Tweede Blad,
Liefde en Haat.
Beboorende bij
„Haarlem's Dagblad"
van
Douderdag 12 Maart 1903
Mr6043
Stadsnieuws.
Cremei. De letterlievende vereeni-
.ging ...T, J. C.remer" alhier, zaJ in April
a.s. opvoeren het blijspel van Oscar Blu.
Blumenthal en Gifstav Kadelberg, „Groo-
te Stadslucht".
Dit stuk werd indertijd door de Kon.
Vereenfigtënig. „Het Nederiandscli Tooneel"
•opgevoerd voor H. M. de Koningin; de
Koningin-Moeder en Z. K. H. Prins Hen
drik.
Uit de Omstreken.
Benuebroefe.
Aan de Leidsche vaart alhier doet zich
wederom een typhu&geval voor ten huize
-van zekeren F. de W., die nog niet zoo
heel lang geleden daar is komen wonen.
Maandagavond had de uitgeschreven
openbare vergadering v. d, Chr. Jonge
ling® vereeniigingin samenwerking met
d« Christel. Zangveneeniging alhier
plaats.
De stampvolle zaal getuigde van de
groote belangstelling, die men in de wer
king dezer twee vereenigimgen stelt.
Om half acht werd de bijeenkomst
door den eere-voorzilter geopend, en
werden eenige zaken afgedaan, terwijl
daarna d'e avond werd dooiigebrachtmet
zang, voordrachten, samenspraken, enz.
De zangvereeniging zong als naar ge
woonte zeer goed en stelde de verwach
ting dus ook niet te leur. Alle andere
nummers liepen goed van stapel en wer
den tot aller tevredenheid! weergegeven.
De hoogste lof werd iirageoogst door 10
personen met de samenspraak „de De
serteur". Het programma vermeldde 17
nummers. De bijeenkomst slaagde vol
kome nen was meer dan gezellig.
Binnenland.
Tweede Kamer.
De interpellaties.
Wij nemen thans in ons blad op het
vervolg v.an hetgeen men ons gisteren
uit den Haag seinde en dat reeds per
bulletin bekend gemaakt is.
De spoorwediercties gaan steeds
verder in het uitoefenen van een
schrikbewind. Geschiedt dit met goed
keuring van den Minister van Water
staat. of wil hï;i meewerken daaraan
een eindie maken en de ontslagenen
doen herstellen in hunne betrekking.
Verder vraagt spreker waarom het
postgeheim geschonden is in Heeren
veen? Spr.'s standpunt is: Si vis pa-
cem. para bellum.
Is de Minister, van Binnenlandsche
Zaken bereid het Wetsontwerp tot
aanvulling van het Wetboek van Straf
recht in te trekken en het resultaat
der enquête af te wachten? Het pres
tige der Regeering zal er bij winnen,
de rust zal terugkeeren in Nederland.
De Voorzitter meent dat de laatste
vraag niet in het verlof van de inter
pellatie begrepen is.
Te kwart over drie eindigde Mr.
Troelstra zijn rede.
Minister Kuyper constateert, dat
wat hij zeggen gaat, een aanvulling
is van de reeds gegeven verklaring.
Verder kan de Regeering niet zoo
onbelemmerd spreken als zij zelve wel
begeeven zou in verband met de belan
gen van den Staat. Den heer Mees
beantwoordende zegt d'e minister, dat
hij weigert zich uit ie laten over het
gesprek met den directeur van het
Blauwhoedenveem: en keurt de mede-
deelingen van Prof. Treub daarover af.
De Minister weet niet eens, of het wel
de directeur van liet Blauwhoedenveem
was. Voor tuisschenisomst der regee
ring was geen reden, de taak i3 door
den Burgemeester van Amsterdam1 met
goed succes gedaan. Geen reden was
er om te verwachten dat het spoorweg
personeel mee zou staken, evenmin als
in Marseille, Hamburg. Rotterdam of
elders. De uitlating van den minister
van Waterstaat doelde evenmin op de
sp oorvv egstaking.
Uit de Arbeiderswereld
BINNENLAND.
Naar wij vernemen, worden er te Am
sterdam pogingen in het werk gesteld,
IK p in 11to n.
Vertaald uithe ENCtELSCH.
8)
HOOFDSTUK IIL
Het goed geluk van Harden.
Bij de aanraking van zijn hand op
haar schouder, sprong zij op en keek
hem over haar geheele lichaam be
vend, aan.
Sir Christopher! Wat een krank
zinnig idéé om hier te kom em.
Hij lachte op zijn vroolijkie, zoTge-
looze wijze.
