Haarlemsche Courant
Polderland maakte plaats voor woningen
Hevige gevechten bij Wageningen.
Geallieerden lieten daar
valschermjagers neer.
y
289e Jaarg. No. 236
Bureaux: Groote Houtstraat 9S
Postgiro 134958.
Bijkantoren: Soendaplein 21,
IJmui-den-O. Rembrandtlaan 56
Verschijnt dagelijks, behalve
op Zon- en Feestdagen.
Nieuwsblad voor Noord-H olldnd
Zaterdag 7 Oct. 19ii
Uitg.Graf. Bedrijven Damiate,
Haarlem, Abonnementen: per
week 28.. ct„ per mnd. 1,15,
per kwartaal 3,42, fr. p. post
f 3,73. Losse nummers 6 cent.
K 1297
Het Duitsche weermachtbericht van Vrijdag
luidt:
Aan het Westelijke front zette de vijand in
het gebied ten Noorden van Turnhout, na het
aanvoeren van nieuwe strijdkrachten, zijn
doorbraakpogingen naar Tilburg voort. Na
geringe aanvankelijke successen werden zijn
aanvalsspitsen in tegenaanval teruggeworpen.
Bijzonder hevige gevechten ontwikkelden
zich in het gebied van Wageningen, waar onze
divisies van het Oosten en Westen uit tot
den aanval overgingen om het vijandelijke
bruggenhoofd in te krimpen. De vijand biedt
daar verbitterden tegenstand en versterkte
zijn bruggenhoofdbezetting door het neerlaten
van nieuwe valschermjagers. Hevige gevech
ten zijn daar aan den gang.
Ten Zuiden vdn Geilenkirchen is de vijand
uit zijn penetratiegebied opnieuw overgegaan
tot den aanval naar het Oosten en Noord-
Oosten; hij werd echter door terstond aanval
lends tegenaanvallen tot staan gebracht. De
beide patste dagen werden bij deze gevechten
40 vijandelijke tanks stukgeschoten. Ten Noor
den van Nancy werd een vijandelijke pene-
tratleplek opgeheven, daarbij werden vier of
ficieren en honderdtien manschappen gevan
gen genomen.
Tusschen Epinal en Lure trachtte de tegen
stander op een breed front binnen te dringen
in onze stellingen op de bergen voor de Wes
telijke Vogezen. Zijn krachtige aanvallen wer
den echter overal, voor een deel in een te
genaanval, uiteengeslagen of opgevangen.
Het gebied van GrooLLonden lag weer on
der het_vuur van onze V 1.
In Midden-Italië herhaalde de vijand, onder
krachtig gebruik van artillerie, zijn pogingen
om ter weerszijden van'den weg naar Bo
logna op een breed front door onze bergstel-
lingen heen te stooten, ten einde door te bre
ken naar de Po-vlakte. In zware gevechten
weiden de vijandeiijke aanvallen, die in ver
schillende sectoren verscheidene malen her
haald werden, uiteengeslagen. In den Adria-
tischen kustsector mislukten eveneens alle vij
andelijke aanvallen.
Op den Balkan duren de zware gevechten
op de tot dusver bestaand hebbende brand
punten ten Zuiden van de IJzeren Poort en
in het gebied van Belgrado voort. In het ge
bied ten Westen van Arad wonnen de tegen
aanvallen van Duitsche en Hongaarsche for
maties met steun van onze slagvliegers ver
der terrein.
Aan het overige front van het Hongaarsch-
Roemeensche grensgebied, ten Zuid-Westen
van Grosswardein en ten Westen van Thoren-
burg, werden vijandelijke aanvallen afge
slagen.
In de Woud-Karpaten zijn de Sovjet-Rus
sische groote aanvallen gisteren in felheid
verminderd. De op talrijke plaatsen bij zwa-
ren regen en eersten sneeuwval gevoerde vrij
zwakke aanvallen bleven vruchteloos. Ten
Zuiden van Rozan hebben de Bolsjewieken
uit hun bruggenhoofd opnieuw aangevallen.
Zij werden afgeslagen, plaatselijke penetratie-
plekken werden in een tegenaanval afge
grendeld.
De beide laatste dagen werd=n bij gevechten
aan den Narew in totaal 78 vijandelijke tanks
vernietigd. Ten Z.W. en N.W. van Schaulen
gingen de Bolsjewieken met sterke strijd
krachten onder gebruikmaking van talrijke
tanks en slagvliegers, tot den grooten aanval
over. Harde gevechten zijn hier aan den
gang.
