Kachelmagazijnen
VULKACHELS en HAARDEN,
Fatal:Meistraat! Telej&ooiiMrlk
Magazijn van Gastoestellen.
Spoedige levering en plaatsing.
VLAMKOLEN.
Haariemsciie Gasfabriek.
Koloniën.
Cholera in Indië.
Mr. Brooshooft vestigt er in D e Lo
comotief de aandacht op, dat de
Indische regeering bij lange na haar
plichten niet waarneemt tegenover de
cholera als epidemische ziekte. Hij
schrijft o. ta.:
Het zal zeker dc aandacht hebben
getrokken, dat te Semarang eerst bij
Staatsblad van Dinsdag 3 September
door de Indische regeering de cholera
epidemisch is verklaard.
Sinds weken heerscht hier die ziekte
zeer hevig, de dagbladen doen dage
lijks opgaven van vele tientallen sterf
gevallen en aantastingen, d© afdee-
lingschef van den geneeskundigen
dienst ontvangt van de Europeesche,
inland-sche en Chineesche hoofden offi-
ciëele opgaven, die zeker niet minder
sprekend zijn. En eerst nu verklaart
Je Regeering de ziekte epidemisch!
Toch heeft Nederland met vele mo
gendheden in 1892 te Dresden eene con
ventie onderteekend, waarbij interna
tionale bepalingen tot wering van cho-
lera-besmetting werden vastgesteld.
Waarom is d'ie conventie in NTeder-
landsch-Indië nooit afgekondigd, zoo
als wel geschiedde met de Venetiaan-
sch© pestconventie van 1897?
De Regeering laadt door dit ver
zuim den schijn op zich dat zij de hy
giënische veiligheid der staten, waar-
méé zij in 1892 heeft gecontracteerd,
opoffert aan het streven om onzen
stoom- en handelsvaartuigen last en
schade to besparen.
Een gouv.-besluit van 1876 stelde
voor het epidemisch verklaren eener
ziekte in Ned.-Indië den eisch, dat
haar aantal slachtoffers naar even
redigheid van het zielental dat van alle
andere ziekten tc zamen onder de be
volking, in gewone omstandigheden,
moest overschrijden!
Dit .is natuurlijk een onmogelijk de
sideratum en toen dan ook door de
Dresden er conventie de beoordeeling
van het epidemisch karakter der cho
lera werd overgelaten aan de goede
trouw dei* eontractoerende mogendhe-
den, had de Regeering de bepaling van
1876, die de mogelijkheid openlaat om
eene ziekte nooit epidemisch te verkla
ren, moeten -intrekken. In stede daar
van zou men uit het feit. dat noch te
Batavia, noch te Soerabaja (volgen:
de Soorabaja-bladen in de maand
Augustus 1800 gevallen en 1100 doo-
den!) de ziekte door onze Regeerin;
(wel door die der Straits) is epidemisc!
verklaard, en nu pas te Semaranp
mogen opmaken dat het criterium van
1876 nog vrij wel als richtsnoer geldt.
De scheepskapiteins laten hunne
passen altijd door de consuls van het
land hunner bestemming viseeren. De
bedoeling hiermee is niet quarantaine
als anderszins van dit visum te doen
afhangen (want, naar gezegd, die wor
den afhankelijk gesteld van de goede
trouw der regeering in de plaats van
vertrek:, maar omdsat zij in het land
van aankomst achterdocht zouden wek
ken als zij den consul niet hadden' la
ten viseeren. Wat een zonderlingen in
druk moeten wij echter in buitenland-
sche havens maken, wanneer schepen
uit Ned. Indië daar aankomen met
schbone passen van de havenmeesters,
maar met een aanteekening van den
betrokken consul dat, volgens dag
blad- en zelfs officieel© opgaven, zóó
en zooveel choleragevallen zijn voor-
gekomen!