Ja, krankzinnigheid is het! Bij
God, de sabel van dien gemeenen
Roundhead was geen duimbreed van
mij af; maar hij nam haar handen,
en keek haar diep in de oogen, ter-
Sir Christopher! Waarom zoo'n
koele begroeting? Waarom niet Kit,
zooals vroeger, liefje?
Zij was door dezen man veronge
lijkt, zij was doo<r hem in den stleek
om te komen, tot een. Bond. voor alle ge
meente-ambtenaren. Het is niet onwaar
schijnlijk, da/t deze bond het karakter
zal dragen van een federatie, waarin
dan- de reeds bestaande bonden bij ver
schalende diensttakken zouden opgeno
men worden.
De beweging gaat uit van de vereeni-
gimg van ambtenaren bij de gemeente
lijke gasfabrieken Plicht. Door haar zijn
de bestuurders der verschillende veree
nigimgen van gemeente-ambtenaren uit-
genoodigd om te verschijnen op eenie
vergadering, welke Woensdagavond te
Amsterdam in die Kafseboom zal gehou-
/dea worden.
(N. V. N.).
Het land in beroering.
Persstemmen.
De Arnhemsche Courant bespreekt het
schrijven van den Raad van Administra
tie der H. IJ. S. M. aan het Amsterdam-
sehe comité der 30. De Raad, zegt zij,
moet in niet geringe mate de beteekenis
van zijn woord overschatten, indien hij
een oogenblik heeft kunnen meenen dat
na de .geschiedenis der jongste weken
zulk een verweer nog eemigen indruk
op het onpartijdig en onbevooroordee.
publiek zou kunnen maken. De bewering
dat de staking niet uitgebroken- is, „om
dat bestaande grieven geen gehoor von
den", noemt zij niets meer dan een
woordenspel.
Het naaste do-el voorzeker was de soli
dariteitsverklaring met de bootwerkers,
maar de Raad van Administratie weet
natuurlijk even goed als ieder mep&ch
met gezonde zinnen, dat voor dat doel
geen stilstand van het spoorwegverkeer
ook maar in de verste verte mogelijk ge
weest zou zijn, als er bij het spoorweg
personeel geen groote ontevredenheid
had bestaan; en dat al-l'een door daaraan
te herinneren de hoofdlieden nagenoeg
het geheele personeel onmiddellijk be
reid voniden den arbeid neer te leggen,
stelt de Raad van Administratie zelf in
't licht door zijne aanhaling uit het ma
nifest van 30 Januari 1.1, blijkens welke
de hoofdbesturen het noodig achtten op
loonsverhoogïng en: vermindering van
arbeidstijd als gevolg der staking het
vooruitzicht te openen.
Ook is naar haar meening de bewe
ring, dat de grieven, na de staking als-
middel gebezigd zijn om de agitatie He-
vendlitg >ie houden, in strijd met de waar
heid.
Waarom de Nederlandsche Vereeniging
van Spoor- en Tramwegpersoneel niet
erkend werd, teekent, zegt het blad, het
autoritair standpunt, waarop de admini
stratie zich plaatst of plaatste en dat on
vermijdelijk vroeg of laat tot een botsing
moest leiden: het bestuur eener parti
culiere maatschappij, welke vele arbei
ders in- haren dienst heeft en alleen valc-
vereenigingen wil erkennen van hare
werklieden, en dan- nog slechts op voor
waarde dat die verenigingen zich bewe
gen in de door het bestuur goedgekeurde
lijn.
Aam het slot van- zijn artikel zegt het
blad:
Het is merkwaardig, hoe vaak overi
gens verstandige en bekwame menschen
toch zoo stekeblind kunnen zijn voor de
sociale ontwikkeling onzer maatschap
pij; niet kunnen inzien dat zulke vakver-
een/iglngen, als de directie d'er H. IJ. S.
M. er slechts wil, voor den arbeider ui
teraard vrijwel waardeloos zijn en daar
om ook aan het bestuur den steun niet
geven kunnen dien het zich daarvan
voorstelt; en ten slotte slechts door een
gevoeligen schok tot het besef gebracht
kunnen worden, dat de tijd dier slaaf-
scbe onderdanigheid van den arbeider
voorbij is, die juist de zelfstandige ver-
eendging noodig heeft om als onafhan
kelijke partij in de arbeidsovereenkomst
te kunnen optreden.
Als men dit verweer leest van den
Raad van, Administratie der H. IJ. S. M.,
dan dringt zich onwillekeurig d-e vraag
op, of hij door de stalling van 30—31 Ja
nuari dan- nu waarlijk nog niets geleerd
heeft!
