Haarlem's Dagblad | 1900 | 3 mei 1900 | pagina 5

Tweede Blad,

aarlem in 1830—1831.

Praatjes over Natuurkunde en
Geneeskunde-

Een haar in de soep.

behoorende bij

Haarlem's Dagblad"

van

Q <j Donderdag 3 Mei 1900.

No 5167

eeiagamate gelenigd weaxl deur dé
hoop ..op-een aaSg wedêmoi aan -gene
zijde des grafa, en de gedachte dat Iflj
zijn leveii gelaten had voor „Oranje
em Nederland".

(Wordt vervcflgd{.

tkr

Eene historische echels
uit onderscheidene bronnen
door

W. P. J. OVERMEER.

V1IL

t De Kapelmeester J. B. Weidner
jgrierp een plan, om te» voordeele
f's an dis tas een vocaal en in&tru-
ïal militair concert te geven, in
|schouwbuvg op liet Plein; buiten
jte Houtpoort.

lag vow dk> uitvoering werd be-
l op 12 Februari des avonds ten
terwijl dé ëntréeprijjaen gesteld
__n op Loge f 2, parket f 1,50,
f 1 en gaanderij f 0.50 en tekst-
Kjes verkrijgbaar waren tegen beta»-
|van f 0.25 pea- stuk bij A. Enge-
t in do Wawnoesstraat.

Bet concert oncktrvond veel deelne-
a en ging met een© Avaardeering dér
fceelkuaut gepaard, die het voor de
eten en van Haarlem tot eene op-
iijJce gebeurtenis maakte, nl. de
Ti ii.g der beelden van de groote

i Bingley, "Wattier en Snoek.

aarna trad' een. ander dooi van het
op den. voorgrond. Ter diezer
Jgenhe.id! was -eeru kwartet m drie
petten, gemaakt. getiteld- „Wapen-
's va,a Necrkndscla Jongelingschap",
rden van J. van WaJré en gecompo-
door Joh. Enschedé Jr.
natstgenoemde heer componeerde
f liefhebber en heeft zich later als
uitmuntend muziek 1 i efhebbtt* doen

16XL

9 compositie was goed en, het w
Èiuntendi voorgedragen., zoodat het
i .en nog' Langen, tijd' daarna, den
van, allo imieaekliefhebbcrs iu-

)cch eC* was nog iets, dat dit lied
i glanspunt vain, den avond maakte.
Wn tij<l te voren, had de vaderlands-
atde opoffering van van Speïijk esp
iSchelde te Antwerpen plaa.ts gehad,
i tijdingen, kwamen in die dagen
it zoo spoedig- van dlaalr tot oars, doch
ata men eindelijk goede en Vertrouw-
e Inrichten daaromtrent alhier ont-
gen had. haastte van Walré zich nog
vierde couplet bij den Wapenzang
!gen_ dat vóór den aanvang i-an
fc conceit nog kon werden ingestu-
L daar het te laat was om nog eene
ging in het programma tei maken.
ÏTcen. dus het lied gezongen werd,
ilden vlugge boden door al dei rangen
ji ^e-n Schouwburg gedrukte blaadjes
&d, waarop te lezen stond

akkers nog eens aangeheven
Tct een heilig huldeblijk.

Voor den zeeman, die zijn leven
Grcotsch. ten offer heeft gegeven.
Voor dien .jongen hold vaio Speyk,
Sckittren ClaaSsens moed en glorie.
Onveirflamvd in 's lands hiestorie.
Ook van Speyk voegt eeuwige eer.
Eer hij Nccrlands vlag ziet schenden,
Werpt liij 't vuur in 't buskruit m
t VlamtEn schip èn roov er benden
SDondVeu op... en zijn. niet meer."

Hierop volgde met ©enige verande-
jg het slot. van do vorige, coupletten

.Broader.? acht zoo- t jeugdig leven
Ook een los onzeker pand.

Om als hij. bet prijs te geven.

Vcor 't Vaderland."

En. lezers' verplaatst u eens Ln den
genwoordigen tijd in eene vergade-
g af bijeenkom^., waar een talent-
Hel spreker1 ui in gloedvolle bewoor-
Dgten dén tegpnwoordigen toestaand
ietst van den zoo verfocielijkeii en
reehtvaardigen oorlog, oneen stamver
Btén in Transvaal aangedaan, dan
Eet ge vooc' zelf het best. welk een
Jruk dit op u maakt, en ik behoef
a ook nauwelijks te. zeggen, dat geen
m in staat is den indruk te besehrij-
'D, dien dit couplet op de toehoor-
rs maakte, daar het hier ons eigen;
erbaar vadei-land gold', daar het hier
s Nederlander was. die zijn jc-Mig
re» opgeofferd had a-oor zijn Verst-
Vadertand.

