Gemengd Nieuw s.
Burgerlijke Staud.
In plaats van den architect binnen
de grenzen zijner begrooting de volle
vrijheid over en de algeheele verant
woordelijkheid te laten voor het ar
tistieke gedeelte van zijn werk, is de
bouwheer meestal zoo vrij om die
vrijheid aan zich te behouden, en, in
welke richting het ook moge tegen
vallen, steeds de verantwoordelijkheid
daarvan op den architect over te dra
gen; hij, de bouwheer, zegt u wat hem
bevalt en wat hem niet bevalt, wat
gij niet en wat gij wel moogt doen,
wat er weggelateu en wat er veran
derd moet worden, en hij telt u niet
zelden de centen voor, die gij daar
aan moogt besteden en hij somt u
niet zelden de eischen op waaraan gij
daarvoor hebt te voldoen, u ter nau-
wernood aanhoorend, ais gij wilt aan-
toonen, dat uw ontwerp die verande
ring en die bezuiniging niet kan on
dergaan zonder op te houden een
kunststuk te zijn, of, wat nog vaker
voorkomt, zonder daardoor bepaald
Biecht te worden. Ongeloovig hoort
hij u aan, „kom, dat meent u niet"
of wel, „u zijt zoo volkomen uw vak
meester, dat u, in elk geval, er toch
iets goeds van weet te maken; ik
twijfel er dus geen oogenblik aan, oi
trots deze veranderingen, zal het wer
kelijk, dank zij uwe bekwaamheid,
een uitstekend stuk werk worden,
zeker 1"
Vaak ook meent de bouwheer, dat
het meesterschap van den architect
juist daarin bestaat, dat hij trots alle
beknibbeling, trots onvoldoende ma
terialen zelfs, toch nog iets bruik
baars, dat niet bepaald slecht is te
noemen, weet te leveren, en inder
daad, de architect die dat kan, is
nog gelukkig, want wee u, zoo gij
met slechte of met te weinig mate
rialen niet weet te tooveren, wee u,
zoo gij geen voldoende ervaring bezit
tend, dan nog constructief mocht
gaan zondigen, want elke slechte con
structie wreekt zich dan tweevoud,
en bij de minste scheur of zetting, of
doorzetting, of wat het ook zijn moge
zijt gij de aartseendvogel, en uw
bouwheer, de beknibbelings-geschie-
denis, uw eerste lijdens-periode ver
getend, ge vindt hem met het wet
boek in de hand turen over de clau
sule „verantwoordelijkheid," doof voor
uw betoog, dat voor het toegestaan
bedrag bezwaarlijk iets goeds was te
maKen. „Mijnheer zoo is zijn ant
woord, ik ben geen architect, u
„wel, u is daarom ten volle verant
woordelijk, het was uw plicht geweest
„om te waarschuwen, in elk geval,
„om gebreken als deze te voorkomen,
„mijn advocaat zal wel verder met u
„spreken".
Daar staat nu de arme tobber, als
ware hij alleen op de wereld, met de
spookbeelden, schande en schade
voor oogen, met niemand naast zich
die medelijden met hem heeft, ook
zijn collega's nietsommige dezer, zij
zien niet zonder Schadenfreude
iemand in 't lijdensschuitje, die het
tot dusverre nog ontkomen was,
anderen hunner, zij noemen hem een
kunst- of een vak-bederver.
Onze BouwheerenHoezeer zij ver
stand genoeg hebben om te begrijpen,
dat zelfs een slecht schilderstuk toch
een auteur moet hebben, zoo hebben
zij meestal geen verstand genoeg om
te begrijpen, dat een gebouw, waar
iets in zal zitten, om karakter en stijl
te verkrijgen ook zijn auteur moet
hebben, en dat die auteur, die
artist, even goed als de schilder in
zijn werk gerespecteerd moet worden,
dat hij bewegingsruimte noodig heeft,
dat wil zeggen, moet kunnen beschik
ken over lijnen èn vormen èn kleur
en daartoe over gepaste materialen
in de vereischte hoeveelheid en over
arbeidskrachten van voldoende be
kwaamheid.