De Nieuwe Courant" bespreekt,
eveneens het Arosttardamsche adres,
maar verklaart zich tegen/dit petiti
onnement.
Het adres noemt het „erger nog",
dat het artikel tegen hinder, overlast
enz. gericht is tegen een bepaald
dleel der bevolking, tegen de arbeiders
n.l. en hun wijze van optreden voor
en in liet belang van hun organisa
ties bij werkstakingen." Deze ergernis
lijkt het blad onverklaarbaar, omd'U
juist indien „een bepaald deel der
gelaten, en nu was hij weer aanhaar
voeten om evenals vroeger haar het
hof te maken. Zij kon vergeven, dat
hij haar onrecht aangedaan had,
maar dat hij haar verlaten had, nim
mer!
Haar geheelet trotscbe en jaloersche
hart kwam daartegen in opstand-; het
liev-e gezichtje van Dorothy Capel
scheen naast haar op te rijzen. Neen!
Zij kon ni'et vergeven. Een nevel
kwam haar voor de: oogen. Zij. trachtte
zich goed te bouclem, en met een be
hendige snelheid wist zij zich van
hem los te rukken.
Wreedaard! hijgde zij. Die da
gen zijn voorbij. Waren zij er maar
nooit geweest!
Hij beloe/rde haar als een kat -een
muis. Geen greintje berouw of mede
lijden verzachtte op dat oogenblik zijn
hart van staal; maar toch had! geen
waar' minnaar meer teederheid in
zijn stem kunnen leggen of zijn oogen
met meer liefde kunnen laten schitte
ren dan Harden.
Zou je miji dan wenschen te ver
geten? vroeg hij.
Zij antwoordde niet. De kracht tot
spreken had haar verlaten, en zij
stond daar half van hem afgekeerd,
slank en wit ais een lelie.
O, ik begrijp het, ging hij op
bevolking" van misdadige middelen
gebruik maakt om zijn specifieke be
langen te bevorderen, strafwettelijke
bepalingen vereischt zijn om dat ge
bruik tegen te gaan. De invoering an
de tweedei groep van artikelen, tegen
de spoorwegstaking gericht, lijkt haar
bedenkelijk; maar aan den anderen
kant zou zij zeer nood© der regeering
een vierweermuMeL onthouden, dat
deze beslist verklaart te behoeven om
een herhaling van 31 Januari te voor
komen. Van een red'oneering als het
ad'res bevat, n.l. dat een staking der
spoorwegbeambten „het eenige mid
del van werkelijke beteek'emis (zou
zijn) dat zij nu hebben om herstel van
grieven te krijgen", wil het blad niet
weten.
Het hoofdbezwaar der N. C. tegen
deze beweging is van veel dieperon
aard. Het is kortaf onmogelijk, be
toogt het blad, dit petitionnement te
houden binnon de perken .eener oppo
sitie tegen een paar strafartikelen, die
de onderteekenaars niet tot wet ve»1-
hevcp wenschen te zien. De moreele
invloed' welken het in de breede krin
gen der onontwikkelden zal oefenen,
gaat da macht, waarmede het, ielfs
mfet tienduizenden handteekeningen
bezaaid, parlementsleden tot tegen
stemmen zal bewegen, ver -en ver te
boven.
Dio moreele indruk zal niet deze
zijn: dat d'e groote massa der arbei
ders, indien de ontwikkeling hunner
organisatie van .regeeiringswieg© be
dreigd wordt., altijd kan rekenen on
een schare ivan hoogbeschaafde en
hooggeleerde mannen aan hun zijde.
Indien daarop kans bestond, wij zou
den andiers spreken; en misschien
maken niet weinigen der ontwerpers
van het adres zich die illusie. Illusie!
De overheerscbemd'e indruk zal deze
zijn: dat die groote massa nauwelijks
iets zoo onbehoorlijks, onrechtmatigs
en wij herhalen- dit woord anti
sociaals kan doen, of zij: vindt man
nen als de hier bedoelde om het goed
te praten. Dat zinnetje in het adres,
waarin van de schandelijke daden
van terrorisme tegen tot doorwerk m
gezinde arbeiders en tegen patroons
gesproken wordt, als van „dingen (nu
ja) die da grenzen van het geoorloof
de te buiten gaan", maar waartegen
„voorziening niet mag wordlen gezocht
in een strafw-efsartikel", laat in dit
opzicht geen twijfel over. En dan
de beweging tegen het gezag is als
zóódanig reeds te ver voortgeschre
den. Zij hteéft te ruim om zich heen
gegrepen. Haar middelen zijn van
te slecht allooi, getuige de valsche
voorstelling, op alle meetings en in
tal van volksgeschriften verbreid, da'.,
het eerste der beide strafartikelen een
kneveling van de vakontwikkeling be
oogt, tegen de uitgesproken en blijk
bare bedoeling van -rege&ring en voor
standers in. Of zij willen of niet, do
onderteekenaars van het adres neme.i
plaats achter de demagogen, te mid
den van de misleide schare. Met haar
trekken zij op om ten tweeden male
aan het gezag een slag toe te brengen
men merk<e op, dat het petitionnement
niet een verzoekschrift aan d'e regee
ring is, of aan de Kroon, tot nadere
overweging, wijziging of matiging,
maar een aandrang bij de Kamer toi
verwerping. Zöo^stoppen zij voor het
ministerie alle uitwegen dicht; drij
ven de regeering in een hoek, waar
haar slechts de keus blijft tusschec
volhouden tot het uiterste of ge
heele overgaaf.
