Tweede Blad,
De schuld van den
Geneesheer.
behoorende bij
^jHaarlsna'a 0ag&6as3!®
van
Iloauiag 17 Sept. 1900.
Mo. 5231.
Haarlemsche Handels-
vereeniging.
Goedgelc. bij Kon. Besluit van
12 Nov. ISO2, No. 20.
Do Haarlemsche nandelsvereen. teR
t.hans ruim 650 leden, dat is veel, doch
niet genoeg. Elke winkelier, elke hari-
dielaar, zijn belang begrijpende, moet
zich aansluiten. De contribntiei bedraagt
slechts f 2,50, terwijl do voordeelein
groot zijn.
Rechtskundige. adviseurs' ziiln de kee-
ren nrrs. Th. d!e. Haan Hngenholtz en
H. Pk. de Kajntetr, Spaarne 94, welke
gratis advies in handelszaken geven
aan de leden en. voor ken gratis optre
den in faillissementen.
Voor incasso's, dioor bemiddeling der
advocaten gedaan, wordt 5 berekend.
Bankiers der vereeniging zijn de bee-
ren Laane van Bemmel, Kruisstraat
51.
Alle brieven of aanvragen (ook opga
ven voor het lidmaatschap) moeten ge
richt worden aan ket bureau der ver
eeniging, 22 Lange Begijnestraat.
Het is ons gelukt eene overeenkomst
tei sluiten, waardoor bet mogelijk is
H.H. leden nauwkeurige informaties te
verschaffen omtrent aJlei firmafs in Ne
derland.
De kosten dezer informaties "bedragen.
60 cents per adres, plus 5 cents voor
porto, en moeten vooruit betaald wor
den aan ket bureau. Infonnatiën naar
binnen de stad wonende personen gra
tis.
Ruim 650 infonnatiën en rechtskun
dige adviezen werden in ket afgeloopen
jaar verstrekt.
In Mei en Juni zijn 72 vorderingen
tot een bedrag van f 2765.73 betaald
9 vorderingen worden afbetaald, 12
vorderingen zijn uitgesteld.
Volgens artikel 7 dient liet Geheim
der Maandlijsten ongeschonden bewaard
te blijven.
H.H. Leden worden er op attent ge
maakt, dat pretentiën, buiten de stad
in te vorderen, niet worden behandeld,
tenzij porto-vergoeding (10 ets.) is bij
gevoegd.
Het Bureau der vereeniging is geves
tigd 22 Lange Begijnestraat en is ge-
o$t*md ie deren werkdag van 's morgens
9 tot 1 en 's middags van 2 tot 4 unr.
Deigel'jks is oen der bestuursleden
aanwezig en bereid tot bet geven van
alle gewen sell to inlichtingen en wel
Maandag en Vrijdag van 1112 uur
v.in., de overige dagen van 34 nm.
Ben leden wordt aangeraden voor
dat men levert aan, of zaken doet met
W. E. H. Tack Jr., Frans Halsplein 6,
inlichtingen te nemen aan het bureau
Lange Begijnestraat 22.
I)e Geschiedenis van
Haarlem,
s DOOS
W. P. J. OVERMEER,
Amanuensis der Gemeente-bibliotheek.
LXIV.
ÏTET PROVENIERSHUIS.
Met. betrekking tot de toekomstige
bestemming van het op te heffen Ouüe-
Mannenhuis werden weldra de noo-
dige voorstellen ter tafel gebracht. Aan
een schrijven van vvege de commissie
van toezicht op het Stedelijk Museum
onileenen wij het volgende (zie Allan.
IV blz. 305)
,,De Commissie van Toezicht op het
Stedelijk Museum heeft in hare verga
dering van heden (9 Oct- 1865) besloten
zich tot uw Collegie te wenden, ten
einde het opmerkzaam te maken op
liet gevaar van brand, waaraan het
Museum door de onmiddellijke nabij
heid der Teeken- en Industriescholen
is blootgesteld... Wanneer men nagaat
dat het Stedelijk Museum gedeeltelijk
is gebouwd met zoogenaamde Fran-
sche muren, die ligt ontvlambaar zijn,
en dat het juist hiermede van de Tee
ken- en Industriescholen is geschei
den, dan erlangt men de overtuiging,
dat liet bij het ontstaan van brand niet
mogelijk zoude zijn het Museum te
vrijwaren... Hoe groot de in ons Mu
seum zich bevindende schat is, is nog
onlangs gebleken bij de verkooping
van scbiluerijen van den heer Van
Brienen, toen een enkel portret, door
Frans IJ als geschilderd, verkocht werd
voor 30.000 franken. In geval i&'.i
1? e u i a I t is.
Itoruan uit het Duilseh.
door
JUL. MARY.
