Brieven uit Berlijn
De bekende rijder J. F. Banning
die nog Zaterdag het kampioen
schap van Noord-Holland heeft ge
wonnen, was ook weer overwin
naar in de Zondag te Edam gehou
den wedstrijden.
Ingeschreven waren
I. Banning, C. de Koning, E.
Banning, Verkaik, S. Buis, Lou
wen, Rijnbende en Bruinsma.
De uitslag over den afstand van
500 Meter was le J. Banning, in
53 1/5 sec.; 2e C. de Koning, 55 sec.,
en 3e E. Banning. b7 sec., en die
over 1500 Meter was l.e J. Ban
ning. 3 m. 3 3/5 sec.; 2e C. de Ko
ning. 3 m. 5 2/5 sec., en 3e E. Ban
ning, 3 in. 10 4/5 sec.
Onze kranige landgenoot Greve
heeft Zaterdag den Engelschen uur-
recordhouder Ch. Edging.ton die
dooi hem uitgedaagd was, gemak
kelijk verslagen.
De te Davos aanwezige Engel
schen lachten nog al om Greve's
uitdaging doch zij deden dit allicht
niet meer toen Greve die nog een
kilometer voorgift ad toegegeven
als overwinnaar van de baan
kwam.
IJsfeest te Marken.
Ondanks het min-gunstige weder
waren Zondag duizenden en duizen
den opgegaan, naar Marken. De
veréeniging Olympia te Monniken
dam liad een ïjsfeest georganiseerd,
dat zich echter niet in al te groote
belangstelling mocht verheugen.
De meesten toch bleven buiten het
feestterrein. De neringdoenden zou-
we te Marken als te Monnikendam
hadden een goeden dag. Het was
nog voller on het ijs dan in den be
roemden winter van 1890. De
stoomtrams van Monnikendam en
Edam naar de hoofdstad waren
propvol en velen moesten de reis
op de balcons medemaken; juist
geen pretje bij zulk een koude. De
banen blijven voortdurend in goe
den staat en het ijs is binnen het
afgezette gedeelte volkomen be
trouwbaar.
Voetbal.
In het „Sportblad" worden eenige
waardeerende woorden gewijd aan
den heer J. W. de Goeje, die bedankt
heeft als 2e Voorzitter van den N. V. B.
Het blad schrijft o. a.:
Met den heer de Goeje is een even
werkzaam als merkwaardig element
uit het Bondsbestuur getreden, een fi
guur, die voor den geschiedschrijver
van den N. V. B. niet te' negeeeren zal
zijn. Inderdaad vormt Jan de Goeje
een brok Nederlandsche voetbalhisto
rie.
De Goeje's invloed in bet Bondsbe
stuur was groot. In bijna alle gewich
tige aangelegenheden was zijn advies
van gewicht, in bijna alle gewichtige
cómmissiën had de Goeje zitting.
Zijn groote verdienste was de ernst,
waarmee hij steeds het spel gediend
heeft en waardoor hij een onzer in
vloedrijkste autoriteiten is geworden
laatste eer te bewijzen.
Aan de geopende groeve herdacht de
Burgemeester, Jhr. Boreel de vele en
i groote verdiensten van den overledene.
Met trouwe zorg heeft hij steeds de
hem toevertrouwde belangen behar
tigd altijd was hij bezield met een
zucht naar recht en waarheid. In alle
kringen werd hij geacht om zijne pret
tige samenwerking. Nimmer zal de
naam van. Nolting dan ook vergeten
worden en steeds zullen wij bedenken,
wat hij in het belang van Haarlem en
de burgerij heeft gedaan. Daarna
sprak de lieer A. C. de Koek. namens
het bestuur der Stuiversspaarbank, en
de afd. Haarlem van den Volksbond.
Gedurende de 15 jaren dat spr. met den
overledene had samengewerkt, had hij
van hem opgemerkt den adel van zijn
zielzijn groote werkkrachtzijn lust
om anderen voort te helpen. Het ver
lies door zijn heengaan geleden, is dan
ook zeer groot. Wij hopen zijne voet
sporen te volgen, opdat jaren lang nog
met dank over Nolting mag worden ge-
'sproken. Hij ruste in vrede. Ten slotte
I wees Ds. Poolman er nog op. hoe de
overledene jarenlang voorzitter was
geweest van de Volksbibliotheek der
Maatschappij tot Nut van 't Algemeen.
Hij was een man, die gewerkt heeft
zoolang het dag was. Steeds was hij
met opgewektheid werkzaam voor het
volk. Wat hij deed, deed hij met kracht
en energie, met waarheidsliefde en
moed. Zijne nagedachtenis zal steeds
in eere blijven.
