rnsrn ii nmnv,
25, BarteljorissM 25.
F H. SMIT,
TlMglItiE
3. M. SCHMIDT,
GEBR. SCHORNAGEL,
lier-brouwerij „De Witte Raaf".
51 OUT-en ALE,
van VEEN C'.
f ïnmaakbussea,
1
♦i
BfEY's STDFFWÜSCHE
goedkoop!
solied! - elegant!
CHOCOLAAD
GROOTÉS
flOO
S pa a n m o j d eis t r a a t 14.
van uitstekende kwaliteit worden op fust afgeleverd.
Advertenties.
(Magazijn „ds Gouden Bril").
Amsterdam.
lasigs Vegrstr. SC, E. R. BOAS.
IJ K J E S
liaarlemsche Industrie.
ECHTE SINGER
Mel in Metselmaterialeii, ZDiiler-Bnitenspaarne 66,
Speciale Inrichting voor Kortomvelien.
kruisstraat 84.
Erooiste Keuze. Laapts prijzen.
G. J. HEENK. Damstraat 15, Haarlem.
MET h BDLICÏÏ, „Yersand-GescMft", Leipzig-Plagwitz.
Onovertroffen kwaliteit
LET OP DEK NAAM.
Fabriek te Westzaan.
Opgericht 1825.
Waalxche Kerk.
Voorin. 10 are, Debry.
Christelijk Gere formeel de Gemeente
Gedempte Oade Gracht.
Voorm. 10 are, 's Av. 5 ure, Malder.
Klein Heiligland.
Voorm. 10 ure, 's Av. 5 are, Schote'.
Luthersche Kerk.
Voorm. 10 ure Mees.
Kerk der FereenigAe Doopsgezinden.
Voorm. 10 are, He9ta.
Bemonstrantschc Kerk.
Voorm. 10 ure, Dr. H. van Oorf,
Hoogleeraar te Leiden.
Kerk der Broedergemeente.
Voorm. 10 ure, Weiss.
Noorderkerk Bidderstraat
Nederd. Geref. Gem. (doleerende).
Voorm. 10 ure, (Avondmaal), 's Av. 6 ure,
(Dankzeggingj, J- Langhout.
Hedard, Herv. Kerk.
28em nebroek.
Voorm. 10 ure, D. Bax,
Pred. te Haarlemmermeer.
Beverwjjk.
Voorm. 10 ure, J. C. Boon.
Evang. Luthersche Kerk.
Voorm. 10 ure. K. A. Gonlag.
Doopsgezinde Kerk.
Voorm. 10 ure, J. Sepp.
figloemcBBdaal.
Voorm. 10 ure, J. D. van Arkol,
Voorbereiding.
Heemstede.
Voorm. 10 ure, J. Kuylmau.
BSIliegoni.
Voorm 9J£ ure, M. Buchli Feat.
Houtrijk en Polanen.
Voorm. 10 ure, C. van Koetsveld C.Ez.,
Nam 1 ure, Zondagschool.
Santpoort.
Voorm. 10 ure, de Vries,
pred. te Haarlem.
S^aarndam.
Voorm. 10 ure, H. J. Bergsma.
Veissn.
Voorm. 9% ure, H. Waardenburg.
's Avonds, geen dienst.
Kandvoort.
Voormiddag 10 ure, P. E. Barbas,
pred. te Haarlem.
AMSTERDAM.
groote specialiteit in goed geslepen
Brillen, Lorgnetten enz.
Spreekdag in Haarlem, des Dins
dags, ten huize van den Heer F.
van HEB PLUIM, Zijlstraat 55.
Verkrijgbaar bij
STARK's Tandpoeder,
Tandpasta en Mondwater zijn
zeer vertrouwbare mondmiddelen.
Let op het fabrieksmerk Zeilend
IN DE
De Caoutchouc fabriek van
(licbr. Merens.
Waaneer men op het Zuider Buiten-
spaarne wandelt, dan heeft men aan zijn
rechterhand, even vóór het halfblinde huis
dat //Plantlust" heet, de fabriek die wij
hierboven noemden.
Wanneer het anderen gaat als mij,
dan hebben v. len in Haarlem van de
caoutchouc-fabricage in bet algemeen en
van wat er in deze fabriek gemaakt wordt
in het bizonder, weinig meer dan een
vaag idee. Zelfs ten opzichte van de
grondstof reeds heerscht er verwarring.
