De Etherdrinkers.
UiT INSULINDE.
TWEE SLACHTOFFERS
van het
bijgeloof onder de Javanen.
(Historisch.)
Wanneer mijn geheugen mij niet be
driegt en de3 Lezer1 herinneringsvermo
gen hern i-veueens Diet in den steek laat,
heb ik meermalen in het Zondagnumraer
van dit Blad verhaald hoe schrikkelijk
het bijgeloof ouder Java's kalme bewo
ners heerseht, hoe zelfs het Mohamme
danisme, do leer van den ener gieken
Arabischen Profeer, niet in staat i?, noch
wellicht ooit in staat zal zijn, otu de
laatste spranken van het bijgeloof onder
zijne aanhangers uit te dooven
Io de meeste gevallen heeft dit bijge
loof' aa-i d-temonen, spoken, beschermgees
ten en dergelijke misprodukten meer
van eenon ziekelijken gemoedstoestand,
voor zyne belijders geen nadeelige ge
volgen.
Een geheel ander geval wordt het,
wanneer lage karakters, voortgedreven
door een onbegrensde geldzucht en spe-
caleerende op de lichtgeloovigheid hun
ner natuur- en landgenooten, geen
menschenleven ontzien, om hun heilloos
doel te tereiken»
Deze gevallenhoewel gelukkig
zeldzaam, zijn niet vreemd op Java's
bodem, ten bewijze waarvan ik hier mede-
deelicg zal doen van eene gebeurte&is,
waaruit de lezer kan zien op welk een
laag peil van zedelijke ontwikkeling en
beschaving sommige Javanen nog staan en
met welk eene ongekende hardnekkig
heid dit volk zijn met de moedermelk
ingezogen begrippen vasthoudt, een hard
nekkigb9id waarop alle krachtige pogin
gen der Westersche beschaving tot her
vorming en verlichting des geestes stui
ten als op een ondoordringbaar stalen
paDtser 1
Voor den ongeloovigen Thomas die
voor een schrijver even lastig en scbadelyk
is als het onkruid voor den landman
die mocht m e e n e n dat dit schrijven
ontstaan is uit de saamgevloeide werkin
gen van illusie en fantasie, zal ik de
plaats aanwyzen, waar het door my
medegedeelde in hoofdtrekken, waar de
essence terug te vinden is, namelyk in
het op midden-Java verschynend Blad
wDe Brómórtani* No. 52, 23 Decem
ber 1880.
Jaren geleden was het algemeen bekend,
dat ergens in het Moeriagebergte, in de
residentie Djapara, eengeestelykeLeeraar.
een goeroe, zich ophield die tegen een
flinke geldelyke belooning aan stervelin
gen de gave der onsterfelijkheid of liever
der onkwetsbaarheid kon geven. Wanneer
men hem n.l. een som gelds ter hand
stelde zou hij door zijne bovennatuurlijke
macht bewerkstelligen dat de schenker
door niemand of niets kon gekwetst of
gedood worden.
Geen kogel, noch kris of speer, geen
vergift hoe sterk ook, noch de vreeselijke
kaken van een tijger, zouden hem kunnen
deren. Ik behoef u niet de verzekering
te geven, waarde Lezer, dat onze Won
derdoener een drukke praktijk had, vooral
daar hy nog een soort van dokter was,
die voor allerlei ziekten en kwalen raad
wist.
Eenvoudig was zijn woning: zij was
niets dan een spelonk, voor hot oog
byna verborgen door zeer dicht begroeid
struikgewas, maar de grooten en aanzienle
ken der aarde verlieten vry willig hunDe
paleizen om uit den mond van den
javaanschen priester wijze lessen en ver
maningen te vernemen en om door zyne
bemiddeling de gave der onkwetsbaarheid
deelachtig te worden. Maar na eenigen
tyd geleefd te hebben, verheerlijkt door
rijk en arm, onderging onze dokter
hetzelfde lot als zijne ratuurgenooten
de EDgel des Doods klopte aan zijn
woning en nam hem mede!