En dat laatste juist willen onze
kunst-rechters niet begrijpen; ik
noemde ze kunst-rechters inplaats
van kunstverbruikers, van wege het
mee-tal doodelijk vonnis, dat over tal
onzer ontwerpen door hen wordt uit
gesproken, juist dat laatste, kunnen
of willen zij niet begrijpen en hoe
menig architect verliet niet wanhopig
bijna de kamer van Burgemeester en
Wethouders of de vergadering van de
Commissie van Bijstand, waarin zijn
ontwerp van alle karakter, van elk
cachet werd beroofd en dit ter bespa
ring van eenige weinige tientallen
guldens.
Wat moet hij doen? dat armzalig,
dat een cadaver geworden ontwerp
nu uitvoeren, of voor de eer dier uit
voering bedanken? maar ziet, dat
laatste, dat kan hij niet, hij heett
geen ander bestaansmiddel dan zijn
tractement, en eene nieuwe positie te
veroveren, wij weten allen hoe lastig
oat is, en dus met een bloedend hart
voert hij uit, wat nooit uitgevoerd
had moeten worden, terwijl hem nog
bovendien de vrijheid ontbreekt, om
dat treurig bouwstuk officieel ten
name zijner lastgevers te doen boeken.
En die lijdensgeschiedenis, zy valt
uiet enkel en alleen voor in eenige
kleine afgelegen gemeenten, zy heeft1
by na overal plaatsarchitect te zyn,
het is inderdaad voor (velen een lij-
dens-schap, velen dan ook, zijn ge
ëindigd of totaal onverschillig, of to
taal sul.
Voor hem toch, die op en top ar
chitect is, die in en voor zijn kunsl-
vak leeft en daarin opgaat als 't ware,
is er geen moeielijker taak, dan dit
eeuwig schipperen met de beurs, dan
dat eeuwig getob met zijn cliënt, die
voor de kunst niets gevoelt en van
de kunst niets begrijpt, die aan de
kunst alles, 't bestaan zelfs ontzegt.
Een vrij algemeene kunstgreep van
„onze Bouwheeren" is het, om meer
te vragen dan zij eigenlijk zei ven
overtuigd zijn te kunnen krijgen,
door bijna alle Bouw-Commis-iën
wordt dit als een gulden regel gevolgd,
en als de architect haar mocht ant
woorden, dat voor de beschikbaar ge
stelde som dat alles onmogelijk ge
leverd en gemaakt kan worden, dan
gebeurt het niet zelden, dat die onvoor
zichtige met zijn „non possumus" ter
dood veroordeeld wordt en door een
minder conscentieus collega van lagere
rang wordt vervangen, die dat kunstje
wel verstaat. En toch zitten er in die
Commissiën niet zelden mannen van
zaken, die in hun zaken dergelijk
overvragen, of 't ellendig geknibbel
persoonlijk nooit zouden dulden,
nooit zouden willen ondergaan, ma ;r
op het gebied der Bouwkunst schijnt
elke cent die van een ontwerp kan
worden afgedongen, een schat te wor
den voor den Bouwheer, en een Com
missie die kan zeggen: „Kijk, dat
gebouw was door den architect ont
worpen en begroot op zooveel, doch
„wij hebben hem aan zijn verstand
„gebracht, dat het gemaakt kon en
„moest worden voor zooveel mille
„minder, en nu staat het daar en nu
„voldoet het ons best," eene Commis
sie, die dat kan zeggen is innig over
tuigd een erdienstelijk werk te heb
ben verricht en zeker van het bravo
geroep van het publiek, dat niet be
grijpt, dat er zoodoende weder een
kunststuk vermoord is, en het
in miliiarden oploopend kapitaal,
dat erin doode bouwwerken al reeds
is vastgelegd, weder met zooveel dui
zend mille is vermeerd.
Waag het niet als architect, om
met klem hiertegen op te komen, uw
cliënt hij begrijpt u toch niet, en meent
niet zelden, dat het den architect,
die protesteert tegen de vermoording
van zijn ontwerp, slechts te doen is,
om naam te maken, en hem cliënt,
met zijn beurs, daartoe nu benut.
Niet zelden ook, ziet hij u aan,
als waart gij een mooi-maker, een
soort van dames-kleermaker, inplaats
van een serieus architect, die wars
van het domme en dolle mooi-ma-
ken, slechts zooveel vroeg als noodig
was, om zijn gebouw karakter en
cachet en blijvende waarde te kunnen
geven.
