„'ÉHeldailjhalii naar Vampn" 8 l A S E L A I). tal individuen met de minstmogelijke moeite, de grootst mogelijke hoeveelheid bestaans- en genotmiddelen te verschat- fen, dan zijn wij in deze 19de eeuw ver der dan ooit vau ons doel af. Er heerscht tegelijk gebrek en over vloed, er is overproductie en, zegt men, overbevolking. Wij moeten do vraag be antwoorden hoe het komt, dat de goede renmarkt overvoerd is en dat toch mil- lioenon de handen te vergeefs naar die goederen uitstrekken, die zij zoo gaarne in ruil voor hunnen arbeid zouden ont vangen. Hoe komt het, dat de graanpakhuizen tot berstens toe vol zijn, omdat een groot deel van het volk honger heeft? dat duizenden in lompen gekleed gaan omdat er te veel kleederen worden gemaakt? dat nogmaals duizenden woningen ont beren omdat er te veel huizen gebouwd zijn? Spreker geeft een voorbeeld, hoe de toestand van minimum-loon bij mum-werktijd ontstaat. Hoe meer een Volkshuishouding tot den uitersten grens van langen ar beidstijd en laag loon gevorderd is, hoe meer men klachten hoort over overbe volking (zelfs al neemt de bevolking niet toe) en over achteruitgang in waarde van kapitaal en slechten gang van zaken. De koopkracht der arbeiders daalt tot het minimum. Wanneer men in éen adem hoort spreken van overproductie en overbe volking, dan voelt iedereen dat oplos sing voor de hand ligt. Heeft men de menschen die er zoogenaamd te veel zijn wel eens uitgenoodigd de producten die er te veel zijn, te verteren? het resul taat zou zijn, dat spoedig zou blijken, dat er niet te veel maar te weinig productie was en dat er ook geen over bevolking zou wezen omdat zij die geen werk hadden, zouden kunnen worden ge bruikt om de producten die er te kort waren te vervaardigen. Maar waarom geschiedt dit dan niet Omdat de wet gedoogt, dat er privaat- grondbezit bestaat en dat de producten van den grond in het bezit zijn van enkelen, die deze voortbrengselen slechts afstaan tegen klinkende munt. Spreker heldert dit met een voor beeld op. Op deze wijze (privaat-grondbezit) hebben wiï, zoo gaat spr. voort, op een vruchtbare aarde de toestanden gekregen waartegen wij nu strijdenoverproduc tie naast werkgebrek kolossale vermo gens naast broodsgebrek verspilling naasï ontbering improductieve arbeid over bevolking (zoogenaamd)vooruitgang en örmoede. Het zoogenaamd wgroot-kapitaal" be werkt die wanverhoudingen het kapi taal dat in grondengrondswaarden (hypotheken) staatsschulden en niet het minst in monopoliën steekt, en wel om dat het, vast en zeker op rente belegd, steeds grooter aandeel van het arbeids product tot zich trekt. Dit ziju, zoo gaat spreker voort, de economische gronden waarop ik my schaar onder de voorstanders van ingrij pende beperking van den arbeidsduur. Maar er is voor mij een grooter bezwaar, en wel de behartiging der zedelijke en maatschappelijke belangen. Het is de plicht der gemeenschap voor die belan gen te waken. Zou het niet beter wezen, indien wij de opbrengst van de belasting op het gedistilleerd, de kosten voor ge vangenissen en militaire doeleinden eens gedurende een tiental jaren besteedden aan de opvoeding der jeugd Het hoofdpunt in de beweging voor een verkorten arbeidsdag is voor mij dit, dat de menschen meer tijd voor ontwikkeling zullen houden, dat het men8chelijke in den mensch meer tot zijn recht zal komen. Spreker tracht de bezwaren tegen een verkorten arbeidstijd te weerleggen, en geeft tal van voorbeelden, hoe goed elders iabriokswetten werken. Waarom toch is men zoo bang voor een proef De zaak kan zeer goed als proef, langs minnelijken weg worden behandeld. Een vraag