Onze goeroe was gestorvenGroot
was de droefheid en de verslagenheid
over deze treurmare en ter nagedachtenis
aan den ontslapen menschenvriend, werden
nu geregeld bedevaarten ondernomen naar
het Moeriagebergte, ter plaatse, waar de
goeroe zijn verblyf had gehoudenEn
zeer spoedig kwam men tot de ontdekking
dat al wie op het graf of in zyne nabij
heid een poos doorbracht met het zich
overgeven aan zelfkastijding, aan eene
gedurig biddende overpeinzing, zich de
gave der onkwetsbaarheid kon verzekeren,
waDt daar zweefde in zijne onmiddellijke
nabijheid de geest des goeroe'e.
Zoo althans werd beweerd
In dezen tijd volgens de Brómórtani
den 17den October 1880 dus nu een
elftal jaren geleden begaven zich twee
jongelingen van circa 20 jaar op reis
naar het Moeriagebergte in de residentie
Djapara, om volgens het voorschrift door
gebed en offerande de gave der onkwets
baarheid deelachtig te worden. Zy namen
een goed gevulden buidel mede, eenig
offermateriaal en bovendien eenige dikke
kleedingstukken om zich tegen den regen
en vochtigheid te beschermen, want gij
moogt niet vergeten dat de jongelieden
in den Westmousson, den tijd gedurende
welken de regen soms 8 dagen achter
een het aardryk besproeit, op reis
gingen.
Het behoeft niet gezegd te worden,
dat de javaansche jongelingen, om zich van
een voorspoedige reis te verzekeren voorafrasde te gaan daar
een offarmaaltyd hadden aangericht en iu
schrille tegenstelling met dit heidenscb
gebruik den zegen van Allah wa' ssstla
(d. i. den Allerhoogsten) hadden inge
roepen.
Na eenige dagen cp reis geweest te
zijn en voor den tijd van het jaar goed
weer gehad te hebben, kwamen zij op
zekeren dag in een dessa, waar de regen
en duisternis zoo geweldig waren, dat
zij besloten bij de eerste de beste woning
aan te kloppen voor nachtverblijf. Toen
zij eenigon tijd op antwoord gewacht
hadden, werd de deur opengeschoven ei.
traden de beide jongelingen binnen.
Het was een eerwaardige grijsaard, die
hun bad opengedaau en terstond klonk het
vriendelijk uit zijn mond
i/Waar komen de Heeren vandaan?"
De jongste van bet tweetal trad on
beschroomd naar voren en gaf ten ant
woord
//Wij komen uit de dessa P. bier ver
vandaan en zyn op rets gegaan oui bet
graf van den heilige in het Moeriagebergte
te bezoeken I"
i,O zoo," hernam de oude man „e>o
waarom wenscht gij te bidden
//Wij zouden gaarne de gave der on
kwetsbaarheid deelachtig willeD worden
te dien einde wensehen wij ons by
het graf eenigen tyd af te zondereD, om
door zelfkastijding en boetedoening ons
doel te bereikeo I"
De onde man zweeg een oogenblik en
hernam toen //Maar gy weet waarschijn
lijk niet, dat ik de Adji Djójó Kawidja
gan bezit, zooals u bekend is, het eenig
vermogen om allen stervelingen de
gave der onkwetsbaarheid mede te
deelen
By het vernemen dezer woorden zetten
de jongelingen groote oogen op terwijl
de oudste sprak
z/En hebt gij dien gave ook verkregen
gedurende Uwe afzondering by het graf
van den heilige P"
z/Natuurlyk" was het antwoord //ik
heb voor een vol jaar de wereld vaarwel
gezegd en door myne volharding ben
ik thans instaat ook U de gave der on
kwetsbaarheid medo te deelen!"
,/Als dat zoo is," hernam de oudste, waeh-
ten wy een bezoek aan het Heilige Graf
onnoodig
z/Dat zou ook nu een vergeefsche reis
zijn,* liet de oude er onmiddellykop vol
gen //wanneer gij my slechts zeventien
gulden schenkt en de kosten voor een
offermaaltijd, dan kan ik U geheel gereed
maken en zoo gy wilt direct na de be
handeling de proef nemen!"
