voor finan
ciën, de heer Van Bilderbeek. Hy bracht
in het kort de tien verjaardagen in herin
nering, welke de leider in de beweging
heeft gevierd. „Wat zou er van de beweging
terecht zijn gekomen, als u niet gespaard
was gebleven in 1940? Het vorige jaar heeft
de beweging u een geschenk aangeboden
van f 45.000 gulden. Thans kan ik u, dank
zü de loterij en door de persoonlijke ver-
jaarsgiftcn, een bedrag van f 111.000 gulden
overhandigen. En nog is niet alles binnen.
Vermoedelijk halen wij nog wel de 130.000
gulden".
Ir. Mussert dankte met een enkel
woord voor dit geschenk en voegde er
aan toe, dat niet alleen voor de achter
blijvende kinderen van gevallen kame
raden een spaarbankboekje zal worden
aangeschaft, doch dat tevens voor het
overblijvende geld het aantal N.S.B.-
kindertehuizen zal worden uitgebreid.
Om elf uur kwamen de leiders der hoofd-
afdeelingen en hoofden van afdeelingen op
het hoofdkwartier aan de Maliebaan, waar
de leider van de hoofdafdeeling sociale
zaken, de heer W. A. O. Koster, den leider
heeft toegesproken. Deze plechtigheid ge
schiedde in den tuin van de afdeeling fi
nanciën, waar de leider allereerst door 75
kinderen uit de diverse herstellingsoorden
der beweging werd verwelkomd.
Nadat mevrouw Mussert bloemen waren
aangeboden, voerde de heer Koster het
woord, waarna hij den leider een boekwerk
aanbood, getiteld „opdracht uitgevoerd".
Vervolgens zongen de kinderen den leider
toe en werden eenige volksdansen voor hem
uitgevoerd, waarna ir. Mussert de kinde
ren in een hartelijk dankwoord zijn erken
telijkheid betuigde voor deze verrassing.
Speciaal mejuffrouw Majdnkelle bracht
bracht spr. dank voor het vele werk, dat
zij heeft verricht.
Onder de aanwezigen bij de laatste plech
tigheid bevonden zich ook de tien prijs
winnaars van de loterij, gehouden ten bate
van de nagelaten betrekkingen van de ge
vallen kameraden aan het Oostelijk front.
De leider heeft met zijn gasten den maal
tijd gebruikt in de Dietsche Taverne. Des
middags had een receptie plaats in Paus
huize.
Ir. Huygen over den leider
der N.S.B.
„Mussert is een figuur, zooals er
maar één in de honderd of twee
honderd jaar opstaat."
Ir. Huygen, secretaris-generaal van de
N.S.B. sprak» Maandagavond voor de radio
ter gelegenheid van den geboortedag van ir.
A. Mussert. Spr. gaf een beschrijving van
Mussert's persoonlijkheid en memoreerde,
hoe ir. Mussert veel van hetgeen in de laatste
twee jaren gebeurd is, heeft voorzien.
Hij heeft de bezetting van onze overzeesche
gebieden voorspeld. Hij heeft reeds jaren
lang met klem gewaarschuwd tegen de heil-
looze buitenlandsche- politiek van onze vroe
gere regeeringen en speciaal die van Colijn.
Hij heeft den ondergang van het Britsche
imperium voorspeld. De gebeurtenissen heb
ben zich steeds pijnlijk nauwkeurig volgens
zijn verwachtingen voltrokken. Mussert
voorzag reeds jaren geleden de komst van
den Nederlandschen nationaal-socialistischcn
staat. Met volledige overgave, met geestdrift
en vertrouwen, ja met fanatisme, staan wij,
aldus spr., nationaal-socialisten achter dezen
grooten man, met zijn scherp verstand, met
zijn volmaakte, zelfverzekerde rust onder alle
omstandigheden, met zijn innige liefde voor
zjjn volk en zijn heldere blik in de toekomst.
Mussert is een figuur zooals er maar een
maal één in de honderd of tweehonderd jaren
in een volk opstaat, wanneer de nood tot het
uiterste gestegen is en het volksleven ver
loren dreigt te gaan. Hij kent slechts een
doel en daarop zijn al zijn gedachten, al zijn
daden gericht: het welzijn van het Neder
landsche volk. Hij wil dit volk weer groot er.
sterk en welvarend zien. Achter deze figuur
staan thans in overbrekelijke trouw velé
tienduizenden Nederlanders, die slechts één
verlangen hebben: alles te doen wat het wel
zijn van ons volk kan bevorderen.