TG>
Nu energie, troischheid en hard
heid al deze drie eigenschappen
werden zichtbaar bij de eenvoudige
opmerking van den neef
En ik dacht jelui nog in 't bezit
eencr jaarrente van minstens twee
maal honderdduizend francs
1-Iet. sc-hoone gelaat van bet jonge
meisje werd verwrongen. Eene uit
drukking van baat kwam in de oogen,
waaruit plotseling twee tranen, tranen
van machtelooze woede, over hare
wangen rolden.
Heiene greep de hand van haren
neef en zei
Kom, ik moet met j'e spreken. Met
deze woorden trok ze hem met zich
jnee.
Sedert tien jaren zwierf Savinien
id'Alberon zoo ongeveer de gansche
wereld rond om rijkdommen le ver
overen. Hij was in Noord- en Zuid
brand zoude niet alleen het grootste
gedeelte der schilderijen verloren
gaan, maar zoude ook de voor Haar
lem zoo belangrijke verzamelingen der
Costeriana oudheden, Stadsbibliotheek
en Archivon groot gevaar loopen. 1-Iet
is met het oog hierop dat uwe Com
missie het van haren plicht heeft ge
rekend, u te verzoeken om te zien naar
middelen om de Teeken- en Industrie
scholen te verplaatsen, en die localen
voor minder gevaar aanbrengende in
richtingen aan te wenden, opdat, hij
een mogelijk ongeval, heur stilzwijgen
haar nimmer zoude kunnen worden
verweten."
Dit schrijven had ten gevolge, dat
men op het denkbeeld kwam de Bur
geravondschool te verplaatsen naar
liet te ontruimen Oude-Mannenhuis,
welk denkbeeld dan ook verwezenlijkt
werd. Bij Raadsbesluit van 8 Augustus
1866 werd _bepaald lo. de Burger
avondschool voor middelbaar onder
wijs over to brengen naar de ontruim
de lokalen van het Oude-Mannenhuis,
en 2o. Burgemeester en Wethouders te
machtigen, voor kosten van overbren
ging dier school te beschikken over een
bedrag van hoogstens f 1000.
Sedert dien tijd heeft het Proveniers
huis zooals hekend is tot allerlei
doeleinden gediend.
De verschillende woningen worden
van gemeentewege verhuurd. Een blik
iu den ruimen, braaien, overschaduw-
den tuin geeft ons wel de overtuiging
dat deze stichting uitnemend geschikt
was ter bewoning door bejaarden, die
liter, afgescheiden van het voor hen
hinderlijk straatrumoer (het verkeer
was en is hier steeds zeer druk) toch
eene zeer geschikte gelegenheid had
den, om op hun gemak de buitenlucht
te genieten.
DE BAKENESSERKERK.
Bovengenoemde kerk, die zeker de
oudste der tegenwoordige Haarlem
sche kerken is, was vóór de Hervor
ming opgedragen aan de H. Maagd
(Onze Lieve Vrouwe).
Omtrent hare stichting verkeert men
in het onzekere, doch waarschijnlijk
zou die uit de 12c eeuw dagteekenen.
Luïscius deelt ons wel mede (Alge
meen Woordenh. Dl. V pg. 312) dat de
Bakenesserkerk door den Roomsch-
Koning Willem, gebouwd zou zijn, dat
zij aan de Maagd Maria toegewijd en
door Paus Innocentius IV, die in 1253
tot Paus werd verkozen en in 1254
overleed, jmet grootc erflaten begiftigd
werd, dóch vroegere stadsgeschied
schrijvers gewagen hier niet van en
het bijzonder leven van genoemden
Vorst vermeldt daar niets van, zoodat
het door Luïscius medegedeelde niet
onvoorwaardelijk aan te nemen is, te
meer daar hij verzuimd heeft de bron
nen te vermelden, waaraan hij dat ont
leend heeft.
Van Oosten de Bruyn deelt over deze
kerk onder anderen mede ..dat, in den
jare 1328, wanneer door eenen zwaren
brand de geheels stad bijna, en alle de
kerken in d'asch gelegd wierden, de
Bakenesserkerk alleen, door Koning
Willem ter eere van de H. Maagd ge
sticht en daarom Onze Lieve Vrouwe
Kapelle geheeten, onbeschadigd bleef,
en dat die in een oud met de hand ge-
schreeven cronykje, 't welk de heer
Ampzing gezien en uitgeschreeven
heeft, gezegd wordt in dien tijd gelee-
gen te hebben buiten de stad, waaruit
blijkt, dat Bakenes ;i den jare 132S,
noch gelegen v/as buiten de stad."
Volgens Ampzing (bi. 30) luidt dit
handschrift aldus „In den jaere ons
Heren XCCCXXVIII, die poirte van
Haerlem verbrande doirgaendc met
eenen onleslijken brande, welke stede
in eenre corter stont van eenen vier
ten lesten is barnende worden, met
eenre gruwelike distrueering ende nc-
derval, met allen kerken, bedehuizen,
en capellen, en vïerticn menschen bin
nen der stede verbrand.