Ik verneem dan ook uit Batavia, dat
over dit niet epidemisch verklaren van
dfe ziekte in de drie hoofdhavens van
Java een vrij scherpe correspondentie
is gevoerd tusschen den Franschen
consul aldaar en da Regeering. De
consul moet hebben gevraagd naar de
reden van dat uitstel en toen tot zijn
verwondering vernemen dat de Dres-
dener conventie van 1892 hier niet is
afgekondigd. Waarschijnlijk zal deze
consulaire inmenging niet vreemd zijn
aan- de eindelijke epidemisch verkla-
rr'" van Semarang. Ik weet wel dat,
volgens het reglement op de besmette
lijke ziekten (Staatsblad 1892 no. 45)
de kennisgave der epidemische uit
breiding aan de Regeering, desnoods
telegraphisch, moet geschieden door
den resident, op kennisgeving van het
hoofd van plaatselijk bestuur na over
leg met de bevoegde geneeskundige
autoriteit, maar hel zou bevreemdend
zijn dat in al de drie hoofdhavens die
autoriteiten zoo nalatig waren geweest
in hun plicht, en bovendien leest men
toch ook te Batavia en Buitenzorg de j
dagbladen De schuld der vertraging
ligt dus hoogstwaarschijnlijk aan de
Regeering. Het G. B. xan 1876 behoort
in ieder geval na de cholera- en pest-
conventies te worden ingetrokken, wil
len w ij niet in het buitonland onzen
naam als vertrouwbare contractanten
verspelen. Zeker is het belang van han
del en scheepvaart een gewichtige fac
tor, die niet lichtvaardig mag worden
uit het oog verloren, maar wanneer
aan boord: der van onze havens ko
mende schepen tal van opvarenden aan
besmettelijke ziekten, in die havens
fel heerschende, sterven en de Regee
ring blijft maar steeds met hare epi-
misch-verklaring achterwege, dan
wordt het toch al te erg en verspeelt
de oud-Hollandsche trouw hare repu
tatie.
Wetenschap.
Waarnemingen omtrent den
Rhöuegtetsclier.
De studie van de gletschers is sedert
het werk der geleerde Zwitsers de
Charpentier, Désor, Agassiz een echte
wetenschap geworden, die ieder jaar
verrijkt word't en die in de laatste
kwarteeuw steeds nieuwe ontdekkin
gen heeft gedaan. Twee geleerde licha
men, de Zw.itsersche Alpenclub en het
Zwitsersch Genootschap van natuur
wetenschap, wijden zich met ijver aan
deze studiën en brengen er groote ka
pitalen voor bijeen. Van 1874 af heb
ben ze den Rhönegletscher reeds onder
handen, en ze hebben geen dag laten
voorbijgaan, zonder dat de beweging
der ijsmassa werd gemeten. Deze glst-
scher leent zich bijzonder goed voor
het onderzoek, omdat het een enkel
voudige gletscher is, terwijl de meeste
andere groote ijsstroomen door de \er-
eeniging van dwarsstroomen tot een
lengtestroom zijn ontstaan.
In één ijsgang loopt hij van de hoo-
ge sneeuwvelden van den Furka en
den Galenstock naar het beroemde
bekken, waar de Rhóne ontspringt
Buitendien loopt de Furkapas er di~bt
langs, en goede hotels in de buurt
ontheffen de geleerden van de ver
plichting vlak bij of op den gletscher
te wonen, zooals nog Agasisz, Désor
en Karl Vogt op den Aargletscher
moesten doen in een hut, die niet veel
geriefelijker was dan een Eskimover-
blijf.