De Congolezen op de tentoon
stelling te Antwerpen.
Zaterdagnamiddag zegt de Koop
handel hebben de Congolezen, te
Antwerpen, aangekomen met de
stoomboot jEdward Bohlen en sedert
eenige dagen gehuisvest in de gebou
wen der militaire bakkerij, het eerste
bezoek gebracht aan het Congoleesch
dorp, op de wereldtentoonstelling.
Men heeft aldaar verscheidene hutten
opgericht, en een grooten vijver ge
graven, voorzien van een waterval
De Congolezen trokken in stoet de
hovingen door der tentoonstelling,
onder het bestuur van M. Demeuse
en den bevelhebber Legat.
Aan het hoofd bevond zich een
detachement Congoleesche soldaten,
voorafgegaan door twee jonge hoorn
blazers. De soldaten, gewapend met
Albinigeweren, hebben een wakker
voorkomen. Hunne kleeding is don
kerblauw, afgezet met roode galons;
zij dragen een wijde korte broek,
bruin 2 halve kousen en hebben bot
tines met nestels aan de voeten. Voor
hoofddeksel dragen zij een vuur-
roode fez.
De verschillende stammen van den
Congo vrij staat zijn vertegenwoordigd.
De Bassokos zijn vergezeld van hunne
vrouwen, dragende lange roode of
blauwe mantels. De mannen zijn ge
wapend met eene lange lans. De Ban-
galas zijn gewapend met breede sa
bels en met breede messen voorzien
van ijzeren heften. De Songhos heb
ben een soort helm versierd met paar-
len op het hoofd.
Zoodra men den Congolezen hunne
hutten aangeduid had, namen zij er
bezit van De Ban galas sprongen ter
stond in de kleine booten en begonnen
zinge.ide op den vijver te varen. Drie
jonge negers sprongen alras in het
water en zwommen als waterratten
tot groot vermaak van het publiek.
Er werden later beurtelings door
mannen en vrouwen vrededansen uit
gevoerd, begeleid met zang enhand-
geklap.
De Congoleesche soldaten voerden
oefeningen wit met het geweer, aan
gevoerd door een Congoleeschen ser
geant. Die oefeningen werden door
het publiek toegejuicht.
De soldaten staan onder bevel van
den commandant Legat.
De anarchist Von Sternberg.
De politie te Luik heeft nu het
spoor gevonden van den russischen
baron Von Sternberg, den hoofdaan
legger der jongste dynainiet-aanslagen
te Luik.
Den 17en Mei bevond de anarchist
zich te Amsterdam. Dat blijkt uit
een schrijven, door hem gezonden
aan net Comité executif der Belgische
anarchisten te Luik. Deze brief, in
slecht Fransch gesteld, is blijkens
het postmerk den 17den Mei, der
halve Donderdag jl. tusschen 8 en
9 uur des morgens ten kantore te
Amsterdam bezorgd. Het schrijven
wordt openbaar gemaakt door het
blad DÈxpress, ten einde te doen
zien, dat Sternberg ten onrechte wordt
beschuldigd, dat hij voorheen werk
zaam is geweest als spion der Russi
sche regeering.
Tevens is gebleken, dat Sternberg
zich Woensdag jl. toen de Duitsche
anarchist Muller in hechtenis werd
genomen, |nog te Luik bevond, ter
wijl (ook bewijzen zijn gevonden van
zijne verstandhouding met denFran-
schen anarchist Guérin, die te Am
sterdam is gevat. De commissaris van
politie Orval is terstond met eenige
agenten naar Nederland vertrokken,
ten einde den man op te sporen.
Te Maastricht vonden zij hem niet.
Wel bleek het dat Von Sternberg
daar vijf dagen in het „Hotel de la
Renaissance" heeft gelogeerd.
Hij logeerde daar onder den naam
Richter, terwijl Muller, die toen nog
bij hem was, als zijn naam Goebel had
opgegeven.
