Haarlemsche Courant
Voortgezette strijd in de Vogezen.
Nieuwsblad voor Noord-Holland Kennemer Editie
Verzwakte gevechten in
Hongarije.
De toestand in België.
Tanks in de straten van Brussel.
Het verzet in Canada.
Verzetbeweging breidt uit
289e Jaargf. No. 282 x x
Bureaux. Groote Houtstraat 91
Postgiro 134958.
Bijkantoren: Soendaplein 21.
IJmuiden-O. Rembrandüaan 5#
Verschijnt dagelijks, behalve
op Zon- en Feestdagen.
Donderdag' 30 Nov. 1944
CJïtg.: Graf. Bedrijven Damlate,
Haarlem. Abonnementen: per
week 28 ct., per mnd. 1,15,
per kwartaal 3,42, fr. p. post
3,73. Losse nummers 6 cent.
Hoofdredacteur: F. C. Derks.
K 1297
Het weermachtbericht van Woensdag luidt:
In den materiaalslag ten O. van Aken wordt
verder verbitterd gestreden om enkele ter
reinsectoren en plaatsen in het stroomgebied
van de Ruhr en om de Oostelijke uitgangen
van het woud van Hirehen. Door succesvolle
tegenaanvallen ten N. O. van Sierk aan de
Moezel is de laatste dagen de daar opge
drongen vijand teruggeworpen en een vrij
groot^gebted van stellingen en kazematten
gezuiverd.
De Amerikanen zetten in Lotharingen op
een breed front hun aanvallen ten Oosten
van Büsendorff en Bochum voort. Tegen
aanvallen brachten hen na geringe penetra
ties in ons hoofdgevechtsveld met vrij groote
verliezen aan tanks weer tot staan. Een vij
andelijke gevechtsgroep werd daarbij afge
sneden en gevangen genomen.
Na het mislukken., van zijn doorbraak
pogingen ten N. van Saarburg heeft de vij
and gisteren met vrij sterke strijdkrachten
aangevallen ten O. van dg beneden-Vogezen.
Hoofdzakelijk in het gebied ten N. van
Buchsweiler zijn verbitterde afweergevechten
ontbrand. In den Elzas verdedigen onze for
maties zich in een ver uitgehaalde front
bocht, die uit het gebied ten Z. van Straats
burg over den kam 'der Vogezen loopt en dan
naar het Oosten ombuigend de Rijnvlakte ten
N. van Mülhausen naar het Zuiden afgrendelt.
Tegen dit front heeft de vijand gisteren
opnieuw vrij sterke aanvallen ondernomen,
vooral ten Zuiden van Straatsburg, in
het gebied van Bar op de bergpassen
en aan de Zuidelijke helling van het
Waschenwoud. Hij kon echter niet belangrijk
opdringen. Een van onze hier in den strijd
gebrachte legerkorpsen heeft gisteren in
harde afweer 34 vijandelijke tanks ver
nietigd.
De gebieden van Luik en Antwerpen wer
den ook gisteren door ons lange afstands
wapen beschoten.
Uit midden Italië en van den Balkan wordt
geen belangrijke wijziging in den toestand
gemeld.
Uit het gebied van Mohack zijn de bols
jewisten verder opgedrongen naar het Westen
en hebben Fünfkirchen bereikt. Hun aan
vallen op ons op de Drau steunend front
ten Z. O. daarvan zijn mislukt. Met het ver
zwakken van de gevechten in midden-Hon-
garije tusschen Budapest en Miskolv is de
poging van den tegenstander mislukt om
Budapest uit het Z. O. te nemen, en door te
stooten naar het West-Hongaarsche West-
Slowaaksehe grensgebied. Düitsche troepen
hebben tezamen met de verbonden Hongaar-
sche strijdkrachten onder het opperbevel van
kolonel-generaal Frissner sedert 29 October
stand gehouden tegen -de bijna onafgebroken
bestorming van 61 divisies en 7 pantser
corpsen der bolsjewieken en Roemenen. De
verliezen van den vijand aan menschen en
materiaal zijn zwaar. 664 Tanks, ru'm 100
kanonnen en ontelbare andere wapens en
oorlogstuig werden vernietigd of buitgemaakt.
Luchtdoel-artillerie en formaties van de
luchtvloot onder leiding van kolonel-generaal
Desloch hebben bij deze gevechten 155 tanks
vernietigd en 153 vliegtuigen neergeschoten.
Bovendien vernielden zij 800 voertuigen, tal
rijke locomotieven en spoortreinen. - In het
Oost-Slowaaksche en Oost-Pruisische grens
gebied benevens in Koerland zijn vrij zwakke
vijandelijke aanvallen mislukt.
