Haarlemsche Courant
Harde strijd aan Westelijk front
duurt voort.
Toen het Bolwerk nog vesting was.
Nieuwsblad voor Noord-Holland
Aanvallen
oo Maas-bruggenhoofd.
Overal verbete^ strijd.
BESCHIKKING.
Het ontstaan van de
Nieuwstad.
288e Jaarg. No. 278
Bureaux: Groote Houtstraat 93
Postgiro 134958.
Bijkantoren: Soendaplein 21.
Umiiiden-O. Hembrandtlaan 58
Verschijnt dagelijks, behalve
Op Zon- en Feestdagen.
Zaterdag 25 Nov. 1944
tJItg.: Graf. Bedrijven Daml^te,
Haarlem. Abonnementen: per
week 26 ct„ per mnd. 1,15,
per kwartaal 3,42» fr. p. post
3,73. Losse nummers 6 cent.
Hoofdredacteur: F„ C. Derks.
K 1297
Het Duitsche weermachtbericht van Vrijdag
luidt
Op het verkleinde Maas-bruggenhoofd ten
Zuid-Oosten van Helmond hebben onze gre
nadiers de laatste dagen talrijke Engelsche
aanvallen afgeslagen.
De zware slag in het gebied van Aken stond
gisteren in het teeken van eigen succesvolle
tegenaanvallen aan den geheelen rechtervleu
gel van ons afweerfront. Grenadiers, volks
grenadiers en pantsertroepen heroverden een
reeks plaatsen en zuiverden ze van den vij
and. Herhaaldelijk ondernomen Amerikaan-
eche aanvallen in het centrum en aan den
linkervleugel van dit gevechtsgebied stort
ten in ons vuur ineen. Slechts bij er^ ten
Zuid-Oosten van Eschweiler kon de vijand
/geringe penetraties in ons gevechtsveld tot
stand brengen.
In het gebied van Metz blijven de garnizoe
nen van verscheidene versterkingswerken zich
handhaven tegen hevige vijandelijke aanval
len. In het Oosten van Lotharingen is de
toestand niet belangrijk veranderd bij leven
dige plaatselijke gevechtsactie. Aan weerszij
den van de beneden-Vogezen vingen onze
troepen den. opdringenden vi?and op en wier
pen hem in tegenaanvallen terug. Van Sa-
fcern is een vijandelijke tankgroep er in ge
slaagd door onzfe beveiligingsstellingen te
stooten en in de st^d Straatsburg binnen te
dringen.
Voor de Bourgondische Poort werden vijan
delijke aanvallen uiteengeslagen. De versper
ringsgrendel onzer troepen aan de Zwitsersche
grens werd door krachtige tegenaanvallen
versterkt. De in het gebied van Muhlhousen
afgesneden vijandelijke strijdkrachten tracht
ten vergeefs in Westelijke en Noord-Weste
lijke richting door te breken. Eig^p aanvallen
in het gebied ten Zuid-Oosten van Muhlhou
sen maken goede vorderingen.-
Groot Londen en de industriewijken van
Luik lagen overdag en des nachts onder vrij
6terk lange ■afstandsvuur.
Aan den Oostelijken rand van de Etruski-
6che Apennijnen liep het achtste Engelsche.
leger met de geconcentreerde massa zijnes
Strijdkrachten en met gebruik van veel ma
teriaal storm op een enkele Duitsche divisie
en trachtte de beslissende doorbraak naar de
vlakte van Romagna te forceeren. Met voor
beeldige standvastigheid handhaafde de hier
onder bevel van kolonel Graazeman operee-
rende 26ste pantser-divisie met de bij haar ge
detacheerde formaties den samenhang van
Zware strijd tusschen Juelich
en Eschweiler.
Sovjets vallen met 52 divisies aan.
Sworbe ontruimd.
Berlijn, 24 November. Inter. In het gebied
van Aken hebben de Duitsche troepen een
volledig afweersucces weten te behalen. Voor
al in het gebied tussdhen Juelich en Eschwei
Ier, alsmede ten Oosten van Geilenkirchen
zijn alle Amerikaansche aanvallen bloedig af
geslagen. Bijzonder zware verliezen leden de
Amerikanen bij hun aanvallen op het brug
genhoofd Juelich, V/aar zij met alle middelen
een doorbraak trachtten te forceeren. Op geen
enkele plek gelukte het deze plaats of de
Ruhr te bereiken. De druk op het verkleinde
bruggenhoofd ten Westen van Venlo duurde
voort, doch als gevolg van den Duitschen te
genstand bleven noemenswaardige frontver
schuivingen achterwege. In den slag om Elzas-
Lotharingen hebben de Amerikanen in hej
gebied ten Noord-Oosten van Moerchingen
bijzonder sterke gemotoriseerde en gepantser
de strijdkrachten geconcentreerd, die klaar-
haar front. De verbitterde afweergevechten
duren voort.
