NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD.
Haarlemsche Handeisvereeniging
De geschiedenis van Haarlem
Maandag 3 Juli 1899
Mo 4911 b
HAARLEMS DAGBLAD
-AJBO^ZNnEXIVEEnsrTS^PI^IJS
Voor Haarlem per maanden. f 1.20
Voor de doqw-n m den omtrek waar een Agent, gevestigd is (kom dei
getfieeimvi. \»*t 3 maanden 1-30
ftanci» dti.it het geheele Kijk, per 3 maanden1.65
Afzonderlijke nummers 0.05
Geïllustreerd Zondagsblad, voor Haarlem, jier 3 maanden0.30
de omstreken en -franco per post 0.371/5
-A-3D V -hli^TEi^TT'BTT:
Van 1—5 regels 50 Cis.; iedere regel meer 10 Cts. Groote letters naar plaatsruimte.
Bij Abonnement aanzienlijk rabat.
Reclames 20 Cent per regel.
Abonnementen en Advertentién worden aangenomen door onze Agenten
en door alle Boekhandelaren en Courantiers.
Du blad verschijnt dagelijks, behalve op Zon- en Feestdagen.
Bureaux: Kleine Houtstraat. 14, Haarlem. Telefoonnummer 122.
Directeur-Uitgever J. C. PEEREBOOM.
lhmfiUiybn£$
hi'.i BuitenhuidOotHpuyrde (iènfroi* th- l'nhUHté Etrunyere G. DA UBE it-
Pai'ij31bv* Fuubomy MotUrnartre.
Met uitzondering van het Arrondissement Haarlem is het uitslnitend recht tot plaatsing van Advertentiën en Reclames betreffende Handel, Nijverheid en Geldwezen, opgedragen aan het
Algemeen Advertentie-Bureau A. DE LA MAR Azn. te Amsterdam.
BUITEN het Arrondissement Haarlem is de pry's der Advertentiën vaD 1—5 regels f 0,75, elke regel meer ƒ0,15; Reclames per regel f 0,30.
Agenten voor dit blad in den omtrek zijn: Bloemendaal, Sandpoort en Schoten, P. v. d. RAADT, Sandpoort; HeemstedeJ. LEUVEN, bij de Tol; SpaarndamC. HARTENDORP; Zandvoort, G. ZWxlMMER
Veisen, W. J. RUIJTER; BeverwijkJ. HOORNS; Hillegom, ARIE HOPMAN, Molenstraat. Genoemde Agenten nemen Abonnementen en Advertentiën aan.
Dit nummer bestaat uit
twee bladen.
Ooedgek. bij Kon. Besluit v&n
12 Nov. 1892No. 29.
De Haarlemsche Handelsvereen. telt
thans ruim 650 leden, dat is veel, doch
niet genoeg. Elke winkelier, elke haii-
m delaar, ziju belang begrijpende, moet
zich aansluiten. De contributie bedraagt
slechts f 2.50, terwijl de voordeelen
groot zijn.
Rechtskundige adviseurs zijn de hee-
I ren mrs. Th. de Haan Hugenholtz en
HH. Pb. de Kanter, Spaarne 94, welke
gratis advies in handelszaken geven
aan de leden en voor hen gratis optre
den in faillissementen.
Voor incasso's, door bemiddeling der
advocaten gedaan, wordt 5 berekend.
Bankiers der vereeniging zijndehee-
ren Laane van Bemmel, Kruisstraat
61.
Alle brieven of aanvragen (ook opga
ven voor het lidmaatschap) moeten ge
richt worden aan het bureau der ver
eeniging, 22 Lange Begijnestraat.
Het is ons gelukt eene overeenkomst
•te sluiten, waardoor het mogelijk is H.H.
leden nauwkeurige informaties te ver
schaffen omtrent alle firma's in Ne
derland.
De kosten dezer informaties bedragen
60 cents per adres, plus 5 cents voor
porto, en moeten vooruit betaald wor-
den aan het bureau. Informatiën naar
binnen de stad wonende personeh gra
tis.
Ruim 650 informatiën en rechtskun
dige adviezen werden in het afgeloopen
jaar verstrekt.
In Juni zijn 36 vorderingen tot een
bedrag van, 1011.28 betaald, 7 vorde
ringen worden afbetaald. 9 vorderingen
zijn uitgesteld.
