Ill- ffl
L
ABONNEMENTSPRIJS:
Verschijnt öapiijks uitgenomen Zon- en aiygmsene Feestdagen.
ADV ERTENTI ËN:
BILDEEDIJK.
FEU I LL!
yaii zijne vronw pta.
Voor Haarlem per m&and40 Cents.
Franco door geheel het Rijk p. maand 55
Afzonderlijke Noinmers 5
Brieven, gelden, advertentiën enz. franco te adresseeren
aan het Bureau, Kleine Houtstraat No. 9.
Hoofdagenten voor kef Buitenland: (:ovipagnie Générale de x nblicite Etrangère G. L.
DA UB E 8* Co., JOH. F. JONES, Sucr., Parijs3Ibis Faubourg Montmartre.
van 15 regels 25 Cent; iedere regel meer 5 cents.
Groote letters naar Plaatsruimte.
Advertentiën worden aangenomen tot 's middags 12 uur.
MUSEUMS EN ANDERE
Koloniaal museum op het Paviljoen. Ingang aan de Dreefzijde 2e deur. Geopend dageiijk
vertoon van diploma vrijen toegang, donateurs met gezelschap, leden met 1 dame. Museum -
BEZIENSWAARDIGHEDEN VAN HAARLEM.
/an 1G tot 4 uur. Toegang 25 cents per persoon. Donateurs en leden der Nederlandsclie Maatschap
ij ter hevordei
n van kunstnijverheid, op het Paviljoen. Ingang Dreefzijde le deur. Geopend dagelijks van 10 tot 4 uur. Toegang 25 ccnlif per |i
diploma vrijen toegang, donateurs met gezelschap, leden met 1 dame. Bisschoppelijk museum voor kerkelijke "oudheid, kunsi
agelijks, uitgenomen Zaterdag, Zon- en Feestdagen, van 10—5 uur. Toegang 25 cents per persoon. Doorloopende toegangskaarten
eden der Nederlandsclie Maatschappij ter bevordering vaa Nijverheid hebben op vertoon van
ran Nederland en meer bijzonder van bet Ilaarlemaclie BMom, Kruisweg No. 59. Geopend dagejiiKs, un-enomen interna.
1 1 guide.,. - Museum der stad Haarlem op het Raadhuis. Geopend van 15 April tot 14 October alle "werkdagen van 10-4 "uur,van1°^ T t™00»' ,)o°rl<.npende toega,
Zondagen Kosteloos van J2-4 uur. de overige Christelijke feestdagen tegen betaling van 25 cents per persoon. Kinderen beneden de 8 ÏÏLl t1T -°P dle da«en van ]0—««r tegen betaling van 25
Teglers museum m de Damstraat. Geopend dagelijks uitgenomen Zaterdag, Zon- en Feestdagen va» 11—3 uur. Tevlers bibliotheek GelW gn "'Ct toe^lMcn; kinderen van 8 tot 14 jaren niet. dan 1 L
oons «g en a er ag van 4 uur. OrgMnpelmj ie Groole Kerk. Dinsdag van t—2 en Donderdag van 2—3 uur. Toegangsdeur OndegroenmaUt) vrij." g' Vr'J'i:*s en Zaierdng van 1—4 uur.'
Nijverheid hebben op
leraoon. Donateurs cn
yj geschiedenis, vooral
voor een geheel jaai
er persoon, alleen op
behoorlijk geleide.
Prinsenhof. Geoi e'id
We kunnen niet zeggen, dnt de plecli-
tiglieid van heden zonder veel belangstel
ling van de zijde van Haarlem's ingezetenen
ten einde liep. Wat een ongewonen aan
blik leverde de Groote Markt voor het
huis waarin de man leefde, ter wiens
eere men den gedenksteen die zijn naam
draagt, onthulde. Een nette muziektent
prijkt voor het Cafe Brinkinann, een tal
rijke menigte op de markt-om de fraaie
muziek van de Grentzius-Kapel te ge
nieten en bij de plechtigheid tegenwoordig
te zijn, de benedenzaal vol belangstellenden
en daarboven de ontwerpers van het be
wijs der hulde aan Bilderdijk's nagedach
tenis de Kunstenaarskring.
Wij bevinden ons te midden van derf
laatste. Professoren, Meesters en Kunste
naars, een uitgezocht getal vertegenwoor
digers der liedendaagsehe kunst, hebben
zich daar gezellig vereenigd.