Den minst te rechtvaardigen passus
van het adres noemt het blad
de woorden: „geheel in het midden
latende of de plaats gehad hebbende
spoorwegstaking te rechtvaardigen
was."
Allerlei.
Iiii een© drukbezochte huishoudelijke
vergadering van machinisten en leerlïnr
gen-machinist van de Rietlanden te Am
sterdam, die .Maandag i-s gehouden, is
de volgende motie met algemeen stem
men aangenomen:
„De vergadering, gehoord de bespre
kingen over den l-aster, uitgestrooid op
verschillende stations door den werk
meester Mootz, als zou op dit machine-
personeel in den komenden strijd niet
gerekend kunnen worden; protesteert
ten sterkste tegep- deze leugens: en ver
klaart in d-eni aanstaanden strijd1 een
even correcte houding aan te zullen ne
men als in den vorig,en strijd; en zal op
het eerste sein van het hoofdbestuur den
strijd aanvaarden".
Staande de vergadering verklaarden
verschillende personen, die de vorige
maal „onderkruipersdienisten" hadden
verricht, pal te zullen staan naast hunne
makkers. (Tel.).
Door den heer Sanders is een comu-
niqué gegeven, waarvan wij het vol-
gen de me de-deel en.
„Waar de door de vakvereenigingen
uitgeschreven staking in het spoorweg-
1 bedrijf de reden is tot de voorgestelde
half bitteren toon vooirt. Toch een
echte vrouw! Welnu, doe wat je niet
latem kunt. Roep je Roundheads hiierl
Ik zal niet pro beer en te ontsnappen.
Het leven heeft toch geen waarde voo-r
mij zonder- jouw liefde maar jij
hebt mij nooit bemind:
Ieder woord trof doel, maar deflaat-
sten maakten den meesten indruk.
Allerlei herinneringen kwamen blik
semsnel in haar hart op. Hij was dq
held van haai- meisjesdroom en ge
weest; en zij had alle schaften van
haar liefde geofferd op het altaar van
de vereering van diein held. Tot voor
heel kort geloofde zij nog in hem,
maar de toevallige woorden van haar
vader hadden dat geloof als de wind
een kaartenhuis in elkaardoen stor
ten. Maar zij kon hem toch alles ver
geven, als dat ééne maar onwaar
billeek te zijn.
Zij keerde zich snel en hartstochte
lijk tot hem en meêlijwekkend was
haar stem:
Je nooit bemind? O, Harden!
Durf je dat zeggen? En jij wat heb
jij gedaan?
Met haar mooie, bedroefde oogen
keek zij hem aan, hartstochtelijke
liefde en stil verwijt sprak uit dien
blik. Zelfs het steenen hart van Har
den scheen een oogenblik tot week-
aanvulling en wijziging van het Wet
boek van Strafrecht en waar d'e vak
organisatie der werklieden daardoor
zoo ernstig bedreigd wordt, acht ik hei
mijn plicht de verhouding mijner
maatschappij tegenover deze, wegens
hare socialistische neigingen meest ge
vreesde vakverceniging, in het licht te
stellen.
Deze vakvereeniging, waarmede de
Heer van Hasselt niet wilde onder
handelen. d-i-e door den Raad van Be
llier der H. IJ. S. M, werd geboycot,
en waartegen thans de biede groote
spoorwegmaatschappijen gemeenschap
pelijk wrekend en straffend optreden,
bleek mij niet alleen loyaal in hare
onderhandelingen met mijn maat
schappij, maar tevens van gunstiger»
invloed op het trampersoneel."