Die Capelle sekerlike der saliger Ma-
get Marien buten onder die steden, als
wij hopen bij liaire hulpe, bleef onver-
brant. Welke capelle bij Willem Ko
ning der Romeynen, gefondeert was,
ende bij Innocencium den vierden
oversten Bisschop Paeus met aflaet,
gracien cn privilegiën, versiert was en
hesravët."
Stadsnieuws
Schoolvergaderingen.
Naar aanleiding van de onlangs hier
ter stede gehouden vergadering van de
afd. Haarlem van den Bond van Ned.
Onderwijzers, waarin door den heer
Sevenhuyzen het nut van Schoolverga
deringen besproken werd, acht de heer
X., hoofd eener volksschool, te Am
sterdam liet noodig op grond van „ja
renlange ervaring", in een ingezonden
stukje in het „Handelsblad" deze zaak
ter sprake te brengen en o. a. te bewe
ren, dat de onderwijzers beter deden,
indien ze ec-ns wat meer studie maak
ten van "t werk dat hun is opgedragen,
nl. de leiding eener klasse, dan dat ze
zich bemoeiden met datgene, waarvoor
de hoofden hebben te zorgen. Boven
dien, zegt hij, is het verzoek om school
vergaderingen niet zoo heel onschuldig.
Bedoelde men met die bijeenkomsten
zulke, waarop onder voorzitterschap
Amerika, in Australië, Egypte, in
Constantinopel, Bulgarije en Marok
ko geweest, overal waar men. avon
turen beleven en in troebel water vis-
schen kon. Tevergeefs echter had hij
zijne netten uitgeworpen, er was geen
visch in de mazen blijven hangen. En
toch kon hij zich niet beschuldigen
van al le groote nauwgezetheid van
geweten. In het voortdurend verkeer
met allerlei volkeren, wier zeden en
gebruiken zoo uiteen liepen, had hij
geleerd er een bijzonder gemakkelij
ke logica op na te houden en bezat hij
een heel rekbaar geweten.
Toen hij voor tien jaren Frankrijk
verliet, waren Renaud en Heiene nog
rijk geweest. Zij heiden, Ilelene en hij,
hadden vroeger steeds met elkander
overeengestemd, dezelfde neigingen
gehad, en Renaud, die steeds zieke
lijk was geweest moest zeer dikwijls
onder de luimen van zij no zuster en
zijnen neef leiden. Vooral had Ilelene
een zeldzamen invloed op Renaud ge
kregen. Hij was bang voor haar en
gehoorzaamde haar blindelings. Als
hij soms tegenstand bood, dan ge
schiedde dat zeker alleen maar in de
enkele uren, waarin het zenuwlijden,
dat hem martelde, hem eenige rust
gunde._ Dan schudde hij de ongeluk
van 't hoofd bv. de verschillende me
thoden werden besproken, dan zouden
ze aanbevelenswaardig zijn. Doch de
Bond streeft naar iets anders. „Repu-
blikeinsche scholen" worden begeerd
scholen zonder hoofd scholen, die
onder leiding staan van de onderwij
zers te zamen. Zoolang die republikein-
sche scholen er nog niet zijn, zal men
zich tevreden stellen met schoolverga
deringen, waar bij meerderheid van
stemmen besluiten worden genomen.
1-Ict hoofd moet die dan uitvoeren, ook
al gaan ze regelrecht in tegen hetgeen
hij noodig en nuttig acht voor dc
school."
Hij besluit aldus: „Voorts dient de
vrijheid van spreken en schrijven in
't openbaar der onderwijzers wat geli
miteerd. Menschen, die hunne superi
euren in bladen en op vergaderingen
uitschelden, kunnen niet als opvoeders
optreden en dienen ontslagen te wor-
.den."
De heer Th. M. Ketelaar heeft hier
tegen een krachtig protest geschreven
en noemt het een paedagogische dom
heid in enkele regels de belangrijke
kwestie te willen oplossen.
Kan ik, aldus de heer Ketelaar, ech
ter over zulk een zelfbewuste wijsheid
glimlachend de schouders ophalen,
zeer zeker kan en mag ik dit niet doeiv
waar X. in zes regels de klasse-onder
wijzers feitelijk voor luilakken en on
bekwame leiders hunner klassen uit
maakt. Deze beschuldiging zonder
eenig ander bewijs gestaafd dan de „ja
renlange ervaring als onderwijzer en
alshoofd eener volksschool" wordt
maar klakkeloos onder het publiek ge
bracht, en daardoor een groep van
meer dan tienduizend personen* aan de
verachting van dat publiek prijsgege
ven, een groep personen, dis zich in
het algemeen volgens officiecle en niet-
officieele getuigenissen ondanks hun
veelal karige traktementen door ijver
en nauwgezette plichtsbetrachting on
derscheiden.