Op den Balkan sloegen onze troepen in het
gebied van Skoetari en Podgoriki talrijke vij
andelijke aanvalsgroepen uiteen. In Zuid-
Hongarije sloegen onze formaties in een
nieuw afweerfront ten Westen van Apatin en
Batina de Bolsjewisten, die met sterke strijd
krachten blijven aanvallen, af. Tusschen Bu
dapest en„het Matragebergte stortten ook gis
teren alle door talrijke tanks gesteunde door
braakpogingen der Sovjets ineen door de
taaie afweer en de tegenaanvallen onzer
troepen, die doeltreffend door de luchtmacht
werden ondersteund. Opnieuw werden hier 35
vijandelijke tanks, vernietigd. Zuidelijk van
Miskoloc strandden verscheidene Bolsjewisti
sche aanvallen op ons afweervuur. In het
Oostelijk deel van het dal kon de vijand ge
ringe penetraties bewerkstelligen. Noord-
Westelijk van Ungvar gingen de Sovjets met
sterke strijdkrachten tot den aanval over. In
een achterwaartsche stelling werden zij op
gevangen.
In den Noordelijken sector is de afweerslag
ten Oosten van Libau tot in het gebied van
Outs opnieuw ontbrand, waarbij zeer veel ma
teriaal irrden strijd geworpen wordt. Op een
onbeteekenende penetratie na strandden alle
Bolsjewistische aanvallen op de standvastig
heid onzer divisies. In Koerland werden gis
teren 50 vijandelijke tanks stukgeschoten.
Op Sworbe heeft de dappere bezetting zich
een terugweg naar de Zuidelijke punt van het
eiland bevochten tegen een meermalen ster
keren vijand. In weerwil van voortdurende
aanvallen van Sovjet-bommenwerpers en tor-
pedovjPgtuigen lagen de vijandelijke stellin
gen den geheelen dag onder zwaar vuur van
onze vlootstrijdkrachten.
Vrij zwakke formaties Anglo-Amerikaan
sche terreurvliegtuigen lieten door een geslo
ten wolkendek overdag op West-Duitschland
en in den nacht 'hier en daar op het gebied
van Noord-West en midden-Duitschland bom
men vallen.
Beschikking van den Höh. S.S.- und Polizei-
fiihrer betreffende het verbod tot het afbeel
den van personen en zaken in de open lucht.
Op grond van de artikelen 7 en 8 van het
decreet no. 15/1944 bepaal ik
Art. 1. Het fotografeeren, filmen, teekenen,
alsmede het op eenigerlei andere wijze af
beelden van personen en zaken, welke zich
buiten besloten ruimten bevinden, is ver
boden.
Art. 2. (1) Hij die in strijd handelt met de
bepalingen van artikel 1 dan wel deze tracht
te ontduiken, wordt gestraft met gevangenis
straf van ten hoogste 5 jaar en met geld
boete tot een onbeperkt bedrag, dan wel met
een dezer straffen, voor zoover niet op grond
van andere bepalingen een zwaardere straf
bedreigd. De bij het begaan van het straf
bare feit gebruikte dan wel daartoe bestem
de voorwerpen worden verbeurd verklaard.
(2) Uitlokkers, medeplichtigen en handlan
gers krijgen dezelfde straf als de daders.
(3) Het nemen van maatregelen op het ge
bied van de Sicherheits-Polizei blijft voor
behouden.
Art. 3. De bijzondere bepalingen voor leden
van de Duitsche 'Weermacht, de Waffen-S.S.
en de Duitsche politie, alsmede de verder
gaande bepalingen -^pn de beschikking van
den Commissaris-Generaal voor de Open
bare Veiligheid betreffende het fotografeeren
en het op andere wijze reproduceeren van
installaties, welke voor het verkeer van be
lang zijn, blijven onaangetast.