Het geheele publiek iu de stampvol-
zaal stond cp. velen, gaven elkaar de
iad, de aandoening was algemeen en
te otaverdoovend ge juich veflgde op de
afest© tonen.

Het was oetm onvergetelijk oogenblik.
Kenigé dagen, hierna las mén de vci-
nde advertentie in de O. H. C. ..De
reoteur Weidner bedankt voor do dteel
Bling aan het concert den heer C.
erlings. voor het gratLs afstaan van
t gebouw zondter voorbehoud, de hee
lt Enschedé voor liet 'kosteloos dlruk-
0a TOn al de benoodigdc annonces en
fiches en den heer A. Engcsmet voor
medehulp tot regeling en beheer
et gelden. De ontvangst is geweest
775,35. do uitgaaf f 74,87. Aan bur-
Pffieestet' afgedragen, f 700.48.
De militaire maroch van. den heer W.
B Weidner werd' uitgeven. ten vooidee-
t van 's lands kas, hij den. lieer V.
-oosjes. alliiei*.

Het is' in deze dagen, dat ik de cc<r-

1'te adveitentiö ontmoet, tengcvolgé
'ia den oorlog.

De courant van 3 Februari houdt nl.
bet overlijden in, vanj Hendrik Reinier
Sheets, in den bloei eenden leesftdjd
,k au bijna 23 jaai*. en dc smaa-t der diep-
hdrcefde oudiers C. J. Scheers en
A. Scheers. geb Weasels blijkt
maar al te. aeer uit de gevoelvolle wocr-
«T'B, welke zijl aan het eind dezer ad-
!r' attentie plaatstenis .eetnp isirryirts die

Brieven uit Berlijn.

Particuliere correspondentie.

Een Volkapraarkenken op
wielen. Een bezoek aan de
„Berliner Central-Küche."

Berljjn, den 20en April 1900.

Maar kom je un wel op de
kosten, man? Opperrlakkig zon je
zoo zeggen, dat je zaak eerder een
philanthropi8che instelling is, dan een
onderneming, waarmee nog geld te
verdienen valt.

De massa moet 't bem Datuur-
lÜk doen, mynheer. Als ik heel in 't
klein was begonnen, zon ik myn boeltje
wel weer gauw hebben moeten op
doeken, omdat de onkosten dan veel
te groot zonden geweest zyn, maar
zoo dwaas ben ik niet geweest

Ik wist van te voreD, dat myn plan
moest slagen, want iets dergelijks,
zooals ik op 't oog had, bestond hier
tot nu toe nog niet De uitkomst is
geweest, dat ik goed gezien had. Een
paar maanden geleden ben ik begon
nen met dagelyks 60ö0 porties van
een liter inhoud klaar te tnaken. En
nu zal ik myn keukens al heel gauw
moeten uitbreiden, omdat de navraag
hoe langer hoe grootcr wordt en dè
6000 porties grif weg gaan.

In zeker opzicht hebt U ook
heel wat minder onkosten dan eeD
ander restaurateur, al is 't maar van
een Volksgaarkeuken. Zaal huur, aan
schaf van tafels en stoelen, lampen,
dure gasverlichting, dat ayn allemaal
posten, waarmee u io je zaak geeu
rekening hoeft te houden.

Dat ie 't hem juist, mynheer!
Hier, in de Greifswalder Scrasse,beele
maal aan den buitenkant van de stad,
was de grond ook nog niet zoo
schreeuwend duur als meer in het
centrum en voor myn plan was ik ook
niet aau een bepaalde plaats gebonden.
Zooals LT ziet, heb ik van myu ge
bouwen niet veel werk gemaakt. Het
zyn maar doodgewone keeten van ge
galvaniseerd yzer. Voor my zyn de
fornuizen, d8 ketels en mjjn wagens
hoofdzaak. Daaraan heb ik geen
kosten gespaard.

Wie heeft U toch op 't prae-
tische idee gebracht, om met het warme
eten langs de straten te laten venten

Tot op zekere hoogte was het
de melkinrichting van Bolle, die zoo
als U weet, hare wagens met ver-
schillende kwaliteiten melk door alle
stadswykeo Iaat rijden. Ik ben vroe
ger kellner geweest en had al lang
plan, ergens in de voorsteden een
gaarkeuken op te richten.