Spr. achtte het begrijpelijk, dat de Neder
landers vergiftigd werden, op een sluwe ma
nier vergiftigd door lieden die de aandacht
van een volk hadden af te leiden van hun
eigen mislukkingen en die niets beters wisten,
dan den eenigen man, die orde zou kunnen
scheppen in den heerschenden chaos, ver
dacht te maken en te beschimpen. Zij hadden
er niets van terecht gebracht en dat wisten
ze maar al te goed. Zij zouden ook niet toe
staan, dat Mussert de kans kreeg om einde
lijk het Nederlandsche volk uit het moeras te
halen, waar het door onverstand, oneenig-
heid en intriges in was vastgeraakt.
Eens komt echter de dag, zoo besloot ir.
Huygen, dat gij volledig overtuigd zult zijn.
dat het de liefde voor volk en vaderland was,
die Mussert de innerlijke kracht gaf tien jaar
lang zoo hardnekkig zijn strijd te voeren. Het
is deze liefde, die hem nu nog dag voor dag
bezielt in zijn streven iederen Nederlander en
van te overtuigen, dat wij een moeten zijn.
opdat wij in het nieuwe Europa de plaats
kunnen innemen, die ons toekomt.
Als dit tot U doordringt zullen wij onze
verwachtingen over de toekomst van ons volk
steeds hooger kunnen spannen, en komt de
dag. dat millioenen Nederlanders den ver
jaardag van Mussert zullen vieren als den
verjaardag van den leider van een herboren
Nederlandsch volk in het nieuwe Europa.
Twee jaar geleden.
10 Mei 1940 stonden Nederlandsche
troepen tegenover de legers van een broe
dervolk, omdat zij toen niet begrepen
- i ,?e mderdaad hier gekomen waren,
niet alleen om ons land. maar om geheel
Europa voor den ondergang te behoeden.
Zij. waarvan wij dachten, dat zij onze
bondgenoot en waren, bleken onze ergste
vijanden te zijn, samenzweerders met de
bolsjewisten, die ziah toen reeds gereed
maakten. Europa onder den voet te loo-
pen.
Veel is er intusschen veranderd, zooveel,
dat nu. twee jaar later, tienduizenden Ne
derlanders zioh gereed maken, schouder
aan schouder met de Duitsche kameraden,
het bolsjewisme voor goed te vernietigen.
Misschien behoorde ook gij twee jaar gele
den tot de misleiden, maar dan zijn ook u
toch intusschen de oogen open gegaan en
zult gij begrijpen dat ook uw plaats is
bij die tienduizenden dappere vaderlan
ders. dus in de gelederen van ons legioen.
Landgenoot meldt u aan bii het Vriiwil-
ligerslegioen „Nederland1" Koninginne
gracht 22, 's-Gravenhage.
Verduisteren van 21.21 tot 5.49 u.
13 Mei: zon op 5.49, onder 21.24 uur.
maan op 5.32, onder 19.26 uur.
14 Mei: zon op 5.48, onder 21.25 uur.
maan op 5.57, onder 20.30 uur.
Links: De Rijksorganisatieleider van het Duitsche Arbeidsfront, dr. Robert Ley,
arriveerde Zondag te 's-Gravenhage voor een bezoek aan Nederland. Dr. Ley inspec
teerde na aankomst een eerewacht van leden der N.S.D.A.P. Links Hauptdienst-
leiter Schmidt. (Polygoon-Meyer-Pax Holland)
Rechts: De in Frankrijk commandeerende Duitsche admiraal bracht dezer dagen een
bezoek aan de kust van den Atlantischen Oceaan. De admiraal bezichtigde de
duikboot-bunkers van een basis der oorlogsmarine.
fP.B.Z.-v Evsr)pn-F K Ponnem-'nn-Pax Holland-C
Tentoonstelling: „Sovjet-
Paradijs" te Berlijn geopend.
Ruslands lieden en toekomst.