Om zoo nauwkeurig mogelijk de be
wegingen van het ijs te meten, hebben
de ingenieurs-Gosset en Held, beiden
Zwitsers, die sinds 1874 zonder tus-
schenpoos zich aan dit onderzoek heb
ben gewijd, vier reeksen van verschil
lend gekleurde steenen dwars over
den gletscher gelegd. Elk der steenen
van dezelfde reeks heeft dezelfde kleur
en de vier rijen zijn verschillend; van
tint. Elk jaar, zoo mogelijk op het eind
van Augustus of in da eerste dagen
van September, werden de verande
ringen van die gletscherprofielen, ver
oorzaakt door de gestadige beweging
in den ijsstroom, nauwkeurig gemeten
en overgebracht op een kaart van den
gletscher met een schaal van 1 op 2000
De wijzigingen in de lijnen van elke
reeks stellen in staat de respectieve
snelheden te meten van de massa over
de geheele breedte van den gletscher.
en du vergelijking van de bochten in
do vier reeksen maakt, dat men kan
beoordeelert in welk gedeelte van dc
as des gletschers de stxooming haar
maximum van snelheid bereikt.
Een enkele blik op een kaart, waarop
die bochten zijn aangebracht, toont
aan, dat de beweging van het ijs steeds
toeneemt, naarmate men zich verder
van den rand verwijdert, juist zooals
ook bij een rivier de stroom in 't mid
den het snelst is. Ook ziet men de bo
gen zóó loopen, dat het blijkt, hoe de
beweging bovenaan veel sneller is dan
beneden. In do tijdruimte van 25 ja
ren, van 1874 tot 1899 heeft de steen
No.'28 van de roode of bovenste reeks
in rechte lijn een weg van 2940 M .af
gelegd of bijna 3 KM. en is 686 M. ge
daald. Dus is de beweging van dezen
steen drie millioenste gedeelten van
een meter of drie duizendsten van een
millimeter per seconde, een snelheid
of liever een langzaamheid, die een
millioenmaal kleiner is dan die van
dien Rijn te Bazel.
Onder andere interessante waarne
mingen moeten ook die worden ge
noemd, die betrekking hebben op de
snelheid, waarmee het ijs smelt. Door
groote palen diep in den gletscher te
slaan, kon men constateeren, dat op
de groene lijn, die van het laagste pro
fiel dus, ter hoogte van 1800 M. boven
d'ei zee die smelting het ijs 12 M. in
een jaar deed dalen; 600 en 700 M.
hoogcr op de roode en gele lijnen be
droeg die daling slechts 3 en 4 M. Op
het eigenlijk gezegde sneeuwveld: ter
hoogte van 2700 M. wezen de palen
geen vermindering aan, maa-- daar
entegen eene vermeerdering, die op
enkele punten in een jaar wel 4 M. be
droeg. Dus is het wel zeker bewezen,
dat het sneeuwveld de neiging heeft
om aan te groeien, de gletscher die
om voortdurend te wrininae.-en, door
het afsmelten van de suïcuw- cn ijs
massa.
Wat de gewone toerist al dadelijk
kan opmerken, is de voortgang af de
teruggang van het benedeneind *.m
een gletscher in den loop der jaren.
De kwarteeuw van waarneming lij
den Rhönegletscher wijst uit, dat deze
gletscher voortdurend is afgenomen
zoodat zelfs sedert 1874 de teruggang
der ijsmassa vóór het front van den
gletscher over een breedte "an 800 M.
een uitgestrektheid van ongeveer 35
HA. zanden steenen heeftvrijgemaakt.
Een andere waarneming heeft be
trekking op den voorraad smeltwater.
Professor Forel heeft dienaangaande
door kleuring van het water kunnen
derekenen, dat de snelheid, der Rhóne
bij haar oorsprong 12 M. per minuut
bedraagt.
Nog moeten veel waarnemingen
worden aangevuld of nader worden
bevestigd, en er blijven onderzoekin
gen te doen omtrent de snelheid van
strooming en smelting in de verschil
lende dieptelage» der massa; ook zou
men wetenschappelijk willen vaststel
len, welke betrekking er bestaat tus
schen de meteorologische verschijnse
len en de veranderingen in den glet
scher, maar voor het oogenblik moet
men zich tot het genoemde bepalen
met het oog op het budget der weten
schappelijke lichamen, die zich met
deze studie bezighouden.
