GRETCHEN.
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD.
10e Jaarg^anar.
Donderdag 11 Mei 1893.
No. 3023.
ABONNEMENTSPRIJS:
ADVERTENTIËN:
STADSNIEUWS.
Haarle&c, io Mei 1893.
DE GASMEËTING.
F E
HAARLEMS DAGBLAD
Voor Haarlem per 3 maandenf 1,20.
Franco door het geheele Rijk, per 3 maanden 1,65.
Afzonderlijke nummers0,05.
Geïllustreerd Zondagsblad, per 3 maanden 0,30.
franco per post 0,37^.
Dit blad verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
Bureau: Kleine Houtstraat No. 9, Haarlem. Telefoonnummer 123.
-n 15 regels 50 Cents; iedere regel meer 10 Cents.
Groote letters naar plaatsruimte.
Bij Abonnement aanzienlijk rabat.
Reclames 20 Cents per regel.
Abonnementen en Advertentiën worden aangenomen door
onze agenten en door alle boekhandelaren en courantiers.
Directeur-Uitgever J. C. PEEREBOOM.
Hoofdagenten voor het Buitenland: Compagnie Générale de Publicité Etrangère G, L. DAUBE CoJOHN F. JONESSucc.Parijs 31öis Faubourg Montmartre
Wegens den Hemelvaarts
dag zal het eerstvolgend num
mer dezer Courant Vrijdag
avond worden uitgegeven.
Op bet museum Kuestaijverheid
alhier, aal morgen Donderdag, de rijke
verzameling afbeeldingen, betrekking
hebbende op de bouw-, schilder- en
beeldhouwkunst der dultsche renaissance
nog tentoongesteld zijn.
Öp de algemeens christelijke feest
dagen is de toegang van het museum
op tiea cests gesteld.
Te Amsterdam zijn geslaagd voor het
examen acte L. O,, Maandag S Mei de
dames: H. E. Levert, A. Borgerhoff
van den Bergh, C. H. vaa der Lisde,
B. E. Mohr en M. L. C. Paanekoek
Dinsdag 9 Mei, de dames E. Wierda,
A. Wiegant, C. Vrijdag en J. Stoel,
allen alhier.
Wij herinneren aan den Weldadig]
heidedag op morgen. Ingezetenen,
slennt naar nw vermogen hen die
am zijn en hulpbehoevend en offert
©ene gave in de bussen, die allerwege
in de stad zijn geplaatst.
Ten vervolge op het bericht ia ons
nummer van 3 Mei, betreffendo de op
richting der Haarl. Turcvereeaigiag
„Qlympi*" dcelea wij aog mede dat
het bestuur bestaat uit de navolgende
heerenH. Kingma, president, G. W.
Dehlinger, vice-presideat, Joh. J.
Machielse, ie secretaris, J. H. War
nier Jr., as secretaris, P. J. Rijseveld
penningmeester.
De oefeningen worden gehouden
'sMaandag's en Vrijdagss in het gym
nastieklokaal der rijkskweekschool voor
onderwijzers aan de Ged. Zijdgracht
(Keizerrijk).
Dinsdagavond trad, daartoe uitgenoo-
digd door de besturen van de kiesver-
eeniging //Vooruitgang" en van de
vereeniging van „Icdnstrieelea en koop
lieden in bouwkunde en aanverwante
vakken" in de groote zaai van de
Sociëteit „de Kroon", de heer G.E.L.
Hijmans op ter bespreking van het
gasrapport.
Een honderdveertigtal personen waren
aanwezig, waaronder verschillende Leden
van den Raad, benevens de heeren S.
J. Graaf van Limburg Stirum, Breeder
A Brandis, J. F. Tennisse en Eathoven
uit Amsterdam.
Nadat door dea voorzitter der kies-
vereeniging, Mr. Th. de Haan Kagen-
holtz, de bijeenkomst was geopend,
erlangde de heer Hijmans het woord ea
voerde ruim een uur laag bet woord.