Art. 4. De Höhere S.S.- und Polizeiführer
en Generalkommissar voor de Openbare Vei
ligheid .kan in bijzondere gevallen vergun
ningen "verleenen tot uitzondering
Ajj^ 5. Deze besdhïküng treedt overeen
komstig art. 8 van het decreet no. 15/1944 in
werking op het tijdstip harer bekendmaking.
De Höhere S.S.- und Polizeiführer und
Generalkommissar' voor de Openbare
Veiligheid RAUTER,
S.S.-Obergruppenführer und General der
Waffen-S.S. und Polizei.
Apeldoorn, 20 Nov. 1944.
De zomer bood een goede gelegenheid wan
delingen te m'aken in de omgeving van Haar
lem en tevens om een kijkje te nemen bij de
vete historisch? plekjes, welke dit deel van
her aloude Kennemerland rijk is. het najaar
blijven we liever dichter bij buis. Regenbuien
en windvlagen kunnen ons overvallen, doch
deze ongunstige weersomstandigheden behoe
ven geen beletsel te zijn een bezoek te bren
gen aan het Bolwerk.
Doch we willen het den lezer nog gemakke
lijker maken, omdat we eerst wat vertellen
zullen over den toestand van het noordelijke
deel der stad, zooals dat er tot omstreeks 1821
uitzag en Haarlem nog geen Bolwerk had met
prachtige wandelingen. Men kan dus thuis
blijven en in gedachten nagaan, waar vroeger
enkele fraaie poorten gestaan hebben, zooals
de Nieuwe of Kennemerpoort. Tijdens het be
leg van Haarlem in 1572'73 liepen de ver
dedigingswerken aan de Westzijde lang? den
Kinderhuissingel, aan de Zuidzijde langs de
Raam-, Gasthuis- en Kampersingel, aan de"
Oostzijde langs den Heerensingel en Oost
singel tot het Spaarne en aan dè Noordzijde
van de St. Cathrijnpoort, naar den Hoektoren
nabij de Bakenessergracht en verder langs dit
gedeelte, hetwelk nu Ridderstraat en Nassau-
straat heet tot aan den Pijntoren, niet ver van
de Nieuwe Gracht. Na 1650 onderging de stad
een aanzienlijke uitbreiding en wel in Noor
delijke richting. Reeds in 1644 maakte de
stadsregeering plannen, omdat de aanwas der
bevolking groot was. Daarbij verleende de
schilder en bouwmeester Salomon de Bray zijn
medewerking door een ontwerp van een uitleg
der stad te maken. Eerst veertig jaar later
kwam de uitbreiding van het gedeelte tusschen
Kruis- en Janspoort en de in het Jaar 1698
gegraven Schoter- en Kloppersingel tot stand.
Hierdoor werd Haarlem aanzienlijk uitgebreid,
blijkelijk in algemeen Noord-Oostelijke rich- doch. spoedig bleek, dat de z.g. nieuwe uitleg
ting zullen aanvallen. In het midden van de
nog sterke afweergevechten staat het pene-
tratiegebied ten Oosten van Saarburg, waar
intusschen Duitsche tegenaanvallen zijn inge
leid. Het gelukte den Duitschen troepen de
Amerikanen verscheidene kilometers naar het
Zuiden terug te werpen. Een sterke pantser-
spits van een Fransche divisie voert op het
oogenblik buitengewoon verbitterde gevechten
in de buitenwijken van Straatsburg. De citadel
van Belfort wist zich ook gisteren tegen alle
aanvallen te handhaven. Het nieuwe Bolsje
wistische offensief op den Noordelijken vleu
gel van het Oostelijk» front wordt met 52 di
visies infanterie en het grootste gedeelt^ der
operatieve tankreserves gevoerd. Over een
breed front tusschen Preekuln en het meer
van Lilausus ten Noorden van Outs is een
nieuwe zeer zware afweerslag ontbrand. De
Duitsche troepen yerhinderden overBt de Bol
sjewistische doorbraakpogingen. Na ongewoon
hevigen tegenstand tegen een aan menschen
en materiaal ver in de meerderheid zijnden
vijand heeft de Duitsche bezetting van het
schiereiland Sworbe haar laatste steunpunt
onder bescherming van den nacht ontruimd.
ook wel Nieuwstad genaamd een ver
laten kwartier bleef, waarvan eerst na den
aanleg van het Bolwerk in het begin van de
negentiende eeuw bekoring uitging. De ver
grooting der stad beteekende tevens het
maken van nieuwe verdedigingswerken. De
versterking werd een gebastioneerd front
aangelegd volgens de destijds veel in ge
bruik zijnde Italiaansche bevestigingsmanier
en met toepassing van de daarin door Vaubin
nog aangebrachte verbeteringen.