De zoon dankte voor de laatste eer
zijnen vader bewezen.
iheiders werk. Hij betaalde jaarlijks 10
millioen dollars enkel aan loonen uit.
Hij wist zijn personeel uitstekend te
kiezen en bezoldigde het zeer hoog de
hoofden der afdeelingen bijv. met
25,000 dollars. „Een generaal alleen
heteekent niets" placht hij te zeggen.
Hij werkte geregeld te midden van zijn
hoofdambtenaren eerst in de laatste
jaren had hij in het kantoor een hokje
voor zich laten afschutten. Jaarlijks
worden 5 millioen varkens in zijn fa
briek geslachtin 10 minuten wordt er
elk dier geslacht en in de koelkamer
afgeleverd. Niets gaat er verloren,
geen druppel bloed en geen haar.
Armours was tevens een weldadig
jman. Eiken ochtend lagen 100 dollars
gereed om te worden uitgedeeld aan
behoeftigen die het verdienden. Voor
een wetenschappelijke instelling, die
naar hem heet heeft hij 11/2 millioen
dollars geschonken. Hij sprak niet veel
en toen men hem eens vroeg, hoe hij
het zoover gebracht had, antwoordde
hij „Door mijn mond te houden."
Hij is 62 jaar geworden en stierf on
verwacht aan een hartkwaal. Toen het
bericht van zijn overlijden aan de
beurzen bekend werd, wilde men het
eerst niet gelooven en dacht aan een
speculatie-praatje.
Schiedam. 12 Jan.
Noteering Makelaars f 11. Jenever
I 15. Amst. Proef f 1G.50. Beurscouimis-
sie f lO.'ó. Stemming vast. Ruwe Spi
ritus f 8.25 f 8.50, Spoeling-Commissie
f 1.10.
Hoorn, 12 Jan.
Heden werden aangevoerd 1900 kop
Boter, prijs f 0.60f 0.65 per kop.
Vervolg Stadsnieuws.
Zondagavond liep een aan de Brou
wersvaart wonend man tusschen de
Schouwtjes- en de Leidscliebrug, toen
hij plotseling help help hoorde roe
pen in de richting der brug. Hij liep
spoedig derwaarts, doch ontdekte
niets. Een 10 jarige jongen die het
hulpgeroep ook had gehoord, zegt ge
zien te hebben dat een man of jongen
onder de Leidscliebrug door 't ijs is ge
zakt. Dadelijk werd gedregd, en dit
werd hedenochtend voortgezet, doch
niets werd gevonden.
A. s. Woensdagmiddag 2 uur, is er
op de ijsbaan aan den Zijlweg eene
hardrijderij ,voor zoons van leden der
IJsclub „Haarlem en Omstreken". De
wedstrijd is verdeeld in 3 categorieën
en wel voor jongens van 910, van
1112 en van 1314 jaar.
Het vries-weer is ook van invloed ge
weest op het kinderbal in de „Veree-
niging", dat uiterst spaarzaam was be
zocht. Jammer genoeg, want de lei
der^ de heeren Martin hadden weer
voor tal van verrassingen en veel af
wisseling gezorgd.
Het na-bal is wegens te weinig deel
name niet doorgegaan.
Naar we vernemen worden heden
onder de bruggen loopbruggetjes ge
hangen ten behoeve van de schaatsen
rijders. De heer Leijh, stads-architect,
heeft hier de leiding van.
Naar wij vernemen gaat onze Bur
gemeester voor veertien dagen naar
Montreux.
Muziekuitvoeringen.
De matinée, Zondag in het Brongc-
houw gehouden, mocht in eene groote
belangstelling verheugen. Het afwis
selend programma werd door het
Haarlemsch Muziekkorps „Orpheus"
goed uitgevoerd. De heer Dirk H. Ph.
Kiekens, violist aan de Ned. Opera had
met zijne soli veel succes.
Ook in de „Vereeniging", was er eene
matinée, gegeven door de Muziekver-
eeniging „Harmonie". De zaal was
flink bezet, en het applaus toonde wel,
dat men zeer tevreden was, met de wij
ze waarop de verschillende nummers
werden ten gehoore gebracht.
Wedstrijden aan de Zomer
vaart.
De Zondag gehouden wedstrijd met
arresleden op de ijsbaan aan de Zo-
mervaart was hoogst interessant en
een eenig mooi schouwspel.
De baan was in prachtige conditie,
j het ijs spiegelglad. Met steeds stijgen
de belangstelling werd de wedstrijd
door de talrijke aanwezigen gevolgd
een belangstelling! die haar toppunt
bereikte, bij de eindloopen, vooral hij
den strijd om prijs en premie tusschen
„Dawnlight" en „Wilhelm III".