Ter gelegenheid van de opening van de
tentoonstelling „het Sowjet-Fatadijs" in den
Lustgarten te Berlijn, vond een bijeenkomst
plaats, waar o.a. de dinlomatieke vertegen
woordigers aanwezig waren van de landen
die zijn aangesloten bij het Antikominternpact
alsmede vertegenwoordigers van Partij,
Staat en Weermacht. Onder de eeregasten
bevonden zich de Japansche ambassadeur
Osjima. vertegenwoordigers van de Italiaan-
sche ambassade en de minister van staat, dr.
Meissner. Staatssecretaris Gutterer noemde
in zijn toespraak deze tentoonstelling een
enkele ran klacht tegen het bolsjewistische
stelsel. Het ïeeds voor 1933 door het Nat.-
Socialismc gesche'ste beeld van de toestan
den in de Sowjet-Unie '.s thans door de wer
kelijkheid volkomen bevestigd.
De daden van het bolsjewisme zijn aan
millioenen Duitsche soldaten en aan de troe
pen van de verboncen landen uit eigen aan
schouwing bekend. De ontwaakte volkeren
hebben ingezien, dat hc-t uur der beslissing
nadert. Velen van hen hebben zich bij den
strijd aangesloten en in andere landen zijn
duizenden en neg eens duizenden vrijwilli
gers samengestroomd om in dezen strijd om
het lot van Europa mede te helpen, de toe
komst te bepalen.
De tentoonstelling geeft niet uitsluitend
een beeld van het Bolsjewisme, zij illustreert
tevens de beteekenis van het Russische ge
bied voor het toekomstige Europa. De talrijke
kaarten en diorama's geven een interessanten
kijk op het landschap, de vegetatie, de in-
dustrieele grondstoffen, het verkeersnet en
de samenstelling der bevolking.
De bezoeker krijgt eerst een overzicht van
de geweldige bewapeningscapaciteit der Sow-
jet-Unie. Talrijke buitgemaakte wapenen en
oorlogsmateriaal, een tank van 52 ton en een
bunker, die volgens een origineel model ge
bouwd is, zijn opgesteld. Een folterkamer en
een cel voor ter dood veroordeelden geven
een indruk van de praktijken der Gepeoe. Het
armzalige van het Kolchosenhuis met stallen,
woonruimte en woninginrichting.
„Nervositeit in Britscli
kabinet."
Berlijnsch oordeel over Churchills rede.
Churchill's jongste redevoering wordt in
Duitsche politieke kringen gekenschetst als
een kenmerkend bewijs voor de moreele po
sitie, waarin Churchill en zijn regeering
zich bevinden. Uit deze rede valt de nervo
siteit van het Engelsche kabinet op te ma
ken, alsmede de behoefte, om de sluipende
crisis in Groot-Brittannië door illusies tegen
te houden. Dat dit niet gelukken zal, zoo
verklaart men te Berlijn, behoeft niet nader
aangeduid te worden. Wanneer Churchill
het gepast achtte, met bepaalde argumenten
te schermen, dan ligt dit in de sinds lang
bekende lijn om constructies te maken voor
't door hem beoogde doel, waarmede steeds
Britsche misdaden wei-den ingeleid.
Uitreiking te Haarlem van
distributie-bescheiden.
WOENSDAG DE LETTER V
Voor de uitreiking van distributiebeschei
den is het Woensdag de beurt aan de letter V.
Mannen. - en ook Vrouwen
die de veertig zijn gepasseerd en lijden aan
Rheumatische pijnen, moeten voorkomen
dat ze de dupe worden van hun leeftijd.
Met de jaren verslappen de bloedzuiverende
organen, verzwakt ook de spijsvertering. Dan
gaan zich onzuiverheden vormen in het bloed
en die hoopen zich op. Zulke menschen
moeten Kruschen nemen. Met Kruschen
krijgen onzuiverheden in het bloed geen
vat op het gestel, omdat ze regelmatig
langs natuurlijken weg worden afgevoerd.
Kruschen wordt over de heele wereld erkend
als hel middel tegen rheumatische pijnen en
als voorbehoedmiddel tegen ontijdige ouder-
domskwaaltjes. Bij Apothekers en Drogisten
1.47 0.76 - 0.41, uitsluitend in de
bekende gele verpakking.
KUNST.
Nieuwe wijsjes op den toren.