Ons garqizoen van Oesel bevindt zich in
het Noord-Oostelijk deel van het-eiland in
felle gevechten met aan land gekomen vijan-,
delijke troepen.
Op de Aegeische Zee hebben lichte Duitsche
zeestrijdkrachten een Britsche kanonneerboot
tot zinken gebracht en deelen van de beman
ning gevangen genomen.
Anglo-Amerikaansche terreurbommenwer-
pers hebben gisteren Munster en Keulen aan
gevallen en verdere aanvallen gericht op Wil-
helmshafen, Dortmund, Coblenz en Rheine. In
-den afgeloopen nacht was het stedelijke ge
bied van Saarbriicken het doelwit van de
Britsche bommenterreur. Afzonderlijke vlieg
tuigen wierpen bommen op Berlijn. Afweer
geschut van, het luchtwapen schoot 19 vlieg
tuigen, waarvan veertien viermotorige bom-
iïienwerpers, neer.
Van het Oostelijk front.
Naar het D. N. B. meldt, is Donderdag de
verwachte groote aanval in den Noordelijken
sector van het Oostelijk front, na een hevige
artillerievoorbereiding begonnen. In tegen
aanvallen werd den bolsjewisten een halt
toegeroepen. De strijd duurde den geheelen
nacht'voort en leefde in de middaguren van
Vrijdag weer in volle hevigheid op.
Ophet eiland Oesel moesten de Duitsche
ft»rmaties om strijdkrachten te sparen in de
avonduren van Donderdag op verkorte linies
worden teruggenomen.
AARDBEVING IN BULGARIJE.
De instrumenten van het Rijksinstituut voor
het onderzoek van aardbevingen te Jena we
zen Vrijdagmiddag om 3 uur 3a, Midden-
Europeeschen tijd een ongewoon hevige aard
beving aan, waarvan het epcicentrum onge
veer 1500 Km. verwijderd moest zijn en in
Zuid-Oostelijke richting lag. De aardbeving
duurde ongeveer een uur. Naar de registree
ring door de instrumenten te oordeelen be
treft het vermoedlijk ean hevige aardbeving
in het Zuiden van Bulgarije.
Gaslooze uren gewijzigd.
Men kan in den namiddag- nog bij
daglicht eten.
De directie van het Gasbedrijf te Haarlem
heeft besloten, het tijdstip, waarin des namid
dags gas geleverd wordt, met een half uur te
vervroegen. Deze maatregel is genomen, om
het publiek in de geleenheid te stellen, nog
bij daglicht te kunnen eten. Met ingang van
Maandag zal er dus gas geleverd worden van
11.30 tot 12.30 uur en van 16.30 tot 18.00 uur.
Deze regeling geldt voor Haarlem, Heemstede
en Bloemendaal.
TABAKSBON 42.
De Secretaris-generaal van het departe
ment van handel, nijverheid en scheepvaart
.maakt bekend, dat voor het tijdvak van 15
tot en met 28 October a.s. op elk der bonnen
„Tabak 42" één rantsoen sigaren, tabak of
sigaretten kan worden gekocht.
ASSURANTIEBEMIDDELING.
Het Departement van bijzondere economi
sche zaken te Amsterdam deelt mede, dat de
lijsten van assurantiebemiddelaars, welke
aanvankelijk tot 6 October geldig waren,
krachtens een ontheffing van het hoofd der
«fdeeling verzekeringswezen van voornoemd
departement haar geldigheid behouden tot
1 Januari 1945.
LUCHTAANVAL OP BERLIJN.
Naar het Intern. Informationsbureau meldt
heeft in de middaguren van 6 October een
sterke formatie Amerikaansche bommenwer
pers de rijkshoofdstad aangevallen. Daar het
doel van den aanval spoedig kwam vast te
staan, konden de Duitsche jachtformaties snel
met den vijand in contact komen. Reeds bij 't
bereiken van het gebied van Groot-Berlijn
stieten de vijandelijke bommenwerpers op de
met elan aanvallende Duitsche jagers. Hier
stortten reeds de eerste bombardememsvneg
tuigen doodelijk getroffen met hun bommen-
last omlaag. Bij den helderen en bijna wol-
kenloozen hemel vonden de Amerikaansche
vliegtuigen geen mogelijkheid zich tegen de
aanvallen der Duitsche luchtverdediging in
de beschermende wolken te redden. Onver
moeid achtervolgden de Duitsche jagers den
vijand. Ook de luchtdoelartillerie van de
luchtmacht mengde zich met haar zware bat
terijen in den strijd. Het aantal der door de
Duitsche luchtverdediging bij den aanval op
Berlijn neergeschoten bommenwerpers staat
'P het oogenblik nog niet met ;ekerheid vast.