Volgens artikel 7 dient het Geheim
der Maandlijsten ongeschonden bewaard
te blijven.
H.H. Leden worden er op attent ge
maakt, dat pretentiën, buiten de stad
in te vorderen, niet worden behandeld,
tenzij portovergoeding (10 ets.) is bijge-
Toegd.
Het Bureau der vereeniging is geves
tigd 22 Lange Begijnestraat en is ge
opend iederen werkdag van 's morgens
9 tot 1 en 's middags van 2 tot 4 uur.
Dagelijks is een der bestuursleden
aanwezig en bereid tot het geven van al
le gewenschte inlichtingen en wel Maan
dag en Vrijdag van 1112 uur v.m.,
de overige dagen van 34 nm.
Oudergeteekenden door de aigemee-
ne vergadering benoemd tot het nazien
van de rekening en verantwoording der
Haarlemsche Handelsvereeniging, ver
klaren dat door hen alles aecoord is
bevonden.
Th J DUTERLOO.
G. W. LAMPE.
Het Bestuur der Haarlemsche
Haudelsvereenigiue: waarschuwt
hare leden niet te leveren aan de
Vries Visser. Barrevoetestraat 3,
3 ot de Vries, Ostadestraat 7, dan
na te hebben geïnformeerd, aan
het Bureau der Vereeniging, Lange
Begijnestraat 22.
i HET BESTUUR.
looj
DOOR
'A W. P. J. OVERMEER,
Amanuensis der Gemeente bibliotheek.
nuts
fissl
De stichting
Hoe is Haarlem ontstaan en waaraan
heeft ze haren naam te danken? Zie
hier twee vragen, die reeds op verschil
lende wijzen beantwoord zijn en waar
over onderscheidene meeningen be
staan.
Dat het eene oude stad.' is, is buiten
ikijf. want reeds komt de naam voor
in de 10e eeunv, onder de Utrechtsche
kerkelijke goederen en in 974 zou het
jreeds verwoest zijn door de West-Frie
zen, in een opstand tegen Dirk II. In
|977 werd het Sint Ad eiber tskloostcr te
iEgmond, dat gesticht was door Dirk
■b verwoest en de; vrouwelijke geestelij
ken overgebracht naar Benuebroek, en
het is in dezen tijd, dat we ook van
.de Stede Haarlem" lezen.
Een feit is het, dat onze stad' reeds
vóór 1155 wallen en muren bezat en
den '25en November 1245 voor het eerst
handvesten verkroeg.
Ik wil hier eerst in 't kort aanstip
pen, welke overleveringen er ailzoo be
staan over den oorsprong van onze te
genwoordige Spaarne-stad en daarna
aantoouen, hoe duidelijk mijns inziens
de oorsprong der stad, nog heden ten
dage te zien is.
Vohrens enkele schrijvers zou Haar
lem in ongeveer 400 n. C. gesticht zijn
door de Hei-uien" eene gotihische volks
stam, en zou op d'eze wijze Heruk-nhoim
(heim gelijk plaats), later Herulheira
eindelijk Haarlem ontstaan ziju. Doch
daar genoemde volksstam zich in Beie
ren zcu opgehouden hebben, dit niet
waarschijnlijk.
Eene nog minder geloofwaardige be
schrijving is, dat d'e naam zou zijn af
geleid naai* zekeren heer Lean of Wil
lem, burggraaf van Leiden.
In vroeger tijden bestond hier een
groot, woud. hetwelk gewijd was aan
..Bacchus" en hierin zou zich een slot
bevonden, hebben, genaamd Bakenes of
oud-Haarlem. Doch Bakenes, (dat ten
onrechte door velen, voor het oudste
gedeelte der stad gehouden wordt) lag
in 1328 nog buiten de muren en
hier later pas bijgetrokken. In 132S
woedde hier een vreeselijke brand, die
bijna dë geheele stad' en alle kerken
in de asch legen, doch de Bakeïnesser-
kerk bleef alleen gespaard. Deze kerk
was gesticht ter cere van de H. Maagd.
Dc stad had: toen. de volgende grenzen,
ten Z en W. de Oudegracht of stads
gracht. (tegenwoordig gedempt), ten O.
het Spaarne en ten N. de Bakenesser-
gracht en bestond uit de Damstraat
tot aan het Spaarne, Het Zand. de
tegenwoordige Groote Markt Begij
nenstraat, Smedcstraat. Jansstraat tot
aan de Xieuwegracht. Barteljorisstraat.
gedeelte Kruisstraat en Zijlstraat tot
aan de Oude Gracht.