(Op den Uitkijk).
Gemengd Nieuws.
Een poolexpeditie met extra
veel schaduw.
De Belgische zuidpoolexpeditie van
1897 tot 1899, met de „Belgica" ondier
commandant Adrien de Gerlache,
heeft met geducht veel tegenheden te
kampen gehad.
Desertie van aangeworven man
nen te Punfa Arenas, de kok nog
wsl erbij; 'fc over boord vallen en ver
drinken van een jong en flink ma
troos; krankzinnigheid bij een ande
ren matroos, langzaam aan met groot
heidswaanzin beginnend en toen over
gaand in da ergste melancholie, die
voortdurende surveillance noodig
maakte; de dood van een veelbelovend
jong officier aan een hartkwaal en
longaandoening; allerlei ziekten en
kwalen van soms ernsligen aard; een
overwintering min of meer bij toeval,
ten minste niet met instemming van
den wetenscliappelijken staf gewaagd
en die, als de kapitein niet had ge
wild, vermeden had kunnen worden;
terugkeer in het vaderland van de drie
wetenschappelijke leden, vóór het
schip zelf arriveerde met den leider,
alles schaduwzijde, niet inhaerent aan
een poolreis.
En nu bij het publiceeren van de re
sultaten openbare bestrijding van het
eene lid der expeditie door het andere!
In het Zuidpoolnummer van .Globus"
1 Augustus 1901, zoo genoemd omdat
in dat nummer de Duitsche en de En-
gelsche Zuidpoolexpeditie werden be
sproken en nog een paar artikelen op
het Zuidpoolgebied betrekking heb
bend, werden de waarnemingen be
sproken van Dr. Cook, den geneesheer
aan. boord van de „Belgica" over het
Zuiderlicht, gepubliceerd in ,,The po
pulair science monthly" Mei 1901 en
toegelicht met afbeeldingen, zooals 't
Zuiderlicht onder andere op 19 Maart
1898 was waargenomen.
Nu zendt een andere deelnemer, H.
Arctowski, aan de redactie van „Glo
bus" een schrijven met de meedeeling,
dat Cook gedurende de „Belgica"-ex-
pediti© in 't geheel geen waarnemin
gen over het Zuiderlicht, Aurora aus-
tralis, heeft gedaan on dat er in zijn
opstel tal van grove fouten staan. Alle
waarnemingen omtrent het genoemde
verschijnsel waren uitgevoerd door de
meteorologen der expeditie en zouden
eerstdaags in de „Rapport scieoitifi-
ques" worden gepubliceerd.
Geen couleur de rose dus tusschen
die twee, die zoo lang isi enge ruimte
moesten samenwonen, zestien maan
den aaneen, en. die nu door den Oce
aan zijn gescheiden, want Cook is
Amerikaan, te Brooklyn geboren. Hij
was even voor 't vertrek der expedit'e
nog aangenomen, cn voegde zich pas
te Buenos Aires bij de anderen.
(Op den Uitkijk).
Een tunnel van 40 KM. lengte
De Engelsche regeering heeft, zoo
ieest men in de „Mouvement Géogra-
phique", besloten, het eiland Wight
met do kust door een onderzeeschen
tunnel te verhinden, die een, lengte van
40 KM. bezitten en ongeveer zes milli-
oen gulden kosten zal. Het werk zou
in September 1902 worden aangevan
gen en zou binnen een jaar voltooid
kunnen zijn. Man zal dan van Londen
naar het eiland Wight kunnen spo
ren in twee-en-een half uur.
Noorsclie Yshandel.