Op een keer, dat ik door een van
de arbeidersbuurten ging, en het jong
maatje van een melkwagen van Bolle
huis in huis uit zag gaan, om overal
op straat en in de binnenplaatsen met
z\jn bel de komst v6n den Bolle-wagen
aan te kondigen, terwijl aan den wa
gen zelf de koetsier drak bezig was,
uit de verschillende kranen melk te
tappen voor de vrouwen en kiuderen,
dis met kannetjes en pannetjes waren
komen aaoloopen, dacht ik opeens
by mezelfals je dat op dezelfde
manier ook eens probeerde met warm
et< n Dat moet toch ook succes heb
ben

Beat U toen dadelijk aan bet
werk getogen

Ja, ik heb er geen gras over
iaten groeien. Juist de manier van
Bolle om z\jQ komst door een jong-
maaije met een bel te laten aankon
digen, lachtte me toe. Maar je hoort
op straat al zooveel bellen, van de
melkwagens van Bolle, van do vuil
niskarren, van de trams, van de
fietsen, dat ik besloot, ter onderschei
ding myn jongmaatjes niet met een
bel, maar met een trompet te laten
loopen.

Hebt U daarvoor nog apart per
missie moeten vragen

Zeker wel, maar ik heb het da
delijk gekregen. Als de mensehen in
de arbeiderswijken en in de fabrieken
op b8t schot tuar nu op straat de
trompet hooren, dan weten ze, dat
een van de wagens van de „Berliner
Central KücheM in aantocht is.

Hoeveel van die wagens rijden
er geregeld? Worden ze met de hand
geduwd en hoe hoedt U al den tijd
het eten er in warm

Tot nu toe zend ik dagelijks
zes wagens er op uit. Het is j itnmcr,
dat U te laat is gekomen vandaag.
Aks U een half uur vroeger hier was
geweest, had U ze kunnen zien weg
rijden. Klokslag 10 uur begint de
tocht. Of ze met de haod geduwd
worden? Neen, dan zouden ze niet
gauw genoeg vooruit komen, want
zoo'n wagen is zwaar en de afstanden
zijn groot. Kijk, hier in den stal staan
de nieuwe wagens, die in gebruik
worden genomen, zoodra het nieuwe
ketelhuis en de nieuwe keuk6n klaar
zijn.

Onder het praten waren we over
de plaats naar den stal gegaan, waar
1e eigenaar van de Berliner Central
Küebe, Höhnke, bö een van zijn
wagens, die we! wat op een locomo
biel geleken, bleef stilstaan, om my
er dé inrichting van uit te leggen,

Zooals U ziet., is de wagen ge
heel van metaal. De koetsier, die tege
lijk de „koku is, draagt ereD&ls zyn
jonirraaatje een uniform. Voor de
zindelijkheid heeft hy ook nog witte
morsmouwen, omdat hn met zijn
grooten lepel, welke een liter inhoud
beeft, natuurlijk onophoudelijk in
den grooten ketel roert. U begrijpt,
dat alles, mijn ketels, zoowel als myn
wagens eiken dag geheel worden
schoongemaakt. Het eten moet niet

alleen voedzaam zijn, maar er ook
smakelijk oitzien.

Elke wagen heeft een dubbelen ketel.
De binnenste kan 800 liter eten be
vattenDat zou je niet zeggen, hè
mijnheer Tusschen den binnensten en
den buitensten Jcetel is warm water dat
op temperatuur wordt gehouden. Kijk,
bier van onderen stook ik brikets.
Er worden er zooveel ingelegd, dat
het eten vQf uur lang goed warm
blijft. Wanneer de wagens dus om
klokslag 10 uur wegrijden, blijft het
eten tot 3 uur 's middags op dezelfde
temperatuur. Maar de meeste wagens
z^jn meestal lang voor dien tijd
uitverkocht en komen dan natuurlijk
dadelyk terug.

De kok-koetsier moet dan zijn geld
aan mij afdragen.

Hij beurt voor eiken liter eten 10
pfennig (zes cent), zoodat bij onge
veer 80 mark moet thuis brengen,
behalve bet geld, dat hy ontvangt
voor de extra-porties vleesch, die hier
in dezen bak boven in den ketel wor
den warm gehoaden en ook voor
10 pfennig de portie verkooht worden.

Dat eten mag nu heel goed en
wel zijn, zei ik, maar me dunkt, het
zal wel eiken dag koekoek een zang
zijn.

O, neen, er is meer afwisseling
in dan u deDkt. Ik varieer het ook al
naar den tyd van het jaar. Bijvoor
beeld de vorige week hadden we

Maandagknollen met aardappelen
en rund vleeschDinsdag: Snyboonen
met aardappelen en schapen vleesch
Woensdagwittekool met aardappe
len en varkensvleescb Donderdsg
groene erwten met aardappelen en
pekelvleeschVrijdag: witte boonen
met aardappelen en varkensvleescb,
en Zaterdagrijst met aardappelen
en ruodvleescü. Ik geef ook wel eens
grutten, gedroogde pruimen, gerookt
vleesch en zoo meer. De kwaliteit van
het eten is uitstekend, want ik doe
alles natuurlijk in bet groot op.