Ten bewijze hiervan haalt de lieer
Sanders dan een paar voorvallen aan,
waardoor hij et genoemde vereeniging
in aanraking kwam, om tot conclusie
te komen.:
„Waar de invloed op mijn personeel
dus niet andeife dan gunstig is ge
weest en waar ik de besturen dezer
vereeniging heb leeren kennen als
loyale en pract'ische mannen, waar het
betreft het voorstaan der vak-belan
gen in het algemeen en die harer le
den in het bijznder, zu ik het onder
drukken der vakvereenigingen, als een
gevolg der aanhangige aanvulling en
wijziging van het Wetboek van Straf
recht. als een ramp voor ons Vader
land beschouwen.
De vakvereenigingen hebben voor
hunne vrije ontwikkeling noodig een
werkkring nli-et beperkt tot een enkele
maatschappij, maar uitgebreid over
alle ondernemingen van hun vak, ten
einde vrij te zijn van belemmerende
invloeden van directies en patroons.
Wanneer aan deze onmisbare voor
waarde is voldaan en waneer zij dooi
de werkgevers worden erkend, zijn
werkstakingen niet meer te vreezen,
zelfs niet al mocht opnieuw een soli-
darite'itskwestie*worden gesteld, als di>,
welke thans tot de spoorwegstaking
aanleiding gaf en die het gansche land
in beroering bracht."
Letteren en Kunst.
Bij cl-e uitgevers Delwei Co. zal 15
Maart het eerste nummer verschijnen
van een nieuw Weekblad voor Jongens
en Meisjes, -getiteld „Hollandia".
Volgens prospectus zal het 16 pagina's
in omslag, elke pagina twee kolommen,
groot zijn ein zal het zich beijveren iin
de gevoelde behoefte te voorzien van een
Weekblad voot Jongens en Meisjes, dat
voorail ontspann/mg geven wil, den geest
der kinderen aangenaam zal beziighou-
dien en geen inspanning van de jonge
lezers en lezeressen eiischt, omdat de
Redactie het zoo goed begrepen heeft,
dat dat bij de groot hoeveelheid school-
arbeid op den kinderlijken geest even
verfrisschemd werkt alis -de verwarmende
zonnestraal op de aardie, in wier voren
het zaad is uitgestrooid,
Brieven uit Berlijn.
(Van onzen correspondent).
VAN KERKHOVEN EN BEGRAFENIS
GEBRUIKEN.
Berlijn, 5 Maart 1903.
Wir haben den Friedhof schon oft
„bucklig" (bultig) gemacht!"
Gisteren schoot met het wonderlijke
antwoord te binnen, dat ik dire jaar
geleden in een der Lauben-Koloniën
van een arbeidersvrouw kreeg, toen
ik naar haar familieomstandigheden
informeerde.
„Wij hebben het kerkhof al dikwijls
bultig gemaakt". Terwijl ik gisteren,
deel uitmakende van een lijkstoet,
door het nieuwe gedeelte van het
fraaie kerkhof der Dreifaltigkeitsge-
medndle met de andere deelnemers
langzaam voortliep tusschen de links
en rechts in lange rijen hoog opge
werkte -tweedeklas-graven in den vorm
van een doodkist, sommigen eenvou
dig van zwarte aarde, schuin afge
dekt, anderen met gras begroeid en
met planten bezet, werd ik plotseling
aan het cynische woord van de arbei
dersvrouw herinnerd.
In menig opzicht heerschen in
Duitschland hij begrafenissen andere
gebruiken als in Holland, waar het
bij een begrafenis dikwijls uiterlijk te
koel en te koud toegaat terwijl omge
keerd in Duitschland te veel conven.
tioneele praal en luister wordt ten
toon gespreid. In Holland heb ik mij
dikwijls geërgerd over het groote aan
tal verwaarloosde graven, dat men
op elk kerkhof aantreft, waarnaar men
op Duitsche kerkhoven te vergeefs zal
zoeken. Men heeft hiér uiterlijk meer
piëteit voor de dooden. zal niet ver
zuimen op den officieelenbezoekdag".
Allerzielen, een nieuwen krans neer
te leggen en het graf altijd zorgvuldig
in orde te houden. Daarentegen kon
heid geneigd, hij stond daar met
neergeslagen oogen, spelend' met het
gevest van zijn sabel. Eén oogenblik
sloeg hij de arend so ogen neer ?n ver
scheen leen blo-s van schaamte op zijn
aangezicht. Een nieuwe gewaarwor
ding, iets wat hij geen naam kon ge
ven, ontwaakte in hem.
Ik ik stamelde hii. maar
zij viel hem in de r,ede en stortte haar
hart uit.
Je hebt mij liet vertrou-ven >n
de menschen ontnomen; mijn leven
tot een leugen gemaakt -een leugen,
zeg ik je! Ik peins en ik peins weer, tot
dat mijn hersens dreigen te bersten,
en ik zou mijzelf willen dooden, maar
ik durf niet! Ik durf niet.