Het moet aan vele Haarlemmers opge
vallen zijn, dat sinds eenige dagen het
speelwerk op onzen Bavotoren zwijgt en
het slaan van uren en half-uren zijn „ap-
peelken" (zooals men heel vroeger den
„voorslag" noemde) mist. Want terwijl men
er misschien anders weinig of geen aan
dacht aan schenkt, dat de tijdsaankondiging
van een stereotiep wijsje voorafgegaan
wordt, valt het onwillekeurig op wanneer
het wegblijft, net zooals men het getiktak
van een uurwerk pas opmerkt wanneer de
slinger stilvalt.
Maar lang zal het niet duren of de Haar
lemmers zullen weer door het brons van
het speelwerk gewaarschuwd worden, dat
de klok gaat slaan of dat er weer een
kwartuur verloopen is. Onder leiding van
den klokkenist Vermaak wordt er aan ge
werkt, dat nieuwe wijsjes de vorige zullen
vervangen. Dit is een taak, die jaarlijks aan
de beurt komt en waarbij nog al hèel wat
komt kijken. Zooals men wellicht weet,
wordt het machinale klokkenspel (niet te
verwarren met den beiaard, die met han
den en voeten bespeeld wordt) aan 't klin
ken gebracht door een met stalen pennen
(die men de noten noemt) bezette ijzeren
ton of trommel. Op tyd en stond zet het
uurwerk dit gevaarte in beweging en hef
fen de „noten" de stalen toetsen op, die in
verbinding staan met hamers, welke de
klokken bewerken.
Het jaarlijksch „versteken" begint na
tuurlijk met de ton van haar pennen te ont
doen. Honderden van die dingen moeten
daartoe eerst aan den binnenkant van de
trommel losgeschroefd worden en met een
DE DISTRIBUTIEBONNEN
Bon
24A
Artikel
Aardapp.
Aardapp. 24B
Bloem «eb. of 277,
brood 2S1, 285. 2S9
Boter 2 4
Boter (marg:.) 24
Brood (gebak) 24A
Brood (gebak) 2 4B
Gort 284
Jam (suiker
250 gr.) 2S0
Kaas 27S. 2S2. 2S0,
Kaas 290. 2 9 1
KofliesuiT. 28S
Maïzena erm.) 2^7
Marg. (boter) 24
Melk 21 t/m*4A
Melk 21 t/m 2 4 B
Petroleum 1G
Peulvr. 283
Peulvr. 201
Rijst 4-09, 4-10
Scheerzeep U
Sin.app. 3-12,4-12
Suiker 2 79
Suiker (jam) 2S0
Spijsolie (bot) 24
Spijsolie (marg.
Bot) 24
Vet (marg. bot) 2 1
Toiletzeep J
Vleesch 24 A
Vleescli 24B
Zeep J
Zeep 293
Kaart
Aard. 1
Aard.
Algem.
Algem.
Boter
Vel
Brood
Brood
Algem
Algem.
Algem.
Algem.
Algem
Algem.
Vet
Melk
.Melk
Petr.
Algem.
Algem.
Reserve
Textiel
Reserve
Algem.
Algem.
Boter
Hoeveelli.
1/4 kg. 16
1/2 kg. 16
100 gr. 16
100 gr. 16
125 gr. 16
12-5 gr. 16
400 gr. 16
50 gr. 1G
250 gr. 16
500 gr. 16
100 gr. 16
100 gr. 16
250 gr. 13
100 gr. 16
125 gr. 16
31/2 L. 16
1 3/4 L. 16
2 L. 13
250 gr. 16
2o0 gr. 16
250 gr. 16
50 gr. 31
400 gr. 16
1 kg. 16
250 gr. 16
125 gr. 16
t/m.