In 1360 schonk Albrecht van Beie
ren, aan Jan van Schoten en zijne er
ven ..Die helfte van den toorne, die
geheten is, V Gra/venstien onverdeelt,
staende en geleghen is, up die Spaarne
aen de Oude grafte van Bakenes. (Zie
van Oosten de Bruin.)
Do hiergenoemde toren diende tot
bescherming der stad en heeft gestaan
op den hoek van de tegenwoordige Gra-
vensteenenbrug en Bakenebsergracht.
Dit was de plaats waar recht gewezen
werd, en een steen van bepaalde afme
ting. door den graaf daar geplaatst,
gaf de plaats aan waar de vierschaar
gespannen werd. De tegenwoordige Gra
ven s t eenenbrug draagt er nog haar
naam naar.
Bakenes was toen ter tijde eene wel
varende buurt, en d'e tegenwoordige
Bakenesserkerk wijst nog d'e plaats aan,
waar genoemde buurt toen was.
De familie van Haarlem, welke titel
later op den Heere van Assendelft is
overgegaan, heeft vroeger een slot be
woond te Heemskerk, op de plaat-s on
geveer waar later 't Kasteel Assum-
burg gebouwd werd en nog bekend
staat, als 't Hof. Dit Kasteel zou in de
6o eeuw gesticht zijn. Dat dit echter
Haarlems oorsprong is. is vrij. onzeker
doch dat genoemde familie hier later
veel invloed gehad heeft, is niet te be
twijfelen. De legende van de Burgvrou-
we van Haarlem, beschreven door den
heer Hofdijk- is nog steeds beroemd.
De oudste spelling van Haarlem, is
Har alom en nu beweert men ook. dat
het oorspronkelijk Harelheini geheeten
zou hebben. (Href gelijk hard), naar
d!e ligging op een zandbank.
Doch, de ijverige bekende navorscher.
de heer van, Eeden noemt- eene aflei
ding die 't meest aan te nemen is. Ge
noemde heer meent den oorsprong te
moeten zoeken in het volgende
In het oud-Saksisch is heer of graaf
„erl". in het angelsaksiseh eorl en in
't oud-Noordsch iarl. (Engelsch earl).
Haarlem zou dan eertijds geweest zijn
in den Saksischen tijd „erlhem" of „iarl-
hem" in den Noordscheu tijd.
Doch wat van t bovenstaande waar
moge zijn. ik geloof, dat de oorsprong
van Haarlem duideliik is in 't volgen
de
De Damstraat is het oudste gedeelte
dea* stad en zeer waarschijnlijk heeft
aan 'het- Spaarne, dat van 't IJ naar dë
Haarlemmermeer liep, op deze plaats
een dam gelegen, de grafelijkheidstol
of Spa ren dam m ert ol
Deze plaat-s lag veel lager dan de
omtrek, hetgeen nog duidelijk waar te
nemen is. Wanneer we den omtrek daar Dö gemöentö Amsterdam 611
beschouwen, dan liggen de Voorstraat,
Achterstraat enz. aanmerkelijk hooger
dan het- Spaarne. Zij zijn de dijken ge
weest. Eu de namien als Dijkstraat en
Soheepmakersdijk'bewijzen, dat genoem
de plaatsen vroeger aan een dergelijk
doei beantwoord hebben. De huizen
tusschen de Veerstraat en het Spaarne
bestonden toen nog niet en zijn later
gebouwd op Uiterwaarden aan genoem
de rivier. Dit laatste bewijst nog de
bouw der huizen te dier plaatse, daar
ze aan de voorzijde gelijkgronds zijn en
men door trapjes in den tuin moet af
dalen aan den Spaarne kant.
Het eersten zal er dus een dam ge
weest zijn, die omdijkt- was. en waar
van de uitbreiding is uitgegaan. En de
grond ontstaan tusschen den dijk en
de rivier (Uiterwaarden) is eerst- later
bebouwd.