Hij vervloekte zichzelf, omdat hij
zoo zorgeloos geweest was, haar nog
eens te willen spreken.
Luister eens!
Maar zij wilde niet luisteren. Zij
kon niet.
Man! zei ze, is jouw hart van
staal? Heb je geen frart? Hoe is het
mogelijk bij mij te komen met de
kussen ivan een an dei' nog op je lip
pen?
I-Iet was een bitter drankjfe om te
slikken, maai- inééns begreep hij alles.
Zij beminde hem nog, maar op één of
andere wijze had zij gehoord van Do
men hier in restaurants of cafes dik
wijls groot© gezelschappen aantreffen,
de dames in zwarem rouw met lange
crêpe.sluier, de heeren in hoogen hoed
met breedten rouwrand, die om een
welvoorzienen disch geschaard, zich
kostelijk onder elkaar amuseeren, druk
praten en lachen en een stevig glas
wijn drinken. Dezelfde personen zou
den doodielijk beleedigd zijn, wan
neer men. afgaande on hunne hou
ding in het restaurant, hun oordeel
vroeg over het nieuwste stuk, dat zoo
veel opgang maakte. Zii zijn immers
„in Trauer" en gaan niet naar co
medies. Maar wel in zwaren- rouw ge
kleed en compagnie naar publieke
restaurants en café's. 's Lands wij®,
's lands eer.
Daar het gros dier burgerij tenge
volge der hooge huren klein behuisd
is. wordt het lijk zoo spoedig mogelijk
naar de- begraafplaats overgebracht,
diikwijils reeds op den avond van den
eersten dag. In alle stadswijken zijn
tal van firma's, welke er groote ma
gazijnen op na houden, waar lijkkis
ten te kust en te keur, in alle forma,
ten en in alle soorten, dikwijls achter
blinkende spiegelruiten te koop staan,
van de eenvoudige zwart geverfde
tot de kostbare bronzen en met zilver
gemonteerde sarkof-agen.
Dezelfde firma's garandeeren voor
een „elegante begrafenisstoet (zooals
op de etalages vermeld wordt), belasten
zich mei het- aanbrengen van rouw-
dvaperieën in de sterfkamer, het le
veren van zangers het versieren
met palmen en bladplanten van dte
..LeichienhaJLe" op het kerkhof enz.
Den stuitenden vorm dter lijkkisten van
zes gladde, platte planken, welke men
in Holland dikwijls aantreft, zal men
hier nergens vinden. Zoowel de een
voudige. zwart geverfde kist van den
handwerksmanals die kostbare, zwa
re eiken lijkkist van den rijke, heeft
den vorm van een hoogen sarkofaag,
in doorsnede zeshoekdv niet vierhoe
kig zooals meestal in Holland het ge
val is.
Wanneer de avond begint te vallen,
komt een lage lijkwagen, waarvan
het kleed! tot op den frond afhangt
voorrijden, gevoWl door een of hoog
stens twee vokrrijtuigen, waarin die
naaste familieleden plaats nemen De
lugubere tocht saat naar het kerkhof
der gemeente, waartoe de overledene
heeft behoord, waar d.e kist. in een zij
gang van de Leichemhalle voorloopig
wordt neergezet om een of twee dagen
later naai- de kapel te worden over
gebracht. Vergis ik me niet. dan be-
hooren in Holland d'e kerkhoven aan
die burgerlijke gemeente. Dit is hier
niet het geval. Alle kerkhoven zijn
eigendom der kerkelijke parochieën.
Een groot aantal ervan liggen vrijwel
midden in de stad:, andere aan de
uiterste grenzen. Dat in het vrijzin
nige Berlijn tot nu toe nog geen cre
matorium werd1 opgericht zooals in
Hamburg en Coburg moet voorname
lijk worden toegeschreven aan de te.
genkanting der besturen van de ver
schillende kerkelijke gemeenten, wel
ke ui tden verkoop van grafplaatsen
op de kerkhoven voor gemeentelijke
kas groote baten trekken. In het ge
heel liggen binnen en om Berlijn 96
evangelische, ill roomsch-katholieke,
3 joodse he, een Russische en eert Mo-
hamedaansche begraafplaats. Sommi
ge gemeenten of parochieën b.v. van
den evangelischen Dom. van de Drei-
failtigkeitskirche, van de Franzoische
Kirche, van de Jerusalemerkirche be
zitten drie. vier en vijf kerkhoven,
prachti" aangelegd, met zwaar op
gaand! hout.