om verkorten arbeidstijd moet noodzakelijk in zich sluiten beper king van den ouderdom waarop loon arbeid mag beginnen, met betere en vol lediger opvoeding (zoowel geestelijk als vakkundig) van het toekomend geslacht. Onze oogen moeten eindelijk open gaan en wy moeten zien, dat de toe komst der maatschappij ligt in de be trachting van de spreuk//Ieders afzon derlijk belang wordt het best gebaat door voor het algemeen belang te strijden." Aan höt slot zijner rede zegt de heer de ClercqAls eerste noodzakelijke stap op den weg tot sociale hervorming moet algemeen kies- en stemrecht (met ge heime stemming) worden nagestreefd dan moge beperking van den arbeids duur en verbod van kinderarbeid met leerplicht tot 15 jaar een tweede zijn als wegbereider tot de eenig afdoende hervormingafkoop van het privaat grondbezit ten behoeve van de gemeen schap. Thans werd eene kleine pauze gehou den, waarin een aantal der aanwezigen een lied zongen, ten gunste van den acht- urigen arbeidsdag. De president gaf daarop gelegenheid tot debat, waarop de heer B. Tideman Jzn. het woord vroeg en onge veer het volgende zeide Mijne vrienden, ik spreek ongetwijfeld ook uwe meening uit,wanneerikeen woord van hulde breng aan den spreker voor zijne, vaak warme en bezielae, rede. Ik ben het met den president eens, waar hij zegt dat ontevredenheid 's menschen beste deel is, in zooverre dat ontevredenheid prikkelt tot arbeid om steeds iets beters, iets hoogers te bereiken. Maar wij waren vanavond, dacht mij, bij elkander geko men om een aldoend middel tegen de maatschappelijke kwalen te hooren. Ik heb aan een werkgever een defi nitie gevraagd van het woord werkman. Ben ik dat ook, zijt gy dat, is dat ieder een die met hand of hoofd arbeidt Neen, zoo werd mij geantwoord, met werkman wordt bedoeld iemand wiens loon per uur berekend wordt,hoofdzakelijk hij die werkt op fabrieken. Maar als werkelijk de invoering van een normalen arbeidsdag goed is, dan had ik graag gewild dat alle groepen van werklieden in den uitgebreiden zin vau het woord, daaronder werden begrepen. Ik had ook gaarne willen hooren, hoe die normale arbeidsdag dadelijk kon wor den ingevoerd. Zoo men wachten moet tot de ideale toestand aanbreekt, waarop ieder zooveel verstand en ontwikkeling bezit, dat er algemeen stemrecht kan we zen, dan zullen wij nog wel een veer- tiendaag kunnen wachten. De normale arbeidsdag kan niet aan eén fabriek, maar moit aan alle fabrie ken tegelijk worden ingevoerd, van hoo- ger hand gereglementeerd. Maar dan krij gen wij iets, waarvoor ieder Nederlander, en ook gij naar ik geloof, steeds een diepen haat heeft gekoesterd, dan krijgen wy staatsalmacht. Dan wordt gij gedwongen niet langer dan 8 uur te werken. Ik heb gemeend in een der dagbladen te moeten zeggen, dat hierdoor de persoonlijke vrij heid zeer wordt beperkt, b. v. ook voor licht werk en huisarbeid. Ik voor mij geloof, dat er in andere richting moet worden gezocht naar de oplossing van den nood, der arbeidersin engeren zin. Ik geloof, dat we reeds op den goeden weg zijn, en ik juich het al tijd toe, wanneer men zich in een vak met elkaar vereenigt, ter beharti- van eikaars belangen. Maar ik meen dat herziening van den arbeidsduur mo gelijk is zonder staatsdwang, en wel door partieele regeling, voor alle vakken af- zouderiijk. Ik ben bang, dat alles bij de invoe ring van een normalen arbeidsdag zeer duur zal worden. Een schoenmaker b.v. die maar acht uur werkt, zal zoowel den prijs van het balschoentje der freule als van het eenvoudigste schoeisel moe ten verhoogen. Het loon zal lager worden. Men kent hier in Haarlem een