Hoeveel aardappelen heb j8 dan
wel per dag noodig?

2500 pondHet is een beele
boel, maar er zya dan ook twintig
vrouwen verscheidene uren mee bezig
om al die aardappelen te schillen, dat
kunt U begrijpen. Ze zijn alweer
bezig Yoor morgen, wilt U ze eeüs
zien

We pingen achter de keuken io
een hooge schuur, waar de vrouwen
op lage stoelen zaten te schillen, dat
het een aard had. Naast elke vrouw
was op deu grond een hooge b6rg
aardappelen uitgeschud, baar portie,
waar ze zich „doorheen moest schil
len."

Höhnke liet me nu nog de mime
keuken zien, waar in een kring 12
reosachtige ketels stonden, waariD
het eten door siooor wordt gaar ge
kookt.

In zoo'n ketel zou wel een heele
familie tegelijk „Zaterdag" kunnen
houden, mijnheer Höhnke!

Ja, dat zou best gaan, maar
daarvoor beb ik ze niet laten maken.
In eiken ketel kau 80o liter eten. De
ingrediënten van e60 middagmaal,
b. v. het menn van vandaag, wordt
in verschillende ketels gaar gekookt,
de witte boonen, de aardappelen en
het varkensvleescb, alles in aparte
ketels. Als de aardappelen en de
boonen gaar zya, wordt een en ander
bij elkaar gedaan in deze bakken en
dan flink dooreen gestampt dat het
een stevige ratjetoe' wordt.

Dan wordt het vleesch in kleine
stukjes gesneden en er bij gedaan;
in eiken bak komen nog eenige em
mers van den bouillon van het vleesch
en als dau alles nog eens Stok door
geroerd is, worden de wageas gevuld,
die al op een ry op de plaats staan
ingespannen. Het eeöe eten is natuur
lijk gauwer klaar dan het andere,
maar met het oog op de kolossale hoe
veelheden, begin ik meestal
's nachts om twaalf nar. Het eten
blijft dan den heelen nacht door op
het vuur en 's morgens om. 10 uur is
alles klaar.

Ik zei hem, dat ik zyn wagens op
straat nog niet gezien had.

Ja, dat wil ik wel gelooren. In
het Westen by den Tiergarten en in
het Centrum kom ik natuurlijk niet.

Het zou onzin zijn, wanneer ik
myn wagens daarheen stuurde. Maar
hier, in het Oosten, waar zooveel fa
brieken zjjn en overal aan den buiten
kant in het Zuiden en Noorden, waar
arbeiders wonen, daar hebben myn
„gaarkeukens op wielen" overal vaste
klanten.

Ik moet zeggen, je hebt het
flink aangepakt; het verwondert me
alleen maar, dat er al niet vroeger
mee begonnen is.

Het is er mee als met het ei
van Columbus. Het lag klaar voor de
hand, dat zoo'n onderneming in een
groote stad met een uitgebreide ar
beidersbevolking moest slagen. Als
U een van mijn wagens „aan het werk"
wilt zien, doet U het beste als U ginds
naar Weissensee gaat kyken.

Juist kwam er vau den kant van de
stad een tram aanrijden zoodat ik haas
tig afscheid nam en op de imperiale
klauterde, vanwaar ik een goed over
zicht had over den omtrek.

De huizen van Berlijn lagen al lang
achter ons. Aan beide zijden van den
weg waren de velden verwaarloosd,
zooal8 meestal het geval is met g ron
den io do onmiddellijke nabijheid van
een groote stad, welke successievelijk
alle terreinen opslokt, die in haar be
reik liggen.

Hier en daar passeerden we een in
aanbouw zijnde „huurkazerne", een
grooten steenklomp, er op berekend om
een paar honderd menschen op te
nemen, verderop een groote fabriek
en vooral verscheidene stapelplaatsen
van hout, bouwmaterialen en steen

Dergelijke etenswaren gaan niet ioo-
als in Holland per mud of hectoliter, maar
per Centner" (100 pond of 50 kilo).

kolen. Na een klein kwartier hield
de tram in de kom van Weissensee
stil, vroeger een klein boerendorp, ver
buiten de stad, na de woonplaats van
dnizenden werklui van Berlijnsche fa
brieken. Heel lang hoefde ik niet naar
den wagen van de „Berliner Central-
Küche" te zoeken. In een zijstraat
zag ik in de verte al den eigena&r-
digen schoorsteen van den wagen bo
ren een hoop menschen uitsteken, die
zich om den kok verdrongen.