Daar het stoffelijk overschot reeds
zoo spoedig mogelijk naar het kerkhof
wordt overgebracht, heeft de eigenlij
ke begrafenis dus niet plaats van uit
het sterfhuis dit gebeurt slechts bij
hooige uitzondering zoo als in Hol
land, maar van uit dte Leichenballe
van het berkhof. De rouw circulaire
vermeldt daarom steeds aan den voet
in dezelfde stereotype bewoordingen:
,DLe Beerdigung findet (zoo en zoo
laat. meestal in den namiddag) von
der Leichenhalle des Kirchliofes
aus statit" Een overdekte, gesloten
Leichenhalle behoort niet zooals op
Hoilandische kerkhoven, waar menig
bejaard persoon gedurende dte toe
spraken aan het graf een doodelijke
ziekte oploopt, tot de grootste uitzon
deringen.
De reden hiervan is. dat aan alle be
grafenissen een kerkeb'ke lijkdienst
voorafgaat, onverschillig of de over
ledene zich om kerk of godsdienst
bekommerd heeft ja dan neen. De be
grafenis is co ipso kerkelijk en wordt
uitsluitend door den predikant, den
katholieken geestelijke of joodschen
voorganger releid. Dat dientengevol
ge ontzettend veel aan schijn en con
ventie wordt p-eofferd, is duidelijk,
doch in dit opzicht heerschen hier nog
dezelfde dompige enge begrippen als
ten opzichte van huwelijk doop en
bevestiging. Afgezien van het. feit.
dat alleen door den geestelijke
in die kapel of aan het graf
mag worden gesproken, en een
speciale permissie van de politie ver
eischt wordt, wanneer bij hooge uit-
zoTid'ering door vi-ienden of bloedvcr-
rothyCapel, ein men kon niet nagaan,
waai- een jaloersche vrouw toe kon
komen en dan een vrouw als Patien-
c/e. I-Iij was in haar macht; één woord
van haar, en hij was verloren. Het
beetje gevoel, dat een oogenblik zijn
steenen hart verzacht had, verdween
en Harden was ween- de oude Harden,
Ofschoon hij aan alle kanten bedreigd
werd, was er toch nog één kans, en
Co.ombe Royal zou nog zijn deel zijn,
als hij zijn spel maar goed speelde.
Ilij begreep, dat het niet gemakkelijk
zijn zou. Dorothy Capel zou hij ge
makkelijk met een kluitje in het riet
hebben kunnen sturen, maar hier was
het een heel ander geval. Zijn scherpe
hersens begrepen dat direct ©n met de
onnavolgbare zeifbefheer,selling, die
hem eigen was, herstelde hij zich.
Wat bedoel je toch? vroeg hij,
en toen, alsof er plotseling een licht
bij hem opging: O! misschien kan ik
het raden. Dwaasheid! De dochter van
den ouden Capel is voor mij niets
meer dan de bladeren aan deze
boomen. Ik zweer je dat ik jou en
jou alleen bemin. Ben je zoo hard
vochtig? Ben jle zoo achterdochtig?
Heb je zoo weinig vertrouwen?
Vertrouwen! En in jouw? Maar
al klonk er nog zooveel bitten* verwijt
uit haar stem, Harden had geen on-
wauten het woord zal gevoerd worden
(zooals b.v. bij de begrafenis van Vir-
chow). zou het algemeen als een
schande aan de nagedachtenis van
den overledene en als een schande
voor de familieleden worden be
schouwd, wanneer aan de begrafenis
geen kerkelijke lijkdienst voorafging.
Dientengevolge komt het dikwijls
voor .dat een predikant van een hu
welijksplechtigheid onmiddellijk naar
een kerkhof moet rijden om een li.ik-
redto uit te spreken bij het stoffelijk
overschot van iemand, dien hij bij
zijn leven wellicht nimmer gezien of
ternauwernood gekend heeft Het ge
volg moet natuurlijk zijn, dat men
hier bij een begrafenis dikwijls lijk
redenen hoort uitspreken, welke abso
luut niets persoonlijks hebben. op
iedereen toepasselijk zijn "en dte'toe
hoorders koud) moeten laten, temeer
wanneer men bedenkt, dat de voor
ganger gehonoreerd wordlt al naar ge
lang van den stand, waartoe de fa
milie behoort.
Neen. dan prefereer ik in dit op
zicht het Hollandsche gebruik, waar
niemand er een doodle of de familie
minder om zal achten, wanneer al
leen door vrienden of bloedverwanten
aan den overledlene de laatste eer
wordt bewezen en uitsluitend door hen
aan het graf wordt gesproken, niaar
waar. wanneer door een predikant
het woord wordt gevoerd. men een
gemoedelijk v treffend woord mag ver
wachten. uitsluitend: toepasselijk op
den persoon van dien overledene, waar
bij den aanwezigen het stuitend gevoel
bespa ar dl wordt, dat dte spreker voor
zijn liefdewerk nosr extra gehonoreerd
wordt.