De heer Smit Kleine in onze stad
wel bekend strevende in 't voetspoor
van den man wiens leven, levens- en werk
kring hij ons in herinnering bracht, voerde
het woord.
Zijne beschouwing over des grooten
dichters werken werd door de aanwezigen
dankbaar toegejuicht.
Het zoude ons te ver voeren zijne woor
den te herhalen, eene levensschets in korte
trekken van Bilderdijk, moge dit onzen
lezers eenigszins vergoeden.
Willem Bilderdijk werd geboren te Amsterdam'
den 7den September 1756.
Zijne ouders waren Izaalc Bilderdijk en Sibilla
Ruijzcnddaaldcrs. De eerste die med. doctor, en
opziener van 's Lands zegel en collectieve mid
delen over Amsteidam, Amstelland en het Gooi
land was, werd geboren den 6den September
1720, en daalde den 5den Maart 1798 ten grave.
Zijne moeder was geboren in Juni 1731, cn over
leed den loden Mei 1789 1).
Van zijne vroege jeugd af aan gaf Bilderdijk
blijk van ongemeenc vatbaarheid, vlugheid, dorst
1) Zijne groot-otiders waren Joannes Bilder
dijk en Anna Dorothea Ludieke, en zijne over
grootouders Izaak Bil dei dij/c en Sitzaunu Vrolijk.
VAN
GEORG HARTWIG.
68) I.
Gilda bloosde over hare openhar
tigheid, maar had zij ook één grond
om de waarheid te verbergen?
Weduwe hen ik, zeide zij op ern-
stigen toon, doch niet de dood
gaf mij mijne vrijheid terug, mijn
echtgenoot zelf deed het, door van
mij te scheiden!
Van u? riep Irene verwonderd.
En'waarom?
Omdat ik zijn vermeend geluk
in den weg stond!
Irene's lippen plooiden zich tot
een bitter lachje. En gij zijt
daarvoor geweken..Doch, geloof mij,
naar kennis en een gelukkig geheugen. Bijzonder
kwam bet hem bij zulk een*" aanleg te stade, dat
zijn vader verscheiden talen verstond, in zijne
moedertaal bedreven en ouder de goede dichters
van dien tijd mocht geteld worden.
De jonge Bilderdijk werd niet naar school ge
zonden. Zijn Vader zelf onderwees bom in 't
lezen, schrijven, r.ekencuen, bet Italiaanseli boek
houden en in onderscheiden talen, daaronder bet
Latijn en Grieksch begrepen. Schier geenerlei
vak van mcnschelijkc kennis bleef door hem on-
beoefend. Zijn alles omvattende geest vergaarde
van kindsbeen af eenen verbazenden schat van
vele en velerlei kundigheden. In zijne uren van
uitspanning hanteerde hij bij afwisseling de
dichtlier, de tcekeiipen en de etsnaald, en wat
bij voortbracht droeg den stempel van genie en
oorspronklijkbeid. Wel bet meest echter scheen
zijn geest aangetrokken te worden door bet schoon
der dichtkunst-, die toen in eenen staat van ver
val. of liever verbastering kwijnde, uit welken
bij bestemd was baar te verheffen tot eene hoog
te, die zij zelfs iu den tijd van baren scbitlerend-
sten bloei niet bad mogen bereiken.
Het eerste wat vau zijne jeugdige Muze be
kend werd, waren zijne in 1771 gedichte bijschrif
ten op de tafercelen uit Josephs leven, geschil
derd door J. vaii Dreeht.
In bet volgende jaar hield hij zich bezig met
het vervaardigen van ec Zangspel, bet Orakel
geheeten, waartoe een Franscb opstel in proza
hem de stofle aan de band gegeven liad.
Tot in 1780 bad Bilderdijk bet ouderlijk buis
bewoond, en eenigen tijd den post van boekhou
der in de administratie zijns vaders waargenomen,
zonder nog eene bepaalde keuze omtrent ccnig
beroep of professie voor het vervolg gedaan ie
hebben. Ue krijgsdienst bad, volgens zijne eigene
verzekering, wel bet meest aanlokkelijks voor
hem, doch zijn zwak lichaamsgestel en eeu gebrek
aan den linkervoet, dat hem van zijn vijfde jaar
gefolterd bad, verhinderden hem zich tot dezen
stand in de Maatschappij te bepalen. Iu dit jaar.
bet 24ste zijns levens, nam bij bet besluit om
zicb op de rechtsgeleerdheid toe te leggen, waar
toe hij door eigen oefening zich voorbereid had.