Wat in deze fabriek wordt bewerkt en
verwerkt is caoutchouc, elastiek, india
rubber, welke van die drie namen mee
maar het liefste wil, maar het is géén
gutta percha, zooals men het veelal noemt.
Dat is een heel andere grondstof.
Wat de artikelen betreft, die de ge
broeders Merens in hunne fabriek maken,
ze zijn bijna alle bestemd voor technisch
gebruik. Het sijn hoofdzakelijk slangen
voor brandspuiten, tuinbesproeiïng enz.,
gasbuizen, wielbanden, biljartbanden, ke-
telpakkiog, ringen voor flesschen, drijfrie
men, kleppen en zoovoorts, die hier het
levenslicht zien. Van gummi boorden en
manchetten, overschoenen, tafelkleeden,
kinderspeelgoed als hondjes, katjeB, ezel
tjes, is geen sprake. „Waarom niet?*' Die
vraag deden wij aan de fabrikanten ook
en wy kregen ten antwoord„Omdat
elk artikel afzonderlijke vormen noodig
heeft, dus eeD op zichzelf bizonder fabrikaat
is, en het aantal artikelen buitendien al
groot genoeg is.'
De juistheid van dat bescheid kan
men des te beter inzien, wanneer men
de fabriek zelve betreedt. Ik garandeer
iederen bezoeker van het etablissement,
dat hij hierbij zich verrast zal gevoelen.
Nog geen uur is hg in de fabriek, cf hij
zal bemerkt hebben dat de inrichting
miet wat mtm noemt «het beste brood
Koopt geene NAAIMACHINE alvorens eene
(fabrikaat der SINGE R-M A A T S C H APPIJ
te NemYor/i)
op proef ontboden te hebben.
Seiilg Uepöt te Haarlem
II Al A Ft L E M,
bevelen zich beleefd aan tot het leveren en in den grond plaatsen van
eigen gefabriceerde Cementsteenen Regenbakken, Privaat-
putten, enz. enz.
voorheen: Firma Wed. C. B. FF T TIC It Z O N F JV.
SRIEGELMAKER. VERGULDER.
PLAATHANDELAAR. ENCADREUR.
IS
Beparatiën aan Naaimachines aller systeemen worden
spoedig en goedkoop uitgevoerd.
ONTVANGEN EENE PA
aan de binnenzijde voorzien van emaille vernis, ter
voorkoming van tinvergiftiging. Deze bussen zeer
weinig hooger in prijs, sluiten evenals de andere met
gummi-ringen en veeren.
V e r k r ij g b a a r b ij
t
ALBION ^£5" ^5^ WW FRANKLIN
p. dozyn II.-.44. WAGNER STEPHAN p. dozijn II.-.*
p. doz.-paar II. .75. p. doz.-paarfl.—.75.
LINCOLN B
p. dozijn II. .39.
Verkrijgbaar te Haarlem bij den Heer JOH. H. ALBERS,
de Tijdgeest, Gierstraat 47; de Wed. J. A. VAN ZIJL,
Korte Veerstraat 1 en 3, of direct bij
"%7~ TïL JX. jfik. GJr
voor 't venster" heeft gelegd, hij zal
inzien, dat de bescheidenheid van den
gevel een omvangrijk gebouw verbergt.
Men komt van deze werkzaal in gene
pakzaal, van gene pakzaal in deze werk
zaal en zelfs bij een vluchtig bezoek
neemt men den indruk mede, dat de
caoutchouc-Industrie er een is, die heel-
wat ervaring, heelwat werk en heelwat
machines vereischt.
Inderdaad is het aantal kostbare werk
tnigen, voor do fabricage Doodig, niet
gering. Men kan de vervaardiging der
caoutchouc artikelen splitsen in drie
deelen, het zuiveren en mengen van de
grondstof, het maken van do voorwer
pen en eindelijkhet vulcaniseeren
daarvan, en voor de eerste en derde af-
deeling zijn machineriën onmisbaar.
De ruwe elastiek (caoutchouc), die
uit onze Oost, uit Afrika, Amerika
maar vooral uit Brazilië komt, wordt in
den toestand van kleine, eenigszins
kleverige stukken in een met stoom ver
warmde kuip wat meer handelbaar ge
maakt, en daarna gebracht tusschen een
wals, waarop een straal water voortdu
rend gericht is. Zijn de stukken aldus
geplet, dan worden ze aaneengevoegd
tot groote vellen, op stokken gedroogd
en daarna op een verwarmde wals tot
een rol gemaakt.