Dit vonden de jongelingen zeer ge
schikt, de goed gevulde buidel werd ge
opend en weldra gleed de zilveren munt
in de opgeheven hand van den oude. Na
zich behoorlijk te hebben gewarmd
want zij waren in den regen doornat
geworden en onderricht te zyn in de
Leer eer onk west baarheid gingen onze
jongelingen zich te ruste begeven
De stormachtige nacht ging voorby en
toen de morgen in volle glorie verscheen
begon het eenigszins op te helderen.
De oude Javaan was reeds vroeg druk
in de weer en toen de beide javaansche
jongelingen gewasschen en aangekleed
hun gastheer opzochten, vonden zij hem
druk bezig met het aanrichten van een
heerlyken offermaaltijd, waarbij uit kleine
aarden potjes de voor deze gelegenheden
onontbeerlijke damp in kleine wolkjes
opsteeg.
,/Salam aleikoem sprak de oude toen
hij de jongelingen zag, //gaat zitten en
eet ter eere der goden, van den Profeet,
den Gezant en Schaduw Gods."
De javaansche jongelingen lieten zich
de gerechten goed smaken en toen
t laatste beetje was verdwenen verzocht
de oude man hun zich geheel te ont-
kleeden, want het was immers noodzake
lijk, dat hun gaDSche lichaam onkwetsbaar
werd gemaakt.
Nadat aan dit vry zonderling verzoek
was voldaan nam de oude poedeljas een
houten bakje te voorsehyn, waarin zich
kleine scherp gepunte stukken koperdraad
ter groote van 3 a 4 mM. in groote
massa bevonden benevens een aanzienlijke
hoeveelheid punten van naalden. Het was
nu eene pijnlijke operatie, die de jonge
lingen moesten ondergaaD, want overal
op zeer kleine afstanden werden deze
scherpe voorwerpen in de opperhuid van
het bioote lichaam gesfcokeD, zoodat onze
Javaantjes er spoedig uitzagen als een
kolossale rasp. Van tijd tot tyd ging er
een dof gekreun op maar dan sprak de
oude bun met zulk een troostrijke taal aan
dat de pyn als in een tooverslag ver
dween en zij zich weder vry willig aan,
de pijnlyke handeling onderwierpen.
//Nu moet gy zeer voorzichtig U weder
aankleeden," sprak de goeroe, terwyl hij
hun ieder een amulet overhandigde in
den vorm van een kananga-bloem //en
dan zullen wy de proef op de som
maken."
Intusschen ging de oude Javaan naar
het huis van het dorpshoofd, om diens
geweer met eeDig lood en kruid in leen-
bruik te ontvangen. De burgemeester
was echter afwezig doch zijn zoon kon
slechts met groote moeite er toe bewogen
worden het vuurwapen af te staan, na
veel overreding slaagde d© Javaan er
eehter in het wapen te ontvangen en
nog erger door zijn invloed want
goeroe's staan by Java's bevolking in groot
aanzien wist hy den zoon te bewegen
wordt gevolgd. Do verschyooelen van dat deze door de politie is ondervraagd
delirium tremens vindt men by de
etherdrinkers niet, behalve wanneer zij
bovendien nog whisky drinken, wat vaak
genoeg voorkomt. De etherdrioker is
twistziek en leugenachtig; hy is door
het scherpe vocht maaglyder en raakt
evenals de opiumschuiver zoodanig aan
zijn noodlottig bedwelmingsmiddel ge
woon, dat genezing hoogst moeilijk en
zeldzaam is. Sommige doctoren bewereD,
dat etherdrinkers licht krankzinnig worden
en het is zeker waar, dat het heillooz8
vocht de oorzaak is van tal van onge-
hy, de goeroe, het
wapen niet kon hanteeren.