De uitslag van dezen wedstrijd over
300 M. was als volgt:
le prijs f 150 „Dawnlight", eigenaar
[Stal van der Munt, Amersfoort.
2e prijs f 50 „Wilhelm III", eigenaar
J. G. Matze, Mijdrecht.
3e prijs (de inleggelden) „Barbar",
eigenaar W. Ockhorst, Scheveningen.
De wedstrijd van poney's. des mor-
;ens, was aldus:
le prijs f 30 „De Watersnip", eig.
M. D. Spyer, Haarlem.
2e prijs f 20 „Trui", eig. P. Veenman,
Rotterdam.
3e prijs f 10 Marie II", eig. C. de
Boer, Beverwijk.
De wedstrijden waren te circa vier
|uur afgeloopen, waarna de prijsuit-
deeling op de bovenzaal van café
Brinkmann plaats had, hij monde van
den heer D. A. van Stralen.
De heer van Stralen sprak den prijs-
J winners met eenige goedgekozen, har
telijke woorden toe, en bracht dank
aan allen, die door hun tegenwoordig
heid de wedstrijden hadden opgeluis
terd.
Deze wedstrijden hebben zeer veel
bijgedragen tot den luister der ijssport
in onze omgeving.
Een woord van liulde voor de organi
sators!
Andrée's testament.
Vóór zijn vertrek naar de Pool had
Aridrée zijn testament opgemaakt met
de bepaling, dat men het slechts zou
mogen openen als het jaar 1900 ten
einde zou zijn. Sedert eenige dagen
is het nu geopend. De broeder en zus
ter van Andrée waren bij de plech
tigheid tegenwoordig. Enkele stukken
waren er hij. waarop stond: „Niet le
zen, dit verbranden." Het meerendeel
bestond uit brieven van wetenschap
pelijke personen, die hem allen aan
moedigden om zijn reis voort te zetten
De laatste wilsbeschikking was zeer
kort. Dit is mijn laatste testament en
dus het wettige. Ik schrijf aan den
vooravond van een reis vol gevaren,
een. reis zooals de geschiedenis er nog
geen aanschouwd heeft. Mijn voorge
voelens zeggen mij dat deze vreeselïjke
•eis het teeken van mijn dood is."
Andrée laat de helft van zijn vermo
gen, dat eenige duizenden marken be
draagt, aan zijn zuster en zijn broer.
Aan den laatste bovendien zijn biblio
theek, welke bij het overlijden van
den broer aan de openbare bibliotheek
moet komen; liet zijn wetenschappelij
ke werken.
Een ramp.
Een zeldzaam ongeluk is in de be
kende ijzerfabriek te Creusot voorge
vallen. Een meesterknecht wilde het
gewone onderzoek instellen onder een
stamper van 26,000 kilo. Op dat oogen-
blik braken de kabels waaraan het ge
vaarte hing en zoo werd de ongeluk
kige door liet kolossale blok vermor
zeld.
Heemstede.
In de bus op de Algemeene begraaf
plaats is in 1900 geworpen f 44.655.
Wetenschap
Bouwkunst.
Maandag 18 Febr. 1901 en drie
volgende dagen zal in het gebouw
Marnixstraat te Amsterdam een
examen worden afgenomen tot ver
krijging van het Diploma van Bouw
kundig Opzichter.
De commissie voor het afnemen
van dit examen is samengesteld
uit de heeren A. Salm GBzn.. voor
zitter, J. W. Bleijenberg, H. van
Dam. Th. van Harderwijk, J. N.
Landré, W. C. Nijhoff. B. J. Oriën-
dag. L. J. Rijnink en C. T. J. Louis
Rieber, secretaris
Telegrammen.
NEW-YORK, 14 Jan. (R.O.) Uit Pe
king wordt gemeld, dat prins Tsjing
Zaterdag en Li-Hoeng-Tsjang gisteren
de nota der mogendheden ondertee
kenden.
Burgerlijke Stand.
Bevallen 11 Jan. A. P. H. Warnar-
Boogaard z. 12. H. Verdonk—Ruijg-
voorn z. 13. H. FiegeSebens.d. J. C.
C. v ,d. Berg—Weers z. 14- P. C. Gie-
liamBouwmeester z.
Overleden 12 Jan. C. Heijman 58 j.
Baljuwslaan. 13. L. E. Goote 28 d. d.
L. Veerstraat.
Faillissem enten.