Voorts wordt door de Indépendance
Beige nog melding gemaakt van aller
lei geruchten, welke te Luik in om
loop zijn. De politie heeft nog eene
vrouw in hechtenis genomen, die met
Sternberg in betrekking stond en in
haar bezit werd een brief gevonden,
welke aanleiding gaf tot het uitvaar
digen van een bevelschrift tot inhech
tenisneming tegen een Maastrichte
naar, alsmede tegen een anderen
Hollander, die te Luik woont. Het
spreekt echter van zelf, dat deze
geruchten nog nadere bevestiging
verdienen.
Te Maastricht heeft de politie
reeds den winkel opgespoord, waai
de spijkers gekocht zijn, welke in een
der bummen werden gevonden. Waar
de andere bommen, die volgens het;
zeggen van Muller door Von Stern
berg gemaakt zijn, maar welke nog
niet zijn gebruikt, zich bevinden, is
nog niet bekend.
Le mijn te Anderlues.
Uit de mijn bij Anderlues, waar
op 12 Maart 1892 de noodlottige gas
ontploffing plaats had, worden nog
steeds lijken opgehaald. Op 370 M.
diepte heeft men een 27-jarig arbei
der gevonden, wiens lijk bijna on
herkenbaar was, voorts een 18-jarig
jongeling en een man van 30 jaren.
De beide laatsten herkende men nog
slechts aan hun horloges en hun
lampen.
Op 370 M. kunnen nu geen lijken
meer worden gevonden, maar er moe
ten er nog 18 zijn op de verdieping
van 420 M. en 88 op 500 M.
Men denkt binnen 6 maanden ae
mijn weer in exploitatie te brengen.
Werkstaking in Londen.
Het aantal werkstakende huurkoet
siers in Londen is gestegen tot 8 a
9000. Enkele patroons hebben toege
geven, maar alle patroons behoorende
tot de „Associated Proprietors" blij
ven weigeren.
Zaterdagochtend bleven 7000 rij
tuigen op de werven, terwijl voor
4000 door de koetsiervereeniging ver
gunning was gegeven te rijden.
Bimetaal.
Het zilver wordt zoo weinig waard,
zoo goedkoop heeft een Franschman
tot zichzelf gezegd, dat wij het wel
voor wat anders kunnen gebruiken
dan voor munten en luxe voorwer
pen. Hij heeft bedacht het met ko
per te vermengen en er een metaal
van te maken, bi-metaal genaamd,
dat het tin zou kunnen vervangen.
Bij het vertinnen heeft men steeds
bijzonder op te letten, dat geen lood
in het metaal blijft: uit een hygië
nisch oogpunt biedt het nieuwe me
taal dus een groot voordeel aan het
is wel duurder bij aanschaffing maar
houdt zich beter, zonder onderhoud
te eischen de met dit metaal behan
delde voorwerpen zijn veel mooier
en men kan ze dus in de kamer ge
bruiken terwijl men ze vroeger naar
de keuken verbande.
De wedrennen te
Longchamps.
Bij de wedrennen te Longchamps
kwam het dezer dagen tot ernstige
ongeregeldheden. „Toujours"het paard
van den heer Edmond Blanc, dat
naar aller verwachting den prijs zou
behalen, sprong plotseling uit de
baan. De bezoekers, van wie velen
groote sommen op het paard hadden
gewed, gaven de schuld aan den joc
key en vielen hem na den rit met
stokken aan.
De jockey sprong van het paard
en zocht een goed heenkomen in den
„paddock", terwijl de gendarmen de
opgewonden inenigte trachtten tegen
te houden. Dit gelukte eerst na een
hevig gevecht, nadat zoowel de jockey
als zijn paard menigen slag had moe
ten verduren. Evenwel werd de orde
weldra in zooverre hersteld, dat de
overige rennen, die op het program
stonden, nog konden doorgaan.
Het boycotte a van bier
brouwerijen.
De Berlijnsche bier-oorlog duurt
voort. De brouwerijen, die niet geboy
cot zijn, [verbonden zich aan geen en
enkelen herbergier bier te leveren, die
zich, in plaats van bij de geboycotte
brouwerijen, van ander bier zou wil
len voorzien.
Ingeval de groote brouwerijen in de
provincie thans bier aan Berlijn zou
den willen leveren, dreigden de ver
bonden Berlijnsche brouwerijen hen
met eene concurrentie op groote en
zeer goedkoope schaal in de provin
cie enz. Mochten de arbeiders voor
hedenavond toegeven en de tegen
kanting hunnerzijds opgeheven wor
den, [dan zijn de eigenaars der brou
werijen bereid, de ontslagen werklie
den weder toe te laten.