In het jaar 1900 werden volgens een
thans gepubliceerd overzicht 350.943
tonnen ijs uit Noorwegen uitgevoerd,
waarvan 61.218 uit de haven van
Christiana. De verkoopswaarde van
deze ijsmassa's bedroeg ongeveer 600000
gulden. De voornaamste afnemers van
Noorsch ijs zijn vooreerst Engeland en
daarna Frankrijk en Duitschland. Het
verbazend groote gebruik hij verzen
dingen van levensmiddelen, in zieken
huizen, laboratoria, in hotels en ook
in particuliere woningen en de onver
mijdelijke spillage verklaren die enor
me quantiteiten.
dingen heeft gemaakt. De eerst be
kroonde. de staatsbouwmeester Will
te Berlijn, stelt voor het rijtuig „Das
Aut" te noemen, en daarvan „Autler,"
das Autlen, en als werkwoord „Aut-
len" af te lelden gelijk „Radier" en
„rad en" van „Rad1 (rijwiel). Zijn even
eens bekroonde collega Kopeke, uit
Dresden, stelt ook het woord „Aut"
voor, maar als afleidingen Auter,
Auterei, Auten. De derde winner,
Weidlich, uit Oost-Pruisen, heeft zui
vere Duitsche woorden gekozen:
„Triebwagen", Triebfahrer", „trieb-
fahren." De jury geeft aan „Aut", als
grondvorm, de voorkeur, omdat het
als „tram" allicht spoedig in de volks
taal zal worden opgenomen en zich tot
samenstelling als „Autdroschke",
„Autkutsche", „Autsport" leent. De
Voss. Z. twijfelt echter of men de
Duitschers er toe brengen kan te spre
ken van: „ich autete", „wir haben ge-
autet" enz. wijst er op dat wel het zelf
standig naamwoord „tram" burger
recht heeft gekregen, maar niet het
werkwoord „tramen." Hier te lande
heeft men zich reeds lang aan „tram
men" gewend. Zouden wij er echter
ooit toe kunnen komen van „Auten"
te spreken? Wie vindt een uitdrukking
die zoo spoedig gemeengoed' wordt als
„fiets?"
Ongewone werkstaking.
De onderwijzers van Zuid-Tirol zijn
van plan om een werkstaking op touw
te zetten en uit te scheiden met les
geven, wanneer de Landdag hun sala
ris niet verhoogt.
Een eigen vlag.
De Australische federatie heeft het
recht gekregen een eigen vlag te voe
ren. Zulk een vlag moest echter nog
ontworpen worden, en met dat doel
werd een prijsvraag uitgeschreven.
Niet minder dan 30,000 ontwerpen zijn
ingezonden. De prijs van 150 pond
sterling werd onder vijf inzenders ver
deeld, die ongeveer dezelfde teekening
hadden ingezonden. Het bekroonde
ontwerp vereenigt in één vlag de be
kende Britsche Union Jack (op blau
wen of rooden grond), een ster met
zes punten, symboliseerend de zes sta
ten der federatie; een kruis van St
George en een voorstelling van het
sterrebeeld het Zuiderkruis.
Den 3en September is te Melbourne
een tentoonstelling geopend van de
ingezonden ontwerpen.
Een dierbaar kleinood-
Een milliomair uit Chicago heeft
100.000 lire aan den Gemeenteraad) van
Genua geboden wanneer deze viool
van Paganlni, die het eigendom dier
stad is, aan. hem wil verkoopen.
Maar de vroede vaderen hebben ge
antwoord dat zij tot geen prijs de kost
bare reliquie die zij van hunnen be
roemden landgenoot bezaten, wilden,
afstaan.
Inbraken-
Ook in het buitenland zijn inbraken
geien onbekende gebeurte/rtóssein. Zoo
is Vrijdagacbt te Hamburg in een der
hoofdstraten bij een goudsmid dJoor in
braak een waarde van 30,000 mark
aan horloges eni kostbaarheden gesto
len.
Brand te Brussel.
Te Brussel is Maandagavond het
Hotel Continental gedeeltelijk uitge
brand'. Het publiek was zeen lastig
en politie en troepen moesten met
blanke wapenen het plein Brouckère
ontruimen.