Geëindigd: De faillissementen van
O. A. B. Koch en W. F. Carrière, le
vensverzekeringsagent, beiden te s-
Gravenhage, P. Peters, koopman te
Eist. t
Opgeheven het faillissement van E.
J. de Brieder, koopman te Utrecht.
Failliet verklaard: J. M. C. Baars,
loodgieter te Kampen. Rechter-cotn-
missaris mr. J. W. Telting, te Zwolle.
Christiaan Pi eter Kuyt, sigarenhan
delaar te 's Gravenhge. Rechter-com-
missaris mr. II. A. van Rees aldaai.
kerknieuws.
Teraarde b ©stelling.
Op de begraafplaats aan den Scho-
terweg werd heden ter aarde besteld
het stoffelijk overschot van wijlen den
heer \V. D. Nolting. Vele afgevaardig
den uit verschillende colleges waarin
de overledene zitting had, waren te
genwoordig om den afgestorvene de
Gemengd Nieuws.
Een Amerikaansch milionalr.
Philip D. Armours, die dezer dagen
te Chicago is overleden, was een merk
waardig man. Hij was een boerenzoon
i uit den staat New-York en trok in den
tijd der gouddelvers naar Californië
enkel met een wagen en wat gereed
schap. In eenige jaren had hij een
paar duizend dollars verdiend en be
gaf zich toen naar Milwaukee waar hij
een graanhandelszaak begon. Alles
liep hem mede en ruim 30 jaar geleden
was hij al millionair en kocht de fa
briek van ingemaakt vleesch van Lay-
ton en Plankenton te Chicago. Hij
breidde haar ontzaglijk uit. zoodat hij
weldra de eerste in dat vak was en o. a.
bij een groote speculatie in varkens-
vleesch in 1878 en 1879 4 millioen dol
lars verdiende. Tevens zette hij zijn
graanhandel voort en is vooral bekend
geworden door zijn strijd met den jon
gen graanspeculant Leiter. Deze tracht
te hem te doen vallen door alle graan-
pakhuizen (elevators) in Chicagb in
zijn macht te krijgen, op den tijd dat
Armours binnen een maand 3 millioen
schepels aldaar te leveren had. Maar
de oude Armour gaf zich niet gewon
nen. Hij nam duizenden arbeiders in
dienst en deze bouwden in 28 dagen
I den grootsten elevator der wereld.
Lange spoortreinen voerden bijtijds
het graan aan en toen de 30ste dag
aanbrak waren de 3 millioen schepels
aanwezig en ging Leiter failliet.
In zijne reusachtige slachterijen en
fabrieken gaf Armours aan 15,000 ar
Parochiekerk van den H. Joseph.
Woensdag begint de Novene ter eere
van den H. Joseph. Te 7 uur het Lof.
Dondèrdagavond te 7 uur het Lof.
Zaterdag, te half 9 de H. Mis voor
de bekeering der zondaars in de Ka
pel van het Miraculeuse Mariabeeld
Te 6 uur het Lof ter eere van O. L. V.
Van 5 tot 10 uur gelegenheid om le
biechten.
In deze week de H.H. Missen en de
Catechismus op de gewone uren.
Parochiekerk van den H. Antonius
van Padua.
Dinsdag, 3e Dinsdag der maand, te
S uur gezongen H. Mis voor de leven
de en overl. leden der Broederschap,
's Avonds te 7 uur Lof, Predikatie en
Vergadering der Broederschap van den
H. Antonius.
Vrijdag te 8 uur gezongen H. Mis en
's avonds te 7 uur het Lof.
Parochiekerk van Onze Lieve Vrouw.
De H.H. Missen te 7 1/2, 8, 8 1/2 en
9 uur.
De Catechismus volgens gewoonte.
(N. H. Ct.)
365e Staatsloterij.
14 Januari 1901.
5e klasse le lijst.
No. 19923 f 10000.
No. 18102 f1000.
No. 785, 7100, 16755, 20854 f400.
No. 709, 7679. 11111, 12040, 13615.
15940 f200.
No. 1471, 2432, 786-5, 9095, 10262.
10264, 12768, 17402, 20364 f100.
Prijzen van f70.