De heer C. J. Gonnet deelt hierover nog
mee, dat een op dien voet aangelegden muur
van den Pijntoren getrokken werd op den
Noordwestelijken hoek tot aan den Papen
toren. De oude stadsgracht loopende van den
Pijntoren tot de Cathrijnentorens werd ge
dempt. de Kruis- en de St. Janspoort wer
den afgebroken en in haar plaats stichtte men
omstreeks 1677 de nieuwe of beter gezegd de
Kennemerpoort, aan den uitgang der ver-
groote stad op den heirweg naar Kennemer
land. Deze weg werd later weer bekend als
de Alkmaarsche Straatweg. Sedert vele jaren
spreekt men echter van Schoterweg.
Evenals de meeste poorten is de Kenne
merpoort gesloopt, hetgeen zeer te betreu
ren is, daar ze een zeer fraaie was. Slechts
het beeldbouwwerk in het vlak van de front
ispice aan de binnenzijde der poort, zijnde
het wapen van Haarlem met alle daarbij be-
hoorende beelden en ornamenten is aange
bracht in de in 1883, door den gemeente-
architect, ir. Leih gebouwde school aan de
Schouwburgstraat. Als men in den winter,
wanneer er geen bladeren aan de boomen
zijn, op een afstand een kijkje neemt, kan
men de frontispice bewonderen. De poort
ging echter veüloren; 18 October 1866 werd ze
tot afbraak verkocht aan A. Hoogeveen te
Haarlem voor 1575. Reeds in 184Ö was een
hek afgebroken, dat voor de brug op den
singel stond en gevat was tusschen twee
zware beeren van baksteen, welke vlakke
pilasters hadden. Aan eiken kant stoifd een
wapen, n.l. van Haarlem en van Kennemer
land.
Uit.een architectonisch oogpunt beteekende
de «afbraak een groot verlies, doch waarde
voor de verdediging der stad heeft de Ken
nemerpoort niet gehad, omdat de wijze van
belegeren en verdedigen van een stad zich
in den loop der jaren gewijzigd had. Een
poort was inmiddels niet meer het belang
rijkste deel, maar wel de bastions.
Ter plaatse is na de afbraak een brug ge
bouwd, welke in 1892 vernieuwd is. In. den
zomer van 1928 onderging het Kennemerplein
en het Frans Halsplein een reorganisatie,
waardoor het noodzakelijk was een breede
brug te bouwen, welke nog in gebruik is.
Het Bolwerk strekt zich uit van de Nieuwe
Gracht, welke ook tot de z.g. Nieuwstad be
hoort en gegraven is tusschen 1671 tot 1686
tot aan de brug over den Kloppersingel, waar
vroeger het Vrouwenhek heeft gestaan.
Eigenlijk moet men spreken van het Gou-
vrouw- of Friesche .hek, genaamd naar de
buurt Goê-vrouw en de omgeving der (Boe-
ren)- of Friesche Varkensmarkt. welke her
innert aan hgt feit, dat hier vroeger dp ver
koopplaats was van de varkens, welke uit
West Friesland werden aangevoerd. Het
Vrouwenhek is omstreeks 1680 aangelegd, in
verband met de vestingwerken langs net
Spaarne. Het diende eigenlijk als toegangs
poort tot de stad en bestond uit een ijzeren
hek en een ophaalbrug. In 1884 is het hek
verwijderd en de ophaalbrug vervangen door
een vaste brug.
Dan heeft het tegenwoordige Bolwerk
eenige begraafplaatsen gehad n.l. een Noor
der-, een .Joodsch en een in 1813- aangelegd
provisioneel gedistingueerd kerkhof, ten
Westen van de Kennemerpoort. De Fransche
overheersching had het begraven in de ker
ken verboden, zoodat het kerkhof werd ge
maakt. Het eerste lijk werd op 6 Januari 1813
begraven en 10 December van dat iaar he*
laatste, aangezien er weer vergunning ver
leend werd op den ouden voet voort te gagn
Dan was er. nog op het Bolwerk een Noor-
derjeerkhof, dat tot 29, Mei 1832 dienst heef*
gedaan. In verband met den aanleg van het
kerkhof Akendam (de tegenwoordige be
graafplaats aan de Kleverlaan) werd het be
graven op "het Bolwerk stopgezet.