We gaan een wandeling maken langs de
Zomervaart en hebben dan de gelegenheid na
te gaan, hoe de omgeving daar veranderd fs.
Het betrekkelijk kleine Amsterdamsche kwar
tier van het einde van den vorigen oorlog is
uitgegroeid tot twee wijken, welke in elkaar
loopen. Vooral na 1919 is het apntal huizen
bijzonder toegenomen en dat is te danken aan
het voortreffelijke werk, dat velschillende
woningbouwvereenigingen hebben verricht.
Eerst zullen we zien, hoe de toestand tot
omstreeks 1875 was. De wandelaar van die
dagen begon bij de Antoniestraat, waar tot
1866 de Schalkwijkerpoort had gestaan. Ook
hij heeft niet kunnen genieten van het mooie
kijkje ter plaatse. In 1420 moet de wal reeds
met een poort zijn afgesloten, maar het is
waarschijnlijk, dat deze in of voor het jaar
1633 is vernieuwd, na in 1572 een voorname
rol gespeeld te'hebben bij het beleg van Haar
lem. Meer dan twee eeuwen is de vernieuwde
Schalkwijkerpoort ongedeerd gebleven totdat
deze met andere langs de singels liggende
poorten het lot deelde om gesloopt te worden.
Op 26 April 1866 werd ze tot afbraak verkocht
aan Burger Vliegenthart te Oegstgeest voor
ƒ860.
We hebben 1875 als uitgangspunt gekozen,
omdat er nog weinig woningen in de polders
ten Oosten en Westen van de Zomervaart
stonden. Wel was er een aantal huizen in de
Dubbele buurt. Dat daar vroeger ook velen
gewoond hebben blijkt uit een mededeeling
over een grooten brand, welke op Vasten
avond van het jaar 1628 gewoed heeft. Twee
oliemolens en ongeveer honderd woningen zijn
in de vlammen opgegaan. In 1876 onderging
de Dubbele Buurt een wijziging. Bij de werf
langs het Spaarne werden in dat jaar de Wei'f-
steeg en de Spaarnesteeg aangelegd en het
begin van den weg naar Schalkwijk kreeg den
naam van Schalkwijkerstraat.
De naam Heerensingel bij de voormalige
Schalkwijkerpoort was in dien tijd niet bekend.
Vroeger sprak men van Buitensingel, doch de
gemeenteraadsvergadering van 14 Juli 1876
was van meening, dat er overeenstemming
moest bestaan met de aan de overzijde lig
gende Heerenvest, welke reeds tallooze jaren
dezen naam droeg. Op het oogenblik komt
,Bul" alleen nog voor in het Bullenhofje en
vroeger had men in de omgeving ook nog het
Bullenweidje. De naam was ontleend aan de
vroeger daar staande moutmolen „De Bul".
In die jaren was de ^omgeving rijk aan mo
lens, welke niet alleen gebouwd waren, om
de polders van het overtollige water te ont
lasten, doch ook om koren te malen. Alle
zijn echter uit het stadsbeeld verdwenen, een
deels .door het oprichten van fabrieken en
anderdeels door het opstellen ian gemalen,
waardoor de werkzaamheden vergemakkelijkt
werden. Langen tijd heeft langs de Zomer
vaart de Roömolen of Roode Molen gestaan,
welke in gebruik was bij den Roode Molen
polder (later Romolenpolder genoemd). Reeds
in de veertiende eeuw werd deze polder bedijkt
en heeft dus eenige eeuwen een molen gehad,
welke er voor zorg droeg, dat het water in
het Spaarne kwam. Door een onweer werd
een der molens, in 1775 verwoest. Een nieuwe
werd gebouwd, welke in 1874 niet meer vol
deed en door een -Sndere vervangen is. Deze
heeft eveneens plaats moeten maken voor een
gemaal.
De Zomervaart loopt van de Dubbele Buurt
tot den Nieuwen welke bij de Ringvaart
van den Haarlemnfprmeerpolder uitkomt. De
wandelaar had daar vroeger prachtige verge
zichten en kon genieten van het fraaie Ne-
derlandsche polderlandschap. De vaart werd
ook wel de Rustenburgervaart genoemd, naar
den Rustenburgerschans, ter hoogte van De
Kwakel, welke van groot belang is geweest
in het beleg van Haarlem in 1572'73. De
Spanjaarden hadden de schans in het bezit en
later de Haarlemmers eenigen tijd, die er
voordeel van hadden door den aanvoer van
levensmiddelen, enz. De weilanden stonden
grootendeels onder water en bij flinke vorst
was het mogelijk de zwaarste vrachten over
het ijs naar de stad te vervoeren. Voor be
langstellenden naar de belangrijkheid van
deze omgeving in het beleg, verwijzen we
naar verscheidene werken, welke op dit ge
bied versohenen zijn.