„Voorts dient de vrijheid van spre
ken en schrijven der onderwijzers in
't openhaar wat gelimiteerd. Men
schen, die hunne superieuren in bladen
en op vergaderingen uilschelden, die
nen ontslagen tc worden." Alweer zulk
eene algerneena beschuldiging. Ik ont
ken niet, dat de „superieuren" der on
derwijzers in bladen en vergaderingen
door een enkele hunner ..inferieuren"
wel eens minder hoffelijk behandeld
zijn, maar moet daarom de vrijheid
van spreken en schrijven der onderwij
zers wat gelimiteerd
Stel u voor, mijnheer de redacteur,
dat ik na 't stukje van den heer X..
„onderwijzer en hoofd eener volks
school met jarenlange ervaring" er op
aandrong, dat de vrijheid van schrij
ven der hoofden van scholen wat be
perkt werd, het zou te dwaas zijn.
Technisch ondcrwija.
De afdeeiing Haarlem van de Tech
nische Vak vereeniging, Vrijdagavond
in café Brinkmaan vergaderd, had de
door het Hoofdbestuur tot de afdeelin-
gen gerichte vragen: „Omtrent den
stand van het tegenwoordig middel
baar technisch onderwijs" en „Welke
pogingen tot het verkrijgen van even
tueel noodig geachte "verbeteringen
door ons luk :e.-st doei -ud worden
geacht" té beantwoorden. Ter toelich
ting diene dat de Bond van Water
bouwkundige ambtenaren in Zei-land.
het inititatïef naui om betreffende dit
onderwerp i gev aden in te winnen
van eenige invloedrijke voreenigingen
in ons land, als liet Kon. Instituut van
Ingenieurs, de Maatschappij tot bevor
dering van Bouwkunst, don Bond van
opzichters van 's Rijks Waterstaat cn
de Technische Va kve re en i ging, een en
ander naar aanleiding van eene lezing,
gehouden door den heer bi. C. Kor,Te
over „Opleiding van opzichters" en
van het artikel „Technische scholen
voor opzichters en werkmeesters" van
wijlen prof. lïuet. De Bond van Wa
terbouwkundige ambtenaren in Zee
land, deed deze lezing van den heer
Koolo, en het artikel van Prof. Hu et
in overdruk van de Deutsche courant
van 14 Februari 1899, in brochure
vorm in ruimeren kring verspreiden,
zoodat er voile aandacht aan kon ge
schonken worden.
Hei is voorts de bedoeling om zoo
mogelijk tot een gemeenschappelijke
adresbeweging aan de Beg coring te ko
men, waarbij op de oprichting van een
of meer Middelbare Technische scho
len met ernst wordt aangedrongen. Na
breedvoerige discussie nam de afd.
Haarlem van de Te'chnische vakveree-
niging aan, de tc vraag aldus ie beant
woorden: Hot legenw: o -dig middelbaar
technisch oud u-wijs is on voldoende; en
de 2e vraag als volgt: le. Door oprich
ting van technische avondscholen met
3 of 4jarigen cursus, waarin, speciaal
vakonderwijs zal worden gegeven non
hen, die overdag in de praktijk zijn,
door deskundigen (big., arch., enz.),
welke ook in de praktijk werkzaam zijn
2e. Oprichting van een centrale corres-
pondentiescaocl. waardoor diégenen,
die niet in de gelegenheid zijn, techni
sche avondscholen te bezoeken, niet
verstoken behoeven is blijven van hel
onderwijs, dat gemakkelijk door mid
del van correspondentie kan werden
gegeven; 3e. Oplichting van speciale
technische scholen.
kige, haast duivelsche tirannie dezer
koele oogen van zich, wc i kor scherpe,
wreede blik hem lot in zijne droomen
vervolgde. Greep zijne kwaal hem ech
ter weer aan. dan kwam deze onheil
volle macht zijner zuster weer geheel
tot haar recht.
liet was intusschen meer dan louter
heerschappij, wat deze zuster over ha
ren broeder uitoefende; het was meer
de onweerstaanbare hetooveT'ing, wel
ke een voor het kwade geschapen ka
rakter uitoefent op een zwak, willoos
en vreesachtig wezen.
Gedurende alle jaren zijner afwe
zigheid had Savinien slechts een en
kelen keer geschreven, zoodat men
hte cr voor hield, dat hij spoorloos
verdwenen was. In Frankrijk aange
komen, vernam hij, dat Renauds va
der was gestorven, maar iets naders
vernam hij niet.
Heiene had haren neef bij de hand
gevat en in eene kamer gebracht, die
zeker voor salon moest dienen, en
waar men eenige stoelen vond met
geborduurde stof bekleed; verder
prijkte er een groote spiegel boven
den schoorsteenmantel en eene piano
in den hoek. De jongedame wees ha
ren neef een stoel aan, terwijl ze zïeh-
zelve ook in een der zeiels liet glijden.