De Groote Markt heette vroeger Het
Zand. aangezien het een zandige vlakte
was vóór het grafelijk paleis (het tegen
woordige stadhuis). Het oude stadhuis
was er toen reeds en is tegenwoordig
d'e hoofdwacht op den hoek der Sme-
detraat. Over Het Zand liep een beek,
welke door de Koningstraat- en Dam
straat liare monding in, het Spaarne
had. In 1544 werd genoemde beek over
welfd, terwijl er in geval van brand,
twee brandputten in gemaakt werden.
De Groote of ,,St. Bavo" Kerk was
er toen nog niet, wel was er eene kleine
kerk aan St. Ba-vo gewijd. Een versje,
uit dien tijd afkomstig, hoewel gebrek
kig van inhoud is nog bekend
„Staat te Haarlem op 't Zand
Ge werpt een koe in Vriesland."
Dit Uitere spreekwoord is zeer be
kend in de Enkhuizer geschiedenis.
Het Zand was de plaats waai* de
grafelijke spelen werden gehouden, tour-
nooispelen genaamd, welke toen zeer
:n zwang waren. Eene fraaie beschrij
ving van zoo'n feest op Het Zand is
te lezen in Van Lenneps roman „De
roos van Dekania."
Zooeven noemde ik de Koningstraat-
en deze naam heeft zijn oorsprong te
danken, cloord'at Koning Willem, d'eze
steeds als zijn gewonen weg nam naar
de Sint Gangolfskerk, welke even bui
ten de stad gelegen was, op de tegen
woordige Botermarkt.
Haarlem was de zetel voor de gra
ven uit het Hollandschei Huis. Eene
voorname reden zal. wel hiertoe geweest
zijn de sehoone ligging en de omstre
ken, zoo geschikt voor het edele jacht
vermaak. en nog tot op lieden zijn
Haarlem's omstreken heinde en ver
vermaard. Bovendien heeft de ligging
aan het Spaarne. een zoo groot gerief
voor handel enz., er wel toe bijgedra
gen, dat onze goede grijze, stad, zich
niettegenstaande de ondervonden teis
teringen, weder heeft weten te verhef
ten tot een bloeiende plaats, waar steed'
handel, nijverheid en kunst gebloeid
hebben,welker inwoners steeds met eere
genoemd zijn en waar de groote uit
vinding. de boekdrukkunst haar baker
mat vindt.
(Wordt vervolgd).
8 JS W E ffl I. -3 S3
Van goed ingelichte zijde worét
medegedeeld dat niets bekend is van
een door H. M. op het Loo don 7en
Juli te geven garden-party vo.r de
leden der Vredesconferentie na het
gala-diner den vorigen dag te Am
sterdam.
De vredesconferentie.
De heer Beernaert, voorzitter van
de Kamer van Volksvertegenwoordi
gers in België, die met b-»t oog op
den politieken toestand in zjjn lac^
naar Brussel was vertrokken, is Don
derdagavond te 's-Gravenhage terng-
gekeerd, ter hervatting zijner werk
zaamheden bij de Vredesconferentie.
Naar wy vernemen, heeft een con
sortium concessie aangevraagd en zijn
de noodige bescheiden daartoe ver
zonden aan de regeering en de be
trokken polder- en gemeentebesturen,
voor deu aanleg en de exploitatie van
een electriscben spoorweg, met nor
male spoorwijdte, van Amsterdam naar
Hilversum, met een zijtak van Bus
som naar Baarn. Behalve op d* ge
noemde plaatsen, zjjn stations cntWOT-
pen te W eesp en te Laren.
(N. Ct.)
de Imperial
De Hooge Raad deed uit
spraak in bet Cassatie-beroep van den
burgemeester van Amsterdam tegen
de Imperial Continental Gas Associa
tion, betreffende de vordering van
laatstgenoemde tot ontbinding van de
tusschen pariijen gesloten overeen
komst, op grond van bet bezigen door
de gemeente van een ander dan den
overeengekomen gasbrander.
Het arrest van liet gerechtshof te
Amsterdam, waarbij de vordering der
maatschappij ontvankelijk was ver
klaard, is door den Hoogen Raad
vernietigd, die deu eiscb alsuog uiet-
ontvankelyk heeft verklaard.