86 3304 5800 8674 12395 16656
171 3338 5883 8892 12490 16816
177 3521 5992 8949 12659 16960
260 3715 6267 8975 12701 16984
30 1 374 8 6359 9114 12825 17258
628 3752 6650 9282 13158 17299
855 3773 6704 9410 13159 17339
1026 3961 6906 9573 13309 17412
1280 3971 7023 9626 13526 17561
1331 3974 7040 10008 13573 18006
1415 4122 7315 10273 14065 18018
1475 4178 7324 10282 14199 18243
1643 4201 7ö29 10520 14362 18285
1659 4276 7390 10765 14468 18310
1777 4288 7411 10784 14624 18342
1924 4343 7648 10808 14676 18798
1985 4526 7747 11040 14746 18842
2093 4635 7835 11078 15149 19288
2138 4726 7866 11377 .15307 19373
2431 4786 7885 11421 15551 19582
2474 4984 8200 11584 15720 19769
2782 5203 8222 11869 15860 20063
2899 6262 8306 11877 15863 20309
2997 5296 >-379 11886 16051 20478
3011 5351 84 0 11896 16173 20739
3112 5530 8591 l?142 16349 2C969
3176 6580 8604 123*5 16442
3292 66 0 «651 12370 16560
Op onderstaande nummers zijn
geen prijzen gevallen.
25 28115591 8657 11221 1480117740
72 2863 5630 8664113161486617752
92 2S66 5635 8678114461488017S39
99 2906 5695 8679115271490217S65
1152924 5720 870811611 1494017871
14229345734 8726116791500217924
21829485758 8816117101500517951
29929995771 8819117161510517968
304 3027 5816 8824117991515817972
318 3053 5835 8888118741518317985
347 3108 5892 8941 1188315217 18022
394 3189 5963 8964119791524118026
58231945980 8985121171530618076
59932256034 9012121241534918123
70632526040 9034121441541418184
7413452 6054 9041121751545518228
795 3507 6063 908412187 1550718233
8353547 6067 91191232415515 18237
837 35996111 9124124171651618279
844 3663 6246 9167 124221560018360
855 3687 6258 916812451 1562818384
90637296352 9188 124741567418389
910 3775 6370 9300125471570018394
9913783 6401 933012587157 z718440
1024 3785 6541 9390 125941579118553
1076 38.'2 6556 9391126221580918578
1108 38312541 9436126511581218597
1116 39z8 6752 947612830158341S703
114639586777 9479128441586018744
1169 4052 6S07 9491128691587418765
1178 4053 6826 959612898 1589918820
1197 40816848 9637 129711590618827
1226 4141 6859 9672129861590918858
1232 4206 6874 96831321215947 18879
1326 4219 6893 9696132461597018917
1356 4222 6922 9718132591597619046
1359 4233 6938 9767 1327815997 19103
1364 4257 6980 9824 132881604619H9
139142737005 9876133201601319189
1448 43-26 7065 9957133571615619252
1469 4366 7102 0976134121623519270
1479 4367 7127 9991134751624919319
1572 4421713010005135001626319322
1583 4496 713610016 13507 1628019403
1641 4407 716010039135401632619409
1699 4498 717610124135441636019432
1728 4626 73631013013629 1639319440
174046287457 10176136971641119462
1811 4651746610194137651642519513
1822 47 0 762510354137971647819520
1858 4847 767310539139661649819732
1861 4859 779210547139981659919742
18814927 782310636140121662419779
1926 4952 784710637 140431667319852
1959503778541068814<'8016687 19865
1974 5064 7S691075414157 46723 20005
2042 5083 788310804 1417516955 20050
2060 5084 7962109451417917090 20077
2069 5095 7995109551420517094 20082
2077 5143 8048109751422517119 20084
2166 5185 8069 10977 14227 17147 20112
22015217 80811098314252 17152 20134
2294 5228808711010143651717020196
23535276814711060143721722120198
2390 5320 8192110711447517236 20216
2699 5377 829511091 1449317340 20226
252154118365111061452617353 20283
2667 5426 8415111201453617474 20339
2675 5428 8455111311459017478 20369
26815464 S537111431460217566 20528
2704 5488 85831114914605 17640 20589
2762 5507 8595111641463217671 20652
j 2797 5517 8630112001478617725 20774
20797 -20993
MARKTNIEUWS
Haarlem, 14 Jan.
Aangevoerd 50 HL. Rogge f 4.60. 290
HL. Haver f 3.25—2.95. 40 HL. Duiven-
boonen f 6.90. 25 HL. Paardenboonen
f 6. 18 HL. Bruine boonen f 8.75—7. 57
HL. Groene erwten f 8—7.40.
Amsterdam, 12 Jan.
De prijzen der aardappelen waren
heden als volgt: Friesche Dokkumer
Jammen f 2,50—3.20, Franeker f 2,50—
3.20, Zaaiers f 2,25—2.40, Blauwe f 2,70
3,10, Zeeuwsche Spuische Jammen
f 2,40—3,30, Bonte f 3—3.60, Frakkee-
sche f 1,80—3.—. Blauwe f 3,25—3,50,
Geld. Blauwe f 2,25—2.60, Pruisische
Hamburgers f 44,25, Roode f 2,25
2,75 per Hl.