En na een paar jaren aan Leiden's Hoogesohool
doorgebracht te hebben, werd bij iu 1782 tot
doctor in de rechten bevorderd.
Hij zette zicb neder in 's Gravenliage en ver
kreeg er eene uitgebreide praktijk. Dit verhin
derde hem echter niet, zicb met de beoefening
der dichtkunst te blijven bezig houden. Reeds
in 1783 verscheen zijne uitgave van de Geuzen,
door Jonkb. O. Z. van Haren gedicht. Hij bad,
met medehulp van zijn toenmaligen vriend li.
Fcith, dit echt Vadcrlandsch Dichtstuk van eene
ni'Uiigtc stootende hardheden gezuiverd en eene
behaaglijker ronding aan hetzelve gegeven. 'Fur
ieus Krijgszangen, de JElius en Vertogen van
Salomo volgden, ook de Odilde iu losse stukjes.
In dit tijdsbestek werd, de Staat hevig beroerd
door burgerlijke oncenigüeden. Bilderdijk was de
man niet om een stil aanschouwer te blijven^
alles wat wij nieuschen uiterlijk ge
luk noemen; is niets meer dan een
nevelbeeld.
Ik voel het. Doch zoowel mijn
trots als mijne liefde dulden eeu ver
blijf aan zijne zijde niet langer, het
is een lange, treurige geschiedenis
en zij past slecht hij het vreugde
feest, dat hier wordt voorbereid,
zeide Gilda kalm.
Vreugdefeest!mompelde de
bleeke, schoone bruid zachtjes, ter
wijl zij hare handen vast in elkander
wrong, als moest zij zich voor den
krampachtigeu druk daarvan sterken.
Ja, gij hebt recht mij uwe lij
densgeschiedenis te verzwijgen, doch
ik voel mij gesterkt iu mijne ge
dachten, dat God zelts zoo zacht
moedige, liefdevolle schepselen als
gij,de bitterste smarten niet bespaard.
Ik zou wel willen, dat wij voor den
korten tijd, dien mij hier nog rest,
I vriendschap konden sluiten.
Voor welken korten tijd?
Evenals zijn vader, hing bij met geheel zijn
hart bet lluis van Oranje aan, hetwelk bij als
bet Palladium van ;s Lauds welvaart en grooc-
beid beschouwde. In de gestadige wrijving der
begrippen en de daaruit van tijd tot tijd ont
staande heftige uitbarstingen, trad Bilderdijk me
nigmaal op om prinsgezinde lieden le verdedigen,
die wegens daden of woorden in rechten betrok
ken werden. Dit berokkende hem natuurlijker
wijze onder dc anders denkende partij vele bit
tere vijanden. En de daaruit gewortelde wrok
bracht, naastdenkelijk, niet weinig toe tot zijne
tirannieke uitzetting in 1795, ten gevolge van
een door hem, aan de toenmalige provisioneele
Vólks-Representanten gepresenteerd request ter
zake van den eed, dien men van hem als ad-
vokaat gevorderd bad, en dien hij begreep, zoo
danig als het voorschrift luidde, niet te kunnen
allcgjcu.
Gedrongen den hem zoo dierbaren vaderlijken
grond te verlaten, stak bij over naar Engeland
en begaf zicb vervolgens naar Duitsehland, zich
meestal in Brunswijk ophoudende.
Bilderdijk, die reeds vroeger het huisgezin
van Sehweickhardt in den Haag gekeud bad en
toenmaals dezen als advocaat iu een rechtsgeding
had bijgestaan, vond; toen bij ten gevolge der
omwenteling van den jarc 1795, uit den lande
werd gebannen, en uit Hamburg zich naar Londen
bad begeven, bij zijn vriend Sehweickhardt on
dubbelzinnige blijken van vriendschap en onbe
krompen gastvrijheid. 1) Onderlinge overeenstem
ming van gevoelens; gemeenschappelijke letteroefe
ning en gedurige omgang brachten weldra nauwe
re betrekkingen vau liefde en teederbeid te weeg
tusschcn Bilderdijk en dc oudste dochter van
Sehweickhardt, die spoedig in bet volgende jaar,
door bet hechten van den nauwsten band van
verecniging, werden bekroond. Het was ook iu
dien tijd dat door Bilderdijk verschillende plan
nen gevormd werden, die echter zonder uitvoe
ring zijn gebleven, om zicb in andere wereld-
deelen te verplaatsen, en wel, eerst naar Deme-
rary, en later naar Perzië.