Mei
Mei
Mei
Mei
Mei
Mei
Mei
Mei
Met
Mei
Mei
Mei
Juni
Mei
Mol
Mei
Mei
Junl£j
Mei
Mei
Mol
Aug,
Mei
Mei
Mei
Mei
ic
Vet 12 5 gr. 16 Mei
Vet 125 gr. 16 Mei
Toiletz. 7 5 gr. 31 Mei
Vleesch 100 gr. 16 Mei
Vleesch 25 gr. 16 Mei "c
Zeep 90 a 450 gr. 31 Mei
Alg. 90 a 450 gr. 31 Mei
hamer er uitgedreven. Dan kunnen ze wor
den schoongemaakt en daarna geclasseerd,
Dit laatste is een heel secuur werk, want
ze bestaan in acht verschillende afmetingen,
d'ie noodig zijn voor de metrische verdee
ling van de melodieën. De ton, ontdaan
van de „noten", kan dan ook een schoon
maakbeurt krijgen. Het is dan een glim
mende, ijzeren cylinder, met een oneindig
getal gaatjes, die in evenwijdige lijnen ge
oord zijn. De afstand tusschen die paral
lelle reeksen is een „maat", en in die maat
is er ruimte voor acht onderscheidene no- ej
tenwaarden, die door den vorm der pen
nen bepaald worden. Men begrijpt, dat dit
een uitzoekerij is. Hoeveel van die „noten"
er beschikbaar zijn heb ik vergeten te vra
gen; maar ik weet, dat in 1665 de inrichter
van het speelwerk, G. Spraeckel, niet min
der dan 1467 van die „nooten" leverde, aan
zes stuivers per stuk. Én het zijn nog altijd
dezelfde pennen, die de hamers der klok
ken in beweging brengen. Ook is het nog
steeds dezelfde trommel, die toen vermaakt
werd en die wellicht reeds diende bij het
oudere speelwerk van 11 klokken, dat in
1526 in den toren geplaatst werd.
En nu is dus de heer Vermaak met zijn
technische helpers bezig om de ton weer op
nieuw te besteken. Zijn taak begint natuur
lijk met het schrijven van het nieuwe re
pertoire. Dan wordt het meten en passen
en eindelijk de noten op hun plaats steken,
die vervolgens met den hamer aangedreven
en aan de onderzijde vastgeschroefd wor
den.
Over weinige dagen zullen wij weten hoe
de nieuwe wijsjes klinken.
JOS. DE KLERK.
Een schilderende predikant,
Werken van ds. Oldeman in het
Frans Hals Museum.
Onder de predikanten vindt men niet zel
den verdienstelijke prozaschrijvers en dich
ters. Maar schilderende dominees? Ik kan mij
niet herinneren ooit van de curieuze combi-
tv
e
tui
ge!
iei
natie theoloog en kunstschilder gehoord
hebben. Santpoort kan er zich dus waarschijn
lijk op beroemen in dominee Oldeman een
unicum te bezitten.
Als hij geen predikant was, zou men hem
onder de „Zondags"schilders kunnen rekenen.
Het grootste gedeelte van zijn schilderijen
draagt het typisch karakter van amateurs-
werk. Dit kan vooral van de groote stillevens lêl
gezegd worden, als het schilderij getiteld „An
tiek Porcelein", dat te druk van groepeering
is om een rust.igen indruk te maken en bo
vendien te weinig artisticiteit bezit, om den
gevoeligen beschouwer te kunnen boeien.
Dergelijke gegevens zijn zeker voor een ama
teur te gecompliceerd.
Deze stillevens schieten dikwijls te kort
aan beeldende kracht en ook hun toets is
vaak te weinig schilderachtig.
Met het schilderen van eenvoudige onder
werpen is dominee Oldeman zonder twijfel
gelukkiger geweest. Het schilderijtje met den
zilvergrijzen tinnen kandelaar en een' paar
vaasjes op een Perzisch kleedje, kan men
door de serieuze schildering en de kleuren-
harmonie waardeeren.
Een stilleven met eenige boeken en een ko
peren kandelaar is niet onverdienstelijk
geschilderd, evenals een stilleven met een
doode eend.
Op de plassen bij Nieuwkoop heeft hij
eenige gunstige momenten getroffen, zooals
men aan no. 66 ziet, dat een vlot getoetst
stemmingsbeeld van den plas toont met
eenige scheepjes, die aan den wal gemeerd
liggen.
Van no. 51 „Gezicht op Nieuwkoop" heeft
hij met het schilderachtige torentje en de
lage dorpswoningen tusschen zilverachtig
groen van wilgen en riet, een vriendelijke
weergave gemaakt.
Een landschap met een boerderij aan de
Nieuwkoopsche plassen is frisch van kleur.
Onder de teekeningen bevinden zich eenige
vlotte krabbels en ook een aantal etsjes ver- ,a
dienen vermelding.