Toen de goeroe weder zijne woning
binnentrad hadden de jongelingen zich
geheel aangekleed
//Wilt gij maar zoo goed zyn mij te
volgen" sprak de oude terwyl hy
naar buiten girg wnu zult gij zien, dat
gij onkwetsbaar zijt geworden I"
Hy liet thans de beide jongelieden
naast elkander aantreden en beval den
zoon van het dorpshoofd op hen te
schieten.
Deze was hiertoe echter ongenegen
dcch nadat de goeroe hem in vollen ernst lukken en misdaden,
de verzekering had gegeven dat, al mocht
een hunner gewond worden hij, de goeroe
over de wond met de hand zou wrijven
waarop onmiddellijk genezing zou volgeo, hel Zaterdagavondpraatje
gaf de jongen eindelijk toe. j terwegen blijven
De zoon van den Loerah ging zichHet bezoek door de beide
thans in positie stellen en legde aan. De Koninginnen aan Friesland te brengen,
li h\ li I. I).
heeft bekend, dat hij zich nooit in
koninklijk ornaat heeft laten photogra-
feeren, terwyl hij bovendien slechts twee
ia Warschau verblyf houdt. Hy
heeft de verklaring moeten afleggen,
dat hy zich nooit in een hem niet voe
gend costuum zou laten photografeeren."
Menigeen heeft zich wel
eens liet Iiool'd gebroken, waarom er
by zekere plechtigheden, ontvangen of
geboorten van vorstelyke personen, niet
100 maar juist 101 schoten worden ge
lost. Over het ontstaan van dit gebruik
wordt het volgende medegedeeld. De
gewoonte is afkomstig uit Frankrijk en
wel uit den tijd van Lodewijk XIV.
nu gebrek aan plaalsnumlé moest In Frankrijk was het gebruik voor den
ditmaal ach -
vinger werd aan de haan gebracht nog
even draalde hij, kneep de oogen dicht
en schoot af.
Een dikke kruitdamp hulde de aan
wezigen als ia een ondoordringbaren
sluier en toen deze aftrok lagen daar
de beide jongelingen gedood ter aarde.
Een der slachtoffers had den kogel in
't hoofd gckregeD, terwijl de andere in
het middenlyf onder de ribben was ge
troffen.
Hoe bet verder ging staat niet geschre
ven, de goeroe werd onmiddellyk door
de dienaren van Nemesis in hechtenis
genomen en hij zal voorzeker zijn wel
verdiende straf niet zijn ontgaan, hoewel
hft voorioopig alles ontkende
TJAMPAKA.
Ernest Hart beeft onlangs in eene ver
gadering van de engelsche vereeniging
tot bestudeering en genezing der dron
kenschap, een zeer belangwekkende
voordracht gehouden over de etherdrin
kers, die naar het schijnt in sommige
streken van Ierland zeer talryk zijn.
De oorsprong van dit zonderlinge mis
bruik ligt nog in het duister. Sommigen
meen en, dat de iersche boeren met het
ether-drinken begonnen zyn omstreeks
het jaar 1840, io den tijd toen de en
gelsche geestelyken een soort van kruis
tocht tegen het misbruik van sterken
drank bieldeD. Anderen zeggen, dat het
etherdrinken begonnen is, toen men niet
meer in huis sterken drank mocht distil
leerenweer anderen beweren, dat de
geneesheeren teveel ether als genees
middel hebben voorgeschreven. Hoe dit
ook wezen mag, de prijs van den ether
is geen onbelangrijke factor in de zaak,
zooals men zien zal.
Do etherdrinkers huizen nagenoeg uit
sluitend in een klein gedeelte 7an het
noorden van Ierland, in Draperstown,
Maghera MagherafeltTobermore
Desertmartin, Money more en Cookstown.
In Draperstown bestaat die kwade ge
woonte het langst en wel van het jaar
1840 af.