Nu begint de menging en het is eigen-
maar waar: de menging van de
zuivere elastiek met andere stoffen is
noodig, wanneer men degelijke artikelen
maken wil. De zuivere elastiek is voor
velerlei artikelen niet geschikt en moet
door vermenging met andere stoften de
vereischte eigenschappen verkrijgen en
zoo mengt men er een kleurstof, krijt en
zwavel in, en maakt naar gelang van
de hoeveelheid van die bijmengselen,
een kwaliteit caoutchouc.
Al deze bewerkingen geschieden
natuurlyk op machines. In hetzelfde
lokaal, waar in het voorbijgaan gezegd,
een geduchte hitte heerscht door de
verwarmde walsen, worden op een groote
wals platen gemaakt op iedere dikte die
noodig is, en wel door de machine te
verstellen. Om de nog zachte platen niet
te beschadigenrolt een aan deze
machine aangebrachte cilinder ze zelf
op. Eindelijk vindt men nog in dezu zaal
een klein, maar dapper, machinetje dat
met verrassende snelheid gasbuizen en
rijwielbanden fabriceert, terwijl de hand
van den werkman de stukjes caoutchouc
er boven inwerpt en de zuiver ronde
slangen met de andere hand voorzichtig
(want ze zijn nog zacht) loidt in een
bak met stuifmeel, naarmate ze uit de
opening van het machinetje te voorschijn
komen.
Boven worden de vellen op elkaar
geplakt door middel van een kleine
handrol en vcor dat hechten is waarlijk
geen plakmiddel meer noodig. De bladen
hechten zich gzervaataan elkaar en menig
een zal dan ook bij caoutchouc-voorwer-
pen opgemerkt hebben dat de afschei
ding der vellen nog even zichtbaar is.
Maar van loslaten is geen kwestie, vooral
niet wanneer de aldus saamgevoegde
platen de geheimzinnige bewerking van
het vulcaniseerun hebben ondergaan
waarop wij later terugkomen.
Het meest grandiose gedeelte van de
fabriek evenwel is de kamer, die wy
het ^slangenvertrek" zullen noemen. De
slangen die men hier vindt, zyn evenwel
niet uit op het belagen van den mensch,
maar zijn hem van dienst om verwoes
tende invloeden tegen te gaan, het zgn
slangen voor brandspuiten, tuinbesproei-
ing, fabrieksgebruik enz. die hier worden
vervaardigd. De kamer is zeer lang en
smal, en heeft veel overeenkomst met een
schietbaan of met een reusachtige kajuit.
In het midden staan twee tafels, die de
eerbiedwaardige lengte van 18 en 22 meter
hebben, daarop worden de slangen, in
eerste instantie althans, vervaardigd. D«
capaciteit van die slangen moet natuurlijk
niet gering wezen, ze zij dan ook samen
gesteld uit caoutchouc en linnen en om
te voorkomen, dat bij het opzuigen van
het water de slang door de geduchte per
sing dichtflapt, heeft men er (in de zuig-
buizen n. i.) een spiraal van koper of
ijzer in gelegd, die natuurlijk tot de
soliditeit niet weinig bijdraagt.
Toch zou dit alles nog weinig betee-
kenen, toch zoo zulk een slang nog hoe
genaamd geen waarde voor het doel
hebben, wanneer niet by de caoutchouc-
fabricage werd gebruik gemaakt van wat
wij daar straks noemden het geheim
zinnige vulcaniseeren.
Wat is vulcaniseeren Dat is met
stoom verwarmen van de artikelen na
de vervaardiging. In de vulcaniseerketels
wordt het weeke en klevende elastiek
veranderd in de bekende veerkrachtige,
niet klevende stof, zooals die voor allerlei
doeleinden gebruikt wordt. Wat bij het
vulcaniseeren bederft, is reddeloos ver
loren het is rijp voor de mesthoop.