Van onzen Correspondent.)
Het toevluchtsoord voer dak
loozen. De ellende in een
wereldstad.
BERLIJN, 10 Jan. 1901
Waar blijven al de proletariërs der
wereldstad in deze bitter koude dagen,
wanneer de avond valt, wanneer na
het ondergaan van de zon de koude
nog intensiever wordt en een venij
nige, scherpe wind door de straten
blaast? Moeten deze dakloozen, die
geen geld hebben om een „Schlaf-
stelle" te betalen, die zelfs geen paar
penningen bezitten om een onderko
men te zoeken in de slaaphuizen van
den allerlaagsten rang, de zoogenaam
de „Penne", moeten deze stakkerds
den nacht onder den blooten hemel
doorbrengen
Gelukkig maar voor een gedeelte
Zoowel de stad als de particuliere lief-
dadiglieid doen wat in haar vermogen
I is. doch de toevloed dergenen, die geen
„Hüsung", geen dak hebben, zooals
Frits Reuter het noemt, is bijzonder
groot, zoowel naar het stedelijke „Asyl
für Obdachlose" in het uiterste oosten,
als naar het particuliere Asyl in het
uiterste noorden van de stad. Het ste
delijke Asyl is het grootste van allen.
Vandaag heb ik het particuliere
„Asyl für Mtinner" in de Wiesen-
strasse, niet ver van den Bahn of Wed
ding van de Nord-Ringbahn, tweemaal
in oogenschouw genomen. De eerste
maal om 12 en de tweede maal om 5
uur.
Vanmiddag om 12 uur heerschte in
het geheele gebouw een doodsclie stilte.
De reiniging en ventileering van de
I verschillende localiteiten, de slaap- en
j waschzalen na het vertrek der „Asylis-
ten", zooals de inspector zijn „gasten"
noemde, was reeds geheel afgeloopen.
Alles zag er helder en frisch uit, zoo
wel in de salapzalen, waai- op de sta
len springveeren matrassen in de ij ze
ren kribben de twee dekens van „drell"
netjes opgevouwen waren, als in de
wasch- en hadzalen, waar al weer
schoone handdoeken met de rood inge
weven woorden „Berliner Asyl für
Manner" klaar hingen u voor de nieu
we „Asylisten "van den avond.
Met groote voorkomendheid leidde
de inspector me overal rond door het
geheele gebouw, dat naar de nieuwste
eischen des tijds, vooral ook op,het
gebied van hygiëne, is ingericht, en
dat in 1893 is verrezen, nadat gebleken
was, dat het oude gebouw veel te klein
was geworden.
Onder het voortwandelen door de
verschillende afdeelingen, de wacht
zaal, met zitplaatsen voor pl. m. 560
personen, de badkamers met den desin-
fecteer-oven, de veertien slaapzalen,
aan elke zijde zeven, waartusschen in
den vorm van een lange corridor, de
I eetzaalverder de keuken, de provisie
kamer, waar de ingrediënten voor het
avondeten, welke door den Hausvater
reeds waren „uitgegeven reeds op
planken gereed stonden. Op dezen hee-
len tocht deelde de inspector me aller
lei nadere bijzonderheden mede om
trent de inrichting, waarvan ik hier
het een en ander laat volgen.
I Hoezeer het Asyl in een bestaande
behoefte voorziet, blijkt wel het duide
lijkst uit eenige cijfers.
In één jaar tijds, in 1900, bood het
gebouw aan een kwart millioen man
nen en jongelingen, 249.195 personen,
nachtverblijf, waarvan circa 50 pCt.
115.830 personen van de gelegenheid
gebruik maakten om een bad te ne
men.
Naar hun leeftijd worden de „Asylis
ten" in zes verschillende groepen ver
deeld. De oudjes maken natuurlijk de
kleinste groep uit, hoewel er in 1900
van deze groep, boven den leeftijd van
60 jaar. toch altijd nog 3768 personen
werden opgenomen. In de overige groe
pen varieer en de cijfers tusschen
20.000 en 70.000. In de eerste groep
leeftijd 1520 jaar, 21.705 personen
tweede groep, leeftijd 20—30 jaar
75.329 personen derde groep, leeftijd
3040 jaar, 62.770 personen vierde
groep, leeftijd 4050 jaar, 52.515 perso
nen vijfde groep, leeftijd 5060 jaar.
20.860 personen zesde groep, leeftijd
60 en daarboven 3768 personen.