Na den dienst in d'e kapel wordt do
kist grafwaarts gedragen, waar da
voorganger een kort ~ebed uitspreekt.
Met het -ebruikelijke strooien van een
handje vol aarde op de kist door alla
aanwezige wordt de plechtigheid be
sloten. waarbij steeds de vrouwelijke
leden dar familie tegenwoordig zijn,
Deze laatste gewoonte is een der
weinige gebruiken h:; Duitsche begra
fenissen. welke naar mijn idee de
voorkeur verdienen boven de gewoonte
in Holland, waar de vrouwen alleen
achterblijven in de leese sombere wo-
ning.
Koloniën
Korintji.
Op 23 Januari bracht de gouvevne-
mGnitsstoomer „Condor" van Indrapoe-
ra en Mokko-Mokko twaalf zieken van
de in die streken gelegerde detache
menten naar Padang over.
Onder de manschappen van het de
tachement bij Indrapoera moeten ge
vallen van indiscipline voorgekomen
zijn. Naar men beweert, zouden ze
venentwintig militairen gehoorzaam
heid hebben geweigerd.
Uit vertrouwbare bron vernamen we.
dat majoor Kronouer eerstdaags onder
dekking van 50 bajonetten langs den
benenden weg Tapan—Koembang naar
de confederatie der „Selapan balei
kain" zal oprukken, om met de hoof
den aldaar verder over de aangeboden
onderwerping te beraadslagen.
(Sum. Bode..'
INGEZONDEN
Voor den inhoud dezer rubriek stelt de
Redactie zich niet aansprakelijk.
Van ingezonden stukken, geplaatst of
niet geplaatst, wordt de copy
den inzender niet teruggegeven.
V r o u w e n -1 i m i d i t e i t.
Waarom zijn tcch de Haarlemsche
vrouwen hij uitstek zoo terughoudend
waar het betreft het bijwonen van ver
gaderingen voor maatschappelijk en
algemeen belang? Zoo toch ook zij
worden uitgenoodigd door een bestuur
van mannen van beteekenis, zooals
eergisteravond het geval was, om ook
uit Haarlem eenig ptitionnement te
doen uitgaan aan de 2de Kamer be
treffende de strafwetten, door de Re
geering ingediend naar aanleiding van
de jongste staking mag men ook
haar daar verwachten.
Durft zij in het openbaar haar mee
ning niet luid uitspreken of is he-,
omdat men denut, dat velen harer niet
kibbelen kunnen zooals in eigen ver
gadering vaak voorkomt, bestaande
slechts uit hare sexe Helaas, ver
schil van meening weten de meeste
vrouwen maar te dikwijls niet in een
flink discours ie houden.
Komt vrouwen, waar t.och tegen
woordig zoovelen uwer uit belangstel
ling, bemoeizucht of tijdverdrijf 2icli
mei verschillende maatschappelijke
toestanden bezighouden, vertoont u.
waar. samen denken en overleggen met
den man, die uiit den aard van zich
veel te bewegen en velen te spreken,
u ruimer bl'ilc in toestanden kan geven.
Gisteravond was er slechts éen dame
opgeKomen die van de uitnoodiging
gebruik had gemaakt en belangstellend
gelijk. Hij kromp ineen voor den
smaad en de verachting in haar toon,
maar hij wist, dat zij in het diepst
van haar hart hem nog beminde met
alle liefde, die een vrouw een man
maar kan toedragen..
O! riep hij uit, dat is hard voor me.
Ik ben tot den tjedelstaf gebracht^
verworpen uit de maatschappij en op
leven of dood achtervolgd, maar ik
troostte mij met de\ gedachte, dat er
ééne was, die zich over mij bezorgd
maakte, iemand die ik liefhad)
iemand, die ik mij verbeeldde, arme
dwaas, die ik was, dat ook mij be
minde! O, lieveling! Kun je niet in
mij geloovan? Weet je niet, dat maar
eene is zooals jij
Hij werkte op haar medelijden zoo
wel als op haar liefdie. Hij hoorde
haar zenuwachtige ademhaling en
een zucht haar borst ontsnappen. Zij
wankelde en als Harden die jaloersch-
heid maar wist te bedwingen, al was
het maar voor enkele dagen, dan zou
alle§ ra orde komen.
(Wordt vervolgd).
v r... wv-