Van oversmelten en opnieuw bewerken
is geen sprake, en men begrypt te
beter de groote belangrijkheid van dit
proces, wanneer men weet, dat geen
enkel artikel wat betreft den tijd van
het vulcaniseeren en den warmtegraad,
aan een ander artikel gelyk is. Het is
dus ervaring en nogeens ervaring, die
alleen instaat stelt het vulcaniseer-proces
geed te volvoeren.
Wat evenwel het geheim van het vul
caniseeren is, hóe het komt dat het elas
tiek door de groote hitte veranderd wordt,
weet men niet, althans wij weten het niet.
Door een toeval werd het ontdekt, en
daarmee do caoutchouc-fabricage een heel
eind vooruitgeschoven.
Voor dat vulcaniseeren gebruikt men
ketels, waarin de stoom wordt gevoerd,
meestal op een warmtegraad van 135 k
150 graden Celsius, een temperatuur
die, zelfs in deze koude zomerdagen,
niemand zal toelachen. Maar voor het
vulcaniseeren van de groote slangen zijn
natuurlijk de ronde ketels te klein en
geheel ongeschikt en daarom heeft men
daarop iets anders verzonnen.
Aan de eene zijde van de slangen
kamer staat een smalle, twintig meter
lange wagen, van boven open als een
zandwagen. Deze wagen staat op rails,
en bevindt zich vlak voor de opening
van ren kolossalen ijzeren koker, die
circa een en twintig meter lang, door
een gedeelte van het gebouw heen loopt
en zelfs nog een eind daarbuiten over
het erf achter de fabriek, door zware
schoren gestut. Deze tunnel nu wordt,
zoodra de te vulcaniseeren slang erin is
geschoven, aan de eene zjjde gesloten en
dan op dezelfde wijze als de ketels door
stoom verhit. Onnoodig erbij te voegen,
dat een mensch die er bg ongeluk in zou
belooning aan ieder, die na gebruik
van Prof. LEFRIES' Likdoorn
tinctuur nog last van Likdoorns,
Eeltknobbels of Wratten heeft.
Verkrijgbaar h 60 Cents per flacon
met penseel bij den Hoofdagent
SELLE, Anegacg 42, en W. H.
UITTENBOFCHSpaarnwouder-
straat 37.
raken, van zijne gewaarwordingen niets
zou kunnen navertellen.
De machine, die dit alles drijft, is van
groote capaciteit en de ketels die daarby
behooren zijn van een omvang, die eerbied
inboezemt. De groote uitbreiding van de
fabriek dateert pas van de laatste tien
jaar, steeds is er bggebouwd, uitgebreid,
zijn er nieuwe machines ingebracht, en
de argelooze wandelaar vermoedt niet,
dat achter dien al te modesten gevel zoo
veel leven en beweging, zooveel moeite
en zorg gaande is.
In Nederland is voor de fabriek niet
veel concurrentie, er zijn in ons land nog
slechts twee fabrieken, behalve deze, van de
artikelen voor technisch gebruik. Des te
.grooter evenwel is de concurrentie nit
het buitenland en een groote hinderpaal
voor deze fabriek is het, dat zij voor
sommige grondstoffen, o. a. benzine, in
komende rechten moet betalen, terwijl
de invoer van veie caoutchouc-fabrikaten
vrij is.
Elastiek is een marktartikel en als
zoodanig zijn de beneficiën van een
fabriek als deze noodwendig aan fluctuatie
onderhevig. Op dit oogenblik is een syn
dicaat in Brazilië bezig al de Para
elastiek (de beste en onmisbare soort,)
op te koopen en heeft daarvoor millioenen
veil. Gelukt dit, dan kan natuurlijk het
syndicaat den prys naar goedvinden
regelen en zijn de fabrieken, die niet
zoo gemakkelijk den prijs hunner artike
len kunnen verhoogen, er slecht aan toe.
Natuurlijk staat daar tegenover, dat
wanneer het syndicaat springt (zooals
indertijd met de parysche koper-associatie
is geschied) de prijs van de grondstof
door den ontzaggelijken voorraad enorm
moet dalen.
Maar hieraan staan alle zaken bloot,
die met marktartikelen te maken hebben.
Zeker is het, dat de voorheen onbedui
dende zaak waarin slechts 3 man
werkten, thans door den y ver,de energie en
den ondernemingsgeest van de gebroe
ders Merens, aan 20 personen en hunne
gezinnen brood geeft en een van de
eigenaardigste en interessantste fabrieken
is, die wij in Haarlem bezitten.