Elk jaar melden zich meer dakloozen
aan. In 1899 was het eindcijfer 237.027-
één jaar later, in 1900. bedroeg het cij
fer reeds 12.000 meer Gedurende de
30 jaren, welke de Berliner Asyl-Verein
für Obdachlose werkzaam is, van 1868
1898, werd het aanzienlijke geial van
drie millioen, vijf maal honderd dui
zend, twee honderd en zestien perso
nen opgenomen, een aantal, grooter
dan de bevolking van het koninkrijk
Wurtemberg Waar veel licht is, moet
ook veel schaduw zijn. Berlijn blijft
een groote aantrekkingskracht uitoefe
nen op de bevolking uit de provincie,
welke niet zelden zonder eenig middel
van bestaan naar de hoofdstad trekt
wn-ir te vergeefs arbeid wordt gez kIv
ei. vaar deze personen dan ten laste
vallen van de stedelijke armbesturen
en de particuliere liefdadigheid.
De inrichting van het „Münner-
Asyl" is hoogst practisch. Alle locali
teiten liggen gelijkvloers. In een bij
gebouw wonen al de beambten, be
trekkelijk klein in aantal, de inspector,
de Hausvater, de Maschincn-meisier
en 16 onderbeambten.
In de wachtzaal, een reusachtige,
langwerpige, vierkante hal niet een
glazen, gewelfd dak, worden do dak
loozen van 3 uur in den namiddag af
toegelaten. Een zeer breed middelpad
met twee kortere dwarspaden deelt de
hal in vier gelijke deelen, waarin vast
staande banken, elk voor 8 personen.
Van deze „Sammelhalle". die evenals
alle andere zalen electrisch verlicht en
door middel van een warmwatergelsi-
iding belangrijk verwarmd wordt, voer-
de de inspector me successievelijk (looi
de uitkleedzalen, waarnaast in een
aparte za$l een groote desinfecteer-
oven, naar twee groote bad- en wasch
zalen en een zaal, waar de ..Asylis
ten" weer hun kleeren aantrc-Kken.
In de badzaal staan aan de eene
zijde twee rijen, elk van tien badkui
pen uit Italiaansch terrasso. Daar
naast komen vier rijen douchebaden,
elke rij voor 14 personen, zoodat in
deze zaal tegelijkertijd 56 personen
kunnen douchen en 20 een kuipbad
nemen. Elk persoon, die een douche-
bad neemt staat in een liardsteenen
nis. van boven open, met een diepen
vloer van terrasso, waarachter een die-
I pe goot voor het vuile water. Ieder
I heeft de beschikking over een voldoende
hoeveelheid zachte bruine zeep. Hoogst
vernuftig zijn deze baden ingericht.
De badmeester behoeft slechts aan
vier krukken te draaien en plotseling
gutst liet lauw-warme water met volle
stralen naar omlaag, gelijktijdig in de
geheele rij van 14 nissen,
i Naast de hadzaal ligt de waschzaal.
Het baden is niet verplichtend gesteld,
daarentegen wel het wasschep van ge
zicht en handen. Dit geschiedt in de
waschzaal, waar voor 60 personen te
gelijk plaats is. De wit-geëmailleerde
waschbekkens hangen in groote wasch
tafels, welke bedekt zijn met een dikke
I lei-laag. Telkens worden slechts 60 per
sonen binnen gelaten, zoodat dan elk
een eigen waschbak met zeep en hand
doek heeft. Uit de waschzaal kooien
de. passeeren de mannen een klein
kantoortje, waar hun slechts twee vra
gen worden gesteld hoe oud zijt ge
en hoe dikwijls zijt ge in den loop van
deze maand reeds hier geweest
Meer dan viermaal in een maand
wordt niemand toegelaten. Met opzet
doet- men alleen deze vragen uit een
statistiek oogpunt en "laat alle an
dere vragen naar naam, beroep, gods
dienst enz. achterwege, om het Asyl
ook dienstbaar te maken voor de fat
soenlijke armen, die geen middelen
hebben en zich wellicht toch zouden
schamen in het Asyl te komen, wan
neer zij al hunne antecedenten nauw
keurig moesten opgeven, zooals in het
stedelijke „Asyl für Obdachlose" in de
Fröbelstrasse.
Vlak bij het kantoortje bevindt zich
een groot schuifraam in de keuken,
waar de assistenten van den kok intus-
schen de kommen met soep piramide-
gewijs hebben opgestapeld.