Een Sovjet-Russische formatie slagvliegers
die op 27 November de haven van Libau aan
viel, verloor door de Duitsche afweer bin-
De voorzichtige Churchill.
Het „spoedig einde"* wordt verschoven.
Churchill heeft tijdens eenverklaring in
het Lagerhuis onder meer opgemerkt, dat hij
enkele* maanden geleden den dompen heeft
moeten zetten op de „voorbarige hoop op een
spoedig einde van den oorlog". Ik heb, aldus
Churchill, toen gezegd, dat de oorlog tegen
Duitschland nog wel eens tot Januari, of Fe
bruari zou kunnen duren. Ondanks de hierop
gevolgde teleurstelling, heb ik er toen reeds
op gewezen, dat het ook zelfs laat in het
voorjaar of in het begin van den zomer zou
kunnen worden. Indien men thans een ver
andering zou moeten aanbrengen, dan zou
ik het woord „begin" voor het woord van
den „zomer" weglaten. Deze vertraging pro
beerde Churchill te verklaren met de slechte
weersomstandigheden. Vervolgens sprak
Churchill over de operaties in het Westen.
Hij zeide, dat alleen bij de gevechten om
Antwerpen en in Nederland de Britsche en
Canadeesche eenheden 40.000 man hebben
verloren. Voorts waarschuwde Churchill er
voor ook maar een oogenblik de krachts
inspanning van den oorlog te vermindet-en
of om zich bezig te houden met toekomst
plannen, daar uitsluitend de oorlog de wetten
van het Engelsche leven dicteert. Met het
oog op den vijandelijken tegenstand moeten
Groot-Brittannië, de Vereenigde Staten en
de verdere Geallieerden hun uiterste krachten
inspannen.
LUCHTACTIE BOVEN ZUID-ENGEL AND.
Het- Britsehe Ministerie voor Luchtvaart
maakt bekend, dat van zonsondergang tot
Woensdagochtend. 7 uur Duitsche luchtactivi
teit is gericht tegen Zuid-Engeland. Schade
en persoonlijke verliezen werden veroorzaakt.
nen enkele minuten 12 vliegtuigen en werd
gedwongen zijn bommen lukraak uit te wer
pen. Voor de Westkust van Noorwegen is een
Britsche motortorpedoboot tijdens een aan
val op een klein Duitsch convooi tot zinken
gebracht.
Boven "Duitsch gebied was de vijandelijke
luchtactiviteit beperkt tot enkele aanvallen
in het gebied dicht bij het front en tot vrij
zwakke nachtelijke storingsvluchten. In de
vroege ochtenduren van heden hebben de
Britten terreuraanvallen gedaan op Essen,
Dusseldorf en Neus.
Communistische formaties trekken naar
de hoofdstad op.
Woensdagavond werd gemeld, dat van alle
kanten formaties van Belgische communisten
in. opmarseh waren naar Brussel.
Gewapende troepen geallieerden bewaken
de stad en zullen de oprukkende benden ont
wapenen. Intusschen houden, in weerwil van
het verbod, de betoogingen aan, waarbij kre
ten als: „Geef ons brood en steenkool" en
Dood aan Pierlot" worden geuit.
Gebleken is, dat de verzetbewegingen van
de 49.000 wapenen er slechts 27.000 hebben in
geleverd, die bovendien gedeeltelijk onbruik
baar zijn.
Minister Spaak heeft een rede gehouden
voor de staker, maar moest deze afbreken
door het tumult, dat in de vergadering werd
gemaakt.- In de straten in de omgeving van
de regeeringgebouwen zijn barricaden opge
worpen.
De staking in België breidt zich verder uit,
zoo meldt Reuter. Bijna alle postambtenaren,
telefoonambtenaren en een aantal arbeiders
van gieterijen en andere fabrieken zijn in sta
king gegaan. Slechts enkele trams rijden nog.
In de straten van Brussel patrouilleeren
tanks.
De leider der verzetbeweging in België
schreef in de News Chronicle over de crisis,
dat de regeering in een paniekstemming ver
keert en niet begrepen schijnt te hebben, dat
er een revolutie in België heeft plaats gehad.
Het verzet in Canada tegen de gedwongen
recruteering neemt hand -over hand toe en
de premier Mackenzie King ziet zich bij voort
during tegenover een grimmige oppositie ge
plaatst. Mackenzie King is voornemens, in
het parlement de kwestie van vertrouwen in
zijn beleid aan de orde te stellen.