Men drinkt er vooral den goed-
koopen ether, die in Engeland ver
vaardigd wordt met alcohol gemengd
met hout-naphta, De onaangename reuk
van laatstgenoemd vocht verdwijnt tijdeDS
de veruaeDging. Het grootste gedeelte
van den gebruikten ether wordt uit Lon
den naar Belfast gezonden en daar in
het klein aan apothekers en kruideniers
verkocht, In hot noorden van Ierland
wordt evenveel ether gebruikt als in de
geheele Yereenigde Staten van Noord
Amerika, een feit dat zich alleen laat
verklaren door het misbruik, dat men
ervan in Ierland maakt. Daar de ether
als medicament wordt verzonden, ont
komt het aan de belasting op de ont
plofbare stoffen. In het groot gekocht is
de prijs ervan 40 cents voor een pond
van 454 gram, zoodat de verkoopers
Dog eene goade winst maken, wanneer
zy de 10 a 15 gram (de gewone dosis)
voor 5 cents verkoopen.
De spoorweg in het districtje Cooks
town transporteert jaarlijks 2000 ton
ether en een oven groote hoeveelheid
wordt in het geheim ingevoerd. Twee
dorpswinkeliers o. a. verkoopen ieder
jaar 4500 liters van het vocht. Te Dra
perstown en te Cookstown is op markt
dagen de lucht met ether bezwangerd en
diezelfde geur hangt voortdurend in de
derde-klasse wagons van den Derry
Centraal spoorweg. In die provincie is
bijna de geheele bevolkingmannen,
vrouwen en kinderen aan ether ver
slaafd.
Gewoonlyk wordt de ether zonder
bijmenging van water of andere vloei
stoffen gedronken en de gewone dosis
is 8 a 15 gram, die soms herhaalde
malen achtereen genomen wordt. In den
beginne brandt het kwaadaardig vocht
zoo geweldig in de maag, dat men vóór
en na het gebruik een glas water moet
drinkenmaar de verharde drinkers
hebben aan dat hulpmiddel geen behoefte
meer. Een enkele dosis, die vijf cents
kost, verwekt meestal reeds dronkenschap,
maar sommigen slorpen 150 gram in een
dosis op en gebruiken in zeer korten
tyd een halven liter. De bedwelming
komt en verdwijnt zeer schielijkhet
eerste verschijnsel is hevige opwekking,
soms met stuiptrekkingen gepaard, welke
na eeu groote dosis, door veriuftheid
is, naar men uit Leeuwarden meldt,
voorioopig bepaald op het laatst van
Juni of het begin van Juli. Hat zal
enkele dagen duren. Denkelijk zal tevo
ren of daarna ook Groningen met een
bezoek vereerd worden.
De examens in de vrije- en
ordeoefeningen der gymnastiek,die Vrijdag
alhier zyn aangevangen, zullen nog plaats
hebben op 4 tot en met 9, II c-n 25 toten
met 30 April, en 2 tot en met 7 en 9
Mei. In het geheel hebben zich aange
geven 2i0 mannelijke en 4 vrouwelyke
candidaten.
Volgens den regenmeter
der Rykslandbouwschool te Wageningen
bedraagt de gevallen regen over de maaud
Maart 30 m.M. tegen 52 ra.M. over
dezelfde maand van 1891.
De Donderdag te Amster-
dam voorioopig gearresteerde schilders
knecht in zake den moord op de Prin
sengracht is vrygelaten. Het spoor van
den dader is nog duister.
Donderdag is C. A. Lonwer-
de moordenaar van P. de Kraker, fe
Zaamslag, door de rechtbank te Middel
burg veroordeeld tot 20 jaren gevange
nisstraf, door de brigadier-veldwachters
J. Doon en J. Becker geboeid overge
bracht naar de strafgevangenis te Gro
ningen.
De trappisten te Tegelen
volgen het voorbeeld van die te Tilburg
en gaan bier brouwen. De nieuwe broawe-
ry in hun klooster is reeds in werking.
Eerstdaags zal een begin gemaakt
worden met de vergiooting van dat
klooster.
(iËSlË.\G2) NIËUttS.