alge meen heilmiddel voor alle ziekten, Nu vertrouw ik dergelijke middelen nooit, die voor allen en voor alles goed hee- ten te zijn. Wij kunnen niet eenzelfde voorschrift toepassen op verschillende vakken, evenmin als Haarlemmerolie dat voor sommige ziekten goed kan wezen, deugt voor alle kwalen. Nogmaals, ik zie bij algemeene invoe ring van den normalen arbeidsdag een staatsdwang tegemoet waaronder we ons noode zullen buigen. Ik voor mij zou verkiezen partieele herziening voor elk vak afzonderlijk, en daarmedo behoeft niet te worden gewacht tot algemeen stemrecht is ingevoerd. Men zegt veel kwaad van het kapitaal, maar ik ken hier zoovele kapitalisten die veel goed doen met hun geld, dat ik dat kapitaal zoo slecht nog niet kan vin den. (Gejoel.) Ook de gedachte van den spreker om alle winkels te vereenigen tot eén cen traal-magazijn, acht ik onuitvoerbaar. Ik wiUe, dat hier meerderen waren die niet tot den engeren kring van arbei ders behooren, ooi te duen zien dat het ons waarlijk en waarachtig ooi het be vorderen van het heil van den werk man te doen is. De heer de Clercq repliceerende, zegt, dat de heer Tideman hem heeft misver staan waar hij gesproken heeft over die ccntraal-magazij oen. De heer Tideman zegtgij komt ons allemaal met buitenlandsche voorbeelden aan, ja waar moet ik ze anders vandaan halen Over de haLve wereld reed3 is de normale arbeidsdag ingevoerd. De bekende vereeniging der Trade-Unions in Engeland heeft reeds meer dan hon derd jaar gewerkt, en nu heeft zij nog maar met veel moeite een tien- en ne- genurigen arbeidsdag verkregen. Daarom moet de Staat er zich mee bemoeien, al geef ik gaarne toe, dat het niet plezierig is van boven af geregeerd te worden. Maar wat dien staatsdwang betreft, zijn de arbeiders dan nu vrij kunnen ze nu werken zoolang als zij willen Neen, de werktijd wordt immers door den patroon geregeld. Wij moeten de maatschappij verande ren door ontwikkeling van ieder mensch. Meneer Tideman stelt het hier voor, alsof algemeen stemrecht het ideaal was, ik voor mij vindt dat het als het ware naa3t dezen katheder ligt. Maar dat is het echte, zwarte beest, men zegt tot de menschen: wwacht tot jullie zoo knap bent, dat je meestemmen kunt. Tot zoo lang moet je je zoet houden!" Ik vindt het niet mooi van onzen stand, dat ze zegt: //nu hebben ioij alles wat we wenschen, nu kan alles zoo blijven!" Neen, nu moet het kiesrecht uitgebreid worden. Ik verwacht uiets van de motie, die straks zal worden voorgelezen om te worden ingediend aan de Tweede Kamer. Wij willen hervorming der Maat schappij, omdat het grootste deel der menschen niet krijgt wat het behoort te ontvangen. Als men acht uur gewerkt heeft, be hoeft men niet met de armen over el kaar te zitten, maar in alle looncontrac- teo behoort een arbeidsduur van niot meer dan acht uur voor te komen. Spreker leest thans eenige uitspraken van bekende buitenlandsche autoriteiten voor, betreffende de voordeden van den normalen arbeidsdag. Schaftesbury zegt dat die voor niemaud nadeelig is, noch voor den arbeider, noch voor den werkgever, noch voor de pro ductie. En als men den normalen ar beidsdag dan toch niet wil moet het uit onwil of uit onkunde zijn. Daar niemand meer het woord ver langt wordt nu voorlezing gedaan van de volgende motie (die geheel gelijklui dend ook elders wordt voorgesteld.) z/De vergadering te Haarlem, samen- ,/gekomen op 1 Mei 1890, overtuigd dat z/de wettelijk vastgestelde arbeidsdag van ,/S uren noodzakelijk is tot verheffing z/van de arbeidersklasse //overtuigd dat een internationale ar- z/beidsdag beschouwd moet worden als z/een