De Hooge Raad overwoog o.a. dat
uit de contractsbepaliDg volgt, dat de
handeling der gemeente de gasmaat
schappij zou stellen voor de noodza
kelijkheid eener aan deze verblijvende
keuze, te weten om of zicb bloot te
stellen aan beboeting óf om te leveren
een gas kostbaarder dan betgeen zij
leveren moestdat de strijd loopt over
het recht der maatschappij op ontbin
ding van eene erkeud geldigen con-
tractueelen rechtsband, waarbij beslis
send is bet autwoord op de vraag of
ingeval de maatscb happy schade be
loopt door het leveren van duurder
gas, die schade baar in strijd met de
overeenkomst veroorzaakt is door ha
ren mede-contractantdat die vraag
in het nadoel der maatschappij moe;
worden beantwoord opgrond dat de
levering van net duurder gas was
haar keus en daad, al handelde zij
aldus uit vrees voor beboeting.
In den Haag is men. inet
d8 automobielen niet gelukkig.
Vrijdagmorgen heeft een automobiel
in volle vaart langs het Kanaal by
de Witte Brug te Scheveniugen rij-
deode, [een afdeeling artillerie aange
reden drie ruiters met paarden vielen,
éen der paarden moest worden afge
maakt.
Vry'dag is de bliksem geslagen in
de school te Njjehorne. Van enkele
kinderen is bet baar verschroeid, doch
daartoe bepaalde zich bet ongelak.
Natuurlijk verwekte dit ongeval groote
opschudding.
D nderdagmiddag werd een door de
firma J. L. Nering Bögel en Co. te
Deventer gegoten ijzeren condensor
van ruim 4000 K.G. gewicht per as
naar de boot vervoerd met bestemming
naar Amsterdam. Ter hoogte van de
Pothoofdsbrug brak de as van een
der raderen inet het gevolg, dat de
condensor met een geweldigen slag
tegen den grond sloeg, den wagen
medenemende. Gelukkig dat de voer
man aan de andere zijde liep van den
wagen, anders ware hij morsdood ge
weest. Het paard, dat ook viel, kreeg
geen letsel. Het was een zeer inspan
nend werk het gevaarte weer op den
wagen te krijgen.
Het Hospitaalscliip.
Volgens bij het bestuur van het
Hospitaal-Kerkschip ontvangen be
richt, heeft men reeds gelegenheid
gehad diensten te bewijzen.
De eerste zieke die aanboord werd
gebracht was een Duitscher van het
schip uit Vegesack, kapitein Moen,
eu gemerkt B. V. I Deze zieke is
na twee dagen f j ii i hersteld
vertrokken.
Later werden er van Vlaardinger
schepen drie zieken aan boord ge
bracht. van wie een wed« ."ontsla
gen, en twee aan boord bieten.
De dokter gaf buitendien herhaal
delijk raad aan hen, die daartoe aan
boord kwamen.
Belangstellenden zullen hieruit ze
ker gaarne vernemen, dat het schip
reeds aan zjjn bestemming voldoet.
Hbld.
Sport en Wedetrijden.
Van Cordang, van wien men na zjjn
val in den Bordeaux—Parijs wedstrijd
weinig vernomen heeft, kunnen wy
meedeolen, dat bij nu weer zoo\er
hersteld is dat bij deze week zijn
training op den weg en de baan weer
heeft kannen aanvangen. Of hij echter
voor den Bol d'or wedstrijd weer ge
heel in conditie zal zijn, staat te be
twijfelen.
Hij wil zoo spoedig mogelijk voor
een 24 uurs record op de baan gaan
en deukt het reeds op zijn naam
staand record met minstens 100 K.M.
te verbeteren en dus meer dan 1000
K.M. te ryden.
Schietwedstrijd Loosduinen.
De uitslag van den korpswedslryd
op revolver te Loosduinen, waaraan
deelgenomen werd door 7 militaire
korpsen van leger en marine verte
genwoordigd door 5 officieren en 7
burgerschietvereenigiugen. die elk 5
leden zonden, was ais volgt
1 e Pry'sLes CarabiDiers te Parijs
roet 32 rozeD?e. „Rotterdam" te
Rotterdam mei 26 rozen3e. „Oranje
Nassau" te 's-Gravenhage met 25
rozen; 4e. Reg. Grenadiers en Jagers
te 's-Gravenhage, met 20 rozen; 5e.