Auten.
De „Gezellige Vereeniging van Duit
sche Automobilisten" heeft onlangs
'n prijsvraag uitgeschreven voor bruik
bare Duitsche woorden ter vervanging
van „automobiel" en zijn afleidingen.
Het woord „Kraftwagen" (krachtwa
gen) wordt reeds veelvuldig gebezigd
maar leent zich niet voor samenstel
ling. Er kwamen 843 inzendingen
met over de duizend nieuwe namen.
Bekroond werden drie. Twee waren
door ingenieurs ingezonden en beide
waren op hetzelfde denkbeeld geko
men, n.l. als grondslag te nemen den
(eigenlijk Griekschen) stam „aut"
zelf, evenals Jhan uit een vreemde
taal het woord „tuinen" en de aflei-
Een schepping van Keizer
Wilhelm II.
Er is sprake van een nieuwe Duit
sche orde. Velen zullen er zich over
verwonderen, dat de behoefte hieraan
zich deed gevoelen, want Duitschland
is rijk aan ridderkruizen van allerlei
soort, de borsten der hoogwaardig-
headbekleeders leggen er de getuige
nis van af.
Maar al deze orden zijn Pruisische
en hoewel het Duitsche Keizerrijk
reeds 30 jaar bestaat is het nog steeda
de Koning van Pruisen, die de Prutst»
scfae orden verleent voor diensten aan
het Keizerrijk Duitschland bewezen.
Wilhelm II wil nu aan den Bonds
raad voorstellen een Keizerlijke orde
in te stellen, de Keizer wil hieraan
eenige voorrechten verhinden.
Deze orde zou uit vijf klassen be
staan: De ridders van de drie hoog
ste klassen worden in den adelstand
verheven, de eerste en hoogste klasse
in den erfelijken adel, de tweede en
derde klasse in den persoonlijken adel,
die niet op de afstammelingen over
gaat.
Maar daarin zit juist de mocielijk-
head: de historici en de heraldici zul
len niet gedogen, dat liet Duitsche
Keizerrijk aan iemand den adelstand!
verleent, daar het Duitsche Rijk eem.
bond van souvereinen is, maar goen.
rechten van souverainiteit heeft. Er is
een Pruisische. Saksische, Wurtem-
bergsche adel, maar er is geen adel
van liet Duitsche Keizerrijk.
Deze zelfde bedenkingen hebben aan
de kroning van de drie eerste keizers
van Duitschland, sedert 1871 Wilhelm
I, Frederik III, Wilhelm II in den weg
gestaan. Het keizerrijk Duitschland is
op-nuitengewone wijze een staat ge
worden, het is inderdaad gevormd uit
een politieke oorzaak, in plaats van
de vrucht te zijn van de historische en
logische ontwikkeling van een natie.
Maar de Keizer schijnt zich door de
heraldici niet te zullen laten weerhou
den, zelfs heeft hij al de teekeningen
van de nieuwe orde gereed: een ver
gulde Keizerlijke arend, de vleugels
over het wapen der Hohenzollern uit
spreidend. Het devies van de orde zal
zijn: „Von Fels zum Meer."
VAN
Nieuwe modellen
in ruime keuze voorhanden.
M. raoxnsroisimfros.
Leidsoheplein 17-19.
De beste kwaliteit
steeds voorhanden. Prijs zeer concurreerend.
Goedkoopste en geriefelijkste reisgelegenheid
van Haarlem naar:
le kl. 2e kl.
HEEMSTEDE15 Cts. 12'/, Cts
BENNEBROEK20 17'/,
HILLEGOM, LISSE, SASSENHEIM, OEGST-
GEEST of LEIDEN30» 25
Couponboekjes verkrijgbaar gesteld bij de goe
derenagenten, geven voor korte afstanden vee'
besparing.
Veste:
teeg.