eerste stap tot opheffiag der loon- z/slaverny, dringt in overeenstemming z/met de besluiten van het internationaal z/Arbeiders-kongres ten vorigen jare te //Parijs gehouden, aan op de invoering z/van den 8-urigen arbeidsdag, evenals z/de vereeaigde arbeiders in de verschil- z/lende landen der beschaafde wereld." - Deze motie wordt door het opsteken der handen algemeen aangenomen. Hierna sluit de voorzitter de vergade ring, na de aanwezigen te hebben aan gemaand zich kalm en ordelijk te gedragen. Hoewel zich eene groote menigte van nieuwsgierigen vóór het gebouw bevond en bij hot heengaan, de Smedestraat een tijdlang zwart was van de menschen, had niet de minste ongeregeldheid plaats. Wel verzamelde zich op de Groote Markt daarna nog eene troep jongens en nieuws gierigen, maar de stemming bleef zeer kalm, hetgeen waarschijnlijk ook wel is toe te schrijven aan de tact der politie, die zich niet bezighield de samenscholing uit elkander te drijven, muar rustig het bureau op den hoek der Zijlstraat bin nenging. Spoedig verstrooiden zich de aanwezigen en trokken, meerendeels door de Groote Houtstraat, af. Gedurende de afgeloopen maand zijn door de politie alhier 51 personen ver volgd wegens dronkenschap op straat. In de maand April van het vorig jaar was dit getal 43 dus 8 minder. Het lijs, Donderdagmorgen uit de Arn- sterdamsche vaart onder Haarlemmer- liede opgehaald, is herkend als dat van den timmerman J. C. de Ridder, oud 50 jaren, gehuwd en alhier woonacatig, die sedert eenige dagen werd vermist. Bij de Vereeniging hebben zich de volgende personen voor werk aangemeld Een voor stalknecht. - Twee voor oppasser. - Een voor ziekenoppasser. - Drie voor kantoorlooper. - Een voor portier. - Een voor schoenmaker. - Een voor met- selaarskecht. - Een voor broodbakkers knecht. - Een voor koper- en metaalgietar. - T wee voor tuinmansknecht. - Een voor op zichter. - Vijf voor aard werkers of los werkman. - Tien voor werkster of schoon maakster. - Een voor burgerwaschvrouw. - Een voor hulpkookster. - Drie voor burgernaaister. - Drie voor breister. - Twee voor mangel werk. - Een voor strijkster. Particulieren en werkgevers, die van deze aanbiedingen wenschen gebruik te makenwordt beleefd verzocht zich schriftelijk tot het Bestuur der Vereeni ging te richten, (bus Stadhuis of Doelen). Als bestuurslid van den Houtrakpolder is gekozen mr. G. van Tienhoven te Amsterdam. Benoemd tot onderwijzer aan school no. 5 te Haarlemmenner, de heer W. H. Jinters te Groningen. In de gehouden raadsvergadering op 1 Mei, te Haarlemmermeer, is besloten de lesuren in de nuttige handwerken aan school no. 5 met 3 te vermeerderen en daarom het tractement der vakonderwij zeres met ƒ50 'sjaars te verhoogen. Z. M. de Koning he eft per te- legram instemming betuigd met de op richting der Vereen, tot. bev. van de bel. der ridders van de Milit. Willems orde, beneden den rang van officier Moed, Beleid en Trouw. Bij kon. besl. zijn benoemd tot surnumerairs bij het vak der pos terijen, buiten bezwaar van 's rijks schat kist: J. Booster, wonende te Maas sluis; mej. I. H. S. van Broekauijzen, wonende te 's-Hage; J. P. Weiman, wonende te KralingenF. van Eek, wenende te LeidenG. A. van Haeften, wonende te Breda; J. C. Nieuwenhuys, wonende te GoudaJ. Brandon Bravo, wonende te Bergen op Zoom; J. Smit, wonende te Blokzijl; N. Kluijver, wonen de te Koog a/d. ZaanJ. Bouman, wo nende te Joure; K. van Ham, wonende te Doorn; J Kaan, wonende te Wierin- gersraard; R. F. C. baron Bentinck van SchooDhefcen, wonende te Zwolle; L. J. Kuiper, wonende te HelderD. L. Büchii Fest, wonende te Hillegom. Het