Gravin Tolstoi heeft een
brief geschreven aan fransche bladeD,
om het gerucht tegen te sprekeaa dat
haar man, de beroemde romanschrijver
en philantroop, op bevel van den Czar
in gevangenschap op zijn landgoed
zou zyn. Dat gerucht, door vyanden van
den graaf uitgestrooid, is geheel eo al
onwaar. De Czar, zoo verzekert de gra
vin, heeft graaf Tolstoi en den zyaen
altijd veel goedheid en gunsten be
wezen.
Als een bewijs van Gladst o-
ne-s onverwoestbare krasheid wordt
aangevoerd dat hy in den loop vaa deze
week op drie achtereenvolgende dagen
uit dineeien is geweestMaandag by
professor Stuart, Dinsdag bij Lord Ro-
8ebery en Woensdag by don fraoschen
gezant. Zij die daar mede met hem aan
zaten, waren verbaasd over de levendig
heid, geestelijk en lichamelijk, van den
ruim 82jarigen man.
Het rus8i8ch blad Strekoza
verhaalt de volgende geschiedenis 5
Te Warschau werd de nalatenschap
van een rijk magnaat verkocht, waar
onder ook een portret van den beroemden
poelschen kunstenaar Matezko, dat vol
gens opschrift moest voorstellen koning
Wladislaw Jagello in vol ornaat, met
mantel, kroon enz. Een generaal, de naam
doet weinig terzake, een groot liefhebber
van kunst, maar iemand, die weinig
vorstand beaat van de geschiedenis, kocht
do schilderij. Toen men hem het stuk
had gebracht, rees by hem do gedachte
op, of die Wladislaw Jagello wel het recht
had zich in koninklyk ornaat te bekleeden,
en of het wel passend was dezen persoon
in zijn verzameling op te hangen. Zelf
een beslissing te nemen scheen den
generaal wat al te gewaagd en hy zond
daarom aan den commissaris van politie
het volgende schrijven „Hooggeachte
heer N. N., ik heb een schilderij gekocht
dat een zekeren Wladislaw Jagello in
koninklyk ornaat voorstelt. Daar ik het
stuk in mija zalen wensch op te hangen,
verzoek ik u vriendelijk een onderzoek
in te stellen of er niet in Warschau een
tooneelspeler woont onder den naam
Wladislaw Jagello en, zoo ja, ot hij dan
ook het recht heeft, zich in koningsge
waad te laten afbeelden. In afwachting
op een spoedig antwoord, uw onderda
nige X. Y."
De commissaris van politie, die Zyne
Excellentie trachtte te voldoeD, gaf on
middellyk aan zyn ondergeschikten de
noodige bevelen, zoodat na korten tijd
de generaal tot antwoord kreeg//Escel-
lentie Terwyl ik het tot een by zondere
eer reken u van dienst te kunnen zyn,
deel ik u mee lo. dat de in uw schry-
ven genoemde Wladislaw Jagello niet
woonachtig is te Warschau; 2o. dat in
het /^Saksische hotel" een zekerejWladis-
law Dawgello verblyf houdt als portier:
vorst 100 schoten (waarschijnlijk als
rond getal willekeurig aangenomen) te
lossen. By ongeluk werden echter een
maal niet 100 maar slechts 99 kardoe°
zen medegenomen. De kommandeerende
officier kreeg nu een strenge straf.
Om voortaan een dergolijk verzuim te
vermijden, werd bepaald, dat altijd 101
kardoezen moeeten worden medegenomen.
Een ongelukkig toeval echter wilde
eens, dat alle 101 kardoezen werden
afgeschoten. Da officier werd voor den
koning geroepen en antwoordde dezen,
dat hy als bij nog eens zooveel kardoe-
zon had gehad, cok die zou hebben af
gevuurd in zijn geestdrift en vreugde
over het feest van den koning. Lodewijk
was met deze vleierij zeer ingenomen
hij gaf den officier een belooniDg en
gelastte dat van dezen tyd af altijd 101
schoten zouden moeten worden gelost»
Daar het fransche hof in dien tijd het
voorbeeld van alle andere hoven was,
breidde deze gewoonte zich over heel
Europa uit en is zij tot hoden blijven
bestaan.