Elk asylist ontvangt een kom met
3/4 liter soep. hetzij van rijst, erwten-
meel of boekweitenmeel en nog 200
gram brood, waarmee hij zich naai
de lange eetzaal begeeft, de breede cor
ridor tusschen de twee rijen van zeven
slaapzalen. .Midden door de eetzaal
loopt een breed pad aan heide zijden
staan banken, elk voor drie personen.
De eene zij links wordt gereserveerd
voor hen. die hun goed willen verstel
len, of die van de boeken uit de biblio
theek van het Asyl gebruik maken.
Garen, band, knoopen en dergelijk
naaigerei is gratis verkrijgbaareven
zoo de boeken uit de bibliotheek.
De slaapzalen zijn eenvoudig maar
praktisch ingericht. Van uit de eetzaal
corridor heeft men een gemakkelijk
overzicht op alle slaapzalen, die lood
recht gebouwd zijn op den corridor,
elk met vijftig bedden, en die niet af
gesloten worden. Na den maaltijd, om
vijf uur. heeft ieder asylist het recht
naar zijn slaapzaal te gaan om op zijn
bed te rusten of te slapen. Om 9 uur
s avonds wordt het licht op een paar
kleine gloeilampjes na uitgedraaid.
Van nu af moet rust en stilte in het
groote gebouw heerschen. 's Morgens
om 5 uur wordt de bel geluid. Al de
Asylisten krijgen dan 1/2 liter koffie
met melk en een ..Schrippe", een
broodje, en om half zeven is het ge
heele gebouw weer verlaten. De dak
loozen zijn dan weer buiten en moeten
opnieuw den strijd om het bestaan op
nemen.
In liet geheel kunnen dagelijksch
700 personen worden opgenomen. In
de afgeloopen maand December werd
aan 20.915 personen huisvesting
verleend. Gedurende de eerste zeven
nachten van Januari was het huis tel
kens geheel vol
Het bestuur der vereeniging bestaat
uit mannen van verschillende richting
vooral van de linkerzijde. Cura
tor van het gebouw is zelfs het beken
de sociaal-democratische lid van den
Rijksdag Singer. Des te meer frappeer
de me het feit, dat in de bibliotheek
j geen boeken op politiek gebied wor
den opgenomen en dat onder de asylis
ten op geenerlei wijze propaganda
wordt gemaakt noch voor een bijzon
dere politieke richting, noch voor een
bijzonderen godsdienst. De inrichting
is streng neutraal en voor elk toegan
kelijk.
We kwamen ten slotte aan het eind
van onze wandeling in de conferenz-
saal, waar ik o. a. vriendelijk opmerk
zaam werd gemaakt op inteekenlijst
en offerbus.
Zou er geen gelegenheid zijn, het
Asyl eens in werking te zien, mijnhe -r
de inspector
Wel zeker, mijnheer, komt u va»,
middag tegen half vijf terug. Dan kunt
u zich er van overtuigen, hoe geregel:!
en vlug alles in z'n werk gaat.
i Na een eindelooze reis met een on-
verwarmdeh paardentram, waarin ik
ruimschoots tijd en gelegenheid had
gehad door en door koud en huiverig
te worden, belandde ik niet ijskoude
1 voeten tegen het vallen van den avond
voor de tweede maal in hethooge noor
den van de stad, dicht bij het doel van
de reis.
Ofschoon het grimmig koud was en
oen scheii e wind om de hoexin (!e«-
s'lviev. \-i besloot ik torn u.g een
eind met stevigen pas te marcüccren
om weer wat van de koude reis op
I mijn verhaal te komen. In elk geval
kan ik mij ten minste eenigszius yooi-
stellen, hoe het den armen drommels
te moede moet zijn, die zonder midde-
I len van bestaan, zonder een eigen dak,
koud en verkleumd aan het Asyl ko
men aankloppen.
In de vestibule van het beambtenge-
bouw kwam de inspector me tegemoet.
Wilt u me maar volgen We be
ginnen zoo dadelijk.— Dit zeggende,
opende hij een zijdeur, welke toegang
gaf tot de groote „Sammel-IIalle".
Maakt eens een beetje plaats,
mannen
Op dit bevel van den inspector
scheidden de wachtenden, die in het
I korte zijpad stonden opgesteld, zich in
Jtwee rijen, waartusschen we doorgin
gen naar het breede middenpad, dat
de hal in haar geheele lengte door
snijdt.
Een gegons van tallooze stemmen
in de hooge ruimte, waar het niet meer
zoo frisch rook als 's morgens.
Welk een tooneelWaarheen men
zag, op alle banken, lange rijen man
nen en opgeschoten jongens. Mannen
van alle leeftijden, j.onge kerels- in de
kracht van het leven, bejaarde man
nen, grijsaards. Sommigen in lompen
