UVHRIffllBUI
Markten te Haarlem.
4e Jaargansr.
Dinsdag 5 October 1886.
No. 996.
ABONNEMENTSPRIJS:
Vemhijn! Dagelijks uitgenomen Zon- en atgemeene Feestdagen.
ADVERTENTIËN'
HET TOEVAL.
FEUILLETON.
Het lesMt ra dokter Jam.
Voor H&arlem per maand40 Cent».
Franeo door geheel het Rijk p. maand 55
Afzonderlijke Nommer» 5
Brieven, gelden, advertentiën enz. franco te adresseeren
aan het Bureau, Kleine Houtstraat No. 9.
Heofdaganten voor het Buitenland-. Compagnie Ginéralo de ublieite Etrangère Q. L.
HAUBE Co., JOH. F. JONES, Sucr., F ar ij t, 3 Ibis Faubourg Montmartre.
ran 15 regel» 25 Cent; iedere regel meer 6 cent».
Groote letter» naar Plaatsruimte.
Advertentiën worden aangenomen totmiddag» IS uaï|
MUSEUMS EN ANDERE BEZIENSWAARDIGHEDEN VAN HAARLEM.
Kolomaal wutttnt van hti Favifyoan. IngaBg aan de Dreefryde Ze deur. Geopeud dagelijks van 10 tot 4 uur. Toegang S5 cents por persoon. Donateurs en leden dor Nedorlandsciie Maatschappij ter bevordering va» Ngverheid hebben af
rertoua van diploma vrijen toegang, donateurs met gezelschap, iedon met 1
dame. Museum van kunstnijverheid op het Paviljoen. Ingang broutzijdo van iiot Pavi joon up liet terras. Gsop, i
Fa tender NaderlandachaMaats chappy ter bevordering van Nü verbeid hebben op vertoon van diploma vrijen toegang, donatewra met gezelschap, leden met 1 dame. Bisschoppelijk
V%a Nederland en meer bijzonder van het Ha&rlemsche Bisdom, Kruisweg No. 69. Geopend dagelijks, uitgenomen Zaterdag,^ Zon- en Feestdagen, van 10—5^uur. Toegang 25 cents
104 uur. Toegang 26 ct. p. persoon. Doaateun en
voor kerkelijke oudheid, kunst en geschiedenis, vooïrf
w por persoon. Doorloopende toegangskaarten voor eeu geheel jatf
a 1 gulden. Museum der stad Haarlem op het Raadhuis. Geopend van 15 April tot 14 October allo werkdagen van 104 uur, van 15 October tot 14 April op die dagoa van. 108 uur tegen betaling van 25 oenta per persoon, alleen Of
gsadazen kosteloos vaa 124 uur, de overige Christelijke feestdagen tegen betaling van 25 cents per persoon. Kinderen beneden de 8 jaren worden in hot geheel niet toogolatenkinderen van 3 tot 14 Jaren niet dan onder behoorlijk geleide. «s
gtofira museum in de Hamstraat. Geopend dagelijks uitgenomen Zaterdag, Zon- en Feestdagen van 113 uur. Teglers bibliotheek. Geopend Woensdag, Donderdag, Vrijdag ou Zaterdag van 14 uur. Stadsbibliotheek Prinsenhof. Geopettê
Woensdag ea Zaterdag van Si4 uur. Orgel-bespeling in de Groote Kerk. Dinsdag van 1—2 en Donderdag van 2—8 uur. Toegang (deur Oudogroenmarkt) vrijj.
De VARKENSMARKT zal dit
jaar gehouden worden op Maan
dag den llden, 18den en 25sten
October en den leten November,
en de NAJAARSVEEMARKT
op Woensdag 27 October e. k.
Haarlem30 Sept. 1886.
De Burgemeester van Haarlem,
E. A. JORDENS.
Aan onze lezers binnen
de stad wordt medegedeeld
dat in den loop dezer week over
het abonnementsgeld van de
maand September per kwitan
tie zal worden beschikt.
Aan onze lezers bui
ten de stad wordt medegedeeld,
dat dezer dagen per post-kwi-
tantie over de abonnements
gelden van 't 3e kwartaal 1886
zal worden beschikt.