Haarlommerliede en Spaarn-
woude.
OndertrouwdK. Dekker en A. M.
Kroon. A. van Elk en Th. Melissen.
Bevallen: J. G. Merrienboer—Jan
sen z. C. van NieuwenhuijzenGlas
z. E. W. VriesekoopDijkzeul d. L.
Antonissenvan Keulen z.
Schoten.
GetrouwdJ. J. F. Koppen en Th.
van der Putten.
Bevallen J. van RoodeStekelen
burg d.
Overleden J. A. van Schie 1 m.,
Spaarndam.
Bevallen A. M. van der Donkvan
Kesscl.
Velsen.
Ondertrouwd D. Asjes en A. Kohier.
Bevallen M. II. SinakemauHand-
graaf z. M. HöögerwerfDuin z. C. T.
Latjesvan der Linden d. M. Groen
Gouda d. D. J. Damvan Roode d. M.
Visser—Hoftijzer z. T. C. Rieuwerts
Schlach Ier d.
OverledenC. Dauphin 3 j. J. van
Sprang 73 j. R. Rulte 5 m.
Binnenland.
IS x ga nas m s,
Mr. Lohman's orgaan, de „Neder
lander" geeft zijn instemming te ken
nen met de stelling, onlangs door den
hoogleeraar Bavinck verdedigd, dat,
als regel, de examens moeten worden
afgenomen door de leeraren der in
richting, waar de examinandus zijn
opleiding ontving.
Althans, voegt de „Ned." aan die
instemming toe, wanneer het geen
vergelijkende examens geldt, waarbij
hei aankomt op hei tegenover elkaar
wegen, en dus op de gelijkheid van
den maatregel voor allen.
Verreweg de meeste examens ech
ter dienen slechts om zich te verzeke
ren, dat de candidaat aan zekere ei-
schen voldoet; over zijn geschiktheid
in het maatschappelijk leven moet en
kan alleen hij beslissen, die van de
bekwaamheden van den geëxamineer
de gebruik maakt. De maatschappij
zelve is de beste examinator.
Het tegenwoordige streven om te
sludeeren voor examens, schijnt ons
verderfelijk, zegt de „Ned." Examens
moeten zijn het slot van een cursus;
die prikkel kan niet worden ontbeerd.
Dat zooveel meisjes met goeden aan
leg toch vaak zich weinig ontwikke
len. is vooral daarvan een gevolg, dat
haar toekomst niet van het slagen bij
examens afhangt. Het. nut van de exa
mens ontkennen wij niet.
Maar het opstapelen van vele ge
leerdheid in iemands hersenen is in
den regel verkeerd, vooral omdat het
vrije studie en rustig nadenken be
lemmert.
Zeer terecht, meent de „Ned.", heeft
de Tweede Kanier in 1876 zich verzet
tegen algcmeene Staatsexamens voor
de gymnasiasten.
De waarborgen voor een goede op
leiding meet men zoeken in de goede
inrichting van ht opleidings-instituut
Het examen moet alleen dienen om de
aanwezigheid tc constateeren van dat
minimum van kennis, zonder hetwelk
de candidaat geacht moet worden in
elk geval ongeschikt te zijn.
Wel verre dat wij verlangen zouden
naar Staatsexamens voor alle gymna
sia, zouden wij wenschen, dat aan al
le goed ingerichte scholen, zooals vak
scholen. opleidingsscholen voor on
derwijzers, gymnasia, hoogere bur
gerscholen, de bevoegdheid "werd toe
gekend, de eigen kweekelingen te exa-
mineeren.
Dit belet, niet, dat, waar aan het be
zit van certificaten van overheidswe
ge rechten verbonden worden, dc
overheid heeft toe te zien, dat alles
eerlijk tosga, en de examens geene
tooneeivertooning worden. Dit kan
zeer goed geschieden, wanneer men
den van overheidswege afgevaardig
de maar genoegzaam macht verleent
om zijnerzijds leiding te geven en des
noods vragen ie doen.
Dat deze wijze van handelen ook
veel goedkoop.er is dan de thans in
zwang zijnde methode, behoeft, vol
gens het blad, geen betoog..
Do. 7 ondag en Scliomvlrargen
Da heer mr. D. P. D. Fal lus, anti
revolutionair lid van den Raad van
Amsterdam, ontving dezer dagen van
den directeur der Norterlandsche
Opera eene uitnocdiging om de ope
ningsvoorstelling van die instelling,
welke Zondag te 8 uur zou plaats heb
ben, bij tc wonen.
De lieer Fabius bedankte voor die
nitnoodiging en schreef den heer Van
der Linden een brief, waarin hij er op
wees dat, volgens de Zondagswet,
„geene openbare vermakelijkheden,
zooals schouwburgen, publieke dans
partijen, concerten en harddraverijen,
op de Zondagen en algomeene feestda-
gen zuilen gedoogd worden ■/.lillende
waarop ze elkander een poos zwij
gend aanzagen, tot Savinien met een
blik om zich heen, waarin ook-eene
zekere ironie over de hier heerschen-
de armoede was te lezen, begon ie
spreken.