Daarentegen besloten de socialisti
sche vergaderingen der boycotters, dat
de eigenaars der brouwerijen niet al
leen alle eischen der werkstakers,
welke het loon betreffen moesten in
willigen, maar zich ook nadrukkelijk
moesten verbinden voortaan den eer
sten Mei als algemeenen arbeidersdag
officieel te erkennen en hunne arbei
ders dan vrijaf te geven. Naar men
weet ontstond de geheele bieroorlog
juist naar aanleiding van dien eisch,
daar de bestuurders der brouwerijen
die arbeiders acht dagen lang uit hun
werk ontsloegen, die zonder verlof
den eersten Mei medegevierd hadden.
De groote, principieele beteekenis van
dezen boycotkrijg trekt algemeen de
aandacht, daar alle fabrikanten ge
voelen, dat hierdoor de vraag eener
dergelijke tactiek ook bij andere werk
stakingen voor het vervolg voorloo-
pig beslist zal worden.
Koning Otto van Beieren,
Koning Otto van Beieren, die, ge
lijk bekend is, aan eene ongeneeslij
ke hersenziekte lijdt, zal, indien de
Vossische Zeitung goed is ingelicht,
weldra voor goed van den troon ver
vallen verklaard worden. Tot dusver
voerde 's konings oom, prins Ru-
precht, als regent het bewipd. Nu
echrer heeft volgens het Berlijnsche
bind de Eerste Kamer te München
besloten prins Luitpold tot koning
uit te roepen, daar het zeker is, dat
koning Otto toch nooit van zijne ver
stands verbijstering zal herstellen.
De Costa Rica-Packet,
De Locomotief van 11,12 en 13 April
bevat een 3-tal artikelen, getiteld
„Carpenter fantasiën", geschreven
door mr. P. Brooshooft. Zij bevatten
een volledig relaas van het gebeurde
met de Costa Rica-Packet en stellen
in het licht hoe weinig vertrouwen
men mag stellen in Carpenter en hoe
de Australische en laier de Engelsche
autoriteiten door hem om den tuin
werden geleid.
Uit de mededeelingen van den heer
Brooshooft volgt o. a. „dat het straf
bare leithet opvisschen en leegen
van de prauw met arak, geheel ver
keerd werd weergegeven, want Car
penter moest, evenals de controleur
Stormer, onmiddellijk hebben gezien
dat de arak aan de hem bekende fir
ma Frieser, te Ambon, toebehoorde.
Volstrekt onwaar is het, dat C. te
Ternate ƒ100,000 schadeloosstelling
aanbood, en de ongerijmdheid hier
van springt in 'toog, wanneer men
weet dat de man te Ternate volsla
gen geldgebrek had. Op aandrang van
den resident en den secretaris hebben
de ingezetenen zijn vendutie van zaken
uit den scheepsinventaris opgejaagd
tot ƒ2600, schoon het rommeltje geen
tiende deel daarvan waard was, alleen
om hem in zijn benarde omstandig
heden een beetje te helpen. Of een
Hollander in een Engelsche kolonie
ook zoo zou worden behandeld, mag
ernstig worden betwijfeld. Carpenter
heeft te Ternate vier dagen gevangen
gezeten, een zeer dragelijke gevangen
schap zijn zoontje logeerde zoolang
bij den resident. Te Makasser duurde
zijn gevangenschap 12 dagen, dus in
't geheel 18 dagen, (de Engelschen be
weren 28 dagen.j" Mr. Brooshooft
heeft de vertrekken te Makasser ge
zien en verklaart dat op dit verblijf
niets is aan te merken, zoodat van
„zuchten in den kerker" geen sprake
is geweest. Geheel onwaar is de be
wering dat C. eerst na zijne in vrij
heids^ telling vernam wat hem ten laste
werd gelegddit immers wordt reeds
gelogenstraft door het feit, dat de re
sident van Ternate van hem de toe
dracht der zaak vernam en o. a. naar
het scheepsjournaal vroeg, dat echter
altijd onvindbaar is gebleven en hem
drie getuigen décharge naar Ma
kasser meegaf.