Yoor 10 pfennig! en nog voor
10 pfennig vleesch extra! als je
blieft, zei een haveloos gekleed klein
meisje met piekerige, slordig gevloch
ten haren, terwijl ze den man, die
achter op de treeplank stond en met
zjjn grooten lepel in den dampenden
ketel roerde, een steenen kan zonder
oor en met een stuk uit den tnit aan
reikte.

Voorzichtig liep het kind op haar
afgetrapte sloffen heen, nadat zij het
gewenschte had ontvangen en ver
dween met haar kan, waarin de extra
portie vleesch zwom, in de poort van
een groot huis.

- Geef my voor 2o pfennig

- En mij voor 151 riepen twee
vrouwen tegelijk, die haastig kwamen
aanloopen, de een in eeD schuin toege
speld loshangend „lijf" en meteen zui
geling op de arm, welke een gewel
dige keel opzette.

Ik kan ms&réén tegelijk helpen
hoorJij wilt voor 20 pfennig heb
ben En moet ik bet eten in dat
oude haringvaetje doen? Zeg. had je
niet iets beters mee kunoen brengen?
Ik zoa het er niet uit Susten, maar
alijo, dat is jou zaak, zei de man. die
vlog twee groote lepels in het raatje
deed.

- Is er nog iemand Niet Dan
maar weer vooruil! Alia! op zy daar
kwajongeo*-Wil je eens voor den
■I maken, dar je van do tree
plank afkomt, rakker

Langzaam reed de wagen verder,
voorafgegaan dx»r het jongmaatje, dat
op zijn trompet blazende, door de wed
openstaande deur var. een „bunrka
zerne" naar de binnenplaats liep, waar
op het vernemen van bet „signaal
voor het middageten", op alle ver
diepingen vrouwen en kiuderen aan
het raam verschenen.

Onder het naar hnis rydec, dacht
ik onwillekeurig aan den toekomst
staat, zooals Bellamy besc-hryft in zijn:
In 't jaar 2000. K.

fbri aan, een oinev zat «ai een telegram,
kroeg om dadelijk te komen op car
PLints een paar uur loopens verwijdterd.
We waren juist begonnen, toen fle op
steeg. In de hoop dien avond tóch neg
iets te zullen) krijgen trapte ik al' mijn
best, en waa al weldra in de stemming
die ik het- delirium dei' sneHwad! zou
noemen. Den blik strak op den weg
gericht, het- lichaam licht vooroverge
bogen, de handen vast op het stuur.
Weldra is men bezweet, maar dit ver
mindert het genot niets, tenzij men
het zich aantrekt dat zijn boord in
zwijm valt Maar wat een genot, dat- ge
voel van,- kracht;, van vrijheid!Alle.
indrukken; verdwijnen, slechts één a.m-
dri ft bezielt den rijderVooruitMen
komt- in. een toestand dié den hypno-
lisehen slaap cenigazins nabij komt.
Niet wieïrijdeta Hoort .men dikwijls
zeggen ..Ik kan me toch niet begrijpen
dat dat fietsen zoo aangenaam ia Kijk
die hu nu eens zweeten, die dame niet
em gezicht- zoo rood als een kaflcoen-

Do sagopalm, die in. Oovt-Inxhé. China.
•Ga Japan en op dc Moluksche eilanden:
thans behoort, bereikt eénc htargte ran
3040 voet- zijne hk»doren fipv re-
dervwmig, do bladsteel heeft stekuts»;
de vruchten, zijn oneetbaar, doch het
merg, dat. in den stam ligt opgesloten,
ia een fijn. meel en worilt als do Öc-ft-
Indischc sago algomeea. tot spijja ge
bruikt. Men hakt. den. stam van cfe»
palmboom deur madden, neemt het»
merg daaruit en maakt daarvan dooi*
bijYoegin® van water, eeivc petp; de»?
pap wordt door véne zeef gedrukt en
daardoor ontstaan; kleine korreltjes, die
in de zon af door Virur gedroogd' wor
den De schoonste en witte sagjof
de bloem van sago genoemd - wordt
in Japan gemaakteen enkele boom.
levert meer dan 400 pond.

Neg veel nuttiger m bij vele volken
bijna onontbeerlijk if de dadelpalm,
wiens vaderland Azië en. het- noorde
lijke gedeelte van Afrika is. Dq een
voudige. in het midden esaigni&s dik-
sclie haan van inspanning." Maar die leere, ongeveer 50 -60 voet hooge stam.
liet niet bij ondervinxliiig wöet, dieheeft vedervormige bladeren, met Isn-
kent, het niet dat genot-, verschaft dóorjge, smalle. Lmceivormige blaadjes. Do

een snellen rit- per fiets. In bovenge
noemd geval reeste ik heen en terug
Bij mijn terugkomst vond ik het menu
tot aan het- dessert afgewerkt, mijn lin
nengoed! doorweekt-, en rijf spaken in
mijn achterwiel gebroken, maar ik heb
me mij» rit niet- beklaagd.