Ik hoop dat je mij zult uitlegen,
waarom ik jou, die toch jong en mooi
en eerzuchtig bent, nog ongetrouwd
in dit nest aantref, waar je woont in
eene hofstede van liet slot, dat eens
jou vader toebehoorde, en naar 't
schijnt met ellende en ontberingen
hebt le kampen.
Ja, ik zal het je uitleggen, ant
woordde zij, je moet het zelfs weten.
Ik had steeds maar één wensch: ik
wilde rijk zijn en het leven genieten,
en nu zie je, hoe het met mij gesteld
is!
In korte, afgebroken zinnen deelde
ze hem mede welk leven zij geleid had,
sedert hij Frankrijk had verlaten.
Het zou voor haar gemakkelijk zijn
geweest om te trouwen, want er wa
ren vrijers genoeg, en ze was zelfs
eens op het punt geweest om in 't hu
welijk te treden. Men meende, dat zij
een groote huwelijksgift zou krijg-m
cn deze lokte menigeen aan, tot op
eens de catastrophe kwam.
Tot dusver had dc- ar a u, haar va-
het aan de plaatselijke besturen wor
den vrijgelaten hieromtrent eene uit
zondering toe te staan, mits niet dan
na het volkomen eindigen van alle
godsdienstoefeningen."
En omdat er nu te Amsterdam in de
Koepelkerk, bijna grenzende aan den
schouwburg, eerst te 7 uren eene gods
dienstoefeningen aanvangt, die vol
gens den lieer Fabius moeilijk reeds
één uur later geheel afgeloopen kan
worden geacht, komt het volgens hem
niet te pas om acht uur voorstellingen
in schouwburgen te doen aanvangen.
De „Midd. Ct." meent dat uit deze
opvatting van de verouderde Zondags
wet zonderlinge toestanden kunnen
voorkomen want dan zullen de met
mr. Fabius eensgezinden een middel
in de hand hebben om op Zondagavond
alle vermakelijkheden te doen stil
staan. Men heeft dan niet anders te
verrichten dan eene godsdienstoefe-
nig te laten aanvangen bv. te half ne
gen of negen uur 's avonds, en' geen
komedie, concert enz. kan plaats heb
ben dan na half tien of tien uur, wat
gelijk zou staan met dergelijke voor
stellingen onmogelijk maken.
Dit kan, meent het blad, nooit de
bedoeling geweest zijn van de Zon
dagswet.
„Het was voorheen, evenals nu, een
vast gebruik dat avond-godsdienstoe
feningen te zes uur aanvangen en te
acht uur uiterlijk eindigen. Daarop is
de bepaling in de Zondagswet geba
seerd.
„Werd eene opvatting als die van
den heer Fabius gehuldigd, dan zou
de vrijheid, in liet door hem aange
haalde artikel der wet gegeven aan
plaatselijke besturen om uitzonderin
gen toe te staan, slechts een wassen
neus zijn, omdat het dan, waar men
tot laat in den avond godsdienstoefe
ningen wil houden, onmogelijk j.ou
zijn van dat recht gébruik !e maken.
Er is dus bepaald wel gedacht aan een
zekere grens; en als zoodanig is dan
ook vrij algemeen het uur van achien
aangenomen. Een en ander regelt zien
echter naar plaatselijk gebruik. Laat
men daaraan vasthouden."
De ,,M. Ct." raadt den heer Fabius of
wie in deze wenk te geven heeft, aan
dat men te Amsterdam in 't vervolg
om zes uur 's avonds de godsdienst
oefeningen, zooals gebruikelijk is, be
ginne. Bij dergelijke kwesties moet
men van beide zijden leeren geven en
nemen maar vooral niet aan een kant
drijven.
„Op den jaardag der Koningin, Vrij
dag, was men dan ook bij de Neder-
duitsch Hervormde gemeente te Mid
delburg zoo verstandig half zeven de
kerk te laten beginnen. Trouwens nie
mand het was geen Zon- of christe
lijk erkende feestdag had het kun
nen beletten wanneer de openbare fees
telijkheid om zes uur ware begonnen.
Maar het is beter dat men samenwerkt
en elkaar ter wille is bij dergelijke ge
legenheden en in zulke zaken.
„Dat schijnt de heer Fabius in Am
sterdam niet te begrijpen of le willen
begrijpen van zijn exclusief kerkelijk
standpunt sluit hij liefst oog en oor
voor de eischen van een groote stad als
Amsterdam, met hare gemengde be
volking en haar talrijk bezoek van
vreemdelingen."
De „Midd. Ct. wijst er nog op, dat de
Katholieken in het zuiden van ons land
vooral, toonen eene heel andere opvat
ting omtrent den Zondag te koesteren.