De schrijver zegt „dat Carpenter van
den beginne aan de zaak als een
melkkoetje heeft beschouwd. Als een
bekwaam visscher heeft hij zijn netten
knaphandig uitgezet. Maar zal het
Nederlandsch Gouvernement er in-
geloopen Dat ware dan wel de
grootste visch, dien kapitein Carpen
ter ooit heeft gevangen."
Ter dood veroordeeld.
Het hoog militair gerechtshof te Ma
drid heeft het arrest van den krijgs
raad te Barcelona bevestigd, waarbij
Vijf der anarchisten, betrokken bij de
aanslagen tegen maarschalk Martinez
Campos en in den Liceoschonwburg,
ter dood zijn veroordeeld.
Het vonnis zou vermoedelijkZondag-
ochtend worden voltrokken in de cita
del van Barcelona.
Mexicanea en Indianen.
De Yaqui-Indianen in het Noord
westen van Mexico hebben een over
winning behaald op de Mexicanen.
Een troep Indianen wisten een af-
deeling van 500 soldaten in een berg-
engte te lokken en vielen toen op hun
weerlooze vijanden aan met reusachtige
rotsblokken, die zij naar beneden
wierpen. De vluchtende soldaten wer
den met geweersalvo's achtervolgd.
200 dooden of gewonden bleven op
de plaats van het gevecht en men
vreest, dat de buitengewoon wreede
Indianen de gewonden op afschuwe
lijke wijze hebben afgemaakt.
TELEGRAMMEN.
De anarchist van het hotel
Terminus.
PARIJS, 20 Mei. ReuterHenry
is hedenochtend te 4 u. 10 ter dood
gebracht. Geen incident viel voor.
VARIA.
De oorzaak weggenomen.
Tijdens een hevige regenbui zit
Fritsje op vaders knie.
Vader.
Wat is 't, m'n jongen
Er moesten eigenlijk geen lucht
en geen boomen zijn.
Waarom niet
Dat kon 't niet regenen en niet
waaien.
Staomyaartbsrichtsr..
Het stoomschip Dubbeldamvan de
N. A. S. M., vertrok 19 Mei van
Amsterdam naar Newyork.
Het stoomschip Werkendamvan
de N. A. S. M., arriveerde 19 Mei van
Newyork te Rotterdam.
Het stoomschip Prins Hendrikver
trok 19 Mei van Amsterdam naar
Batavia.
Het stoomschip Salakvan Rotter
dam naar Java, passeerde 19 Mei Sa-
gres.
Het stoomschip Prins Alexander,
van Batavia naar Amsterdam, is 18
Mei te Aden aangekomen en zette
daarna de reis voort.
Bevallen: 18 Mei. M. E. Nie
mannBijster z. 19. G. KokNijk z.
B. Kopjes Niemanv. Werven z. 20.
E. v. d. LaarschotDernison z. - M.
E, Micav. Heulen z. - M. P. Tho-
lenBusé z.
Overleden: 19 Mei. C. v. Ko
ningshoven 56 j. Doelstr. - C. P. Jan
sen 6 m. z. Ridderstr. 20. M. Souwer
v. Oostveen 79 j. Gr. Houstr. - B.
T. Voskuijl 1 m. z. Rozenstr. - L. G.
Schaap 1 m. z. Minderbr.steeg. 21
A. KalesCastricum 41 j, Spaarnw.
straat.
FAMILIEBERICHTEN.
Getrouwd: 17 Mei. A. Jonge-
rius, wedr. van A. A. v. d. Toorn,
en C. C. Kopmels, Enspijk. - H. M.
Avis en N. Beets, Haarlemmermeer.
- A. van Willes Jz. en J. F. van Heus-
den, Amst.
Bevallen: 17 Mei. M. C. A.
KraijenbrinkVogel z., Semarang. -
A. L. Ribbius PeletierWijbelingh
d., Utrecht. - E. J. E- Hulsman
Hartsen d., Lemele. 18. E. A. T. Bak
kerDuijnstee z., (reeds overl.) den
Haag.
Overleden: 16 Mei. J. G. Grul-
lemansGarsen 78 j., Amst. 17. J.
Nagelhout Jz. 39 j., Heiloo. - Wed.