In 1807 werd Bilderdijk in bet Vaderland
teruggeroepen en vestigde zicb, na een kort ver
blijf te Gouda, met zijne echtgenoot te 's Gra
venliage, later te Leiden. In het jaar 1808 buu
verblijf te Katwijk houdende, verwisselden zij
deze woonplaats spoedig met Amsterdam. Na eeu
verblijf van zeven jaren in deze stad, verplaat-
1) Hendrik Willem Sehweickhardt, een zeer
verdienstelijk landschapschilder van zijn tijd,
werd geboren 3 April 17Bi te Ha noi graaf
schap Ma wiens vader reeds in het midden
der 17e eeuw te s Gravenliage als wijnkooper
was gevestigd. Door schitterende uitzichten en
beloften van het Engelsche hof daartoe uitgelokt,
vertrok Sehweickhardt met zijn gtheele gezin in
het jaar 1786 naar Londen, waar echter de uit
komst niet aan de hooggespannen verwachting
heeft voldaan. Sehweickhardt overleed aldaar den
8 Juli 1797.
vroeg Gilda nieuwsgierig, veront
rust door de vreemde uitdrukking
van Irene's edel, kommervol gelaat.
Irene verbeterde het door haar
gezegde snel: Voor de korte
spanne tijds, die nog tusschen heden
en mijne verloving ligt.
Gilda had een van warm gevoel
voor de jonge, schoone en klaar
blijkelijk toch diep ongelukkige
bruid, getuigend woord op de lippen,
toen het geruisch van de sleep der
barones zich zeer duidelijk in de
eetzaal liet hooren; eenigszins op
gewonden trad deze binnen, een
prachtig bouquet, uit rozen en myr-
then saamgesteld, in de hand hou
dende.
Hier, lieve Irene, zeide zij,
zoo innemend mogelijk. Zoo even
bevond zich de jager van den graaf
hier, en bracht hij, in naam van uwen
bruidegom, dit zeldzaam schoone
j bouquet.
Dank u, leg het maar bij de
I sten zij zicb in 1817 naar Leiden; cn in 1S27
naar Haarlem, alwaar bij op den 18n December
1831 is overleden.
Behalve iu de moderne Europccschc. was bij
ook in de Grieksche, Romeiuscke en Oostersche
talen bedreven. Dat bij vele dcrzelve grondig
verstond, bewijzen zijne Latijuschc, ltaliaauscbe,
F'ranscbe, Eugelsohe en Hoogduitsche Gedichten.
Met. de, gewijde en ongewijde geschiedenissen
bad hij zicb reeds vroeg gemeenzaam gemaakt.
Bijzonder echter bad bij zich op die des vaderlands
toegelegd. Hij bad over dit aangelegen vak zijne
bijzondere, van vroegere geschiedschrijvers afwij
kende begrippen.
In bouw-, doorzicht-, tcclcen- cn graveerkunst
bezat hij vel? theoretische en praktische kun
digheden.
Van de geneeskunde en wat daartoe behoort
bad bij al mede eene bijzondere studie gemaakt
zoo ook van de geologie, en van vele andere
vakken der natuurkuude en natuurlijke historie.
Als dichter cn geleerde behoort Bilderdijk
buiten kijf onder de grootste mannen, die Neder
land voortgebracht beeft. Iu bet poëtische vak
beeft hij de grootst mogelijke bedrevenheid ge
toond iu alle dichtsoorten.
Toegerust met eenen verbazenden schat vau
kundigheden, doordrongen van bet merg der klassi-
sebe oudheid, bedreven en uitgeleerd in tal van
schoone kunsten, gemoedelijk in zijne begrippen
over godsdienst en staatkunde, was Bilderdijk
zoo volkomen berekend om eene vraagbaak te
zijn voor een ieder. Het kon dan ook niet anders
of Aelcn wie bet om licht, kennis of troost te
doen was, moesten toegang tot hem zoeken. En
wie hem naderden, werden minzaam, hartelijk,
met vaderlijke bclaugstclling ontvangen en ver
lieten den grooten man niet zonder verbaasdheid
over zijne kennis, zonder dankbaarheid voor de
ontvangen lessen, zouuer hem boogaelitiug toe
te dragen. TVie hem schriftelijk raadpleegden,
ontvingen altijd vcrpliebteude eu voldoende ant
woorden.
Spreker richtte zicli daarop tot prof.
N. Beets eerelid van den Kunstenaars
kring die de plechtigheid met zijne
tegenwoordigheid vereerde, om hem de
onthulling van den steen op te dragen.