Datzelfde genot bestaat ook reeds,
zij het ook in mindere mate, bij gerin
gere snelheid. En ook het feit dat de

viucht is geelachtig rood of bruin, i
de gix>otte e ener pruim cn eivormig.

Men kan rich geen denkbeeld1 vor
men van he-t feestvieren dn* Arabieren
als du oogst gehikt is. Alles trekt dan
onder zang cn dans naar buiten oni den
rijpen oogst te plukken. Men geeft ;t:ur
de Half rijpe boven de gelmei rijpe
vluchten de voorkeureen groot ge
deelte wordt- gedroogd, om op rem in de

fiets de gelegenheid! opent cm meer woestijn medegenomen te kunnen wor-
niouwrv tooneelen te zien en meer vcjr-Jden. Maar dat is op verre na niet liet
schillende plaatsen, to bezoeken dan nut van den dadelpalm. Ni-.-t slechtJ;
men dit wandelende kon. geeft den dat de gewone man in Arabic van. bij-
fietser een groot voordeel boven dén, na. niets anders dan van dadels en ga
•andtelaar. Waar de meaisch dus oen I zou ton viscH leeft, maar hij voedert-
middel wil hebben cm zich te verstrooi-1daanuede ook zijne kanieclen en, ander
en, d. w. z. omzijn dagelajksohie beslom- vee; liet sap, dat uit de crude, on vrucht,
meringente vergeten en nieuwe gevoel v I bare boom en gewonnen wordt, is de
indimkke-n te krijgen, daar koope hij''kostelijke dadchvijn de jonge blade
een rijiwieL Want dit is zeker een der!ren gebruikt men al? salade, de jcug

vul

Het doel vaar den fietsrijder is meest
al, bf ergens te komen, en dan. liefst
in een niet al te langen tdjjd, of zich te
ontspannen door de beweging van liet
rijden zelf, of beiden. Hij heeft daar
voor noodig e-en goeden weg, lïiji zal
cok liefst kiezen een mooieai weg, maar
't. meest zal worden gelet op den aard
der bestrating. En nu ligt het veer de
hand dat de beste wegen geen aanlei
ding geven tot het bezoeken van de
mooiste plekjes, en niet loopen door
de schoonste stukjes natuur. Een wiel
rijder rijdt langs ril la's, door lanen,
zeker, maar de voetpaadjes die leiden
naar* liefelijke plekjes die hem tot- een
droomend geniet-en aanlokken en hem
de bloempjes en het- leven van tallooze
insecten doen bewonderen, hij ziet ze
niet.. En, in dat opzicht staat een fiets
tochtje zeker a-chtei bij een wandeling.
En daarom noemde ik de fiets een be
letsel voor 't aankweek en van. nauw
keurigheid en opmerkzaamheid. Ik weet
het wel, ca* zijn gelukkig nog veel rij
ders en rijdsters, die niet lijden aan den
kwaal ran het kilometersverslindings-
delirium, wier doel het niet is in oen
bepaalden tijd een bepaald aantal kilo
meters af te leggen. Dat- wil zeggen ze
willen liet- niet erkennen, dat ze er niet'
geheel vrij van, zijn en misschien weten
ze het zelf nietmaar blijkt- niet- aiit het
na den rit berekenen van het aantal
kilometers dat- men, nu per uur hoeft
getrapt- dat men riclizeJf een minimum
heeft gesteld, waar beneden te Wijven
toch niet- het doel was

En is de kalmste rijder wel in staat
zijn geest roldoendle bezig te houden
met. izijh' omgeving, voor zoover die
ligt buiten dten weg waarop hij rijdt
Hij moet letten op den weg om een
kuil. een steen, een stuk glas. te kun
nen ontwijken, en dat kan hijj niet
doen door eens in de honderd meter op
de straat te kijken, maar hij dcet dat-

kortdurend, of met zeer kleine

groote voordeden van do fiets in onzen
tegenvoordagen tijd van geestesinspan
ning en geestesoverspanning. dat ze den
lijder dwingt zijn hersenen met iets
anders bezig te Houden dan. zijn dnge-
lijkschen arbeid. Een koopmaan die wan
delt kan over speculaties denken, even
goed als op zij» kantoor, een predikant
die wandelt kan over rijn preok denken
maar laat ze wielrijden, en ze kunne»
het niet. Daarom wordt door den medi
cus vaak liet rijwiel aanbevolen aain hen
wier gedhchteiisfeer moet worden ver
anderd. Eïi om dezelfde reden- is lang
rondrijden in eon st-ad pea- slot ver
moeiend. Do fiets nl. hoewel een ge
hoorzame dienares, eischt zeer de aan
dacht van haar meester

De laatste moet uitkijken, opletten
dat hij niemand overrijdt, en zelf niet
overreden wordt, hier moet hij bereke
nen hoe de rich in verschillen
de richtingen bewegende menschen cn
wagens zich tot elkaar zul Jen verhou
den. als hi j bij Zo gekomen is. dam' moet
hij plotseling een nieuwen toestand!
overzien- cn besluiten wat liet beate is.
Dit alles geeft een afleiding aan den
geest, die gunstig werken kan op het
evenwicht daarvan.