hoofdbestuur van den //Volksbond" heeft de afdeelingsbesturen doen weten, dat het in overleg met de afdeeling /Zwolle" besloten heeft, de 17de algemeene vergadering te Amster dam byeen te roepen, ten einde de leden in de gelegenheid te stellen, kennis te nemen van de expositie van den Bond op de tentoonstelling ter bevordering van veiligheid en gezondheid in fabrie ken en werkplaatsen, geregeld door de heerea L. P. Walburg'a Srnidt, A. v. d. Voort Az. en dr. C. W. Janssen. Uit Suriname wordt bericht, dat de heer William Mackintosh, zooals men zich herinnert de geleider der suri- naamsche inboorlingen op de koloniale tentoonstelling te Amsterdam, te Para maribo is overleden. De dezer dagen bij het regi- ment grenadiers en jagers overgeplaatste luitenants ziju ingedeeld als volgt: Bij de le comp. Ie bat. de 2e luit- J. L. Menningh. Bij de le comp. de 2e luit. W. H. C. Boellaard. Bij de 4e comp. 4e bat. de le luit. W. Monhemiu8. Bij de le comp. 5e bat* de 2e luit. jhr. R. U. S. G. Six. Bij de 2e comp 5e bat. de 2e luit. jhr. B. L. Van Spengler. Voor het z, g. groo t-d irec- teurs-examen slaagden de heerea C. C. Saton en J. Eggink, assistenten der posterijen. Te Amsterdam, 's-H age en Rotterdam hebben Donderdag 1 Mei ver schillende vergaderingen plaats gehad, waarin gesproken werd ten gunste van den normalen 8 urigen arbeidsdag. De vergaderingen droegen alle een rustig karakter en o ;k bij 't uiteengaan zijn geen ongeregeldheden voorgevallen. Donderdag zijn teAinster- dam de inschrijvingen voor de interna tionale kattententoonstelling gesloten welke Zaterdag 10 Mei e. k in het Paleis voor Volksvlijt zal plaats hebben. Aangegeven werden 144 inzondingen door 70 inzenders uic Nederland, 63 uit Brussel, 2 uit Antwerpen, 1 uit Ham burg, I uit Leipzig, 1 uit Muuchen, 1 uit Petrovosell, Slavoniën. Aan de naamlooze vennoot schap paardentram HoornEnkhuizen is voor den aanleg van eene stoomtram tusschen Hoorn en Schagen door den gemeenteraad van Hoogwoud eene som van ƒ14,000, door dien van Spanbroek eene som van 1000 en door dien van Opmeer eene van ƒ4000 toegezegd. Te Hilversum werd Woens- dagmiddag om half twee het herstellings oord Heideheuvel, opgericht dom de af deeling Noord-Holland van het Witte Kruis, plechtig geopend. Do leden van den gemeente- teraad van 's-Hage hebben tot hun bevreemding zeker in oen couvert, waarin zich officieele bescheiden bevon den, uitgegaan van het dagelijksch be stuur, ook aangetroffen eene gedrukte uitnoodiging, onderteekend door den secretaris der Haagsche afdeeling van den sociaal-dem. bood, tot bijwoning der meeting van Woensdag-avond. Uit Den Haag wordt van 1 Mei gemeld De avond van heden is ordelijk af geloopen. Gedurende de bijeenkomst in het socialistenlokaal Walhalla bewogen zich den ganschen avond vele nieuws gierigen in de Westerbaenstraat. Politie agenten hielden de toegangen tot het gebouw vrij, of verzochten het publiek door te loopen. Tegen 11 ure, toen de straat gevuld was met eene talrijke menigte, liep de meeting af De geheele straat werd toen door de politie op be daarde wijze ontruimd en aan beide zij den afgesloten. De bezoekers der ver gadering trokken bij kleine groepjes in stilte huiswaarts. Een piket huzaren onder commando van luitenant Piepers posteerde op de Veenkade tusschen de Riemer- en de Westerbaenstraat en deed langs de brug en wischte de glazen af. *Gaat gij naar de kerk of niet?" vroeg zij, met vreemde stem. Espérance zeide, dat zij er heon wilde gaan, en hand in hand begaven zij zich naar beneden. Claude zat in de bank, juist achter die van de pastorie, en de preek van dien middag