Heel toevallig nam ik heden een
geschiedenisboek, dat gesloten voor
mij op de tafel lag, ter hand, en
toen ik het opensloeg, zag ik de
levensbeschrijving van Karei den
Stouten voor mijn oogen. Het ver
haal van al zijn krijgstochten boe
zemde mij weinig belangstelling in,
maar toen ik daar uitvoerig las,
hoe die eens zoo machtige hertog
na den ongelukkigen veldslag bij
Nancy uitgeschud en geheel naakt
in het ijs was vastgevroren, en dat
al zijn kostbaarheden en diamanten
ten buit vielen aan de overwinnaars,
begon ik na te denken, hoe vreemd
het een mensch, al is hij nog zoo
machtig, kan gaan. Al peinzende,
dacht ik aan de kostbare edelge
DOOK
EW. AUG. KöNIG.
52)
Xe Hoofdstuk.
Met vaste schreden en trotsch op
geheven hoofd ging hij naar buiten
hij was weer volkomen zich zelf;
het leven lag nog altijd in vollen
zonneschijn voor hem, als slechts
eerst de donkere wolken voorbij ge
trokken waren, die boven zijn hoofd
hingen 1
Hij wierp zich in den zadel; be
halve de bediende, die het paard
vasthield, was er niemand, die hem
een vaarwel mee op reis gaf.
Het was zoo ook beter! Wat Hulda
hem moest zeggen, had zij gezegd;
steenten, die door eenvoudige land
lieden gevonden werden, welke ze
als mooie stukjes glas beschouwden
en ze voor een schepel rijst aan een
koopman verkochten, tot het toeval
ze een kenner inhanden bracht, die
er goede zaken mee maakte; zoo
van het een op het andere komende
kwam ik op de gedachte, dat eenige
beschouwingen over het toeval den
lezers van dit blad niet onwelkom
zouden zijn.
In waarheid, het toeval heeft reeds
in de wereld een groote rol gespeeld
en doet dat nog; bewijzen hiervoor
zijn er bij menigte te vinden. Om
b. v. op die diamanten van Karei
den Stouten terug te komen! Men
had den vorst eenige zeldzamegroote,
doch ruwe edelgesteenten geschon
ken, en hij gaf ze aan een ver
maard goudsmid om ze een sierlij
ken vorm te geven. De man wist
er geen raad mee en vreesde dat
hij zich van die vereerende taak
niet goed zou kwijten. In woede
over zijn machteloosheid en onkun
de ontstoken, grijpt hij een paar
der grootste steenen en, op zijn
tanden knarsend van ergenis, wrijft
hij ze in drift krachtig tegen el
kander; aanstonds valt er een fijn
poeder af en ziet hij dat de gewre
ven oppervlakte min of meer glad
geworden is; zoo bracht een zeer
toevallige beweging hem tot de
kennis, hoe diamanten geslepen
kunnen worden. Aan die driftige
bui hebben we het dus te danken,
dat het diamantslijpeu uitgevonden
werd, en als we nagaan, hoe Ne
derland, of liever Amsterdam een
welverdienden naam op dat gebied
verworven heeft, ho'e honderden in
de hoofdstad en elders er niet alleen
brood maar zelfs schatten mee ver
diend hebben, dan mogen we dit
aan het toeval toeschrijven.
vriendelijke woorden kon hij nu niet
van haar verwachten en eene tweede
ontmoeting met haar zon hem slechts
pijnlijk geweest zijn.
Hij was eerst van plan geweest
naar de stad te rijden, en vandaar
met den trein verder te gaan; maar
bij eenig nadenken vend hij daar
veel tegen.
Als het den ontsnapten oppasser
gelukt was te vluchten, liet het zich
aanzien, dat hij den kortsten weg
naar de stad gekozen had, om daar
de geheimen van het krankzinni
gengesticht te onthullen en er be
stond niet de minste twijfel, of de
politie zou daarna dokter Janin en
zijn medeplichtige gevangennemen.
In dit zeer mogelijke en zelfs
waarschijnlijke geval was het raad
zaam, de stad te vermijden, te meer
daar de grondeigenaar daar eene
zeer bekende persoonlijkheid was.