Uit z(jne rede deelen wij het navol
gende mede.
Had de haarlernsche Gemeenteraad
zich gehouden aan zijn besluit van 17
Mei 1891, waarbij was besloten tot het
oprichten en exploiteeren eeaer gemeen
telijke gasfabriek, dan had men hu niet
meer tegen concessieveriengiag te strij
den. Dit is evenwel niet geschied.
Op dit oogenblik kan van voor of
tegen vaa gemee&telijke exploitatie geen
sprake zijn, alleea van voor of tegen
der concesaieverlengiag die de Imperial
vraagt. Door 10 jaar voor het eiadigen
der concessie verlenging te vragen met
verlaging vaa prijs toont sy menschen-
kessis te bezitten, daar het egoïsme
hierdoor wordt wakker geschud.
Evenwel, de ondervinding heeft ge
leerd, dat wat de gemeenschap zelf kan
doen, zy niet uit handen moet geven.
Qkzc pas afgetreden Raadsvoorzitter
zesde nog 'm de zittisg van 1 Maart j.l.,
dat hij weinig succes had gezien v&a
cor»cessiëo verleend aan particulieren,
welke deze niet vragen, wanneer ze er
Riet veel geld aan kunnen verdienen.
Alieen het feit, dat ae gemeenteraad
tegen den afloop der concessie veel zui
verder kan debalteeren over eigen ex
ploitatie of exploitatie door derden, zou
voor spreker voldoende zijn om de ver
lenging af te wijzen.
Het is algemeen bekend en blijkt uit
de welbekende brochure van dea heer
Teunisse, dat de tegenwoordige fabriek
temauwermood meer in staat is om aan
hare verplichtingen te voldoen. Echter
is de gemeente er niet om een conces
sionaris uit den brand te helpen en het
is jammer, dat uit het g&srapport nér
gens blijkt of de Imperial niet geneigd
zou zijn van den verderen duur der
concessie, al dan niet met vergoeding,
afstand te doen*
Wat de meerderheid der gascommis-
sle aoopt om den Raad tot verlenging
der coacassie te adviseeren is niet enkel
het oamiddellyk te verkrijgen voordeel,
maar ook de onzekerheid of na 1902
het gas oog zal kunnen worden geleverd
door de gemeente voor de# prys, dien
de Imperial thans aanbiedt.
Duidelijk blijkt hieruit de vrees, dat
ia de toekomst het clectrisch licht het
gaslicht zal verdringen. Deze vrees even
wel wordt weerlegd door de jaarversla
gen van de gasfabrieken te Keulen en
te Berlya, waar de gasconsumptie, in
weerwil van het voortschrijden vaa het
elcctrisch licht, zeer vooruitgaat.
Deze ervaring wordt ia ons land be-
vestigd. Buiten de verlichting is het
arbeidsveld voor het gas nog groot1
genoeg. j
Wat de electrische verlichting te
Haarlem betreft, wanneer de Imperial:
hier concessieverieaging krijgt, zal men j
in de eerste 30 jaar geen elecirisch J
licht krijgen. Immers zal niemand de j
exploitatie aaadurveo, omdat er dan j
een concurrentie ét mort zal ontstaan.
Daarom ook behooren gas en elecirisch j
licht te zijn ia éene haad, die der
gemeente.
Als voordeeien van gemeentelijke
exploitatie kusnen gelden
10 de levering van gas kan altijd
plaats hebben tot den laag den prijs:
bij concessie ligt die prijs voor jaren
vast en de concessionaris zal alleen in
ruil voor verlenging, prijsverlaging toe
staan
20 geheele vrijheid om oe beste
inrichting te maken, ten einde zoo
goedkoop mogelijk te cxploiteeren
30 dat de gemeente niet bevreesd
behoeft te zij a voor processes, zooals
er nu ena wordt gevoerd tusschen Am
sterdam ea de Imperial;
4° voor de gasvet bruisers kan op den
duur eeae concessie niet voordeelig
zijnwat nu goedkoop is, kan spoedig
te duur blijken te zijn
50 de gemseate profiteert van de
nieuwste uitvindingen, bij concessie
trekt alleen de concessionaris daarvan
de voordeeien.