Koninkl. Studentenver. te Amsterdam
mot 19 rozen; 6e Koninkl. Ned.Ma
rine met 19 rozen; 7e. Ie Reg. Infau-
ter ia met 12 rozen 8.2e Reg. Vesting
Artillerie met 12 rozen; 9s. „deScherp
schutter" te Rotterdam met 12 rozen
RECHTSZAKEN.
De rechtbank te Amsterdam heeft
den jongen, die op de publieke tribuue
in de rechtszaal een horloge ont
vreemdde veroordeeld tot een jaar ge
vangenisstrafde goederen welke A.
Eichhorn (firma Moutbaan) gepoogd
heeft te smokkelen zyn verbeurd ver
klaard.
koloniën,
BATAVIA. 30 Mei
Atjeh.
Uit Ivotaradja is ad. 10 Mei aan de
„J.-B." over de excursie naar de Oost
en Noordkust van Atjeh het volgende
geschreven
Sinds de terugkomjst van het 3e ba-
taillon van Taunsé en Meureudoe is voor
de troepen op Kotaradja een korte tijd
van rust ingetreden, welke door den
gouverneur werd benut om de door
hem voorgestelde en door de regeering
goedgekeurd© reorganisatie der beset
ting van Atjeh en Onderhoorigheden
tot stand te brengem.
Als straks het 6e ba taal Ion het 7 e
naar Java zal zijn gevolgd', zal de lang
gekoesterde wensch om met minder
troepen dan tijdens de geconcentreerde
linie geheel Atjeh in bedwang te hou
den, werkelijkneid rijn geworden, en
dit. in verband met de gestadige ver
meerdering der inkomsten, ontueenut
het laatste wapen aan hen. die van
meening waren dat een lang volgehou
den offensief optreden zoowel de kracht
van het leger als van onze financiën te
beven ging.
Toch mag de tegenwoordige toestand
hoe bemoedigend ook, ons niet tot een
ongemotiveerd optimisme verleiden of
het denkbeeld doen geboren worden dat
het einde van den Atjeh-oorlog nu zeer
nabij is. Al warc-n, door de expeditie
van liet vorige jaar, hoofden en bevob
king van Pedir genoodzaakt zich te on
derwerpen, en de bendeboofden om
naar elders de wijk te nemen, al werd
de oproerige beweging ter Oostkust in
enkele dagen onderdrukt en durfde zelfs
een machtig hoofd als dat van Peusan-
_an den strijd met ons niet meer aan
vaarden, de terugkeer der Java-troe-
pen, zoo spoedig gevolgd door eene
aanmerkelijke vermindering onzer strijd
krachten, zal zeer zeker niet nalaten
haren invloed op de oorlogspartij te oefe
nen. en indien ik mij niet vergis, mag
de gisting, aie op ^et oogenblik in liet)
Pedi.cche i-a.lt wa.tr te .«-men, Js heV
onmiddellijk gevoÜg daarvan worden
beschouwd. Dergelijke uitingen van we-l
der opkomend verzet kunnen alleen
door rustelooze actie onzerzijds bedwon
gen worden, en het getuigt zeer zeker
van een helder doorzicht in den toe
stand, om na het vertrek der beide ba-
taillons, door een hernieuwd en krach
tig optreden ter Noord- en Oostkust
den vijand te doen gevoelen dat wij
nog altijd de macht bezitten om eiken
tegenstand te breken.
Dat een hernieuwde excursie naar de
Noordkust noodig zou rijn, stond! reeds
vast bij het einde der Pedir-expedlitie,
toen de bevelhebber, door den naderen
den oost-moesson gedSvongen. van vele
zijner plannen voorloopig af moest zien.
Wel was gedurende den tocht in Geu-
dong en Kerti de vijand overal meb
verlies uit rijne stellingen verdreven,
dooh daar door den korten duur dier
excursie slechts een klein gedeelte der.
Paseistreek bezocht kon worden en niet
de minste toenadering verkregen werd
van hoofden of bevolking, mocht hofe
verzet in deze streken nog geenszins ge
broken worden beschouwd. Integendeel,
bij den terugkeer onzer troepen naar
Lho Seumawé stond de bevolking van1
Geudong eiii Kerti nog even vijandig
tegenover ons. als ooit te voren. De
geheele Pasei-streek voor de kraoht van
onze wapens te doen bukken, hare dom-
fanatieke bevolking, die steeds de hoofd
rol speelde in de onlusten tor Noord
en Oostkust, voor goed den lust te be
nemen om aan elke oproeping tot ver
zet gehoor te geven, en dit moeielijÜ
toegankelijk gebied door het aanleggen)
van goede colonne-wegen voor onze troef
pen gemakkelijker bereikbaar te ma
ken, zal dan ook het hoofddoel zijn der
eerstdaags te ondernemen excursie.