(Wordt vervolgd.)

Gemengd Nieuws

Serum.

Op liet congres voor inwendige ge
neeskunde, dat de vorige week te Wies
baden gehouden ia, werd aan het slot
nog een zeer belangrijke medededi lig
gedaan doordr. Wasserman» van Ber
lijn. en wel omtrent de geneeswijze
met scrum. Hij betoogde, dat de uit
komsten hijj verschillende riekten tot
dusver niet aan de verwachting heb
ben beantwoord, omdat voor de goede
werking twee stoffen noodig rij», waar
van de eene voorkomt- in het serum van
onvatbaar gemaakte dieren en de an
dere in het hlccd van gezonde perso
nen. Dit laatste werd tot dusver over
liet hoofd gorien. Dr. W. heeft een aan
tal dieren met typhusserum behandeld
en bevonden dat die welke onkel met
deze stof waren ingespoten, alle aan
tvphus overleden, terwijl degenen die
tevens met noimaal blocdsttrum wor
den ingespoten, alle herstelden. Van,
deze methode, welke ook door dr. Ehr-
licli, van Frankfort, werd aanbevolen,
heeft men wellicht groote gevolgen te
wachten voor de bestri jding van typhus,
cholera, pest, enz.

DIE PALM.

dige spruiten als groente, ja. zelfs <L-
pit der vrucht wordt gebrand cn daar
van een drank getrokken, die veel cp
koffie gelijkt Deze boom. dio ötts ui
scliicr alles voorziet, weid een vcti'-blija-
plaats aangewezen, waar aan alles, wat-
tot de noodzakelijke levensbehoeften
behoort, gebrék is.

Dc kokospalm bereikt eene licogte
van 100 voet. scam nog men [)c -lali
ke. majestneuse staan is een. waar de-
raad in het plantenrijk. Do mtsu.'lri.i-
ge bladeren groeien allen op en bij el
kander aan de kruin,waar rij aan dikke,
aan het ondereinde zeer hreedc bladste
len bevestigd rijn. en 12—15 voet lang,
34 voet breed worden. Met drie ot
vier dezer bLideren bedekt men- eene
hut.De bloemen rijn geelachtig en groei
en trosvormig tie driekante vruchten
worden zoo dik als oen manshoofd, en
hangen in grooten getale dicht op el
kander de buitenste schaal is bruin
en zeer hard; binnen die schaal ligt.
als in een bed van vezels, de eigenlij
ke noot, in wier binnernrto een wit zoet
en verkoelend vocht ia, kokosmelk gi*-
naamd. Ook hier heeft de natuur in
één boom eene gehccle huishouding ge
plaatst. Het merg va» de kokosnoot ri
eene kostelijke spijs, d© melk «n» heer
lijke en verkoelende drank van de ve
zels maakt men touw cn weefsels, de,
•chaal wordt tol huisraad! verwerkt, de
jonge bladeren en bloesems leveren eene
heerlijke groente, en het sap in den
boom wordt nai korte gisting een voor
treffelijke wijn.

De plantenwereld, waarvan dc pal
men een deel uitmaken, bevat óéne
grootsdie gedachte nl doelmatigheid.

..Het slanke kind der hcet-e lucht
streek." zooals de dichter den palm
noemt, voert ons door zjjn aanblik, ja.
zelfs alleen door rijn naam. met onze
gedachten naar dc znidelijke landen.

Lus-1 waaavan wij ons een paradijsachtig
Bcheaipoozen, wil hij zichzelf of rijn wiel denkbeeld vormen. En inderdaad lweft
niet aan een. minder aangenaam fe.it |de palm ook eene poëtische gedaante,
blootstellen. Tot de palmen behooren dte praeh-

Als ik tot dusverre op de lezers en I tigsfca in het zuiden voorkomende boo- Rénó bad 0J) zfln hoofd een prachtigen
lezeressen den indruk heb smaakt van men denk slechts- aan dc dikwijls 180 baat bos, van roodbloode lokken en