Rekent men het verlies dat de fabriek,
bij conce83ieverieagisg, op de publieke
verlichting zal lijden, op 9000.ja
op 12000.daa is dit uog een schrale
vergoeding voor de vergunning tot het
hebben en leggen van buizen in den
grond. Elders, met name is Dordrecht
ea in 's-Hage, is die retributie veel
hooger. Ook de halve cent die de ge
meentekas krygt, na aftrek vaa het
vijfvoudig gebruik der openbare ver
lichting, zal jaren na deze nog maar
eea onbeduidend sommetje bedragen.
De Raadscommissie meent, dat zij
met haren eisch, de nieuwe gasfabriek
na afloop der concessie, gratis krijgt,
maar vergeet daarbij de waarde vaa
het terrein, dat rente op rente wel 150
mille bedraagt en waarvoor zij dan eese,
ia de laatste jaren door den concessi
onaris slecht onderhouden, fabriek zal
krijgen.
Het is zeer juist, dat bij prijsverla
ging de consumptie zal toenemen. Even
wel stygen bij grooter productie de kos
ten in geringer mate, zoodat het aan
vankelijke nadeel spoedig tot voordeel
wordt.
Dit alles zyn redenen, om de verlen
ging niet toe te staan.
In de voorwaarden waarop de con
cessie eventueel zou worden verleend,
ontbreekt eene bepaling dat de gemeente
de fabriek na 10 jaar kan overnemen.
Ook zou bij eventueele veriengisg de
Imperial gasmeters behooren te geven
met regulateur, om overtollig gasver
bruik tegen te gaan.
Hierna besprak de heer Hijmans
enkele punten in de brochure-Teunisse
en enkele onderdeden van het concept
voorstel van B. en W., waarbij hij o. a.
opmerkte, dat het beter was bij even
tueele verlengisg der concessie, de
Imperial voor het Earmenjacsenveid
jaarlijks ƒ5000 huur te latea betalen
es wees op het door Amsterdam met
de Imperial gevoerd wordend proces.
Hierna werd eene kleine pauze ge
houden.
By het daarop volgend debat vroeg
het eerst het woord de heer Teunisse.
Spreker zegt dat in het voorstel vau
B. ea W. art. XV vaa de amsterdam-
sche concessie niet fis overgenomen, om
dat het een zeer slecht artikel is en
totaal onbruikbaar. Wat het conflict ia
Amsterdam tusschea de gameente en
de Imperial aangaat, dat loopt geheel
over art. XV, met over art. XXIII.
De inleider vraagtwaarom hier 10
gram ca in Amsterdam slechts 2 gram
ammoniak is toegelaten Dit komt,
doordat deze bepaling even oamogelijk
is. Het koolzuurgeh<e doet er voor
den verbruiker niets toe.
Wel degelijk moeten er dagelijks
proeven geschieden, n.l. met den photo
meter, die de belangrijkste zijn, omdat
ze de lichtkracht bepalen. Met de on
zuiverheden is eens in de week onder
zoeken zeer voldoende.
Hierop neemt het woord de heer D.
P. Graaff. Hem komt het voor, dat de
inleider ten opzichte van de Imperial te
pessimistisch cn ten opzichte der eigen
exploitatie te optimistisch is. Het voor
deel van 9000.is grooter daa spre
ker zegt.
Verder beweert spreker, dat ook niet-
verbruikers moeten profiteeren en dat
ook de gasprijs zoo laag mogelijk moet
zijn. Dit is met elkaar in tegenspraak,
evenals waar spreker beweert, dat de
vergoeding van ct. jvan de gemeente
weinig zal afwerpen, terwijl hij zelf er
kent, dat de gasconsumptie ia Leiden
by de prijsverlaging kolossaal ia toege
nomen.