Bovendien kwam de nachttrein
van de richting der stad; alsFroh-
De Phoeniciërs, dat volk der oud
heid, welks koning Hiram den wij
zen Salomo zoo uitstekend hielp bij
het bouwen van den grootschen
tempel van Jerusalem, stonden be
kend om hun vaardigheid in het
uitoefenen van allerlei kunsten.
Vooral hun kleedingstukken en stof
fen in purperverf hadden een wel
verdienden naam door de toen be
kende wereld, en toch was het we
derom slechts toeval, dat hun die
heerlijke kleur had doen kennen.
Eenige herders bewaakten het vee,
toen een hond een slak doodbeet;
om het bloed rondom zijn bek te
verwijderen, nam een hunner eenige
vlokken wol en veegde het weg,
maar tot zijn verwondering zag
hij de schoone kleur die de wol
hierdoor verkregen had; zoo gaf
deze schijnbaar nietige omstandig
heid aanleiding tot het bouwen van
vele inrichtingen, waar de stoffen
door kunstvaardige handen de prach
tige purperkleur aannamen. Insge
lijks is de uitvinding vau het glas
aan dat volk te danken en het wa
ren alwederom herders, die een
vuur op het zand aangemaakt had
den, terwijl zij er eenige stukken
salpeter opwierpen, om het beter
te doen vlammen; doch groot was
hun verrassing, toen het glas, voor
hen iets onbekends, door de ver
menging der verschillende stoffen
te voorschijn kwam.
Zooals men weet legden velen
zich in de middeleeuwen en ook la
ter op de alchimie toe of de kunst
om goud te maken. Natuurlijk zijn
die pogingen mislukt, hoezeer er
ook in de kloosters mannen gevon
den werden, die er hun geheele
leven bijna aan wijdden.
Alles werd beproefd om te slagen
allerlei stoffen werden dooreenge-
mengd en gesmolten, oude hoeken
berg dus aan het naastbijgelegen
station instapte, kwam hij volstrekt
niet in de stad, zoodat het in alle
opzichten te verkiezen was om de
reis van daaruit aan te vangen. Wel
duurde het nog een uur voor de
nachttrein kwam, maar daarna zou
hij dan ook niet langer bezorgd
omtrent zijne veiligheid behoeven
te zijn.
Hij liep in de wachtkamer op en
neer; het paard had hij aan een
beambte over gegeven met verzoek
het den volgenden morgen naar zijn
huis terug te laten breDgeD.
Nog altijd beefde hij vau woede
over de onverwachte ontdekking;
hij bevond zich in eene opgewon
denheid, welke hem ternauwernood
toestond, de vragen van den station
chef te beantwoorden, die het voor
zijn plicht hield, den eenzamen pas
sagier bezig te houden.
Hoe langzaam verstreken de mi
nuten! Hoe traag bewoog zich de
nagesnuffeld, half vergeten formu
les nagegaan, doch niets hielp. Of
dan al die onderzoekingen tot niets
gediend hebben? O neen, verschil
lende ontdekkingen zijn we er aan
verschuldigd, maar het was slechts
aan het toeval, niet aan een over
legd plan en nauwkeurige bereke
ningen te danken, dat de wereld er
mee verrijkt is.
Zoo vond Barthold Schwarz, toen
hij zich bezig hield of eigenlijk be
proefde goud te maken, het bus
kruit uit, maar de arme man ver
loor er het leven bijzoo hield zich
later aan het hof van een der Sak
sische vorsteo insgelijks een geleerde
bezig om de kunst vau goud te ma
ken uit te vinden en daar zijn vorst
het hem niet aan geld liet ontbre
ken om zijn doel te bereiken, be
proefde en mengde hij alles, wat
hem in de gedachten kwam. Den
steen der wijzen vond hij niet, maar
het toeval leerde hem tocb, hoe hij
met behulp van Saksische klei het
heerlijke Saksische porselein kon
vervaardigen, dat thans nog aan
duizenden in die nijvere streek een
ruim bestaan verschaft.