In de Magazijnen der Gasfabriek zijn steeds voorradig de beste
soorten van Gashaarden, Badkachels, Gaskomforen en Keukenfornui
zen, tegen de laagst mogelijke prijzen, die zoowel in koop als in huur
verkrijgbaar zijn.
Tevens wordt herinnerd, dat de prijs voor gasgebruik tot ver
warming of industrieele doeleinden 7 Cent per kub. meter bedraagt
Sfirwül verdere inlichtingen gaarne zullen worden verstrekt.
vragen om toegangskaarten voor de
zitting voor het grootste gedeelte
van zulke personen die er anders
geen gewoonte van maakten om bij
Se behandeling van crimineele za
ken tegenwoordig te zijn. De kaar
ten wanen slechts tot een beperkt
aantal afgegeven, wamt hoewel de
zaal waarin dte gezworenen zitting
hielden zeer groot was, konden
toch olie aanvragen» op vertre na
geen pl'aats krijgen.
Reeds lang voor het proces be
gon, was es* geen enkele plaats meer
onbezet en' hadden velen onverrich
ter zake öf weer naar huis terug
moeten koeren, öf op de trappen en
in de gangen' en voor het gebouw
op straat moeten blijven wachten
op dfe dingen die- komen zouden, en
onder elkaar den vermoede/lijken
afloop van heit proces te bespraken.
Onder de toeschouwers, die een
plaats gekregen hadden, bevonden
zich vele senatorenLamprecht
was echter weggebleven. Hij ge
voelde zich door de vroegere verlo
ving van zijn dochter met den zoon
van den aangeklaagde veel te veel
in de zaak betrokken, dhni d!at hij
zich aan de nieuwsgierige en dleel-
öemende bl ikkert van zijn medebur
gers had willen blootstellen. Wel
echter was dokter Otto Lamprecht
aanwezig en tevens Olivia, die niet
tegenstaande haar schoonmoeder
haar het min welvoegelijke, hei
strijden' met alle traditie, diat dames
de zitting der gezworenen bijwoon
den, onder het oog had trachten te
brengen, verklaard had, dat zij van
angst zou vergaan als zij den afloop
van het proces te huis zou moeten
afwachten.
Gottfried Herrlich had eveneens
een kaart gekregen en was door
Frits, evenals Olivia en- Otto naar
een plaats geleid, waar zij zoo wei
nig mogelijk gezien konden worden
en toch een goeden blak op de zaal
hadden. John Langenbruch, d'ie als
getuige moest optreden, voegde, zich
later bij hen. Hij sprak meermalen
zacht met Frits Herrlich en zag er
zoo bleek en terneergeslagen uit,
dat zelfs zij die Langenbruch nu
juist niet gunstig gezind waren,
medelijden met hem hadden.
Ook de wijnhandelaar Rosen,
Gottbednierc, die bankier Wehl en
andere vroegere voor- en tegenstan
ders van de can didatuur-Langem-
bruch waren aanwezig. Hoe ver
lagen' deze dagen van strijd nu reeds
achter hen. In de audiëntiezaal van'
het Raadhuis zat nu reeds een an
dere senator op dien zetel, dien Lan
genbruch maar eenmaal had inge
nomen en hij moest nu terecht
staan, om zich te verantwoorden op
leven en d'ood 1
Het gemompel, veroorzaakt door
d'e halfluid gevoerde gesprekken
dar toeschouwers in de zaal, ver
stomde plotseling. Een gerechtsdie
naar had stilte geboden. De recht
bank trad binnen.
Daar de president der rechtbank
Schwendy het onderzoek had' geleid
en misschien nog als getuige zou
moeten, worden gehoord, had een
uit Hamburg overgekomen collega
het presidium, aan wien eenige bij
zitters waren toegevoegd. Het Open
baar Ministerie werd waargenomen
door den officier van justitie Lü-
decke.