Predikbeurten der Ned. ilerv. Kerken
TE HAARLEM
op Z0KTDA3 3 April 1892.
Collecte voor het sodidienst-mderwijs ia alle
beartea der Ned. Herv. Gemeente, behalve de
namiddagbeurt eu KinJerkerk.
Groote Kerk.
Voorm. 10 ure B»rbas.
Nam. 2 ure, C. öarneveld.
Pred. te Zandvoort. (Voor Veen),
s Avonds B are, Moetoa.
Bevestiging van nieuwe leden.
Vrijdagavond 8 ure, Moeton.
Voorhereding.
Nieuwe Keri.
Voorm. 10 ure, Hoog. 20e Lijdenstekst.
R er it
's Avonds 6 ure, van Lennep.
Bevestiging van nieuwe leden.
tiakenesser Kerk.
(Voor de Kinderen.
Voorra. 10 ure, Faber,
godsdienstonderwijzer»
Eglise Wallonne.
Dix heures, Deb y.
(hritf.el.ijk G er sfonnet'/de ü'm.
Gedempte Oude Gracht.
Voorm. 10 are, 's Ar. 5 ure, Mulder.
Woensdagavond 8 ure, J. Langhou*.
Klein Heiligland.
Voorm. 10 ure, s At. 5 ure, Schotel.
Lu/henc-fit Kers.
Voorra. 10 ure, Poolman.
Donderdagavond 8 ure, Mees,
Laatste lijdeusprediking»
Kerk der Vereenigie Uotip*ge*i»dtn
Voorm. 10 ure, de Vries.
Doopsbediening.
's Avonds 6 ure, Craandijk.
Voorbereiding.
Remmstrantsche Kers.
Voorm. 10 ure, van der Meolen.
Pred te Haastrecht.
Kerk der Broedergemaenl a
Voorm 10 ure, Weiss.
Noorderlcerk Ridders traaf.)
Voorm. 10 ure, 's Av. 6 ure, J. Langhout.
Nedord. Herv. Eerk.
Be?a»>e kroeS*.
Voorm. 10 ure, J. A. Gerth van Wijk,
pred te 's Hage. Bevestiging.
Nam. 2% ure, J. A. Gerth van Wijk Jr.,
Intrede.
Bever wyk.
Voorm. 10 ure, J. C. Boon.
Doopsbediening.
Evang Luthersche Kerk
Voorm. 10 ure, K. A. Gonlag.
Doopsgezinde Kerk.
Voorm. 10 ure, J. Sepp.
illoemendsAl.
Voorm. 10 ure, de heer Groeneweg,
Taeol. Caudidaat.
Heemstede.
Voorra. 10 ure, Kuylman
IIHIegom.
Voorm. 10 ure, M. Buchli Feat.
SfloBütryk em Pokiicn.
Voorm. 10 ure, C. var. Koetsveld C.Fz.,
Doopsbediening.
Sarat poort.
Voorm. 10 ure, Dr. W. C. van Manen,
Hoogleeraar te Leiden.
Spaarndam.
Voorm. 10 ure, T. Hoog.
Velsen.
Voorm. 10 ure, H. Waardenburg.
's Avonds 5 ure, H. Waardenburg.
's Arouds 7% ure, B. van Zweden, Evrangelieverk.
Donderdagavond 7% ure, H. Waardenbarg, Bij bell.
Zaterdagavond 7% ure, B. van Zweden, Bijbell.
Zandvoort,
Voorm. 10 ure C. Barneveld.
Nam. 2 ure, Geen dienst.
VARIA.
Ooderwyzer (tot een leerliog, die onder
de les zyn boterham eet): //Jan, luiste
ren
Leerling „Ik luister, meester."
Onderwyzer Ja 't zal wat. Je luistert
met óen oor en met het andere eet je
ondertusschen je boterham."