Spreker leest cijfers voor uit ees in
gezonden stuk in Haarle?n s Dagblad
v/aaruit hg put do meeaing, dat tal vau
stedelijke gasfabrieken een lange lijdens
periode hebben doorgemaakt.
De heer H. J. Geijl J.C.zn. vraagt
aan den heer Teunisse, of koolzuur
licht geeft. Zoo niet, daa is het toch
altijd beter geen koolzuur in het gas te
hebben.
Aéü den heer Gtaaff antwoordt spre
ker, dat hij aankomt met cijfers uit
vroegere jaren. Maar het staat vast, dat
men tegenwoordig beter exploiteert een
gasfabriek, dan in 1870 of 1880. Men
moet rekening houden met de omstan
digheden. Als we nagaan, dat in de
laatste 30 jaar de prijzen van de ge-
meentcfabrieken steeds zijn gedaald en
het is te voorzien, dat het de volgende
30 jaar nog wel zal voortgaan. Daarom
is het niet goed, zich op het oogenblik
voor een prijs die nu goed is, voor 30
jaar te verbinden.
De heer Teunisse antwoordt, dat kool
zuur wel geen licht geeft, maar ook niet
schadelijk is. Voorts geeft spreker een
beschouwing over de bestanddeelen van
gas.
De heer Graaff repliceert, dat hy niet
denken kan, dat de gasfabticage altijd
maar zoo vooruit zal gaan. Spreker
meent, in tegenstelling met den inleider
dat er wel degelijk veel contróle zal
moeten zijn ook bij gemeente exploitatie.
De heer Hij mans antwoordende, ant
woordt den heer Graaff, dat hij niet
heeft gesproken over gemeente-exploita
tie, maar alleen over verleDging vau de
gascoKcessie, ea dat gas ea eketrisch
üebt, zullen ze geen concurrentie 4 mort
aanbinden, in éen hand moeten zijn.
Ter beantwoording van de opmerking
n den heer Graaff, dat de gemeente-
fabrieken wellicht geen behoorlijke af
schrijving doen, leest de inleider de
cyfers van de exploitatie der gemeente
lijke gasfabriek te Leiden voor, van 1884
tot 1891, waaruit blijkt dat Leiden in die
8 jaar gemiddeld f 42000 per jaar heeft
gewonneo, behalve nog de straatverlich
ting.
Onjuist is wat de heer Graaff zegt,
dit de gasfabrieken vroeger ongunstig
hebben gewerkt. Spreker toont dit aan
door voorlezing van een cijferreeks der
gasfabriek te Groningen.
Hierop wordt den spreker dank ge
bracht door den voorzitter van „Voor
uitgang", waarna deze mededeelt, dat
de besturen die de vergaderiog bijeen
riepen, besloten hebben de navolgende
motie voor te stellen
„De openbare vergadering van be
langhebbenden en belangstellenden in
de gaskwestie, bijeengekomen op uit-
noodiging van de kiesvereeniging „V oor-
uitgang" en van de vereenigirig van
industriee'.en en kooplieden, ter bespre
king van het rapport door de Raads
commissie onder dagteekealng van 27
Maart '93 aan den Raad uitgebracht,
gehoord den inleider en gehoord de
debatten, is van oordeel dat het ge
meentebelang vordert om de bestaande
concessie met de I. C. G. A. niet te
verlengen en om eene afwachtende hou
ding aan te nemen, totdat dé termijn
1
W L
br. i O IN
9)
HOOFDSTUK IV.
Gestolen
Deze verdediging maakte indrnk op de rechters. De onbaat
zuchtige hulp door hem verleend aan den loopknecht; zou Rover
niet hebben geboden als hijzelf de schuldige ware geweest dit
was tenminste niet goed denkbaar; onbegrypelyk bleef ook de on
bezonnenheid om een krant met zyn naam voorzien by den brief
te voegen, en bovendien men miste ieder bewys van de schold
s aangeklaagden. De verdwenen drieduizend mark bleven weg,
alsof ze door de aarde waren verzwolgen. In Anton Rëvers woning
werden zy niet gevonden, hy had ze ook nergens verBtopt, nog
minder ze nitgegeven. Men stond voor een raadsel, want de kas
sier noch de loopknecht konden zy het ook op OBzekere aanwij
zingen voor schuldig worden verklaard. Na langdurige vorhooren
en besprekingen werd Anton Röver vrijgesproken //uit gebrek
aan bewyzen."