De voorzitter opende de zitting
en beval den aangeklaagde voor te
brengen, die dan ook na veoiloop
van eenige minuten verscheen. Het
was in de zaal doodstil, het was
alsof iedleiroen den adem inhield.
Aller oogen waren op dien in het
zwart gekleecïen aangeklaagde ge
richt, d'ie met gebogen hoofd voort
liep na een vluchtigen handdruk
met Frits Herrlich gewisseld te
hebben werd hij achter dezen naar
de bank der beschuldigden) gevoerd
waar hij, zonder op te zien, plaats
nam:.
Men had /ruimschoots gelegenheid
ooi hem op te nemen, terwijl de
gezworenen bij loting weiden aan
gewezen, hetgeen tamelijk lang
duurde, en deze den eed aflegden.
Ieder maakte bij zichzelf de op
merking dat Langenbruch geduren
de zijn gevangenschap een grijsaard
was geworden, zijn gelaatskleur
was geel bleek en zijn oogen' staar
den dlof en glazig voor zich uit.
De getuigen werden opgeroepen
er wanen er niet veel en slechts
twte© er van wekten d!e belangstel
ling van het publiek op, nl. James
Pl'ehn, alias Ralph Wilson en John
Lamgenbruch, de zoon van den aan
geklaagde. Tweemaal toen deze na
men afgeroepen werden, keek Lan
genbruch op en ontmoetten zijn
blikken, die van den ongeroepen?
Hoe verschillend waren zij echter
v.an' uitdrukking. Int het oog van
den een: lag haat, wraakzucht, in
dat van1 den ander medelijdenlief-
die e.n teedlerh'eid.
Nadat die aanwezigheid van alle
getuigen was geconstateerd, beval
de president hun, de zaal te verla
ten, gaf den aangeklaagde een
wenk om op te staan en richtte tot
hem d'e gebruikelijke vragen; als
naam, ouderdom enz- Langenbruch
stond' op, noemde met goed! ver
staanbare stem zijn naam en voor
naam, deelde mede, dat hij te Bern-
burg in Anhalt geboren, en thans
62 jaar oud was. Vorder zeide hij
eenige jaren als chef van het groote
exporthuis Walker Zonen te
Bradford in Engeland werkzaam te
zijn geweest, daar gehuwd te zijn
en met zijn vrouw en eenigen zoon
naar Lübeck te zijn gekomen, waar
hij' nu 28 jaar bad gewoond en zijn
bakende export- en importzaak had
gesticht en bestuurd'.
De president gaf hem een tee-
ken. dat hij weer kon gaan zitten
en Het daarna de aanklacht tegen
Langenbruch voorlezen, behelzende
de beschuldiging dat hij den lien
Augustus van hel vorige jaar den
plantage/bezitter Eduard Plebn: van
Louisville in het Lauerbosch bij
Lübeck zou hebben vermoord.
Beklaagde', sprak vervolgens
die president tot Langenbruch, die
reeds was or>°-estaan, bekent gij
schuldig te zijn aan het u ten laste
gelegde
Frits Herrlich richtte, terwijl Lan-
genbruch deze vraag werd gesteld'
een' langen blik op hem, die hem
troost en bemoediging moest geven
hetgeen ook werkelijk het geval
scheen. Hii richtte het hoofd op,
zag den president open in het ge
laat en antwoordde met een beslist
„neen
Het diepe, ademloozo stilzwijgen,
waarmee het publiek het antwoord
had afgewacht, ging nu in. een zacht
fluisteren over. Ieder moest zijn ver
rassing door een opmerking tegen
zijn buurman uitenmen had zulk
een korte., besliste ontkenning niet
verwacht. Maar reeds dladelijk ver
volgde de president met verheffing
van stem
Gij ontkent dus, met Edluard
Plchn in het Lauerbosch bij Lü
beck te zijn geweest? En wederom
werden de toehoorders door de uit
spraak van Langenbruch ten zeer
ste verrast.
(Wordt vervolgd.)