Ware het hiertoe voldoende geweest
de benoodigde troepenmacht over zee
naar Lho Seumawé te vervoeren, én
van daar de excursie to beginnen, an
dere overwegingen hebben geleid tot
het werkelijk grootsohe plan om van uit
Kotaradja over land op te rukken, en
achtereenvolgens de verschillende staat
jes d'er geheele Noord- en Oostkust te
bezoeken Dat op dezen tocht eene
enorme inspanning van de troepen za!
worden gevergd, zal duidelijk rijn voor
ieder, die weet dat d afstand linca recta
roeds een 400 KM. bedraagt, en bijal
dien veel tegenstand mocht worden
ondervonden, allicht de dubbele afstand'
zal moeten worden afgelegd en snelle
en ruime aanvulling der verliezen mag
hier dan ook van overwegend belang
worden geacht.
De toestand in de staatjes ter Noord
kust maakt dezen landtocht echter
noodzakelijk. Na. hunne verdrijving toch
uit de Pedirstreek vonden vele vijan-
dig gezinde hoofden, als Polim, Toean
koe Daoed, T. Bin Peukan e. a. eene
schuilplaats in het aangrenzeuda Meu
reudoe en het tot Samalanga hehoo-
rende gebied van T. Sjech Kobat, de
II moekims Toenong. Mocht T. Tji
Samalanga. er al in geslaagd rijn deze
vijandige elementen op ons aandringen
uitzijn land te verwijderen, T. Tji Meu
reudoe verklaarde onomwonden daartoe
niet bij machte te zijn en riep onze
hulp in. terwijl ook T. Tji Samalanga
die ons bestuur wel gezind is doch steeds
met eene machtige en ons vijandige
geestelijke partij te kampen heeft, ecu
beeoek van onze troepen zeer gewenscht
achtte. Wettigt dit op zich zelf reed3
voldoende een gewapend optreden in
d'eze staatjes, ook poUitiek© redenen
sluiten rich hierbij aan, daar T. Tji
Meureudoe niets te zeggen heeft in het
noordelijk gedeelte van rijn land, dat
onder het gezag staat van T. Moeda
Late. do vader van den bekenden T.
Bin Peukan, en het dus hoog tijd wordt
hem weder te herstellen, in de positie,
die hem toekomt.
Ook Peusangan dient na. Samalanga)
een beurt te krijgendoor den nade
renden regentijd moest de bevelhebber
zicli het vorige jaar bepalen tot heb
verdrijven van T. Tji Peusangan uit dë
door hem onrechtmatig bezette gedeel
ten van Gloerapang II, Sawang en Ni-
zann, en was hij niet in de gelegenheid
dit hoofd, dat steeds terugweek en geen.
noemenswaard verzet bood, eene les
voor do toekomst to geven. Thans in
onmin zijnde met rijne broeders, die
hem den toegang tot de beneden landen
ontzeggen, zoekt T. Tji Peusangan wel
weder aanraking met. ons bestuur, dóch
au onzen eisck ^n, zonder het stellen
.ui een .ge voor-vaarde, rich .e Lho
Seumawé te melden, heeft hij tot neg.
toe niet- voldaan. Nu over voldoende
tijd kan worden beschikt om hem zoo
noodig tot diep in het binnenland to
vervolgen en tot rede te dwingen, mag
hierva natuurlijk niet worden afgezien.
Is eenmaal tor Noordkust het verzet
gebroken en de toestand in zooverre ge
regeld dat een gedeelte der troepen
macht kan worden gemist, dau zulien
ook de bovenstreken van de Djamboo-
Ajer-rivier, waar nog steeds Nja. Mamat
Pcrlak en Teungkoe iïoesain rondzwer-
worden bezocht en verder alle
landschappen ter Oostkust tot aan de
grenzen van Tamiang, in samenwer
king met de dan te Bajan gelegerde
mobieie colonne, van vijandige elemen
ten worden gezuiverd.