Met zeer verschillende gevoelens verlieten de toehoorders de
reehtszaal. Sommigen kwamen op voor de onschuld van den be
klaagde, anderen en dat waren verreweg de meesten hiel
den hem voor de dader.
Het gebeurde met de krant was volgens hunne meening welis
waar onbegrijpelyk, maar juist by de sluwste misdadigers kwamen
zalke verraderlijke domheden voor. Bovendien moest men dat ver
dachte gelaat van den beklaagde maar eens goed opnemen
die donkere wenkbrauwen, die onheilspellende oogen. Verder
moest men ook niet uit het oog verliezen, dat zyn vader in de
gevangenis was gestorven. //Vrijgesproken, uit gebrek aan bewij
zen" deze uitspraak gaf den beklaagde wel de vrijheid, maar
niet de eer terug.
Toen de uitspraak werd afgelezen had Julius Meermann, die
vol belangstelling den loop van het onderzoek had gevolgd, een
zucht van verlichting geslaakt. Een oogenblik weifelde hy of hij
zijo vroegeren vriend zou gaan begroeten en met zyne vrijlating
gelukwen8chen. Eenigo kennissen spraken hem evenwel aan, ver
wonderden er zich over, dat hy zoo overijld voor de oneohuld van
den beklaagde bad kunnen pleiten en gaven hem den raad een
vriendschap af te breken, die ook op hem een twijfelachtig licht
zou kurnen werp9n. Toen liep Julius Rover schuw voorbij en
deed alsof hy hem niet zag.
HOOFDSTUK V.
Uitgeworpen
Voor de deur van het gerechtshof stond do vrijgesprokene. Wei
felend zag hy naar het menschengewoel daar buiten, alsof h
aarzelde tot de vrijheid terug te keeren. Wat moest hy onder die
menschen doenJa, als zyn onschuld duidelyk aan het licht was
gebracht maar nuZou de smet niet op hem bly ven kleven,
was hy zyne positie niet kwyt, was hijzelf geen uitgestootene,
verlaten in deze stad, waar honderdduizenden woonden?
Er werd een hand op zyn arm gelegd, en een bevende stem
sprak zijn naam uit.
//Moeder, gij hier?" Krampachtig drukte by de hand van da
oude vrouw. //Kom, laat ons naar hnis gaanl"
z/Ik ben zoo verheugd," zeide de oude vrouw op een toon,
waarvan het beven hare verzekering logenstrafte.
Anton Röver liep haaBtig naar buiten en gaf geen antwoord.
Alsof zy hare gewaarwordingen zooveel mogelyk wilde onder
drukken, sprak zij snel door, terwijl zy naast hem voortliep//De
eerste dagen blyf je tooh denk ik, eens by my thuis, dat heb ik
al zoolang gewenscht, en ik zal je het zoo gezellig mogelijk maken.
Ik heb een groote schrijftafel voor je gekocht, zooals je er altyd
een begeerde. Hij is weliswaar reeds gebruikt, maar nog zeer mooi
en volstrekt niet duur. Wat staat zij goed by het raam in do
woonkamer prachtig I Aan onzen neei in Berljjn heb ik ge
schreven of hij wil omzien naar eene betrekking voor je, omda
ik toch wel weet, dat je niet gaarne lang vacantie wilt hebben.
z/Anton," aldus eindigde zij, aDgstig geworden door deonafgebro°
ken stilzwijgendheid van haar zoon: ffJe zegt heelemaal niets."
Langzaam opende Anton Röver de lippen. //Aoh moeder, nu is
my toch alles onverschillig."
Wordt vervolgd.)