In Terracs in Britsch-Columbia zijn onge
regeldheden ontstaan onder Fransch-Canadee-
sche troepen. Stakende binnenlandsche troe
pen beletten een regiment uit Saskatchewan,
bestemd voor overzee, te vertrekken.
In een der Canadeesche steden heeft de
volksmenigte twee Britsche vlaggen verbrand,
zonder dat hiertegen maatregelen genomen
zijn.
Japansche tegenlanding
Sterke Japansche eenheden hebben volgens
Domei op 26 November een tegenlanding on
dernomen achter de vijandelijke stellingen op
Morotai. Verbitterde gevechten worden ge
leverd.
Staking in Amerika.
In de streek van Detroit zijn 12600 arbei
ders bij vijf ondernemingen in staking ge
gaan. De ondernemingen werkten voor de be
wapeningsindustrie.
Problemen voor Washington.
De voorzitter van de Amerikaansche Com
missie voor oorlogsarbeidskrachten- heeft ver
klaard, dat ongeveer 90.000 arbeiders onver
wijld noodig zijn voor fabrieken met de
„meest urgente opdrachten voor oorlogsmate
riaal".
Radio Pitsburg meldt, ./lat in Pensylvanië
duizenden tonnen oorlogsmateriaal en levens
middelen geblokkeerd liggen op deflations
door' gebrek aan arbeidskrachten. In een be
langrijke verschepingshaven staan 3500 goede
renwagens door dezelfde reden ongebruikt.
Fusillade in Belgrado.
Tass meldt uit Belgrado, dat het oorlogs
gerechtshof aldaar, 105 personen, wien samen
werking met de Diutschers verweten was,
ter dood heeft veroordeeld. Onder hen be
vinden zich drie oud-ministers, een generaal
en een dagbladdirecteur. Het vonnis is reeds
voltrokken.
Sforza retireert.
Uit Rome wordt gemeld, dat Graaf Sforza
is afgetreden als voorzitter van het Comité
der zes Italiaansche Democratische Partijen.
Men meent, dat Sforza zich ook zal terug
trekken als candidaat voor de post premier,
vice-president en minister van Buitenland-
sche Zaken, aangezien zijn benoeming Enge
land onwelgevallig zou zijn.
Dom van Keuien weer beschadigd.
v.
Bij de jongste terreuraanvallen op Keulen
is de Dom wederom getroffen en aanzienlijk
beschadigd.
Waar het „zwarte goud" in gas
werd omgezet.
De „Gemeente Lichtfabrieken"
een interessant bedrijf.
Nu de levering van gas en electra voor-
loopig is gestaakt, komen er talrijke nieuwe
problemen aan de orde. Meer dan voorheen
heeft de uitdrukking: „Ontberen leert waar-
deerenbeteekenis gekregen Duizenden
gasverbruikers beschikken immers thans
over een kookkacheltje met een minimum
hoeveelheid brandstoffen, terwijl eveneens
zeer velen genoodzaakt zijn van de Centrale
keuken gebruik te maken. Tot dusver aan
vaardde men vrijwel automatisch .het com
fort en daarom zal er onder de huidige om
standigheden wellicht interesse voor enkele
bijzonderheden over het Gemeentelijk Gas-
Bedrijf bestaan.
Het besluit tot stichting dezer instelling
werd tijdens de raadszitting van 5 December
1900 met een groote meerderheid van stem
men genomen. De heer J. Blom Sz.. die door
den Raad tot directeur werd benoemd, kreeg
weldra de gelegenheid om zijn plannen te
verwezenlijken. Voor de „Gemeente Licht
fabrieken", welke aanvankelijk de combinatie
van een gasfabriek met electrische centrale
vormde, had men in den Veerpolder een ter
rein met een oppervlakte van 70.000 vierk.
meter gereserveerd. De ligging aan de uit
monding van het Vuilrak in het Spaarne en
bij de spoorbaan was zeer gunstig, zoodat de
oppervlakte van het fabrieksterrein in den
loop der jaren nog tot 146.485 yierk meter
werd uitgebreid. Eerst in 1902 kwam meri
met de oprichting der verschillende fabrieks
gebouwen gereed, waarna met de gaslevering
kon worden begonnen.
De jubileum-uitgave van 1928, ter gelegen
heid van het vijfde lustrum, bevatte talrijke
gegevens over de inrichting en de ontwik
keling van het Gemeentelijk Gasbedrijf.
Hierin werd onder meer opgemerkt, dat de
gasproductie geleidelijk, mede door het ge
bruik van moderne installaties, werd opge
voerd.