scheen op hen van toepassing te zijn. Geen psalmen vonden zij schooner, dan die, welke juist nu gezongen werden, en de voorzanger had geen beteren lofzang kunnen kiezen, dan //Ik wachtte den Heer". Cornelia kon niet nalaten een blik te werpen op het vriendelijke, innemende gelaat van Espérance, toen het volle koor de woorden aanhief//O, gezegend zyn zij, die hopen en vertrouwen op den Heer!" en toen het voorbij was, en zij weer neerknielde, kon zij hare tranen niet bedwingen. Toen zij de kathedraal verlieten, voegde Claude zich by haar, en Cornelia wenschte hem met een paar woorden geluk vrien delijke, oprechte woorden, zonder opgesmuktheid. Zyn gelaat straalde van geluk, zoodat de gedachte aan zijn onderhoud met den deken haar het ergste deed vreezen; de uitslag was echter beter, dan zij had kunnen verwachten. De deken hield veel van Claude; hij gevoelde zich gevleid, dat hij aan zyne nicht had ge dacht, en er viel niets tegen dit huwelijk te zeggen. Hij zeide, dat hij Espérance ook gaarne eens wilde spreken, en Claude ging haar uit de woonkamer halen, en hield haar hand in de zijne ge klemd, toen zij de biöiiotheeJs. binnentraden, waar reeds een half duister heerschte. Het herinnerde haar aan een gesprek, dat zij een jaar geleden in deze kamer met haar oom had gevoerd, toen hy haar had meegedeeld, dat Gaspard naar Ceylou zou gaan; hoe was nu alles geheel anders! De deken zat in zijne groote, lederen armstoel. Zijn gelaat stond ernstig, zelfs eenigszins streng, maar deze uitdrukking droeg het den laatsten tyd gewoonlijk, en naar aanleiding van Claude's aan zoek dacht hij natuurlijk aan George Palgrave, en moest hij zich weer de ongehoorzaamheid van Bertha herinneren. z/Claude heeft mij zooeven meegedeeld, dat hy u ten huwelijk heeft gevraagd, en ik wilde n nu eenige oogenblikken spreken, om u geluk te wenschen en daarbij eenige raadgevingen tot u te richten." Dit begin klonk niet zeer opwekkend. Espérance klemde zich dichter aan Claudo vast, terwijl hij haar hand stijf vasthield. De deken vervolgde z/Gij zijt op het punt om een ernstigen, gewichtigen stap te doen. Ik vertrouw, dat gij alles ernstig zult hebben overwogen, en dat gij de verzekering bij u ronddraagt, dat gij een goede, verstandigo keus hebt gedaan. Gij moet evenwel niet denken, dat het huwelijksleven niets dan vreugde baart; wanneer gij er u in deze meening slechts op hebt voorbereid, dan zult gij spoedig te leurgesteld worden. Wanneer gij echter bij alles verstandig en kalm denkt en handelt, dan geloof ik zeker, dat het geluk, dat de wereld ons kan opleveren, uw deel zal zijn. Het is een groot ge luk voor u£ dat gy de toegenegenheid en achting hebt kunnen winnen van een verstandig en achtenswaardig man, en ik twijfel met, of gij zult uw best doen, om uwe dankbaarheid te toonen." Claude was door den ernst van deze toespraak geheel verstomd, terwijl Espérance er onwillekeurig iets vermakelijks in vond. Het was nog nooit bij haar opgekomen, om Claude als een //achtens waardig" man te beschouwen, en zij meende, dat dit woord dan ook niet voor hem paste, evenmin had zij de liefde, die zij voor elkaar koesterden, met de woorden //achting en toegenegenheid" willen aanduiden. De gelukkige gave, die de Fransohen bezitten, om namelijk op het rechte oogenblik altijd het rechte woord te vinden, liet ook haar nu niet in den steek. Nog voor dat Claude van zijne verbazing bekomen was, knielde zij naast den deken neer, en de ijskoude plechtigheid van dit onderhoud was dadelijk verdwenen. Wordt vervolgd)..

Krantenviewer Noord-Hollands Archief

Haarlem's Dagblad | 1890 | | pagina 2