In menige Katholieke gemeente is Zon
dag juist de beste kermisdag. Maar
ook andere personen, van verschil
lende kerkelijke richting, zouden hun
stem daartegen verheffen.
„De eenige goede zijde van eene toe
passing der Zondagswet, naar den zin
van mr. Fabius, zou zijn dat hare on
houdbaarheid in de tegenwoordige
maatschappij opnieuw aan het licht
zou komen en daardoor haar doodvon
nis spoedig geveld zou zijn.
„En dat is géwehschtwant thans
blijft men steeds blootstaan aan aller
lei zonderlinge invallen, zooals dc heer
Fabius en menige burgemeester nu en
dan te berde brengenwaarbij het
ergste is dat zij zich kunnen beroepen
op een wet. die reeds lang had moeten
gewijzigd of ingetrokken zijn.
Tijding uit Ceylon.
Aan een particulier schrijven van
dr. Van Iloutum, krijgsgevangene op
Ceylon, is het volgende ontleend
Dyatalawa Camp, 18 Aug. 1900.
„Op 14 Augustus ontving ik uw
brief, de eerste en eenige voor de
krijgsgevangenen. U hebt het succes
alle brieven minstens één week voor te
zijn.
Uit uw brief vernamen wij voor 't
eerst onze beschuldiging, ik begrijp er
uit dat het onderzoek voortgezet wordt,
waarschijnlijk avorden de brieven met
zeer ernstigen inhoud naar Engeland
opgezonden en ook aan onzen gezant
vertoond. Ik hoop Jiet, want ik geloof
niet aan dezen zeer ernsfigen inhoiid
en was zeer verheugd ook in uw brief
twijfel hieraan te vinden.
Sinds ik u de eerste maal van hier
schreef hebben wij weer meer vrijhe
den gekregen. We worden 's nachts
niet meer opgesloten, de tralies zijn
van de vensters zoodat deze geopend
kunnen worden.
der, zijne toestemming kQrilj.-kuig
geweigerd. Hij was zeer ziek de
ters hadden hem opgegeven en hij kon
volgens hunne uitspraak op zijn
hoogst nog maar eenige maanden le
ven. In weerwil daarvan kreeg de
graaf plotseling nieuwe krachten cn
herstelde zoo spoedig als niemand had
kunnen denken.
Maar nu begon voor den man, die
den dood van zoo nabij had gezien,
een nieuw leven, avontuurlijk, ver
kwistend. als wilde hij in de weinige
dagen, die hein misschien nog rest
ten, zijn gcheele vermogen er door
brengen. En dit gelukte hem zoo goed,
dat al zijn have en goed na een paar
jaren op dc allerdwaaste wijze ver
kwist was.
Door Ilelene daartoe gedwongen,
had Renaud beproefd om zijn vader
onder curatcele te laten stellen, maar
de graaf deed de rechters ten hoog
ste verbaasd staan, door de helder
heid zijner verklaringen, en zoo bleef
hij gehandhaafd in 't volle genot van
't geen hij bezat. Intusschen nam dat
plotseling opflikkeren van zijn le
venskracht, zooals niemand ook an
ders kon verwachten, een even plotse -
ling einde, en op zekeren nacht werd
de graaf van een vroolijke partij dood
Wij, officieren, mogen sinds tweo!
dagen op eerewoord uit, we zijn daar
voor verdeeld in 2 groepen, die ieder;
hun dag hebben en dan van 10 uur
's morgens tot '7 uur 's a\ «ruls. liet ge
deelte waar wij mogen wandelen is
aangegeven door een gr .'pel, die wo
niet mogen overschrijde. het is zeer
ruim, ongeveer 3 a 4 uur in den om
trek, maar zeer go-a •ïdenfeerd terrein
door heuvels en dalen, 1 ie ine stukjes
bosch met beekjes, langs rijstsawuh's
en door een besloten thee-aanplanting.
Bovendien is ons door het Britsclio
gouvernement een cricket- en voetbal
spel verschaft en heeft de kolonel
Coope een terrein in orde laten maken
voor deze spelen. Als wij een dragelijk
elftal in 'net veld kunnen brengen dan
zullen we vermoedelijk een match
met de planters spelen.
De Hollanders hebben - :- en
muziekveiveniging opgeririif., i hun
nen behoeve zal een piano gehuurd
worden cn op Koningin's verjaardag
heeft de eerste uitvoering plaats. Bo
vendien heeft de kolonel beloofd, dat
zij later een uitvoering mogen geven
voor de planters uit den omtrek, dio
entree zullen betalen ten voordecle
van arme krijgsgevangenen. Ook heb
ben wij verlof gekregen photogra-
phïeën te maken met ons ambulance
toestel en deze te verkoopen ten voor-
deele van de arme gevangenen.