We zijn inmiddels langs de polders gewan
deld, welke de Amsterdamsche Buurt en
Slachthuiskwartier bezitten. Ten Zuiden van
de Amsterdamsche Vaart, tot aan de Liede,
ten Oosten van den Heerensingel, ten Noor
den van de Zomervaart en ten Westen van de
Ringvaart ligt de Zuiderpolder, welke vroeger
een oppervlakte'had van 159 H.A. Het groot
ste deel is bebouwd, behalve het Oostelijk
stuk. Aanvankelijk was hij vereenigd met den
Veerpolder, .doch een scheiding ontstond in
16S1, toen begonnen werd met het graven van
de Trekvaart HaarlemAmserdam. Langs de
vaart heeft vroeger „De Zeldenpas" gestaan,
welke molen afgebroken is ter vervanging
van een gemaal.
De grootste polder is de reeds genoemde
Romolenpolder, welke ten Zuiden van de Zo
mervaart ligt en langs het Spaarne tot de
grens van Haarlem, zooals die in 1927 bij de
annexatie bestond. De oppervlakte bedroeg
oorspronkelijk 240 H.A., welke inmiddels in
bouwgrond veranderd is. Ten Oqsten hiervan
ligt de Foelpolder, welke aan de Ringvaart
grenst. Deze polder wordt nog voor een deel
voor deri land- en tuinbouw gebruikt en de
laatste jaren zijn daar b.v. vele volkstuinders
aaii het werk. De oorspronkelijke oppervlakte
was 129 H.A. en de bedijking is in de der
tiende eeuw geschied. De molen*heeft vroe
ger bij de Ringvaart gestaan", waarin het
water werd ontlast.
Op welke wijze Haarlem-Oost, zooals dit
uitgebreide stadskwartier thans heet, be
bouwd is sedert 1875 en in het bijzonder in
de laatste 25 jaar, hopen we in een volgend
artikel te bespreken.
NAGEKOMEN PREDIKBEURTEN.
Geref. Kerk H.V. (Begijnhofkapel), 10 uur: Ds.
G, W. vap. Bethkinderdienst (Jansstraat 59),
10 uur. Altedagkerk: voorloopig alleen Dins
dagmiddags van 3.30i uur in het koor of de
consistoriekamer der Gr. Kerk;-10 Oct. Ds. D.
Henstra met medewerking van mevr. Lohuis
(zang), van 3 uur af zangdienst.
Burgerlijke Stand.
HAARLEM, 5 October 1944.
BEVALLEN: 1 Oct., M. F. Oosterhagenvan
Riezen, z.; 3 Oct., E. E. C. WijersHessen, z.;
A. C. van OmmerenSpaan, d.; 4 Oct., H. J. C
Muschter—Terpoorten, d.; A. van den Berg
Verheul, d.; H. van der LetAndrea, d.; J. G.
MeureBeers, z.
OVERLEDEN: 2 Oct., B. S. van der Hart, 33 j.,
M, van Heemskerkstraat; 4 Oct., C. Horsmeijer,
72 j., Gerrit van Heesstraat; E. van Dijk, 70 j.,
Karei van Manderstraat.
ONDERTROUWD: 4 Oct., C. A. P. Petri en A
Spek.
GETROUWD: 5 Oct., W. M. A. O. Haccou en
M. Prins; T. J. M. Faber en T. Dekker; J. M.
Geurts en P. Nachtegaal; A, G. van Gog en C.
Keerwolf.
HAARLEM. 6 October 1944.
BEVALLEN: 3 Oct., L. de Niet—van Heijzen, d.
4 Oct., C. C. Albersde Ridder, z.; J. M. Stof
felsvan Haaf ten, d.; 5 Oct., M. va,n der Vlis--
Hagen, d.; A. HeirmansNijssen, z.; J. F. Mol-
leeTimmer, z.; J. van de Polderden oBer, d.:
6 Oct., C. StoopDam, d.; J. K. Neuvel-Jalink, d
OVERLEDEN: 2 Oct., H. Sijtsema, 4il j^ Vos-
maerstraat; J. StinsZeeuw, 96 j., Hazepaters-
laan; 3 Oct., J. Louisse, 70 j., Maerten v. Heems
kerkstraat; C. P. WernerBettink, 65 j., Kenau
park; H. de Boer, 53 j., M. v. Heemskerkstraat;
F. F. E. H. Dubois, 76 j., Zomervaart; 4 .Oct., J.
de Jong, 76 j., Oude Groenmarkt; J. van der
Roest, 72 j., Leldschevaart; 5 Oct.. J. Kampv.