Over het ontstaan van het Bolwerk als
wandeldreef hopen we in een volgend artikel
wat te vertellen.
Beperkt het
watergebruik.
De Directeur van het Pro-
vinciaal Waterleidingbedrijf
van Noord-Holland deelt het
volgende mede:
Een paar weken geleden is,
door middel van opvallende
aanplakbiljetten en door
vriendelijke tusschenkomst van
de kerkelijke voorgangers, aan
de bevolking dringend ver
zocht in haar eigen belang het
waterverbruik tot het uiterste
te beperken, ten einde de
normale wijze van drinkwater
levering zoo lang mogelijk te
kunnen voortzetten
Iedereen begrijpt wel, dat,
wie van een kaas twee plakjes
per dag opeet, tweemaal zoo
lang met de kaas doet als hij,
die vier plakjes per dag ver
orbert. En zoo was de ver
wachting, dat men ook alge
meen het volgende wel zou
inzien: is er maar een be-
oaalde, niet te vergrooten
hoeveelheid brandstof be
schikbaar om het water op te
Pompen, dan kan er met die
brandstof tweemaal zoo lang
gepompt worden als het wa
terverbruik tot de helft ver-,
minderd is.
Maar wij hebben ons blijk
baar vergist, want van alge-
meene medewerking tot be
merking van het waterver
bruik is helaas nog niets ge
bleken.
Heeft men zich wel eens
ingedacht, dat, als de kraan
geen Water meer geeft, met
emmers het noodige water
voor de huishouding moet
worden aangesleept en dan.
nog maatregelen moet worden
genomen om het voor inwen-
,dig gebruik bestemde water
te koken of op andere wijze
te ontsmetten? Ik weet zeker,
dat, als die noodtoestand in
treedt, „men" in een stem
ming van groote verslagen
heid zal komen en het dan
heel erg zal vinden, dat ,.ze"
"een maatregelen hebben ge
komen om bet menschdom
dat tenminste te besparen.
Nu hebben ..ze" inderdaad
■n nllf* rn.ia^rortglpn cro_
troffen, die mogelijk waren,
mdatde ramp van water-
nood zoo lang mogelijk aan
men" bespaard zal blijven,
-naar dié maatregelen kun
nen onmogelijk tot hun recht
'-omen, als ..men" niet in alle
medewerkt.
Laat „men" nu toch zijn ge-
-oode verstand gebruiken en
-ichzelf niet voortijdig in
"roote mSeiliikheden brengen.
let is zoo eenvoudig om het
waterverbruik te beDerken
-ooel den elosethak uisluitend
*oor met al voor andere doel-
,;nden gebruikt water: wees
-uïnig met nfwaeehwater
'chrob niet met leidingwater.
""*aak de afvocioiding van de
•"aste waschtafei los en zet er
"en emmer onder, waarin het
"ebruikte wat»r wordt opge
hangen. H»usch. dat gaat alle
maal zonder moeite en het
*-ost niets.
..Men" heeft het zelf geheel
'n de hand om. nu we al zoo-
-°el mpe*en missen althans
-og over het zoo onmisbare
-ster te kunnen h'üven be-
■"hikken. Maar dan moet
men" er ook iets voor doen!
Tk doe in het eigen belang
'er bewolking nogmaals een
e°r dringend berosn on haar
tgemeene medewerking tot
•a.terbesnarino
Huisvuil.
Nu liet huisvuil wordt opge
haald door de schillenophalers
verzoekt de directeur der ge
meente-reiniging het publiek
dringend, geen vuilnis te stor
ten op die plaatsen, welke tij
delijk moesten worden aange
wezen.
GEVONDEN VOORWERPEN.
Armband. Vreem, Zijlweg
21 Armband, Hoogenbosch,
Lorentzkade 2t)6. Bri: Bureau
v. politie. Smedestraat. Cape,
v. d Put*e. Weteringstraat 6.
Etui, Petri, Koninginnew. 11-
Hoed, Brosi, Westergracht 44.
Hoed, Raspaart. Princesselaan
29. Hoed, v. Zutphen, Saen-
redamstraat 92. Jas, Hooij,
Marnixplein 10. Portem. m. i.,
GroerS Eenhoornstraat 7. Ro
zenkrans. Oudendijk, Voor-
tingstraat 23. Schoen, Zwart,
Spaarnhovenstraat 119- Wan
ten, Das, Spaarne 40. Zeil,
L. Spoor. I.ange Molenstraat
38 B rood.