Kleederen kunnen wo hier billijk
koopenj Opsturen uit Holland is te
lastig en er is altijd kans op verlies en
beschadiging.
Ons geld is in Kaapstad afgenomen,
ruim 1000 pond, alles Engelsch goud,
waaronder 50 pond van mij, een re$u
is niet gegeven maar getuigen zijn er
genoeg. Dit geld is niet meegekomen
en de kolonel hier weet er niets van
de officier van administratie te Kaap
stad heeft ons gezegd, dat het pei brief
overgemaakt zou worden. Tot nu toe
is daar niets van gebleken. Koster
heeft daarom een officieelen brief hier
over geschreven.
Koster heeft ook een verzoek inge
diend aan de Engelschs regeering om
ons naar Holland te laten teruggaan
op eigen kosten. Daarop en op hef ver
der ondei"zoek is mijn hoop gevestigd.
Wij meenden ook dat krijgsgevan
genschap te veel eer was voor zondaars
als wij en zouden liever terecht ge
staan hebben dan zonder vorm van
proces veroordeeld te worden als nu
ligt daar niet een vingerwijzing voor
den ernst der misdaad in
19 Aug.
Ik twijfel of mijn brief uit Kaapstad
den censor gepasseerd is. Koster is een
brief met eenvoudige opsomming der
feiten teruggezonden.
De Nederlandsche consul te Colombo
is bereid pakjes, voor ons in ontvangst
te nemen en op te zenden.
De oplossing.
liet Utr. Dagblad heeft de oplos
sing gevonden van het raadsel, waar
om brieven uit Nederland naar Pre
toria geschreven, in den laatsten tijd
dikwijls niet aankwamen.
Pretoria, schrijft het blad, is sedert
5 Juni in handen van de Engelschcn.
De spoorwegverbinding met Kaap
stad wordt dcor hen natuurlijk gere
geld onderhouden; maar de oorlog
voerende legers stonden en staan
Noordelijk en Oostelijk van Pretoria
tegenover elkander en sluiten het nog
vrije, aan Portugal grenzende deel
van Transvaal van het door de En-
geische bezette af.
Derhalvezendt liet hoofdbe
stuur der posterijen en telegrafie voor
Pretoria bestemde brieven over Lou-
renro-Marquez!
De beschikking ligt in originali, ge-,
teekend Havelaar voor ons.
Zij luidt:
„Naar aanleiding van nevensver'
meld schrijven heb ik de eer u mede te
deelen, dat brieven en andere stukken
voor Pretoria voor zoover zij niet
voorzien zijn van een aanwijzing,
waaruit blijkt dat de verzending over
Kaapstad wordt verlangd, nog altijd
over Lorenzo Marpues worden ver
zonden.
„Zoolang dc Engelschcn nog nht
den geheel en spoorweg van Loron-,
zo-Marauez naar Pretoria beheer-,
sclien, kunnen de aldus verzonden
brieven cn andere stukken door de
Tiansvaalsche post-administratie aan
(en der tusschensialions, dat no? in
i et bezit der Traasvalers is, üi ont
vangst worden genomen" (En als de
Transvalers het dan niet te drux n.et
hun eigen verdedigings-oorlog heb
ben, „kunnen", zoo mag men er bij
donken, de Transvaalsche post-amb-
lenaron zien, hoe zij (le voor Pretoria
bestemde brieven door de Engclsche
voorposten heen en naar de plaats
van bestemming krijgen. U. D.
„Het is mij niet hekend, hoe daarme
de door haar wordt gehandeld." (De
ze bekentenis is te kostelijk, dan dat
men haar zou willen verzwakken door
naar huis gebracht; omgeven, door
zijne lustige makkers, was hij door
eene beroerte getroffen..
Hij bezat in 't geheel niets meer, en
Heiene was nog ongehuwd. Haar hart
vloeide over van boosheid en woede
jegens haren vader, die haar van allo
middelen beroofd had achtergelaten,
terwijl hij zelf het geld met volle han
den rondstrooide. En li are handen,
hare kleine, mooie witte handen, open
den zich onder het verhaal telkens
om zich dan even plotseling weer
krampachtig te hallen.
Wij bezitten niets, heelemaal
niets meer, hoor je? sprak ze tanden
knarsend. Wij moesten alles verkoo
pen om de laatste schulden te beta
len, Wij moesten Parijs verlaten en
ons in dit huis terugtrekken. Om to
kunnen leven moest Renaud zich her
inneren. dat li ij gelukkig nog maar
doctor in de geneeskunde is. Hij
heeft eenige patiënten onder de pach
ters, niet veel, want dan zou hij verre
tochten over land moeien doen, on
wij hebben geen geld om paard cn
rijtuig te houden. Wij i n alles
ontberen. Ik zorg voor de huishou
ding, en als dc oude Sophia ziek is,
moet ik. zelf koken.
En je ziet heelemaal geen weg,