Met een kort woord verklaarde de heer
Beets zich daartoe bereidhet doek viel
onder de fanfares der muziek.
Nog wendde de heer Smit Kleine zieli
tot de heer O. Brinkman 11, die met de
andere leden der firma wel had ge
toond een hart te hebben voor de kunst,
door inwilliging van 't verzoek tot plaat
sing van den steen; hij droeg hun de zorg
daarvoor op, niet alleen, maar verzocht
hun ook, dat, zoo ooit het huis in andere
handen mocht komen, in de voorwaarden
andere, zeide Irene koel, zonder
liet geschenk een blik waardig te
keuren.
Hoe? riep Je barones ver
toornd. Gij wilt hem en ons aan
onaangenaamheden blootstellen. Is
uw rouwkleed niet reeds een onge
hoorde beleediging jegens uw ver
loofde? Vergun minstens, dat ik u
de juweelen om den hals leg, welke
u gisteren gezonden werden.
Neen, ik blijf zonder eenig
sieraad, antwoordde Irene op he
slisten toon.
Nu, laat het dan zoo zijn,
zeide de barones verdrietig. Stel
u aan den algemeenen spot bloot,
wanneer gij niet anders wilt. Doch
wat zie ik? viel zij zich zelve
met nog meer ergernis iu de rede,
toen zij Gilda's tegenwoordigheid
bemerkte. Mejuffrouw Weiss, ik
Gij hebt reeds voor geruimen
tijd geleden om mij gescheld, me
vrouw de barones, antwoordde
van verkoop of anderszins zou worden
bepaald dat het gedenkstuk daarin steeds
zou blijven.
Alsnu vatte de heer Yon Reeken het
woord. Iu eene welsprekende rede wees
hij op den doorluchtigen roem onzer
voorouders, waaronder Bilderdijk eene
eercplaats inneemt, de vader van letter
kunde en kunst, „moge de kunstenaarskring
medewerken tot verhooging van dien roem."
Daarop deelde de heer Smit Kleine mede,
dat tot eereleden waren benoemd de aan
wezige heeren A. C. Kruseman alhier,
uitgever van Bildcrdijks werken alsmede
de heer Alberdingk Thvm mede tegen
woordig.
Nog zoude het woord voeren de keer
A. J. C. van Es, president vau de ver-
eeniging „Bilderdijk", waarvan het Bestuur
mede was vertegenwoordigd. Hartelijke
dankzegging voor de ondervonden eer
bij deze feestelijkheid te zijn uiigeuoodigd;
eene herinnering aan het oprichten der
vereeniging waarvan hij het presidium
waarnam, en die zich ten doel stelde de
beoefening der beminde moedertaal, waren
de hoofdfactoren zijner kernachtige rede.
De aanwezigen begaven zich hierop allen
naar de Groote Kerk om de eenvoudige,
treffende hulde te zien, door de vereeni
ging «Bilderdijk" aan den grafsteen van
den grooten dichter gebracht.
Professor Beets hield aldaar eene rede
door de omstanders met aandacht gevolgd.
Zijne herinneringen als knaap aau den
dichter en diens teraardebestelling en eenige
toepasselijke verzen uit zijn dicliterschat
werden door den spreker aangehaald.
Nog eenigen tijd vertoefde men onder de
hooge gewelven waar voor belangstellenden
en historici menige merkwaardigheid te
aanschouwen is, om zich allengs weder
naar de feestzaal te begeven waar de vro
lijke tonen der muziek op de Markt, weer
klonken eu waar nog menig toepasselijke
toast bij het diner zal worden geslagen.
Gilda.
Ja, ja, mijn God, ja, tochNu,
ik verwacht minstens....
Gij kunt u op het hartelijk
gevoel dezer jonge vrouw gerust
verlaten, moeder, viel Irene de
barones zoo gebiedend in de rede,
dat deze verstomde, en zich bezig
hield met deu gebrachten ruiker nog
een weinig te verschikken
Op denzelfden tijd, dat Gilda haar
intrede in Rosla deed. wandelde Er-
win Horst eenzaam in het meest
afgelegen gedeelte van het park van
het slot Neuburg. Het was hem on-
verdragelijk geworden, het lachend
gelaat van zijnen oom op zich ge
richt te zien, daar alles, wat de graaf
zeide en deed, slechts logen en be
drog was. Zou er ook een onmede-
lijdender hoon zijn dan die,dat Ev~
onder niet te zeggen zejf'"
gedwongen was zijn -
woorden te d»»"