In de beginperiode bood het gebouw der
koolgasstokerij ruimte voor 16 Coze-ovens,
waarvan er 12 reeds in gebruik werden ge
nomen. Elke oven met voorgebouwden gene
rator was voorzien van 9 hellende retorten,
waarvoor 300 Kg. kolen per lading werden
gebezigd. De etmaalproductie omvatte 2800
tot -3000 kub. meter koolgas, waarvoor 3 la
dingen werden verwerkt Voor de geheele
batterij kon worden volstaan met een bedie
ning van 5 man per ploeg. Eerst jn 1904 wer
den alle 16 Coze-ovens gebruikt.
De uitbreiding der horizontale kameroven-
batterij werd in 1915 een feit. Dit blok be
stond uit vier ovens, die elk met 4 horizon
tale kamers waren ingericht. Voor. een etmaal
bedroeg de lading kolen 3500 Kg. waarmede
de fabriekscapaciteit werd verhoogd tot
15.000 a 16.000 kub. meter koolgas.
Het jaar 1920 bracht nieuwe ingrijpende
veranderingen. Geheel in overeenstemming
met de eischen tot moderniseering van het
bedrijf werd een nieuw systeem, de schuine
kameroveninstallatie, ingevoerd. Onder de
oude bekapping van het stokerijgebouw, werd
het groote ovenblok opgericht. De 5 ovens
zijn elk verdeeld in 4 hellende kamers, waar
van de vulling ongeveer 8 ton kolen bedraagt.
Per etmaal kunnen dus totaal ongeveer 160
ton gaskolen worden verwerkt, zoodat de
maximale productie 60.000 kub. meter kool
gas beloopt.
Ook de in 1907 opgerichte cokesgasfabriek
had een behoorlijke opbrengst van 25.000
kub. meter per etmaal, terwijl in 1928 de
productie nog met 15.000 kub meter gecarbu-
reerd eokesgas per etmaal werd uitgebreid.
Voor de berging van het af te leveren gas
werden reeds in 1902 een tweetal 40 meter
hooge gashouders met een inhoud van 15.000
kub. meter in gebruik genomen, terwijl het
plan van 1906 om een derde houder inhoud
dende 40.000 kub. meter, op te richten, eerst
later wer(l verwezenlijkt. Deze reservoirs
vormen de uitwendige entourage van de gas
fabriek evenals de omvangrijke transport
inrichting met haar 120 meter lange transport
baan. Het nut van deze installatie komt eerst
naar voren als men bedenkt, dat er tot 1928
ongeveer 1.110.000 ton kolen werden ver
werkt. Verder mag ook de lengte van het
buitennet, dat gedurend een kwam eeuw van
84.908 tot 213.177 meter toenam, niet onver
meld blijven.
Behalve voor kook- en verwarmingsdoel
einden werd het gas "reeds bij de oprichting
der fabriek voor de openbare verlichting
gebezigd. Het aantal lantaarns, dat in 1903
1593 bedroeg, was in 1928 tot 3849 gestegen
Hierbij bleven herhaalde verbeteringen niet
achterwege.
Het bedrijf, waarvan de heer J. A, A
Ochtman sinds Juni 1916 directeur is, heeft
in de achterliggende periode ook de gas
levering buiten de gemeenfe verzorgd. In
1911 kwam bijvoorbeeld de overeenkomst in
zake de gaslevering voor de gemeente Velsen
tot stand, terwijl omstreeks 1920 ook de ge
meenten Bloemendaal en Zandvoort als af
nemers werden ingeschakeld. Op 1 Juli 1925
werd de gaslevering aan Velgen beëindigd,
doch dit verlies aan afzetgebied werd gere-^
duceerd, daar in Januari van dat jaar de
gemeente Schoten besloot haar fabriek te
sluiten. Bovendien voorziet het G. G. B. sinds
1939 in de gaslevering der gemeente Heem
stede.
Thans nu het „zwarte goud" ontbreekt, is
de bedrijvigheid bp de terreinen der Licht
fabrieken voor het eerst na een periode van
veertig jaren verdwenen. De gaslevering is
stopgezet, doch te zijner tijd zal men de witte
massale rookkolommen weer over het Spaarne
kunnen zien trekken. De huismoeders zullen
alsdan hun kookpuzzles spoedig vergeten
zijn en met meer waardeering ^an het com
fort, dat ook het Gemeentelijk Gas-Bedrijf
biedt, kunnen profiteeren.
Volks-concert der
H.O.V.
Solist: Anton Strikkers.
klarinet.