Napoleon I, beiier der Fransehen.
stond op het toppunt van zyn maeht-
Reeds bö zyn kroning had by dc
vroegere hofgebruiken der koningen
vat» Frankrijk aan zflu bof weer in
gevoerd, ten deele althans - sedert
zyn tweedebawelyk met Maria Lonisa.
de dochter des keizers van Oostenrijk*,
had by ze echter weer in hun geheelen
omvang hersteld. Hy zelf onderwierp
zich aan deze etiquette slechts voor
de oogen der buitenwereld, wanneer
hy als keizer optrad, orerigens volgde
hy' ook hierin "z^n luimeö, zfln eigen
smaak, die niet altfd de fijnste was,
vooral niet wat bet eten aanging. Zoo
legde by bflv. con zeer burgerlijke
voorliefde voor soep aan den dag, ten
scbrik van den markies dc Oasteliengo,
den chef van Napoleons huishouden.

In de keizerlijke keuken was Potel
de eerste soepkok. Zyn gonsteüog en
voornaamste helper was Récé. de
oudste keukenjongen, een even talent
volle leorling als doortrapte schelm.

een niet-fietsijder te rijn of et*», min- jvoct- hooge palmen van den Andes, wei-
stens zeer weinig enthousiast wieler, I ko niet- aJlecit door liunnc schoon©
zal het mij niet verwonderen. En toch 'gedaante voor het oog aangenaam rijn
zou die indruk een onjuiste rijn. Ik heb jmaar ook van het hogste nut zijn door
gemeend een paai' niet t© negecren na- hunne vruchten, hunne eetbare sprui-
deeleu of ten. minste minder gunstige t-t-n cn zelfs door het- merg van den stam
rijdem van het rijwiel in liet licht tei In Europa, komen, sloclits twee soor-
moE-tcn stellan A-oor ik de voard-eelerv ten voor. dc dadelpalm cn de dw*erg-
besprak. Eu ik bedoel hiermede natuur- 'palm. Do schoonste ran alleafr -s de
lijk niet het materieele voordeel, dat.1 Jomapalm; zijn gladde, slanke stam
van rich snd te kunnen verplaatsen, t verheft rich tot ©spie hoogte A*an. 60- -
maaa- enkd en alleen, de geestelijke en 70 voet. zoodat hij boA-en dt- dicljtb».'-
lichamelijke. Want die bestaan beidt 'groeide bosschc» als eene zuil xütsteckt
in hooge mate. De kruinen vm-men een ATeemd' con-

Hct wieürijdeji is een genot. Een. gi'oot trast niet hot dikke loof der latvneren-
genot is het a-ooü' den lcracht-ige», ge- jen bal-semboomen, die hem omgeven
zonden mensch op zij» maclvin© vhig rijne hladei'cn, die nauwclijlcs 7 of 8
langs den weg te snellen, een genot is in aantal rijn, verheffen zich 14 of 16
het zelfs, al zou ik dit sotms moettn voet bijna lijnrecht in de hoogte. Het
afraden, rich in te spannen tot het be- einde van het loof is als een voderbo»
reiken sun de grootet mcgelijke, zco gekruld. De blaadjes rijn a'an een du»
lang mogelijk ai>lgehouden snelheid. J grasachtig wtefsel en flatklere» luch-
om (jeD langzaam bewegenden
bladsteel. Er rijn. meer dan 600 palm
soorten.

De nuttigste evenwel rijn. de sago
palm.. de daddpri-mi en de kokofpalin.

Maar dan niet- die snelheid a-eigeldcen
met de snelheid van een ander, maar
alleen getoetst aan ons eigen, gjéveel a*an
kracht en energie. Met genoegen hcr-
inncj' ik me neg hoe ik eens buiten, de

een zjjner schelmstukj s bestond
daarin, dat hy in deze lokkon kleine
gladde stukjes dennenhout bond cn
als die dan door heftig schudden ttet
zyn boofd tegen elkaar aansloegen,
hoorde men een geluid, dat in de
verte wel iets op mnziek geleek. Het
geheele keukenpersooeel hield van den
knaap.

Op zekeren dag volvoerde Récê
weder zyn kunststukje, terw\jl b(j
bezig was de groenten voor een
Juliennesoep schoon te maken. Plot
seling stond de markies de Castel-
lengo midden in den krinv derlacbende
koksgezellen en keukenjongens. De
vertoornde beer hield een strafpredi-
eatie van belang, en het slot daar
van was, dat by Réné wegjoeg. In
z\jo woede daarover rukte deze de
stukjes bout uit zijn lokken, waartr^
een bosje haar in 't ronde vloog.

Op dit oogenblik blonk, tot ontzet
ting van deu markies de mededeelicg
door de spreekbuis dat de keizer bin
nen tien minuten ging ontbeten, wat
wilde zeggen, dat lift binDen dien t\jd