Vertelt de legende niet evenzeer,
hoe Laurens Koster in den Hout
eenige letters uit de schors van een
boom sneed om ze aan zijn klein
kinderen te geven, hoe hij er toe
vallig een uit de hand op den
weeken grond liet vallen, zoodat hij
de letter ingedrukt voor zich zag,
hetgeen hem op het idéé van de
boekdrukkunst gebracht moet heb
ben; altijd natuurlijk volgens hen,
die Koster en niet Guttenberg voor
den uitvinder houden?
Bracht het toeval een James
Watt, die als jongen het dek
sel van zijn tante's theepot zag
bewegeD, niet op het denkbeeld,
welke kracht de stoom bezat?
Zoo' zouden we nog meer voor
beelden kunnen aanhalen, hoe wij
louter aan het toeval verschillende
uitvindingen verschuldigd zijn, maar
ook ontdekkingen hebben we er aan
te danken. Was de ontdekking van
Amerika door het genie en het door
zicht van Columbus tot stand ge
komen, verschillende andere landen
en eilanden heeft men leeren ken
nen, doordat zeelieden door toeval
lige omstandigheden een andere
koers hielden of aan wind en gol
ven waren prijsgegeven; zoo ook
werd de rijkdom van een menigte
goud-, zilver-, steenkolen- en andere
mijnen hij toeval ontdekt.
In het leven van vele personen
was het toeval een belangrijke fac
tor en bracht hen tot macht en aan
zien. Een Sixtus V was zwijnen
hoeder en de toevallige omstandig
heid, dat hij een monnik den weg
moest wijzen, maakte hem paus.
Caracalla werd Romeinsch keizer
op even zonderlinge wijze; toen de
oproerige Pretoriaansche lijfwacht
het paleis binnendrong, vonden zij
in plaats van den keizer een vrees-
achtigen man, die zich verscholen
had en om behoud van zijn leven
smeekte; de soldaten namen hem
op, droegen hem rond en riepen
hem als keizer uit.
Vele beroemde zangers en zange
ressen 'nebben hun vermaardheid
aan het toeval te danken, dat hen,
terwijl ze als gewone stervelingen
aan hun vroolijkheid in liederen
lucht gaveD, in de nabijheid voerde
van mannen, die hun talent opmerk
ten. Een bekend baszanger, vroeger
barbiersbediende, hoestte, toen hij
een muzikus schoor, en dit hoesten
was aanleiding, dat hij het scheer
mes vaarwel zei en korten tijd
daarna de wereld verrukte door zijn
welluidende stem.
wijzer van het uurwerk van punt
tot punt
In het krankzinnigengesticht
is ook weer groote inspectie ge
weest! zeide de stationchef, die
iedere beweging van den reiziger
volgde. De officier van justitie en
de politie-commissaris waren er in
persoonzij kwamen met een rijtuig
regelrecht uit de stad.
Frohberg was blijven staan; hij
keek den spreker zoo doordringend
aan, alsof hij zijne geheimste ge
dachten wilde lezen.
En wat was het resultaat van
dat onderzoek, vroeg hij.
Daarvan is mij nog niets be
kend, maar er moet toch iets niet
in den haak zijn in het gesticht.
Waaruit maakt gij dat op?
Daaruit, dat de officier van
justitie alleen teruggekeerd is, ter
wijl de politie-commissaris hier is
gebleven.
En wat denkt gij nu?
De stationchef haalde de schou
ders op.
Men heeft zeer veel over dok
ter Janin gesproken, antwoordde
hij, wat ik van hem denk, zeg
ik niet; ik kan slechts verklaren,
dat hij mij nooit bevallen heeft.
Vooroordeel.
't Kan zijn, maar dan is het
een niet te overwinnen vooroordeel.
Mijnheer Frohberg zette zijne wan
deling voort.
Is er nog niet geluid? vroeg
hij na eene poos.
Het is dadelijk tijd.
De oude man haalde ruimer adem;
het laatste kwartier was spoediger
voorbijgegaan, dan hij had gedacht.
Nog slechts vijf minutendan
droeg het stoomros hem weg, en
als de telegraaf dan niet te spoedig
achter hem in werking werd ge
bracht dan was hij gered. En dat
de vervolging zoo snel in het werk
gesteld zou wordenwas niet te