Straaten, 71 j., Zuidpolderstraat; G. Smeets, 79 j.
Linschotenstraat.
GEHUWD: 6 Oct., J. Geuzenbroek en M. M.
Luitingh.
De Hoofd-inspectie voor de Lucht
bescherming vraagt:
Legt U bij het naar bed gaan Uw
kleeren zoo op een stoel, dat gij ze
voor het grijpen hebt, indien er wat
mocht gebeuren en hebt gij een
luchtbeschermingskoffer al klaar
staan
Centrale keuken in
werking.
Regeling- gaat 16 Oct. in.
Op het oogenblik worden
voorbereidende maatregelen
getroffen voor het verstrekken
van warme maaltijden aan de
Haarlemsche bevolking. De be
doeling is, dat hiermee op
Maandag 16 October een begin
wordt gemaakt. Op verschil
lende punten van de stad zal
het voedsel uitgereikt worden.
De regeling der tijden en het
inleveren van bonnen, enz^
zal nader bekend worden ge
maakt.
Het 'Haarlemische
onderwijs.
Gedeeltelijke sluiting der
scholen.
Het ligt in het voornemen
van het gemeentebestuur de
scholen, zoowel middelbare als
lagere scholen met ingang van
Maandag 16 October te sluiten.
Er is geen brandstof aanwezig,
zoodat de lokalen niet ver
warmd kunnen worden. Dai
beteekent echter niet, dat da
leerlingen geheel vrij zullen
zijn. Af en toe komen zij eert
uurtje of langer (een en ander
hangt af van de temperatuur)
in de klas bijeen en dan zal het
onderwijzend personeel huis
werk opgeven of een korte be
spreking houden.
Het personeel der scholen
krijgt er een taak bij. Bij de
administratie der Centrale
Keuken, welke 16 October in
werking treedt, zijn krachterï
noodig. Aan hen,, die bij het
gemeentelijk en bijzonder on
derwijs werkzaam zijn, is ver-
rocht medewerking te ver
benen.
Uitreiking noodkaarten
tweede serie.
Voor de uitreiking der
noodkaarten van de twee
de serie is het Maandag te
Haarlem de beurt aan het
restant van de letter E
vanaf Es, F en Ga tot en
met Glez en Dinsdag aan
het restant van de letter
G vanaf Gif en Ha tot en
met Hars.
Nieuwe stamkaart (kring
nummer 187) en de strook
van de noodkaart der 1ste
serie, waarop de letter K en
het woord „noodkaart"
voorkomt, meebrengen.
BIOSCOPEN
In het Rembrandt Thea
ter wordt de kleurenfilm
„Immensee" met Kristina
Söderbaum geprolongeerd.
In Frans Hals wordt nog
eens „De Postmeester" met
Heinrich George en Hilde
Krahl vertoond. Hilde
Kraihl speelt ook de hoofd
rol in „Wereldstad-melo-z
di^", welke in Luxor draait.
Hét is de geschiedenis van
een\ jong meisje uit een
Beiersch stadje, dat naar
Berlijn gaat, om persfoto
grafe te worden. Na veel
moeilijkheden slaagt zij en
wordt zelfs beroemd door
haar bizondere fotorepor
tages. Oojc de liefde speelt
een belangrijke rol in het
verhaal.
In Palace spelen Magda
Schneider en Johannes
Riemann de hopf^rollen in
de comedie „Een'man voor
mijn vrouw".
Moviac prolongeert de
Ttaliaansche film „Ver
laten" met de Fransche
artisten Corinne Luchaire
en Georges Rieaud.
KORT NIEUWS.
De Rijksgevolmachtigde
voor het totale gebruik van ar
beidskrachten voor den oorlog,
Rijksminister dr. Goebbels,
heeft nieuwe verordeningen
uitgevaardigd. Om de overbe
laste civiele artsen te ontlasten,
zullen thans voor de civiele
"bevolking de in Duitschland
aanwezige officieren van ge
zondheid der weermacht
spreekuren houden voor bur
gers, terwijl een deel der offi
cieren van gezondhéid weer
in het civiele leven werkzaam
gesteld zal worden.