Ditmaal was de zon van de
partij; zij bracht in de zaal een
schijn van warmte en verblijd
de ons vooral om haar vrien
delijk licht. Zoo was haar te
genwoordigheid een voor de
zen tijd onbetaalbare factor om
dit Woensdagnamiddag-concert
mede te doen slagen. En dan
was er ook de Helios der mu
ziek, de immer stralende en
innerlijk verwarmende Mozart,
vertegenwoordigd met twee
van zijn heerlijke geesteskin
deren, de Don Juan-ouvertuve
en het klarinetconcert in A,
om in die sfeer van weldoend
licht een weelde van opperste
schoonheid te openbaren.
Een goede vertolxing ♦an de
ouverture bereidde de stem
ming, waarin nadien het klare,
doorzonde klarinetconcert als
een heerlijk lichtfestijn ons
kwam bekoren. Anton Strik
kers, de solo-klarinettist van
ons orkest, vertolkte dit werk
uit de laatste levensdagen van
den genialen meester, met ge
raffineerde technische vaar
digheid en bezonken muzikali
teit; en het orkest, onder Ma-
rinus Adam, deed de rest om
de zeldzame schoonheden van
het opus naar waarde te be
lichten. En evenals bij zooveel
andere solo-concerten van Mo
zart, bijv. die voor fluit, voor
hoorn, voor fagot, om niet eens
te spreken van die voor viool
en klavier, wekte het verbazing
hoe de componist het te be
handelen hoofdinstrument, zoo
wel naar de technische eischen
als naar het karakter, volle
dig heeft weten uit te buiten,
met een kennis en een handig
heid, alsof hij zelf die instru
menten als een virtuoos be
speelde. Dat was nog eens in
strumentale vakkennis! Maar
het beteekent ook liefde voor
het muzikale handwerk in al
zijn. finesses. Het heeft ons op
recht verblijd dit verrukkelijke
stuk in een zoo gave uitvoe
ring weer eens te mogen hoo-
ren. En wij willen hopen, dat
de heer Strikkers te gelegener
tijd nog eens de gelegenheid
krijgt met dit meesterwerk
voor het publiek te komen.
Het Rosamunde-ballet van
Schubert klonk in al zijn zoe
te bekoorlijkheid en de 8ste
Slavische Dans van Dvorak in
al zijn ruige karakteristiek.
Ten slotte ging met br^vour
de Guillaume Teil-ouverture
van Rossini, waarin, wegens
afwezigheid, uit oorzaak van
ziekte, van den heer Eduard
Biele, de belangrijke cello-solo
partij vervuld werd door den
heer Onrie van de Klashorst,
die zich keurig en zeer muzi
kaal van deze taak kweet.
«lies te zanftn een geslaagd
concert.
JOS. DE KLERK.
VRACHTAUTO MET VATEN
BOTER GESTOLEN.
Een chauffeur was Dinsdag
morgen een woning in de Van
Marumstraat ingegaan en liet
zijn vrachtauto, beladen met
tien vaten, ieder bevattende
vijftig kilogram boter, onbe
heerd. staan. Een of meer on
bekenden hebben de auto
meegenomen en toen de chauf
feur later op den dag zijn
wagen op het Klein Heilig
land zag staan, waren de va
ten met boter verdwenen.
GEVONDEN VOORWERPEN
Terug te bekomen: Vos, Kruyf
Verspronckweg 98. Hoed, Bij
voet, Haarlemmerstraat 31,
Hillegom. Bonnen, Rijpma,
Marnixstraat 54. Kettinkje;
Chabo, Zijlweg 66 Portemon-
naies: J. Zwart, Djambistraat
7; B. Lucas, N. Kerksplein 28;
v. Daalen, Koninginneweg 57;
H„ Afman, Frans Halsstraat 14
en v. d. Meulen, Schermerstr.
16 zw. Wanten: Hazenkamp,
Parklaan 100 en Bakker Schee-
perstraat 9
H. O. V. BEETHOVEN-
CONCERT.
De HaarlemscHfe Orkest Ver-
eeniging zal op Zondagmiddag
een Beethoven-concert geven
in de Gemeentelijke Concert-
zaai te Haarlem. Het orkest
staat onder directie van Ma-
rinus Adam. De pianist Ge
rard Hengeveld zal aan dit
concert zijn solistische mede
werking verleenen met het
Vijfde pianoconcert in Es gr.
terts. Verder zullen nog wor
den uitgevoerd de Ouverture
„Fidelio" en de Vijfde Sym-
phonie in c. kl. terts.