Hoewel uit deze enkele notities blijkt, dat
eenige werkjes niet onverdienstelijk zijn, is
het toch een feit. dat het meerendeel te ver
onder de middelmaat blijft, om een tentoon
stelling op een officieele plaats, als de expo
sitiezaal van het Frans Hals Museum, te
rechtvaardigen. JAN D. VOSKUIL.
RADIOPROGRAMMA
WOENSDAG 13 MEI 1942.
HILVERSUM I, 415.5 M.
6.45 Gramofoonmuziek. 6.50 Ochtendgymnastiek.
7.on Gramofoonmuziek. 7.45 Ochtendgymnastiek.
7.55 Gramofoonmuziek. 8.00 B. N. O. Nieuwsbe
richten. 8.15 Gramofoonmuziek. 9.15 Voor de huis
vrouw. 9.20 Gramofoonmuziek. 10.00 Amusements
orkest en pianosoll. 11.00 Voor de kleuters. 11.24
Gerard van Krevelen en zijn orkest. 12.00 Ensem
ble Rentmeester. 12.40 Almanak. 12.45 B. N. O.
Nieuws- en economische berichten. 13 00 Bij den
Oldamster boer. 13.15 Zang met pianobegelei
ding en gramofoonmuziek. 13.50 Gramofoonmu
ziek. 14.00 Otto Hendriks en zijn orkest en gra
mofoonmuziek. 15.00 Voor de vrouw. 15.20 Piano
voordracht. 15.50 Gramofoonmuziek. 16.00 Zondag
12 van den Heidelbergschen Catechismus, lezing.
16.20 Voor de jeugd. 17.00 Theo Uden Masman en
zijn dansorkest (opn.). 17.15 B. N. O. Nieuws-,
economische- en beursberichten. 17.30 Nationale
Jeugdstormkwartier. 17.45 Theo Uden Masman
en zijn dansorkest (opn.). 18.00 Het P.T.T.-bedrlJf
en zijn toegewijd personeel. 18.15 Viool en piano.
18.50 B. N. O. Nieuwsberichten. 19.00 B. N. O.
Economisch praatje over den landbouw. 19.10
Gramofoonmuziek. 19.15 De Familie De Boer.
19.30 Melodie en poëzie. Vanaf 20.15 alleen voor
de Radio-Centrales die over een lijnverbinding
met de studio beschikken. 20.15 Amusenemts-
orkest en solist. 20.45 Gramofoonmuziek. 21.00
Omroeporkest. 21.45 B. N. O. Nieuwsberichten.
22.00 B. N. O. Politiek praatje. 22.10—24 CO Gra
mofoonmuziek.
HILVERSUM II, 301.5 M.
6.45—8.15 Zie Hilversum I. 7.30—7.40 Boksles,
8.15 Omroep-Opera-Orkest en solisten (opn.). 9.25
Gramofoonmuziek. 10.00 Morgenwijding. 10.16
Planovoordracht. 10 40 Voordracht, u.00 Gramo
foonmuziek. 12.00 Klaas van Beeck en zijn or
kest. 12.45 B. N. O. Nieuws- en economische be
richten. 13.00 Melodlsten en solist en pianospel.
14.00 Gramofoonmuziek. 14.15 Uit Neerlands Gou
wen. 14.30 Gramofoonmuziek. 16.00 Zang met
pianobegeleiding 16 30 Gramofoonmuziek. 17 00
Voor de jeugd. 17.15 B. N. O. Nieuws-, economi
sche- en beursberichten. 17.30 Orkest Malando en
solist. 13.15 Gramofoonmuziek. 18.30 Van huis tot
huis. 18.45 Gramofoonmuziek. 19.00 Fluit en piano.
19.30 B. N. O. Nieuwsberichten. 19.40 Spiegel van
dan dag. 19.50 B. N. O. Brabantsch prs.itje van
den Dré. 20.00 le acte van de Opera „Fidelio".
(Vanaf 20.15 alleen voor de Radio-Centrales die
over een lijnverbinding met de studio beschik
ken). 21.00 Als je verre reizen doet. 21.45 Het
Omroep-Opera-Ensemble en het Omroep-Opera-
orkest. 21.45 B. N O. Nieuwsberichten. 22.00
Christelijke Oratorium Vereenlging (opn.). 22.05-*
22.10 Avondwijdln*.
